tag:blogger.com,1999:blog-46487540206589494162024-03-13T21:47:31.028+05:00سنڌي سفرناما ھن بلاگ اندر سنڌي سفري وارتائون، سفري سرگذشت ۽ سفري بيتيون ڏنيون ويون آھن.sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.comBlogger1190125tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-16855071477473016422023-06-04T13:04:00.001+05:002023-06-04T13:04:56.620+05:00ساڻيہ ڏانھن سفر - خير محمد ڪولاچي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">ساڻيہ ڏانھن سفر</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خير محمد ڪولاچي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSupDs4kkxPfYqqBS0W6o6dqttFzdm6DY5IwNvVyytgZ8DZt4f8CP2uOswVxIQxreOVunAu-iiDYOPQhcBmonDWQCN-5oW59hLTEAKewbYP1Q-vrjqJHpZwi2O0XOG2F3uBpm1zTTW1Dg8nbh5YV-6UfqQojvtwX9ZdhdlaskOS3dceTHvD4nQpFos/s369/%D8%AE%D9%8A%D8%B1%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%DA%AA%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%86%D9%8A%20%DB%B2.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="369" data-original-width="339" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSupDs4kkxPfYqqBS0W6o6dqttFzdm6DY5IwNvVyytgZ8DZt4f8CP2uOswVxIQxreOVunAu-iiDYOPQhcBmonDWQCN-5oW59hLTEAKewbYP1Q-vrjqJHpZwi2O0XOG2F3uBpm1zTTW1Dg8nbh5YV-6UfqQojvtwX9ZdhdlaskOS3dceTHvD4nQpFos/s320/%D8%AE%D9%8A%D8%B1%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%DA%AA%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%86%D9%8A%20%DB%B2.jpg" width="294" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون پنهنجي هڪ ڪتاب
جنهنجو نالو ساروڻيون ساڻيه جون هو تنهن ۾ سنڌ ۾ ڏھ مهينا ترسڻ جون يادگيريون قلم
بند ڪيون هيون. ان ڪتاب جي مواد کي گهڻن سارهيو هو پر اتي هڪ همراه اهو به سوال اٿاريو
هو ته توهان جو هاڻي ديس ته ڪئناڊا آهي توهان سنڌ جي سلهاڙيل يادگيرين کي ڪيئن ٿا ساڻيه
جون ساروڻيون چئو. مون کيس لکيو هو ته اسان گهڻو وقت جنهن ڌرتي تي گهاريو آهي،
اسان جينهن ڌرتي تي جنم ورتو آهي، جتي رانديون رونديون ڪيون آهن، جتي جي ماروئڙن
جي ڏک سک جو حصو رهيا آهيون سو ئي اسان جو حقيقي ديس آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد اٿم ته هڪ ڀيري
پنهنجي ننڍي پٽ کي چيو هوم ته يار ڪئناڊا ۾ رهندي ڪيترو وقت ٿي چڪو آهي پوءِ منهنجي
انگريزي ٻولي اڃا سٺي معيار جي ٿي ڪو نه سگهي آهي. تنهن مون کي وراڻيو هو ته بابا
توهان ننڊ مان اٿي آن لائين سنڌي اخبار پڙهندا آهيو ته پوءِ توهان جي انگريزي وري ڪيئن
بهتر ٿيندي. ساڻس اتفاق ڪندي چيم ته واقعي منهنجي اندر طلب اها ئي آهي ته مان ديس
جي معاملن جي ڄاڻ رکان، اتي جي ڏکن ۽ اهنجن کان آگاه رهان، اتي جي ترقي تي خوش ٿيان،
ديس سان تعلق ۽ فخر کي بيان ڪرڻ مهل ان ۾ موجود موسمي سختين جو به صفائي سان ذڪر ڪندي
شيخ اياز پنهنجي هڪ شعر ۾ چوي ٿو تھ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جت لڪ لڳي، جت اڪ تپن، <o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سو ديس مسافر منهنجو ڙي!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اها ناحق جي گرمي
جيڪا پگهر ڪڍي ٿي وجهي جيڪا لڱ ساڙي ٿي وجهي، اتر سنڌ ۾ منجهند جو ڪم ڪار ۽ ڪاروبار
ان گرمي جي شدت ڪري عملي طور تي بند ٿيو وڃن، جتي ٻاهر ڪانو جي اک پئي نڪرندي آهي،
اي سختيون به سهي ان جي مٽي جو واس وڻي ٿو، اتان جا گفتا ئي دل وندرائين ٿا. اتان
جي ٻولي من پسند آهي. ساٿين ۾ قرب جي جيڪا ڪشش آهي تن ۾ اتان جا اڻ وڻندڙ بد امني،
ڪٿي جارحاڻو رويو به نظر انداز ٿئي ٿو. ڇا ڪڻ ته ديس سان دل لڳي ٿي ان ڪري ان جي
پيار ۾ ان معاشري جي ڪوتاهين کي نظرانداز ڪريون ٿا. ان سان پيار جو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻي ڳالھ پٽ کي چيم
ته يار ڪئناڊا جي اخبارن ۾ مزو به ڪونهي، پنهنجي ملڪ جي اخبارن ۾ سياستدانن جا
احوال، بيان، ماڻهن جا خواهشن هيٺ اندازا ۽ تبصرا، تجزين ۾ سطحي ڳالهيون، ماڻهن ۾
سنسي پکيڙيندڙ تبصرا، انهن جو پنهنجو مزو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هر سال سياري جي
مند ۾ سنڌ اچڻ جي روايت گهڻو ڪري پڪي ٿي ويئي آهي. پر هن سال ڪو ڪتاب مڪمل ڪري نه سگهيو
هوس تنهن ڪري وڃڻ لاءِ دل من پئي هنيم پر سنگت جو زور ته پاڻ سڀ وڃون پيا تون وري ڪيئن
نه هلندين. پنهنجي چوياري جي دوستن جي رهاڻ جو آسرو هجي پوءِ پوئتي رهڻ به ڏکيو لڳو
تنهنڪري ٽڪيٽ وٺڻ جي ڪوشش ڪيم ته هن سال هوائي جهاز جي ٽڪيٽن جي قيمت آسمان تي چڙهيل
هيون. منهنجو سانگو هو ته ٽورنٽو ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊسمبر تي ٿيندڙ ڪلچر جي ڏهاڙي جي ميڙاڪي ۾
شرڪت ڪري پوءِ وڃان پر ڊسمبر جي مهيني ۾ ٽڪيٽن جي مهانگي هجڻ ڪري نومبر جي ٽيهين
تاريخ جي ٽڪيٽ بڪ ڪرايم جيڪا نسبتن ڪجھ سستي پئي. خبر چار ورتم ته دوستن مان ڪي اڳ
وڃي چڪا هئا ڪي مون کان پوءِ ايندا پر ڊسمبر جي وچ ڌاري سڀ اچي سنڌ ۾ گڏبا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڃڻ لاءِ سنبت ڪرڻ
منهنجي لاءِ ڪو مسئلو ڪو نه هوندو آهي، ٻه چار جوڙا بيگ ۾ وڌا، منٽن ۾ تياري ٿي
ويئي. ائين به سڄي زندگي ٻه شيون منهنجي لاءِ غير اهم رهيون آهن. هڪ لباس ان ۾ جيڪو
آيو سو پهريو. ٻيو کاڌو جيڪو مليو سو ئي پسند. فڪر ڪرڻ لاءِ ٻيون ڳالهيون به کوڙ آهن.
جن کي عزت ڏيڻي هوندي سي مون کي سادي لباس ۾ به ڏيندا. جن کي ڪپڙن کي عزت ڏيڻي آهي
تن وٽ پاڻ وڃون ئي ڪو نه. سي پنهنجي جهان ۾ خوش هجن. اهو منهنجو جهان آهي ئي ڪونه.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راونگي کان هڪ ڏينهن
اڳ، شام جو ڊيوٽي پوري ڪرڻ کان پوءِ، منهنجو پٽ مون کي مسي ساگا شهر ڇڏي آيو، جتي
ويجهن شهرن ۾ منهنجا سڀ ٻار رهندا آهن. هڪ ڏينهن اڳ اچڻ جو سانگو ساڻن ملڻ جو هو. ٻارن
۽ خاندان جي فردن جن اعجاز ڪولاچي، وزير ڪولاچي، قدوس الرحمان سومرو شام جو گڏ هئا.
انهن سان گڏ چوياري ڪئي. ڪي دوست به هلي آيا، جن سان رهاڻ ٿي. ٻئي ڏينهن جهاز جي
روانگي کان ٽي ڪلاڪ اڳ ئي اچي ايئرپورٽ تي پهتس، جيڪو منهنجي رهائش کان اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽن جي سفر تي هو.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئرپورٽ تي پهچي
اهو هنڌ ڳولڻ جي ڪوشش ڪيم جتان پنهنجي پرواز جي بورڊنگ ثيڻي هئي. اهو معلوم ٿيڻ تي
ان هنڌ پهتس ته اڳ وانگر ڪائونٽر تي لائين لڳائڻ بجاءِ ان ويجهو لڳل ڪيئي مشينن کي
ان مقصد لاءِ استعمال پئي ڪيو ويو. جيڪي هن سسٽم کي اڳ استعمال ڪري چڪا هئا سي پنهنجو
ڪم پاڻ ڪندي پئي نظر آيا. جن کي ڏکيائي پئي ٿي تن جي رهنمائي لاءِ ڪي ملازم بيٺل
هئا. مون به هڪ کي رهنمائي لاءِ سڏيو جنهن اچي مون کان پاسپورٽ وٺي ان کي اسڪين ڪيو
ته ٽي بورڊنگ ڪارڊ نڪري آيا. مون کي ڇاڪاڻ ته رستي ۾ ٻه اسٽاپ هئا ان ڪري ٽن جهازن
۾ بورڊنگ ڪرڻي هئي. ان کان پوءِ پڇيائين ته سامان ڪيترو آهي. مون کيس چيو ته هڪ
بيگ جنهن لاءِ به هن ٽيگ ڪڍيو جيڪو هن منهنجي بيگ تي لڳائي ان جي رسيد بورڊنگ ڪارڊ
تي لڳائي ڇڏي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون بيگ ڪنويئر بيلٽ
تي موڪلي ته هلي ويئي پر جي وزن وڌيڪ هجي ها ته اها واپس اچي ها پوءِ وري عملو ان
جي وڌيڪ وزن جا پئسا وٺي ها. جڏهن هنن هي نوان سسٽم متعارف ڪرايا آهن ته هنن
مشينون به اهڙيون ئي رکيون آهن جيڪي وزن جي چڪاس ڪندي ان کي اڳتي يا پوئتي موڪلين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڳ ائٽلانٽڪ پار
ويندڙ مسافرن کي ٻن بيگن کڻڻ جي سهوليت مليل هئي جيڪا هاڻ گهڻو ڪري سڀني هوائي ڪمپنين
گهٽائي هڪ ڪئي آهي. جيڪڏهن ڪنهن کي ٻي بيگ به کڻڻي آهي ته ان لاءِ کيس پئسا ڏيڻا
پوندا. ٻيو ته بيگ جو وزن به گهٽ ڪري </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلو ڪيو ويو آهي. سواءِ پي آءِ اي جي جنهن ۾
اڃا تائين </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۸</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلو وزن جون ٻه بيگون کڻڻ جي اجازت آهي. اها هڪ سهوليت ٻيو
ته پي آءِ اي جي اڏام سڌي ملڪ اچي ٿي ان ڪري ٻارن وارو يا پڪي عمر جو ماڻهو اهڙي سڌي
پرواز پسند ڪري ٿو جنهن سان هي فلائيٽون فل اچن ٿيون. اڳ جڏهن ٻن بيگن کڻڻ جي
سهوليت هئي سا به پاڻ کان وڌيڪ ٻين جي ڪتب ايندي هئي. پاڪستان سنبرڻ تي مٽن مائٽن،
يارن دوستن جو سامان جنهن ۾ سوکڙيون وغيره شامل هونديون هيون سي کڻڻيون پونديون
هيون، هاڻي هر ڪنهن کي خبر آهي ته سامان کڻڻ جي سهوليت محدود آهي ته پوءِ ان حوالي
سان مسافرن تي ٻين جي سامان کڻڻ جو وزن به گهٽيو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽورنٽو جي وڏن اسٽورن
تي رش گهڻي ٿئي ٿي. اتي پاڻ ئي شين جي قيمت جو ڪاٿو لڳائي ادائگي ڪرڻ جون مشينون ۽
سسٽم شروع ٿيو ته اسان جهڙن کي ڏکيائي ٿي. تن جي مدد لاءِ انهن اسٽورن جا ڪي ملازم
موجود هوندا هئا. هاڻي انهن جي استعمال جي ڄاڻ وڌڻ تي هر ڪو پاڻ ئي پنهنجو سامان
چيڪ ڪري بل جي رقم بئنڪ ڪارڊ ذريعي ادا ڪري راهي ٿيندو آهي. سسٽم جي ڄاڻ وڌڻ تي هو
هاڻي اسٽورن وارا ڪائونٽرن تي رکيل اسٽاف گهٽ ڪندا ٿا وڃن. ائين سسٽم ۽ مشينن جو
استعمال ڏينهون ڏينهن وڌي پيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شروع ۾ ڪو نئون سسٽم
استعمال ڪرڻ ۾ مونجھ ٿئي ٿي پر پوءِ خبر پوي ٿي ته اهو ته سولو ۽ سهوليت وارو آهي.
ڪجھ وقت اڳ جڏهن بئڪن ۾ آن لائين سسٽم شروع ٿيو هو جنهن ۾ بل به پنهنجي ڪمپيوٽر
تان ويهي ادا ڪرڻ جي سهوليت مهيا ٿي ته به مان بل ادا ڪرڻ لاءِ بئنڪ ويندو هوس. هڪ
ڏينهن ٽيلر تي ويٺل ڇوڪري چيو ته سر توهان کي آن لائين سروس جي سهوليت مليل آهي
توهان ان کي استعمال ڪري اهو بل گهر ويٺي ادا ڪري سگهو ٿا. کيس وراڻيو هوم ته مون
کي اها خبر آهي پر پني تي جيڪو ٺپو هڻو ٿا سو سٺو ٿو لڳي. هن به مرڪي ان ڏينهن ٺپو
هڻي ڏنو. پر سندس ڳاله تي غور ڪيم ته محسوس ٿيو ته چوي ته درست ٿي. ان ڪري ان ڏينهن
کان وٺي آن لائين سستم تان بل ادا ڪرڻ شروع ڪيم جيڪو هاڻ معمول بڻجي ويو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪووڊ جي بيماري
جنهن سبب ڪيئي انسان اجل جو شڪار ٿيا، ڪن جي صحت بگڙي، ڪي ڌنڌا ڌاڙي نقصان ۾ ويا
ته ڪي بند ٿيا پر اتي گهر مان ويهي ڪم ڪرڻ جو هڪ رحجان پئدا ٿيو جيڪو هاڻ ايترو مڃتا
ماڻي چڪو آهي جو ادارا ۽ ڪمپنيون پنهنجي ملازمن کي گهران ڪم ڪرڻ تي همٿائن ٿيون
جنهن سان آفيس جي خرچن ۾ گهٽتائي ٿئي ٿي. منهنجو پٽ ڊائون ٽائون ٽورنٽو ۾ هڪ ڪمپني
۾ ڪم ڪندو هو. جڏهن ڪووڊ پکڙڻ جي ڏينهن ۾ هنن کي گهر مان ڪم ڪرڻ جو چيو ويو ته پوءِ
اسٽاف هفتي ۾ هڪ ڀيرو ميٽنگ لاءِ گهرايو ويندو هو. اداري سوچيو ته جڏهن روز جو ڪم ڪونهي
ته پوءِ ڊائون ٽائون ۾ مهانگي آفيس رکڻ جي ڪهڙي ضرورت. ان ڪري هنن ٽورنٽو ويجهو هڪ
ننڍي شهر ۾ آفيس شفٽ ڪري ڇڏي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪووڊ جي بيماري
وارن ڏينهن ۾ ماڻهو گهرن تائين محدود رهڻ جي ضرورت هيٺ هوٽلن تان کاڌو گهر
گهرائيندا رهيا. ان دوران ٻيون شيون به آن لائين گهرائڻ جي ضرورت وڌي جيڪو هاڻ
فيشن ۽ معمول بڻجي ويو آهي. مان روزانوجڏهن منجهند کان پوءِ گهر جو دروازو کوليندو
آهيان ته ڪو نه ڪو پاڪيٽ در تي پيل ملندو آهي جيڪو منهنجو پٽ آرڊر ڪري گهرائيندو
رهندو آهي. جنهن ۾ سندس استعمال يا گهر جي استعمال جون شيون هونديون آهن</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتي ڪووڊ جي بيماري
سبب ڪئناڊا ۾ ڌنڌا تباه ٿيا اتي سرڪار طرفان هر ان ماڻهو کي پئسا ملڻ شروع ٿيا
جنهن ڪووڊ پکڙڻ کان اڳ ڪل وقتي يا جزوري نوڪري ڪئي هئي. ايئن هر گهر ۾ جهجهو پئسو
اچڻ لڳو. هاڻي ان واڌو پئسي کي ڇا ڪجي تنهن کي گهڻو ڪري ماڻهن گهرن ۾ سيڙپ ڪري خرچ
ڪيو. اهڙي طلب سبب گهرن جي قيمتون آسمان تي پهچي ويون ۽ ايئن محسوس ٿيڻ لڳو ته اهي
هاڻ عام ماڻهو جي پهچ کان مٿي ٿينديون ٿيون وڃن. ائين ريئل اسٽيٽ جي شعبي ۾ وڏو
پئسو آيو ۽ هن شعبي جون سرگرميون چوٽ چڙهي ويون. سرڪار طرفان مليل ان پئسي مان ڪن
وري پنهنجي پسند جون مهانگيون گاڏيون ورتيون. جتي ڪووڊ ڪن کي نهوڙيو اتي وري ڪن جا
شوق پورا ٿيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هاڻ مان جهاز لاءِ
مقرر گيٽ طرف وڃڻ لاءِ سيڪيورٽي جي سيڪشن طرف ويس. جتي جي سسٽم جي خبر هجڻ ڪري سڀ
شيون بيلٽ تي رکيم رڳو اتي بيٺل ملازم ڪمپيوٽر واري ٿيلهي کي ڏسي پڇيو ته هن ۾ ڇا
آهي کيس وراڻيم ته ليپ ٽپ آهي. تنهن تي هن چيو ته اهو ٿيلهي مان ٻاهر ڪڌي جدا ٽري
۾ رک. ائين ئي ڪيم ته سامان چڪاس ٿي ٻئي طرف اچي ويو جيڪو کڻي سنڀالي اڳتي روانو ٿيس
۽ اچي مقرر دروازي تائين پهتس. جهاز جي روانگي ۾ اڃا اٽڪل اڍائي ڪلاڪن جو ٽائيم هو
جيڪو اتي ويهي گذارڻو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گيٽ وٽ پيل ڪرسين
تي وڃي ويٺس جتي ٻيا به ڪيترا مسافر ويٺا هئا جن ۾ گورا، ڪارا، ايشيائي، نوجوان،
پوڙها پڪا، ته ڪي ٻار. مان پهريان ته هڪ ڪرسي تي ويٺس ۽ ماحول جو جائزو ورتم، ٻارن
کي ڏسي انهن جي وڏي ٿيڻ انهن جي مستقبل جي زندگي بابت خيال ذهن ۾ اچڻ لڳا. اتي پوڙهن
پڪن جن مان ڪن جي صحت به سٺي نظر نه ٿي آئي تن بابت شمشيرالحيدري جي ٻول وانگر آهي
ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هن وقت جي پيالي ۾
مڌ پنهنجي حياتي جو باقي ڪي بچيل آهي من ڪوئي اچي نڪري</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وقت گذرندو رهي ٿو.
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وقت واري بيت وانگر
ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوڙهن جي پيشاني ۾،
پيرا مون پسجن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ويل وقت جو قدر،
انهن کي هوندو آهي، جن جو وقت گذري وڃي ٿو. حقيقت ۾ جن وقت جو قدر ڪري ان جو جائز
استعمال ڪيو تن ڪجھ کٽيو سي ئي اندر ۾ ڪجھ مطمئن رهن ٿا باقي جن وقت کي ضايع ڪيو
سي پاڻ ئي ضايع ٿين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنهنجي طبيعت ۾ مزو
ڪجھ گهٽ هو. فلو جو اثر اڃا باقي هو. ٻيو ته وقت به گذارڻو هو تنهن لاءِ ان ئي
ايريا ۾ موجود هڪ اسٽال تي ويس جتي کاڌي پيتي جون شيون وڪري لاءِ موجود هيون. مون ڪائونٽر
تي وڃي اتي بيٺل ڇوڪري کي آرڊر ڏيڻ چاهيو ته ڇوڪري وراڻيو ته سامهون جيڪي ڊيسڪون
رکيل آهن انهن تان ئي آرڊر ڏيو. پوءِ اهي شيون توهان وٽ پهچي وينديون. انهن ڊيسڪن
تي ويٺس ته هر ڪرسي جي سامهون هڪ ڊوائيس رکيل هئي جنهن ۾ ان اسٽال تي موجود هر شيءِ
درج ٿيل هئي جنهن جي سامهون ان جي قيمت به لکيل هئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون ڪافي سان گڏ
کائڻ لاءِ به ڪن شين جي چونڊ ڪئي جن جو جمع ٿيل بل سامهون اچي ويو. ان ۾ ادائگي ڪيئن
ٿيندي تنهن جو آپشن به موجود هو. مون پنهنجي ڪريڊٽ ڪارڊ تان اهو بل ادا ڪيو ۽ ان
سيٽ تي ويهي انتظار ڪرڻ لڳس. چند منٽن کان پوءِ ويٽر اچي اهي شيون منهنجي سامهون
رکيون. ائين ان اسٽال تي نه ڪي ماڻهو بيٺل نظر آيا ته نه وري ڪا لائين ئي لڳل هئي.
ماڻهوءَ کي هر شي سيٽ تي مليو وڃي تنهن تي پراڻي چوڻي ياد آئي ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جت چڙهي سچائي تي
ته کڙھ تي کير پياري. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پر هتي ڪا جت واري
ياري، سچائي ڪونهي پر پئسن جو ڪمال آهي. ٻيو ته انهن سسٽمن جو دخل آهي جنهن ۾ ماڻهن
تائين شيون پهچن ٿيون. کيس گهڻي ڊڪ ڊوڙ ڪو نه ٿي ڪرڻي پوي، جنهن سان وقت بچي ٿو. هي
نئون جهان جتي سک نظر اچي ٿو اتي ان ۾ چرپر گهٽجي ٿي جنهن سان جسم سست ٿئي ٿو. پوءِ
وري شام جو ورزش ڪرڻ جي ضرورت وڌي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ڪافي جا ڍڪ ڀريندي
ڪمپيوٽر کولي هڪ ڪتاب پڙهڻ لڳس جنهن جي پي ڊي ايف ڪاپي آن لائين رکيل هئي. اڄڪلھ ڪمپوٽر
ان حوالي سان ڪافي مددگار آهي. هاڻ ڪتاب هٿ ۾ کڻي هلڻ ته جيئن ڪٿي واندڪائي ۾ اهو
پڙهجي واري ضرورت به گهٽي آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پڙهندي جڏهن وقفو
پئي ڪيم ته وقت گذرڻ جي انتظار سان گڏ ڊگهي هوائي سفر ۽ وچ ۾ ٻن هنڌن تي چند ڪلاڪن
جي اسٽاپ واري اڻ وڻندڙ سوچ ذهن ۾ پئي آئي. ڪئناڊا يا آمريڪا وارا ان ڊگهي سفر کي
هڪ ڏکيائي سمجهندا آهيون. خاندان ۾ ڪنهن موت يا ڪنهن سبب جلد پهچڻ واري ضرورت پوري
ڪرڻ، ڊگهي سفر سبب، ڏکي ٿي وڃي ٿي. خير جتي ڪئناڊا جي ٻين سکن مان مزو وٺون ٿا اتي
ٿڌ ۽ ڊگهو سفر ڪرڻ واري تڪليف به سَهڻي آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وقت گذرندو رهيو. جنهن
دوران ٻيهر ڪافي گهرايم. جيڪا منهنجي ان وقت صحت جي ڪيفيت ۾ وڻندڙ ٿي لڳي ۽ جنهن
سان طبيعت کي فرحت ٿي آئي. وقت ٿيڻ تي جهاز ۾ سوار ٿيڻ لاءِ سڏ ٿيو. پهريان عورتن،
ٻارن سان گڏ مختلف زونن وارن کي واري واري سان سڏيو پئي ويو. جيڪي اندر هوريان هوريان
پنهنجي پنهنجي سيٽن تي ويهندا ويا. مان آخري ويندڙن مان هوس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄڪلھ جي سهوليتن ۾
مرضي جي سيٽ جي چونڊ جنهن جي قيمت ادا ڪرڻي پوي ٿي. ٻيو ته چوويھ ڪلاڪ اڳ آن لائين
بورڊنگ جو سلسلو شروع ٿيڻ تي ماڻهو اڳ ئي بچيل سٺيون سيٽون والاري ٿا وڃن. مون
سستي ۾ اهو ڪو نه ڪيو جنهن ڪري جهاز جي آخري سيٽن مان هڪ مون کي ملي. جتي سڄو جهاز
ڀريل هو، ماڻهو ماڻهو گڏ ويٺل هئا اتي هي آخري لائين کان هڪ لائين اڳ ۾ سيٽ هئي. ان
چار جي لائين ۾ هڪ ڪنڊ تي مان ويٺل هيس ته ٻئي تي هڪ ڇوڪري هئي باقي وچ واريون ٻه
سيٽون خالي هيون. آخري لائين ۾ وري فضائي عملو ٿي ويٺو. واه هي ته سستي جو ثمر
مليو جنهن ڪري کلي ويهي جسم کي آرام ٿي مليو. جنهن سبب سفر سولو گذريو. ٻيو ته فضائي
عملي کان گهرائڻ ڪجھ سولو ٿي پيو، جيڪي گهڻو وقت پاڙي ۾ موجود رهيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پائلٽ جهاز کي هلائڻ
شروع ڪيو. ڪڏهن اڏام لاءِ مقرر رن وي تي پهچڻ ۾ ٿورو وقت لڳندو آهي ته ڪٿي وري اها
سهوليت ويجهي فاصلي تي هوندي آهي. هن ڀيري پائلٽ جلد رن وي تي پهچي جهاز جي رفتار
وڌائي. اهو به ذهن ۾ رکڻ گهرجي ته جهاز تڏهن ئي اڏام ڀري سگهندو آهي جڏهن اهو گهربل
رفتار تي ڊوڙندو آهي. اها اڏام جي گهرج آهي. حقيقت ۾ زندگي ۾ ڪاميابي جو به اهو ئي
پيمانو آهي ته گهربل مقصد لاءِ ڪو وقت لڳايو، ڪي ڪوششون ڪريو ته پوءِ ئي ڪاميابي
جا ڏاڪا چڙهڻ شروع ڪندئو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هوائي سفر ۾ گهڻن
اهو محسوس ڪيو هوندو ته جهاز لهڻ مهل ڪڏهن ڦيٿا زمين تي ڪجھ زور سان لڳندا آهن جڏهن
ته ڪو پائلٽ ايئن اچي جهاز لاهيندو آهي جو ڪو جهٽڪو محسوس ئي نه ٿيندو آهي. اسان
اهڙي پائلٽ جي ڪارڪردگي جي واکاڻ ڪندا آهيون پر جڏهن ان حوالي سان هڪ پائلٽ کان پڇيم
تنهن چيو ته فني لحاظ کان ڦيٿا زور سان زمين تي لڳڻ درست آهي جنهن ۾ جهاز جي سلپ ٿيڻ
جو امڪان گهٽجي ويندو آهي. باقي ڪي پائلٽ ائين لينڊگ ڪندا آهن جنهن سان جهاز کي جهٽڪو
تمام گهٽ اچي سو فني لحاظ کان موزون ڪونهي. مون کيس چيو ته اسان ته تعريف اهڙي
پائلٽ جي ئي ڪندا آهيون اهو چئي ته واه جا لينڊنگ ڪيائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان پائلٽ کان اهو
به پڇيم ته اسان وٽ عام تصور آهي ته هاڻوڪن جديد جهازن ۾ آٽو سسٽم لڳل آهن جن کي
سيٽ ڪري پوءِ پائلٽ سڪون سا ويٺو هوندو آهي يا ٻاهر جهاز ۾ پيو گهمندو ڦرندو آهي. تنهن
سوال جي جواب ۾ هن چيو هو ته اهي تصور ماڻهن جا پنهنجا ٺاهيل آهن. پائلٽ پوري ذميواري
سان سڄو وقت ويٺو هوندو آهي. جي ڪڏهن اٿندو آهي ته ان جو معاون پائلٽ ڪاڪ ۾ الرٽ
ويهي سسٽم تي نظر رکندو آهي. هي جيڪي ماڻهو پنهنجي سوچ هيٺ ڳالهيون ٺاهن ٿا تن جو
حقيقت سان تعلق گهٽ ئي هوندو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جهاز هوا ۾ اڏامي
بلندين طرف وڌندو رهيو. اڏام شام جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي هئي. لنڊن ايئرپورٽ تائين اڏام جو وقت اٽڪل اٺ ڪلاڪ
هو.. ٻنهي علائقن ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪ کن جي وقت جو به فرق هو. ان ڪري صبح
سوير لنڊن پهچڻو هو. رات رستي ۾ ئي گذرڻي هئي. فضائي عملي پنهنجي معمول موجب تواضع
پئي ڪئي. ان سان گڏ اڏام جي اڏڻ ۽ لهڻ جي وقت جي ضرورتن تي نظر رکي مسافرن کي ان
حساب سان تيار پئي ڪيو. اڏام دوران ڪيئي ڀيرا موسم جي خرابي سبب جهاز کي لوڏا به ايندا
رهيا جنهن لاءِ پائلٽ مسافرن کي الرٽ ڪندو ٿي رهيو ۽ ان دوران کين سيٽ بيلٽ ٻڌي
ويهڻ جي هدايت ڪندو رهيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مسافرن کي وندرائڻ
لاءِ جتي جهاز جو پنهنجو ميوزڪ، ڊرامن، فلمن ۽ خبرن جو نيڪ ورڪ آهي اتي هو مسافرن
کي فيس عيوض انٽرنيٽ جي سهوليت آڇيندا رهيا. چند ڊالرن ۾ جي اٺ ڪلاڪ ڪمپيوٽر ذريعي
دنيا سان ڳنڍيل رهي ته سودو مهانگو ڪونهي. تنهن ڪري اها خريد ڪيم ۽ ڪمپيوٽر کي ڪافي
وقت استعمال ڪيم جنهن سان ڪجھ وقت سجايو ته ڪجھ وندر ڪندي گذاريم. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿورو وقت ڪتاب پڙهيم
پر لاڳيتو پڙهڻ جي همٿ ڪو نه ٿي پوءِ ڪجھ وقت سنڌي موسيقي ٻڌندو رهيس. پنهنجي بولي
جو راڳ من پسند ٿئي ٿو جنهن ۾ ذڪر ڪيل پيار جو اظهار، وفائون يا بي وفايون، ڪي مهڻا
ته ڪي طعنا، ڪي خواهشون، تصوراتي منظر يا ڪي سانگ تن جي سحر ۾ گم ٿي ماڻهو ڄڻ ته اهو
عاشقي جو ڪردار بڻجي وڃي ٿو سو ٻڌندڙ کي سحر ۾ آني ٿو ڇڏي. ايترو سحر ٻي ٻولي جي
شاعري ۽ راڳ ۾ ڪونهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هڪ ڀيري هڪ يورپي
انجنيئر جيڪو پنهنجي ڪمپني جي نمائندي طور پاڪستان آيو هو تنهن سان فني معاملن تي ڪچهري
کان پوءِ جڏهن عام حال احوال ٿيا ته پيار جي موضوع تي ڳالهائيندي هن چيو هو ته جنهن
سان پيار هجي تنهن سان پيار جي ڳالهين جو لطف به تڏهن ايندو جڏهن ٻئي ساڳئي ٻولي ۾
رواني سان گفتگو ڪري سگهندا. جيڪڏهن جوڙو هڪ ٻئي جي ٻولي نه ٿو سمجهي ته پوءِ ڄڻ هڪ
ٻئي جي سامهون خوبصورت گڏا ويٺا ويٺا هوندا. سامهون واري جو حسن ضورت ڪشش ڪندو ۽ وڻندو
پر قرب ونڊڻ وري ضرورت پوري ڪو نه ٿيندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيئن اڄڪلھ هڪ ڪلام
هلي ٿو ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">يار ڪيو اٿم اهڙو ڪراچي
هوش ٿي ويا هن گم</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ٿو چوان مون
سان سنڌي ۾ ڳالهاءِ چوي اردو ۾ بولو تم </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هي اڏام ايئر ڪئناڊا
جي هئي جنهن جو شمار سٺين هوائي ڪمپنين ۾ ٿئي ٿو. اڏام دوارن سروس جي حوالي سان ڪا
ڪمي محسوس ڪو نه ٿي. جڏهن ٿڪاوٽ ٿي ته سيٽ تي پلاسٽڪ بيگ ۾ رکيل سنهو ڪمبل جسم تي
وجهي سيٽ کي پوئتي ڪري سمهي پيس، رات جي وقت ۽ ٿڪ سبب ٻه ٽي ڪلاڪ ننڊ اچي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ننڊ مان اک کلي ته سيٽ
سامهون اسڪرين تي جهاز جي پوزيشن معلوم ڪيم. خبر پئي ته جهاز ائٽلانٽڪ سمنڊ پار ڪري
چڪو هو. ان وقت فضائي عملي نيرن ڏيڻ شروع ڪئي. صبح جي وقت نيرن ۽ ڪافيءَ، موڊ بهتر
ڪري ڇڏيو. اتي پائلٽ اعلان ڪيو ته اسان هاڻ هيٺ لهڻ واري مرحلي ۾ داخل ٿي رهيا
آهيون ۽ جلد لنڊن جي هيٿرو هوائي اڏي تي لهنداسين. ائين هوريان هوريان هيٺ لهندي
جهاز زمين تي اچي لڳو. هلندي هلندي اچي دروازي وٽ بيٺو. سامان کڻي ٻاهر نڪتاسين. جهاز
ڪجھ دير سان هليو هو، وچ ۾ اسٽاپ جو وقت به ڪو گهڻو ڪو نه هو تنهن ڪري مون کي ان فڪر
اچي ورايو ته دير ٿيڻ جي صورت ۾ ڪٿي اڳتي ابو ظهبي لاءِ اڏام نڪري نه وڇي. ان ڪري
تيزي سان وڃڻ لڳس. خبر پئي ته هي ايئرپورٽ تمام وڏو آهي جنهن جا پنج ٽرمينل آهن جن
مان ڪي ڪافي فاصلي تي آهن. اوڏانهن وڃڻ لاءِ بسن جو استعمال ٿيندو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نوٽيس بورڊ پڙهيم
ته اتحاد ايئر لائين جي اها اڏام ترمينل نمبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> تي هئي. مان بسن جي روانگي واري هنڌ پهتس
ته معلوم ٿيو ته هر ٽرمينل ڏانهن جدا بس وڃي ٿي جيڪا هر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽن ۾ هلي ٿي. اتي بيهي انتظار ڪيم ته چند
منٽن کان پوءِ بس به اچي پهتي. ٿڌي موسم هجڻ سبب دروازا بند هئا جيڪي بس جي پهچڻ
تي کليا. بس مان هڪ عورت لٿي جنهن اچي اسان کي بس ۾ ويهڻ لاءِ چيو. جڏهن اتي موجود
اسان چه ست مسافر ان بس ۾ سوار ٿياسين ته اها عورت به ڊرائيور سان گڏ واري سيٽ تي
اچي ويٺي. ايئن لڳو ته اها به هن بس عملي جو حصو هئي. بس جي ڊرائيور به عورت هئي. هي
ٻئي ايشين پئي لڳيون جيڪي پاڻ ۾ حوال ڪنديون پئي آيون. هلندي، اچي ٽرمينل نمبر چار
تي بس بيٺي. اسان لهي ٽرمينل ۾ وياسين ۽ جلد اهو معلوم ڪرڻ جي ڪوشش ڪيم ته اڏام جي
پوزيشن ڇا آهي. خبر پئي ته هي اڏام هڪ ڪلاڪ ليٽ هئي تنهن کي اڃا دروازو الاٽ ئي ڪو
نه ڪيو ويو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اهو خدشو ته دور ٿيو
ته ڪٿي اڏام نڪري نه وڃي. هاڻي ٿورو انتظار ڪرڻو هو. هٿ منهن ڌوئي تازو ٿي هڪ ڪافي
شاپ تي وڃي ويٺس جتي ڪافي پيئندي وقت پئي گذاريم. ان دوران لنڊن ۽ انگلينڊ جي باري
۾ ماضي ۽ حال جا ڪي ورق ذهن ۾ اٿلڻ لڳا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لنڊن ھيٿرو ايئرپورٽ
جي ھن ٽرمينل تي مون کي جھاز ۾ چڙھڻ لاءِ مقرر دروازي وٽ ڪلاڪ ڏيڍ ا انتظار ڪرڻو
ھو. ان وقت دوران لنڊن بابت گھڻيون ڳالھيون ذھن ۾ اچڻ لڳيون جن ۾ اڳ گھمڻ لاءِ آيل
وقتن جون يادگيريون. ان سان گڏ انگلينڊ جي اونداھي ماضي کان وٺي ترقي جي منزلن طي ڪرڻ،
دنيا جي وڏي حصي تي حڪمراني، ماضي سان گڏ اڄ جي دور ۾ امريڪا جو ساٿاري بڻجي دنيا
۾ جارحاڻي ڪردار ادا ڪرڻ وارا ھن ملڪ جو عمل ذھن جي نقشي تي ڦرڻ لڳا. ھتي به روشن
خيالي جي دور تائين پھچڻ ۾ ڪيئي ڏکيايون ھيون ۽ چرچ ۽ حڪومت ڪيئن ترقي جي رستا روڪ
ڪندي رھي سو به تاريخ جو حصو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انگريزن سرڪار جي ڪيترن
ملڪن تي حڪمراني سبب وسيع سلطنت ھئي جنھن لاءِ مشھور ھو ته برطانيه سرڪار جي حڪمراني
۾ سج لھي ئي ڪو نه ٿو. ان جارحاڻي رويي سبب جتي ھو معاشي ترقي ڪري اڳڀرا ٿيا. پوئتي
پيل ملڪن مان سستو خام مال حاصل ڪري پنھنجي صنعت کي ترقي وٺرائي. ان دوران ھو
انگريزي ٻولي کي دنيا جي وڏي حصي ۾ رائج ڪري ويا جنھن ڪري اسان سندن ڪتاب ۽ ادب پڙھي
انھن جي ڏاھپ ۽ ڏاھن کان متاثر ٿي کين ھيرا سمجھون ٿا. سندن جارحاڻي رويي سبب ھو
پنھنجي ٻولي کي متعارف ڪرائي دنيا جي ونھوار تي حاوي ڪري ويا. ٿوري تعداد واري ھي
قوم وڏي آبادي تي پنھنجي ٻولي مڙھي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي طرف اسان جيڪي
پرامن قوم ھئڻ جا دعويدار آھيون ۽ موھن جي دڙي مان ھٿيار نه ملڻ تي فخر ڪندي خوش
آھيون تن جي ٻولي پنھنجي ئي ڌرتي تي پنھنجي وجود بچائڻ ۾ ڏکيائين کي منھن ڏئي رھي
آھي. ساڳيو حال سينٽرل ايشين رياستن جو آھي جتي سويت يونين جي دور ۾ انھن رياستن
تي روسي ٻولي کي بالادست ڪري ان کي عام ڪيو ويو. ان کان پوءِ روسي اتي جي اوپري
زبان نه رھي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سوال اھو آھي ته انگريزن
ڏاڍائي مان فائدو ورتو يا اسان پرامن بڻجي فائدي ۾ رھياسين. نتيجو سڀني جي سامھون
آھي باقي پنھنجو پاڻ کي تسلي ڏيڻ لاءِ اسان وٽ دليلن جي کوٽ ڪونھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو انگلينڊ جتي جي
خلقت ماني لاءِ پريشان رھندي ڪسمپرسي واري زندگي گذاريندي ھئي. جتي پڻ چرچ سرڪار
سان ساٿاري رھندي سائنسي ترقي جي رستا روڪ ڪندي رھي. اتي جا ماڻھو ان ڏکياين کي
منھن ڏيندي ان ڏاڍ جي ماحول مان اڳتي نڪتا. ھو ڌارئي ملڪ ويا ته اتي معاشي فائدن وٺڻ
تي زور ڏنائون. اتان جي وسلين کي پنھنجي ذاتي ۽ ملڪي مفاد لاءِ وڌ ۾ وڌ استعمال ڪرڻ
جي ڪوشش ڪيائون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واپار جي حوالي سان
ھنن ھر ڪنڊ استعمال ڪئي. جھمپير جي کجين مان تاڙي (نشي آوار رس) کي برآمد ڪري ڪمائڻ
جي ڪوشش ڪيائون. اتي ھنن جڏھن اسٽريليا تي قبضو ڪيو ته ان ملڪ جي ڏوراھن ڏکين
علائقن ۾ موجود معدنيات کي ڪڍي کڻي وڃڻ جي ڏکيائي کي محسوس ڪئي. ھنن ان معدنيات کي
شھرن ۽ بندرگاھن تي کڻي اچڻ لاءِ پاڪستان، افغانستان ۽ عرب جي علائقن مان سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جي وچ ۾ ويھ ھزار اٺ ۽ اٺ سوارن کي سٺو
معاوضي آفر ڪري آسٽريليا وٺي ويا. جتي جي معدنيات اٺڻ وسيلي ڏکين بنجر علائقن مان ڪڍي
شھرن تائين پھچائي. ھي جانور اتي جي خشڪ ۽ بنجر زمين ۾ پاڻي اڻاٺ جي باوجود
باربرداري ۾ موثر ذريعو رھيو اسان جي ماضي جي حڪمرانن وانگر ڪو نه ھيا جن شڪارگاھ ٺاھيا
۽ شادين تي زور ڏنائون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ انجن جي استعمال شروع ٿيڻ تي اٺن جي
ضرورت نه رھي جن کي پوءِ جھنگ ۾ ڇڏي ڏنو ويو. سندن ڪي مالڪ وطن موٽي آيا ته ڪي اتي
رھي پيا. اھي اٺ جھنگ جھر چرندي وڌندا ويا. ٿورو اڳ اٽڪل سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ جھنگ ۾ چرندڙ ھڪ لک کان مٿي اٺن جي چرڻ
سبب جھنگ جو گاھ ۽ پاڻي گھٽجڻ لڳو جنھن ڪري اتان جي جھنگلي جيوت لاءِ زندھ رھڻ ڏکيو
ٿي ويو. ان تي حڪومت اھي اٺ مارڻ شروع ڪيا جنھن تي جڏھن جانورن جي تحفظ جي عالمي
ادارن آواز اٿاريو تڏھن پوءِ وقتي طور تي اھو سلسلو رڪجي ويو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين نارٿ آمريڪا ۾
گيانا نالي ننڍو ملڪ آھي جيڪو پڻ برطانيه سرڪار جي حڪمراني ھيٺ اچي ويو ھو اتي
زرعي اپت وڌائڻ لاءِ ھندستان ۽ آفريڪا مان ماڻھو شفٽ ڪري رھايا ويا جن اتي زمينن
تي ڪم ڪري زرعي اپت وڌائي. واضح رھي ته برطانيه ۾ خوراڪ جي وڌندڙ ضرورتن کي منھن ڏيڻ
لاءِ ٽين دنيا جي ملڪن ۾ زرعي اپت وڌائڻ جون ڪوششون ٿيون. وقت گذرڻ سان اھي
ھندستاني پوءِ پنھنجو ديس سان لاتعلق ٿي ويا. انھن مان گھڻا اميگريشن وٺي ڪئناڊا ۾
رھڻ ٿا جتي ھو جدا سڃاڻ سان رھن ٿا. اھو لکڻ جو مطلب اھو آھي ته برطانيه معاشي،
ترقي لاءِ ڪيئن ھر پاسي ڌيان ڏنو آھي. ان ڪري ئي اھو ٿوري آبادي وارو ننڍو ملڪ
دنيا جي ترقي ڪندڙ ملڪن جي پھرين صف ۾ بيٺو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شيڪسپيئر جو ھي ملڪ
جتي ڪميونزم جي نظريو ڏيندڙ ڪارل مارڪس پنھنجي حياتي جا آخري ڏينھن گذاريا سو پوءِ
ٽين دنيا جتي انگريزي تعليم عام تي اتان جا ماڻھو ايندا ۽ ھتي آباد ٿيندا ويا جنھن
ڪري ڌارين جي وڏي آبادي ھتي مقيم آھي. اسان جو پيارو دوست ڊاڪٽر علي گل ميتلو پڻ
ھتي ھڪ ننڍي سنڌ ٺاھيو ويٺو آھي جتي سنڌ مان ايندڙ ڪيترا دوست سندس قرب ۽ مھمان
نوازي مان لطف اندوز ٿين ٿا. منھنجو ٻيو پيارو دوست عبدالرشيد صديقي پڻ ھتي جو
مستقل رھائشي ٿي چڪو آھي جنھن وٽ ڪيئي ڀيرا وڃڻ ٿيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد اٿم ته جڏھن
پھريون ڀيرو مان لنڊن آيو ھوس تن ڏينھن ۾ مان اسٽيل مل ۾ انجنيئر جي نوڪري ۾ ھوس. نوڪري
دوران سئزرلينڊ ۾ ھفتي ڏيڍ جي تربيت کان پوءِ موڪل وٺي لنڊن گھمڻ آيو ھوس. ايئرپورٽ
تي بارڊر سيڪيورٽي آفيسر اھي سوال پڇيا ھيا جيڪي گھڻو ڪري ويزا ڏيڻ مھل برطانيه جي
سفارتخاني ۾ ويٺل ويزا آفيسر ڪيا ھئا. ڪمپيوٽر نظام ڪم ڪار ۾ ڇا ته سھوليت پئدا ڪري
ڇڏي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي ديس فطرت جي شاعر
وليم ورڊس ورٿ جو به آھي جنھن جو لکيل نظم ڊيفوڊلز اسان نصاب ۾ پڙھيو ھو جنھن جي
پھرين بند جو مطلب ھو ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان اڪيلو ڪڪر جيان
ٽڪرين ۽ وادين مٿان پئي اڏاميس ته منھنجي نظر ھڪ ڍنڍ ڪناري وڻن تائين موجود ڊيفودلز
گلن تي پئي جيڪي ٿڌڙي ھير ۾ لڏندي ڄڻ ته ڊانس ڪري رھيا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن شاعر پنھنجي
شاعري ۾ قدرتي نظارن جي منظر ڪشي سھڻي انداز ۾ ڪئي آھي، پر شاھ لطيف جي منظر ڪشي
جو مٽ ڪونھي. ان حوالي سان ڪيترا شعر آھن پر ھڪ جيڪو ذھن ۾ اچي ٿو تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھيٺ جر، مٿي مڃر، پاسي ۾ وڻراھم</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اچي وڃي وچ ۾، تماچيءَ جي ساءِ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لڳي اتر واءُ، ته ڪينجھر ھندورو ٿئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لطيف سائين ڍنڍ ۾ وڻن
جي ھجڻ جي سونھن، تماچي جي ٻيڙي سان گڏ سنڌي معاشري ۾ گھر جي پسند جي اسم ھندوري
کي گڏي ھڪ جامع منظر جوڙيو آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">يا </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شيخ اياز جو شعر
آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نوري نه تماچي آ تڙ تي، آ ڪينجھر جي ڇر ڇوري جيئين،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چوڌار اياز ککي کارا، ڪيڏانھن وئين تو ڪيڏانھن وئين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڏام جو وقت ويجھو
اچي ٿيو، بورڊنگ جي انتظار ۾ ويٺل ماڻھن مان گھڻن جي سڃاڻپ عرب پئي لڳي. اتحاد
ايئر جي ھن اڏام جي منزل ابو ظھبي ھئي. متحدھ عرب امارات جي رياستن جون ھوائي ڪمپنيون
جنھن ۾ اتحاد، امارات ۽ قطر ايئر آھن تن جي سروس ڪافي بھتر آھي جنھن ۾ ماڻھو چاھ
سان سفر ڪندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عرب دنيا جي ماضي
جي تاريخ جو ھڪ ورق آھي ته فرانس جي فاتح نيپولين بوناپارٽ جڏھن سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۹۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ع ۾ مصر تي اوچتو حملو ڪري ان کي فتح ڪيو ته
ھو ھتان جي زندگي کيس نئون تجربو لڳي. يورپ جي گھرن ۾ بند زندگي جي ڀيٽ ۾ ھو جڏھن
کلئي آسمان ھيٺ ستو ته کيس منفرد لڳو ۽ کيس ائين محسوس ٿيو ته ھو پابندين کان آزاد
آھي. عرب دنيا جي زندگي ۽ ڪلچر جاگرافي، موسم ۽ زمين جي نسبت سان ٺھي آھي. عرب
دنيا جو وڏو حصو بنجر ۽ خشڪ آھي. جيتوڻيڪ عرب دنيا جي پکيڙ آمريڪا جيتري آھي پر زمين
جو ڪو ڏھون حصو مس ڪو آبادي جي لائق آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نيپولين مصر جي
مملوڪ فوج کي شڪست ڏني ۽ علائقي تي قابض ٿي ويو پر کيس صحرا جي بدوئن کان مزاحمت
پئي ملي جن سان ٺاھ ۾ ئي ھن بھتري سمجھي. نيپولين کي اھو ڄاڻي حيرت ٿي ته جڏھن ھي
عرب بدو ڪنھن کي ڦر جي نيت سان يرغمال ڪن ٿا ته مال کسڻ کان پوءِ ھن سان بھتر رويو
رکن ٿا. کيس قتل ڪو نه ٿا ڪن. ان ڪري نيپولين ھنن سان صلح ڪري جان ڇڏائي. ھن پوتئي
پنھنجي ملڪ جيڪو پيغام موڪيلو تنھن ۾ چيائين ته ھي شڪاري قسم جا ماڻھو جن کي بدو
چئون ٿا سي، پر سڪون، بھادر ۽ پر اعتماد آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عربن ئي مغرب کي ٻڙي،
الجبرا، ڪيلنڊر وغيرھ جو علم ڏنو. سورھين صدي تائين عرب فلڪيات (ستارن جي علم) جي ڄاڻ
۾ مغرب کان اڳتي ھئا. ڇھين صدي عيسوي ۾ عرب حڪيمن ماتا جي بيماري جو علاج ڪري
پنھنجي علائقي ۾ ان جو خاتمو ڪيو. انھن ئي ڏينھن ۾ بغداد شھر ۾ مفت علاج لاءِ
اسپتالون قائم ٿيون.. عرب واپارين ئي پھريون ڀيرو چين مان نارنگيون اسپين آنديون. عرب
آبادگارن يورپ کي ليمون، ھنداڻو، زردالو ۽ سيريل ڏنا. ائين عربن علائقن مان ڌاتو
کي پگھاري شيون ٺاھڻ جي بٺين جي ڄاڻ يورپ تائين پھتي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھڙي علم جو بنياد
رکندڙ عرب دنيا پنھنجي ورثي کي سنڀالي اڳتي کڻي ترقي جون منزلون طي ڪري نه سگھي. ٻئي
طرف مغرب اھي بنياد کڻي اڳتي وڌيو ۽ سڀني کان اڳتي نڪري دنيا تي حڪمراني ڪرڻ لڳو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عرب دنيا به ڇا ته طوفاني
تبديلي ڏٺي آھي. ھزارن سالن کان عرب صحرا ۽ علائقي جا ماڻھو روايتي محدود زندگي
گذاريندا ھئا. سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۷۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ھڪ ڏينھن شام جي وقت، ھڪ انگريز چارلس ڊائوٽي، حائل شھر ۾ اتان جي امير
محمد بن راشد سان ملاقات ڪئي. جيڪا شيخ جي گھر ۾ ٿي ھئي، جيڪو علائقي جي روايتي اڏاوت
موجب ٺھيل ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شيخ راشد، چارلس ڊائوٽي
کان پڇيو ته؛ ”ٽيليگراف ڇا آھي، جيڪا مغرب ۾ اڄڪلھ استعمال ٿي رھي آھي. “ ڊائوٽي
شيخ کي اھا لفظن ۾ سمجھائڻ جي ڪوشش ڪئي، جيڪا شيخ جي گھڻي سمجھ ڪو نه آئي. اتي شيخ،
مٿان ٻيو سوال ڪيو ته؛ ”اسان وٽ پئٽرول لڌو آھي. ان جي مغرب ۾ ڪا کپت آھي؟“ جنھن
جو به ڊائوٽي کيس ڪو حوصلي ڏيندڙ جواب ڪو نه ڏنو. گفتگو ھلندي رھي. اتي شيخ راشد، چارلس
ڊائوٽي کان پڇيو ته؛ ”اسان ۽ اسان جي نظام بابت مغرب وارن کي ڄاڻ آھي؟“ تنھن تي
چارلس کيس وراڻيو ته؛ ”سواءِ ڪن ٿورن ماڻھن جي باقي اتي توھان کي ڪو ڪو نه ٿو ڄاڻي.
“ شيخ کي سندس ڳالھ نه وڻي. تنھن تي ھن گفتگو ختم ڪندي، نوڪرن کي چارلس ڊائوٽي کي
رواني ڪرڻ جو حڪم ڏنو. جلد پوءِ سعود خاندان ھن علائقي تي قبضو ڪري پنھنجي حڪمراني
قائم ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان واقعي کان اٽڪل
سٺ سالن جي عرصي اندر، مغرب اندر سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ انجڻ جي ايجاد ۽ ان جي وڌندڙ استعمال، عرب دنيا جي
قسمت بدلي ڇڏي. يھودين کي من و سلوا ملڻ جھڙي نعمت وانگر عربن کي به تيل جي صورت ۾
دولت جا انبار مليا. قدرتي وسيلن مان ايترو ناڻو کين ملڻ لڳو جنھن جو مثال انساني
تاريخ ۾ گھٽ ئي ملي ٿو. پئسي سان ھو زندگي جي آسائش جي ھر شي خريدڻ لڳا. دنيا لاءِ
سندن ملڪ ۾ روزگار ۽ واپار جي وسيلا کليا تنھن دنيا ۾ عربن جي اھميت وڌائي ڇڏي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عرب صحرا جا علائقا
جتي اٺن ۽ گھوڙن جو واپار ٿيندو ھو اتي ھاڻي مغربي مشينري جي چرپر عام ٿي. عرب ۾ جڏھن
پھرين سائيڪل آئي ھئي، تنھن کي مذھبي ماڻھن شيطاني گھوڙو چيو. ھاڻي اتي جديد ڪارون
پيون ڊوڙن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تيل، پوءِ عرب ملڪن
جو ھٿيار ۽ مغرب جي ڪمزوري بڻجي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ستر جي ڏھاڪي ۾
سعودي عرب طرفان مغرب جو تيل بند ڪرڻ تي مغرب کي وقتي پريشاني ٿي. انھن ڏينھن ۾
اھو به مشھور ٿيو ته سعودي عرب جي بادشام شاھ فيصل سان جڏھن ھينري ڪسنجر ان موضوع
تي ڳالھائڻ لاءِ سعودي عرب پھتو ھو ته شاھ فيصل ان سان ھڪ خيمي ۾ ملاقات ڪئي ھئي
جتي اٺ به ٻڌل ھئا. اھو پيغام ڏيڻ لاءِ ته اسان ھن دور ۾ وري وڃي سگھون ٿا. پر اھو
جذبو گھڻو ڪم ڪو نه آيو. تيل جي ان بندش کان پوءِ عرب دنيا کي اھڙو گھيري ۾ آندو
ويو جو ھو اھڙي انتھائي قدم بابت وري سوچي نه سگھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اصل ۾ پئسي سان عرب
دنيا جديد سھوليتون، ٽئڪنالاجي خريد ته ڪئي پر اھا مصنوعي ترقي ھئي جيڪا پائيدار ڪونھي.
حقيقي ترقي جديد علم، ھنر ۽ عمل سان ٿيندي آھي. سٺي گاڏي رکڻ، سٺو فون جو استعمال
يا پر آسائش رھڻي ڪھڻي ترقي ڪونھي. دولت گھٽجڻ سان اھي به گھٽجي ويندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">متحدھ عرب امارت
جون ننڊيون رياستون جتي جا ماڻھو بنيادي طور تي خانه بدوش ھئا سي پاڻي ۽ ڪنھن
زرخير زمين جي ٽڪڙي جي ڳولا ۾ لڏيندا رھندا ھئا. ھو بنيادي طور تي پنھنجي خاندان ۽
قبيلي سان وفاردار رھڻ سان گڏ مھمان نواز رھيا آھن. اٺ نه فقط ھن جي خوراڪ جو
وسليو ھو پر ان جي ڊوڙ سندن ھڪ مکيه مشغلو ۽ تفريح رھي آھي. اھو صحرا ھاڻي اونچن
عمارتن ۽ جديد آرڪيٽيڪچر لاءِ شھرت رکي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ھتي رھندڙ عرب جيڪي بدوئن واري طرز زندگي
گذاريندا ھئا، سي ھاڻ عاليشن محلن ۾ رھڻ لڳا. رياستن جي دولتمند ھجڻ ڪري گھڻن ملڪن
جي ماڻھن اوڏانھن جو رخ ڪرڻ شروع ڪيو جنھن سان ماڻھن کي روزگار ملڻ سان گڏ سياحت
کي ھٿي ملي. بر صغير جي ماڻھن کان ويندي انگريز ۽ آفريڪي ھتي اچي معاشي ترقي لاءِ ڪوشان
رھن ٿا. اسان جي ملڪ پاڪستان وارن لاءِ ھي رياستون تفريح ۽ دولت لڪائڻ جو وڏو مرڪز
بڻجي ويون آھن. ھنن رياستن ۾ قانون جي بالادستي بھتر ھئڻ ڪري پئسي وارا ماڻھو ھتي ڪي
ڏينھن تفريح ڪري گذارين ٿا. جيڪو يورپ وڃڻ ۾ ڏکيائي يا ان ڏانھن سفر مھانگو ٿو
سمجھي تنھن لاءِ ھي سولي ۽ سستي تفريح جو ھنڌ ٿي ويو آھي. پنھنجي ملڪ جي گھڻڻ ماڻھن
جي اتي رھڻ ڪري پنھنجائپ وارو ماحول به محسوس ٿئي ٿو. ائين ھر ڪوئي دبئي جي رخ ڪرڻ
۾ سولائي محسوس ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لنڊن کان ابو ظھبي ڏانھن
اڏام جو وقت اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪ ھيو جيڪو ڪڏھن پڙھندي، ڪڏھن سيٽ سامھون لڳل اسڪرين
تي ڪو پروگرام ڏسندي، ڪڏھن آرام ڪندي پئي گذريو. سروس به ٺيڪ ئي ھئي. ائين وقت
گذريو ۽ جھاز اچي ابو ظھبي جي ھوائي اڏي تي لٿو. اسان مسافر بلڊنگ ۾ آياسين. جيڪي
مقامي ھئا سي ته ٻاھر ھليا ويا. اسان جن جي ٽرانزٽ اڏام ھئي سي اندر بلڊنگ ۾ وڃي
پنھنجي پنھنجي پسند جي ھنڌ تي ويھي وقت گذاريوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھتي ٽرانزٽ ھئڻ ڪري
جھاز بدليو. بورڊنگ لاءِ قطار ۾ بيٺاسين ته ھر ڪنھن جو بورڊنگ ڪارڊ ڏسي ان کي اسڪين
ڪري کيس اڳتي موڪيلو ٿي ويو. منھنجو وارو آيو ته منھنجو بورڊنگ ڪارڊ جيڪو مون کي ٽورنٽو
مان ئي اشو ٿيل ھو تنھن کي جڏھن ان مشين ۾ وڌو ويو ته ھڪ ٻيو ڪارڊ نڪري آيو. اتي
بيٺل ملازم چيو ته سر توھان جي سيٽ اپ گريڊ ڪري بزنس ڪلاس ۾ ڏني وئي آھي. توھان در
کان ٻاھر کاٻي پاسي بزنس ڪلاس لاءِ بيٺل بس ۾ وڃي سوار ٿيو.. شايد بزنس ڪلاس جو سيٽون
بچيون ٿي تنھنڪري اسان لنڊن مان ايندڙ ڪن جي سيٽ اپ گريڊ ڪري اڪانامي ڪلاس جون سيٽون
خالي ڪري وڌيڪ مسافرن لاءِ گنجائش پئدا ڪئي ويئي ھئي. مان جڏھن ان بس ۾ ويٺس ته ۾
چند ماڻھو سوار ھئا. ٿوري انتظار کان پوءِ بس جھاز طرف رواني ٿي جيڪو ڪجھ پنڌ تي
بيٺل ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جھاز ۾ بزنس ڪلاس ۾
مليل سيٽ تي وڃي ويٺس ته فضائي ميزبان ٻن ٽن قسمن جا جوس ٽري ۾ رکي کڻي آئي ۽ اچي
پسند پڇيائين. مون آرينج جوس ڏيڻ کاءِ کيس چيو. ڪشادي سيٽ ۽ آرام لاءِ نھايت موزون
پر سفر ٻن ڪلاڪن جو ھو ان ڪري آرام سان ويھي وقت گذاريم. ماني جو وقت آيو ته به پسند
پڇيائون. ماني بھتر ھئي ۽ ٽري ۾ رکي اچي سامھون واري ٽيبل تي رکيائون. ظاھر آھي
بزنس ڪلاس جي ٽڪيٽ لاءِ وڌيڪ پئسا ڀرجن ٿا تن کي سروس به ان معيار جي ملي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ابو ظھبي کان ڪراچي
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪن جو سفر ھو تنھن ڪري جلد پھچڻ جي اميد ھئي. ٿوري
دير ۾ سمنڊ جي پٽي کان پوءِ جھاز پاڪستان جي گوادر واري علائقي ۾ داخل ٿيو. گوادر
وارو بلوچستان جو علائقو پڻ پوئتي پيل ھو. اتان جا ماڻھو روايتي زندگي گذاريندا
ھئا. علائقو ملڪ جي ھڪ ڪنڊ ۾ ھئڻ ڪري باقي ملڪ جي معمول کان گھڻو ڪٽيل رھندو رھيو
آھي. ورھاڱي کان اڳ ھي خطو عرب رياست اومان جي ملڪيت ھو. ان ناتي ھتان جا ماڻھو ان
عرب رياست ۽ ان سان لڳ ٻين رياستن ۾ پنھنجو ملڪ ھجڻ واري اعتماد سان ويندا رھندا
ھئا. اتي کين مقامي ماڻھو وارو درجو ڏنو ويندو ھو ۽ روزگار ڏيڻ ۾ ٻين جي ڀيٽ ۾
ترجيح ڏني ويندي ھئي. ان ڪري ئي اومان ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو بلوچ نسل جا ماڻھو رھن ٿا. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيپٽمبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۵۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> تي گوادر پاڪستان جي حوالي ٿيو ته به ھتان
جي ماڻھن کي اومان ۾ اھوئي مقام ملندو رھيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عرب رياستن ۾ پئٽرو
ڊالر جي گھڻائي سبب گوادر جا بلوچ به چڱو پئسو ڪمائي موٽندا ھئا. ان ڪري ھتان جي
ماڻھن جي اوڏانھن وڃڻ مکيه پيشو ۽ ترجيح بڻجي ويئي. اسان جي ننڍپڻ جو دوست ۽ پاڙيسري
احمد علي بروھي جيڪو مدرسي مان ڪجھ تعليم وٺي پوءِ پرائيوٽ بي اي پوءِ ايم اي انگلش
ڪرڻ لڳو ته ھو غلط يا درست پر انگريزي جا جملا ڳالھائيندو رھندو ھو سو نيٺ ايم اي
انگلش ڪري بلوچستان جي ھن گوادر ۽ پسني واري علائقي ۾ وڃي انگريزي جو ليڪچرار ٿيو.
انھن ڏينھن ۾ بلوچستان ۾ پڙھيل ماڻھو گھٽ ھئا ان ڪري ھن کي سولائي سان نوڪري ملي
ويئي. ھو جڏھن موڪلن ۾ ڳوٺ آيو ته اسان کانئس نوڪري جا حال احوال پڇيا. ھن ٻڌايو ته
ھتي اسان کان ڪو پڇي ته تون پڙھي ڇا ٿيندين ته گھڻو ڪري جواب ھوندو ته انجنيئر يا ڊاڪٽرٿيڻ
پر گوادر ۽ پسني جي علائقي جي شاگردن جو جواب ھوندو آھي ته مان وڏو ٿي پڙھي پوءِ
اومان ويندس. سنڌ جي ٻارن ۽ نوجوانن انجنيئرن، ڊاڪٽرن ۽ ڪامورن جي دولت ۽ شان و شوڪت
ڏٺي آھي ان ڪري اھو ٿيڻ جي تمنا رکن ٿا پر گوادر جي ٻارن ته اومان مان پئسا ڪمائي
ايندڙن کي ڏٺو آھي. اتان ٻاھر جو شيون ايندي ڏٺيون آھن. انھن خاندانن جي معاشي
بھتري ڏٺي آھي تن جا آئيڊل به اھي ماڻھو آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوءِ عرب دنيا
وانگر گوادر واري علائقي جي به قسمت بدلي آھي. اھو ھڪ الڳ سوال آھي ته رڳو علائقي
جي حالت بدلي يا ماڻھن جي به حالت بدلي؟. اھو واضح ٿي چڪو آھي ته جيتري اھميت
قدرتي وسيلن جن ۾ مکيه تيل کي حاصل آھي اوتري اھميت لنگھ جي به آھي جتان اھو مال
نيو ويندو. دنيا جون قوتون وسيلن ۽ لنگھن تي حاصل ڪرڻ لاءِ جتن ڪنديون رھن ٿيون. ماضي
قريب ۾ ٿيل يا ھاڻوڪين ٿيندڙ لڙاين ۾ اھو عنصر مکيه رھيو آھي. اھو ھاڻ راز نه رھيو
آھي ته مغربي ڪمپنين کي سينٽرل ايشين رياستن مان تيل جو رستو نه ڏيڻ تي افغانستان
۾ آمريڪي فوج لٿي ته جيئن رستو صاف ٿئي. بلوچستان ۾ آزادي جي اٿندڙ تحريڪ پڻ ان
سلسلي جي ڪڙي چئي وڃي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاڻي آمريڪي لابي
گوادر کي پورٽ طور چين جي اثر ۾ ڏسڻ نه ٿي چاھي ڇاڪاڻ ته ان سان چين جو واپار وڌندو
۽ اھو ملڪ معاشي طور تي وڌيڪ ترقي ڪري اڳتي وڌندو. ٻئي طرف چين آھي جيڪو آفريڪا ۽
مدل ايسٽ سان پنھنجي واپار لاءِ ھن رستي کي استعمال ڪري فاصلو گھٽائڻ چاھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جي گھرو ويڙھ
جو ڪارڻ به شامي حڪومت طرفان قطر کي يورپ تائين گئس پائپ لائين وڇائي گئس سپلاءِ ڪرڻ
جي اجازت نه ڏيڻ آھي. يورپ جي گئس جواٽڪل اڌ حصو روس مھيا ڪري ٿو تنھن کي ڊپ آھي ته
جي قطر گئس لائين مغرب تائين پھتي ته روسي گئس پوءِ ڪير وٺندو. ان مفاد ھيٺ ھو شام
جو تحفظ ڪري ٿو. ايتري تائين جو مغرب ۽ عرب ملڪ پوري ڪوشش جي باوجود به شام ۾
گھربل تبديلي آڻي نه سگھيا. پر ان باھ ۾ لکين شامي سڙيا. ڪي ملڪ ڇڏي ٻيڙين ۾ ٻاھر
نڪرڻ جي ڪوشش ڪندا رھيا. تن مان ڪن وڃي ٻين ملڪن ۾ پناھ ورتي ته ڪن جي ٻيڙا ٻڌي
ويا جنھن ڪري ماڻھو اجل جو شڪار ٿيا. اھڙي ئي ھڪ حادثي ۾ ٻڏي ويل ٻار ايلن ڪردي جو
لاش لڙھندي ڪناري تي اچي پيو. ان دل ڏاريندڙ منظر جي ڦوٽو دنيا ۾ ڏک جي لھر آندي
پر مفادن جي ويڙھ ۾ انساني خون کي بي رحمي سان نظرانداز ڪيو وڃي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين اڄڪلھ ھلندڙ
يمن جي ويڙھ پڻ پاڻي جي ان لنگھ تي آھي جتان عرب ملڪن مان تيل يورپ وڃي ٿو. يمن وٽان
سامونڊي پٽي باب المنديب ڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر ويڪري آھي جنھن تي جي ڪنٽرول ٿي وڃي
ته تيل جي رسد ڪنٽرول ۾ اچي ويندي جيڪا يورپ کي جھڪائي وجھندي. ان رستي تي ڪنٽرول
لاءِ سعودي عرب ۽ متحدھ عرب امارات ھڪ پاسي آھن ته ايران ۽ روس جي ھوثي باغين کي
مدد حاصل آھي. انھن سڄي مفادن جي ويڙھ ۾ انسان پسجي ٿو جيڪو ڪوس، بک ۽ بدحالي کي
منھن ڏئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھڙي ويڙھ علائقن ۾
مختلف بھانن سان وڙھي وڃي ٿي. ڪٿي ڪو بھانو ڪٿي وري ڪو. پر اھا ڳالھ غور طلب آھي ته
ھر علائقي ۾ مغربي ملڪن جو ھوم ورڪ ٿيل آھي. بس اتي اڳ ئي تيار ميدان تي چڻنگ لڳائڻ
جي دير آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جھاز ڪراچي جي
ويجھو ٿيو ته پائلٽ جھاز جي لھڻ جي مرحلي جو اعلان ڪيو. جلد ڪراچي شھر جون روشنيون
جھاز جي دري مان نظر اچڻ لڳيون. ھيٺ لھندي جھاز اچي رن وي کي ٽچ ڪيو. ھلندي اچي
دروازي تي پھتو ۽ مسافر جلد اٿي ٻاھر نڪرڻ لاءِ ايئن تيار نظر آيا جيئن ڪنھن کي ڪا
آزادي ملي ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان وقت شايد ھي ھڪ
ئي اڏام پھتي ھئي ان ڪري رش گھٽ ھئي. جلد پاسپورٽ چيڪ ڪرائي سامان کڻي ٻاھر نڪتس. ارادو
ھو ته ٽئڪسي ڪري گھر ويندس. رات جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي ڪنھن کي تڪيلف ڏجي. پر ڊاڪٽر شاھد قريشي جو خيال ھو
ته ٽئڪسي ۾ سفر جي سيف نه ھجڻ جي شڪايتون آھن ان ڪري مان توھان کي پنھنجي گاڏي موڪلي
ڏيندس. ڊرائيور توھان کي ڪو نه سڃاڻي پر ھو توھان جي نالي جي تختي جھليو بيٺو
ھوندو. ٻاھر نڪرڻ تي ماڻھن جي ڪافي رش نظر آئي. ڪيئي ماڻھو نالي جون تختيون جھليون
بيٺا ھئا جن تي نظر وڌم ته ھڪ تي منھنجو نالو لکيل ھو. ان نوجوان کي اشارو ڪيم ته ھو
وڌي آيو ۽ اچي مون کان بيگ ورتائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گاڏي ۾ ويھي کيس
گلشن حديد ھلڻ جو چيم. رستي ۾ پنھنجو نالي ظھير سولنگي ٻڌايائين. سندس تعلق سن شھر
۾ ھاءِ وي لڳ ھڪ ڳوٺ سان ھو. روڊ تي سفر ڪندي جلد محسوس ٿيو ته رستن جو ساڳيو ئي
حال، ٽرئفڪ جو ساڳيو ئي انداز، جھان بدليو ته منھنجي سوچ به بدلي. ھتي رھندي مقامي
ماحول ۾ رلي ملي رھڻ سان ئي ماڻھو ماحول جو لطف وٺندو. جيڪو ھتي جي ڏکيائين تي فڪر
ڪندو ته اھو پوءِ ماحول جو لطف حاصل ڪري نه سگھندو. ان سان گڏ جھڙو ديس تھڙو ويس
واري ضرورت کي به سمجھڻ گھرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>مکيه روڊ ته ڪافي بھتر آھي پر جيئن ئي گلشن حديد
۾ داخل ٿيس ته روڊ جي اھائي حالت جيڪا سال اڳ ھئي. گاڏي وارو ھن شھر ۾ نئون آيو ھو
تنھن کي خيال سان ٽٽل روڊ کي ڏسندي گاڏي ھلائڻ جي صلاح ڏنم. شھر ۽ علائقي جي ماڻھن
کي اھا خبر آھي ته رستو ڪٿان ٽٽل آھي تن کي روڊ جي حالت ذھن ۾ ويٺل آھي. ڪو نئون
اچي ته ان کي ڏکيائي ٿيندي آھي. ان حوالي سان ھڪ دوست قصو ٻڌايو ته ڪافي وقت کان
پوءِ مان ڳوٺ ويس. مون پنھنجي سوزوڪي ڪار ۾ سفر پئي ڪيو. اوچتو رستي ۾ ھڪ کڏو آيو
جنھن ۾ لڳڻ تي گاڏيءَ کي نقصان پھتو. ڳوٺ پھچي مٽن مائٽن کي چيم ته ھي روڊ ۾ جيڪو
کڏو آھي تنھن کي ڀري نه ٿا ڇڏيو. حڪومت پنھنجي جاءِ تي پر ڏکيائي ته مقامي ماڻھن
کي آھي ۽ ڪم به ٿورو آھي سو پاڻ ئي ڪري پنھنجي لاءِ سھوليت پئدا ڪري سگھجي ٿي. وراڻيائون
ته اسان کي ان جي خبر آھي ان ڪري اتان وڪڙ ڪري ھليا ايندا آھيون پر تو کي ڇاڪاڻ خبر
ڪو نه ھئي ان ڪري تنھنجي گاڏي ان ۾ لڳي. ھي جواب اسان مان اڪثريت جي مزاج جي
نشاندھي ڪري ٿو يعني جھان ھلي پوءِ ڏکيو يا سکيو. جي ڪجھ ڪري ته سرڪار، ان جي آسري
۾ پيا جيئون. نه ٿيڻ تي پنھنجو ڪردار تي نظرثاني ڪرڻ بجاءِ حڪومت کي ڏوھاري چئي ان
جي گلا ڪريون. ڪم ته ان جو ئي آھي پر پنھنجي سک لاءِ مقامي سطح تي ٿوري ڪوشش
اجتماعي ڀلي ۽ اجتماعي سوچ جي زمري ۾ اچي ٿي. ان اجتماعي سوچ ۽ عمل ۾ ئي ڪوتاھ
آھيون. اسان ذات ۾ ادارو ۽ اجتماعي طور تي بيحد ڪمزور آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>دوست شڪيل نظاماڻي کي پنھنجو ڪتاب ساروڻيون ساڻيھ
جون موڪيلو ھيم. ھو ڪئناڊا جي شھر ڪئلگري ۾ رھندو آھي. عالمي لٽريچر جو باقاعدگي
سان معالعو ڪندو رھندو آھي. منھنجو ڪتاب پڙھي ان تي پھرين اھو رمارڪ لکيائين تہ. ھي
ڪتاب پڙھي ايئن لڳو ته مان ڪافي وقت کان پوءِ ڪو ديسي کاڌو کائي رھيو آھيان. ان جي
ڳالھ وانگر مان سال کن کانپوءِ ھن ديسي ماحول ۾ ھوس. معاشري ۾ ترقي جي حوالي سان سڀني
ڪوتاھين جي باوجود ھن ديس ۾ جيڪو قرب، پيار جو پاڙون گھريون آھن تنھن جو دنيا ۾ مٽ
ڪونھي. اھو پيار ۽ پنھجائپ اسان کي ڇڪ ڪري ھتي آڻي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنھنجي معاشري تي
نظر وجھجي ته مٽيريل ڪلچر (مادي ڪلچر) جنھن ۾ لباس، فرنيچر ۽ بيون شيون اچي وڃن ٿيون
تنھن ۾ ته اسان ڪافي ترقي ڪئي آھي پر نان مٽيريل ڪلچر جنھن ۾ اخلاقي قدر، روايتون،
اصول، ايمانداري ۽ بيا گڻ اچي وڃن ٿا جيڪي ڪنھن معاشري ۽ ڪلچر جو اصل روح ٿين ٿيون
تن ۾ وک پوئتي ويندا رھون ٿا. ڪلچر جي ان حصي تي جي غور ڪريون ته مايوسي ٿئي ٿي. پر
معاشري ۾ ميل جول ۽ قرب جي واس ۾ باقي اوڻايون دٻجي وڃن ٿيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جلد اچي گلشن حديد
۾ گھر پھتس. گھنٽي وڄايم ته گھر مان منھنجو ڀاڻج نڪري آيو. رات </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي جو وقت ھو سڀ گھر ڀاتي ستل ھئا. مان به
ڊگھي سفر سبب ڪافي ٿڪل ھوس. ان ڪري مٿي واري حصي ۾ وڃي آرامي ٿيس. سفر جو ٿڪ ھو
تنھن ڪري گھري ننڊ اچي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح ستين بجي تائين
ڪجھ ننڊ پوري ٿي، ٿڪ به لٿو ۽ روڊ تان گاڏين، ھارن ۽ موٽر سائڪلين جي آواز تي اک
کلي ويئي. موسم سياري جي ھئي پر ٿڌ ڪا نه ھئي. ھڪ ته ٿڌ گھٽ ٻيو ته مان سياري جي ٿڌ
جو ماريل ھوس تنھن ڪري منھنجي لاءِ اھا نھايت موافق موسم ھئي اھڙي جھڙي ٽورنٽو شھر
۾ اونھاري جي مند ھجي. ڪئناڊا ۾ ٿڌ سبب ٻاھر نڪرڻ جي پابندين جي ڀيٽ ۾ ھتي ڄڻ ته آزادي
ملي. ٻاھر نڪري صحن ۾ بيھي ماحول تي نظر وڌم. ھاءِ وي کان گھر جي وچ ۾ خالي ميدان
تي غريبن جا جھوپڙا ھئا جيڪي ان اسڪيم ۾ پيل خالي پلاٽن تي اڏيل ھئا. ھن قسم جا لاڏائو
ماڻھو خالي جاءِ تي لڏو لاھي ويھندا آھن، جڏھن انھن پلاٽن تي تعمير ٿيندي آھي ته اھي
وري ٻئي ڪنھن خالي ھنڌ تي وڃي ويھندا آھن. انھن کان پوءِ وري بنگلا آھن جن ۾ رھندڙن
جو بظاھر معيار زندگي بلند آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ مغرب جا اڪثر
ملڪ ويلفيئر رياستون آھن. ماڻھو جي ضرورتن ۽ گھرجن جو خيال رکيو وڃي ٿو پر اتي به عوام
۾ اميري ۽ غريبي عملي طور موجود آھي. پر ايترو چڀندڙ انداز ۾ ڪونھي جيترو ٽين دنيا
جي ملڪن ۾ آھي. اميري ۾ غريبي جي ھجڻ تي ڪيئي سوال اٿن ٿا. ڪن جو خيال آھي ته اھا
قسمت آھي. جيڪو جنھن جي نصيب ۾ لکيل آھي اھو ئي ان کي ملي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻيا وري ان جو سبب
معاشي استحصال سا جوڙين ٿا. استحصالي طبقو غريبن جو حصو ھڙپ ڪري، دولت ۽ طاقت جي
زور تي وسيلن تي قابض ٿي ماڻھن جي حصي جو مال به ميڙي وڃي ٿو جنھن سان غربت ۾ واڌ ٿئي
ٿي. ھي رويو ڪو رڳو مقامي طاقتور ماڻھن جو ڪونھي پر دنيا ۾ دولت جي ڍير تي ويٺل
ارب پتي ڪمپنين جي مالڪن جو به آھي جيڪي بي رحمي سان ماڻھن جا کيسا خالي ڪن ٿا. ھڪ
سابق آمريڪي بئنڪر جي موجب ته جي ماڻھن کي خبر پوي ته ڪيئن بئنڪن جي بورڊ روم ۾ ماڻھن
کان پئسو ڇڪڻ جون منصوبه بنديون ٿين ٿيون ته ماڻھو ڏنڊا کڻي انھن کي مارڻ لاءِ بئنڪن
تي چڙھائي ڪن. پر اھو وائيٽ ڪالر ڪرائيم آھي جيڪو ماڻھن کي مٺي زھر وانگر پياريو وڃي
ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تازو اسان جو ھڪ ڪامريڊ
دوست آمريڪا آيو ھو جتي آفريڪي نسل جي ڪاري رنگ وارن شھرين جو معيار زندگي ۽ عام
رويو آمريڪا جي ماڻھن جي تصور موجب ڪو نه محسوس ٿيس. جڏھن ھو ھمراھ ٽورنٽو آيو ته ھن
جو رمارڪ ھيو ته آمريڪا ۾ ھي ڪاري رنگت وارا آخر محنت ڪري ترقي تي ڌيان ڇو ڪو نه ٿا
ڏين. ٽين دنيا جو ھي ھمراھ جيڪو انسانن جي برابري واري سوچ رکندڙ رھيو آھي تنھن جو
ھي تبصرو ظاھري ڏيک تي ھيو جنھن جو گھري سماجي جوڙجڪ، صدين کان دٻاءُ ۾ رھندڙ
آبادي جي ٺھيل روين کي سمجھڻ بنا ھو. ڪنھن جي غريب ٿيڻ يا قوم ۾ غربت وڌڻ ٻه جدا
عنصر آھن. پھرين ۾ ڪنھن جي ذاتي ڪوتاھي، افعالن ۽ صلاحيتن کان ويندي قسمت جو دخل
چئي سگھجي ٿو پر جي قوم بدحالي ۾ ھجي ته ان ۾ قوم جي روين سان گڏ سندس وسيلن جي
استحصال ڪندڙن جي وارڌاتن جو دخل ٿئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھا سوچ ڏکڻ آفريڪا
۾ به آھي جتي صدين کان گوري آبادي مقامي ڪارن جي آبادي تي حڪمراني ڪندي، وڻج واپار
تي قابض رھندي دولتمند ٿيندي وئي. ھاڻ انھن وٽ پئسو، واپار ۽ ڌنڌي وارو تعلق ۽
رويو موجود آھي جيڪو سندس معمول ۾ مددگار آھي. ان جي ڀيٽ ۾ نيلسن منڊيلا جي دور ۾ ٻنھي
آبادين کي برابري واري حق ملڻ کان پوءِ به اميدن جي برعڪس اتي جا مقامي ماڻھو معاشي
طور تي گھڻي ترقي ڪو نه ڪري سگھيا آھن. ظاھر آھي انھن وٽ گورن جي ڀيت ۾ پئسي ۽
وسيلن جي کوٽ آھي، سندن صفن ۾ اھو ماحول ۽ ڪاروباري رويو ڪونھي. ان ڪري برابري جا
حق ملڻ جي باوجود ھو اڳتي وڌڻ ۾ سست رفتار آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو ساڳيو حال سنڌي
مسلمان جو رھيو آھي. صدين کان ٻھراڙين ۾ رھندي، حڪومت جي ٻه اکيائي ڪري ھو مالي
طور تي پوئتي رھيا. آزادي ملڻ کان پوءِ ھن آبادي جو ھڪ طبقو جيڪو نوڪري ڪري، ڪامورو
بڻجي، يا ڪو وڻج واپار ڪري خوشحال نظر اچي پيو تن جا ابا ڏاڏا گھڻو ڪري غريب ھئا. ڪي
ٿورا ماڻھو ٻين قومن جي ماڻھن کي ڏسي شارٽ ڪٽ وارن سرگرمين ۾ لڳي ويا. انھن وٽ
پئسو جام اچي ويو آھي سو به سولائي سان تن جا ٺٺ ٺانگر به واھ جا آھن. انھن جو حال
ان چوڻي جھڙو آھي ته بکيو ماڻھو بک ۾ مري ويندو آھي يا کائي کائي مري ويندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڪري ھاڻ موقعو
ملڻ جي باوجود عام سنڌي ماڻھو جيتوڻيڪ اڳتي وڌڻ شروع ڪيو آھي پر اڳ وسيلن ۽ واپار
تي قابض ھئڻ وارن جي ڀيٽ ھو برابري جي پوزيشن ۾ ڪونھن. سندس رفتار سست آھي پر
ھوريان ھوريان بھتر ٿئي پئي. جتي صدين کان ٺھيل رويا ان رفتار ۾ رنڊڪ آھن اتي ستر
جي ڏھاڪي ۾ جڏھن تعليم عام ٿي ته اھو احساس برتري اڀاريو ويو ته اسان عظيم قوم آھيون،
جڏھن آھيون ئي عظيم ته پوءِ عظمت لاءِ ڪوششن جي ڪھڙي ضرورت. جتي سنڌ جي بقا لاءِ سڄاڻ
سنڌي پريشان آھي اتي حوصلي خاطر ئي اسان کي اھو تاثر ڏنو ويو ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آيو ويو سڪندر، سيوھڻ اڃا اتي آ.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">برابر سيوھڻ اتي
آھي پر سيوھڻ وارن جو حال ڇا آھي ان تي به غور ڪجي. سيوھڻ ويجھو منڇر ڍنڍ جو ڇا
حال ٿيو آھي. اسان جو اھو الميو آھي ته ھڪ طرف سنڌ جي بقا کي لھر نه لوڏو واري
اعتماد ۾ آھيون ته ٻئي طرف گھوڙا ڙي سنڌ ھر شھر ۾ پٺاڻ اچي ويا، مدرسن جو ڄار وڇي
ويو. ان سلسلي ۾ نه ڪو واضح رويو آھي نه وري معاملن کي اڳتي کڻي ھلڻ جي رخ جو درست
تعين. ھن ذھين ۽ باصلاحيت قوم کي حقيقت ٻڌائي ان کي اڳتي وڌڻ جي رھنمائي ڪجي. قوم
جي جذبي، ماڻھن جي ڏاھپ کي ڏسندي ان جي اڳتي وڌڻ جو يقين رھي ٿو پر صدين کان ٺھي
ويل انھن روين کي ٽوڙڻ لاءِ سچائي سان سڌي ڳالھ ڪرڻي پوندي. پنھنجي مشھوري ۽ محتا
لاءِ ماڻھن جي ئي ٺھيل ذھن کي اڀارڻ سياسي سوچ ته ٿي سگھي ٿي پر اھا قومي ڀلائي جو
عمل ڪو نه ليکبو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڳالھ سامھون جھڳي ۾
رھندڙن جي پئي ٿي. ھنن جا ننڍا وڏا ٻار ۽ عورتون صبح ٿيندي ئي پنڻ لاءِ نڪري پوندا
آھن. سندن عورتون روزانو پاڻي ڪنھن بنگلي جي ٻاھران لان لاءِ پاڻي جي پائيپ مان پلاسٽڪ
جا دٻا ڀري وينديون آھن. جڏھن عورتون ۽ ٻار اھڙي زندگي گذارين اتي انھن جا ڪي مرد
نڪما، ڪن جي چورين ۾ ملوث ھجڻ جون شڪايتون آھن، انھن مان ڪي موٽر سائڪلين تي
گھمندا ڦرندا وتندا آھن ۽ رات جو وري پاڻ ۾ گڏجي شراب پيئندا آھن. پنجاپ جي ھڪ
دوست ٻڌايو ته ڪي ماڻھو پنھنجي معصوم نياڻين کي گھرن ۾ ڪم ڪار تي لڳائي. مھيني ۾
ملندڙ معاوضو پاڻ وٺڻ ايندا آھن ۽ گھمندا ڦرندا وتندا آھن. ان سلسلي ۾ گھرن ۾ ڪم ڪندڙ
ھڪ عورت ٻڌايو ته مان جڏھن گھر جي خرچ پوري ڪرڻ لاءِ گھرن ۾ ڪم ڪار ڪرڻ لاءِ نڪرندي
آھيان ته نڪرڻ وقت مڙس چوندو آھي ته مون کي ته چانھن لاءِ سو رپيا ڏيون وڃ. جتي ڪي
انسان ڪن جي غربت سبب مٿن ترس کائين اتي ڪن جو پنھنجي ئي عورتن ۽ معصوم ٻارن سان
ايتري بي رحمي سان پيش اچڻ حيران ڪندڙ آھي. ھن زندگي جا به ڪيئي رنگ آھن. جيترو
انھن جي گھرائي ۾ وڃبو اوترو ئي پريشاني ٿيندي. ان ڪري شاھ سائين چيو آھي ته؛ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">الا ڏاھي مَ ٿيان، ڏاھيون ڏک ڏسن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گھر جي آڏو واري روڊ
تي نظر وڌم ته ٻارن جي اسڪول وڃڻ جو سلسلو نظر آيو. ننڍا ٻار يونيفارم پائي ڪو پنڌ،
ڪو موٽر سائڪل تي، ڪي رڪشا ته ڪي سوزوڪي گاڏين ۾ ويندي نظر آيا. ان سان گڏ ٿي
والدين ته ڪٿي ڊرائيور کيس اسڪول وٺي ٿي ويا. ڪي عورتون ڀر پاسي جي ڪچين آبادين مان
گھرن ۾ ڪمن ڪارن لاءِ ايندي ويندي نظر آيون. ھن شھر ۾ لوئر مڊل ڪلاس ۽ مڊل ڪلاس جا
ماڻھو رھن ٿا. غريب غربو جي اچ وڃ ۽ ڪمن ڪارن لاءِ چر پر سبب عام زندگي جو اصلي
روپ نظر اچي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح وقت ننڊ مان اٿيس
ته سڀ گھر ڀاتين سان ملي جلي انھن کي حال احوال ڏئي، انھن جون خبرون چارون وٺي، صحن
۾ سج جي اس تي عزيزن سان صبح جي چانھن پيئندي گھر ۾ صبح جو ايندڙ سنڌي اخبار پڙھيم.
خيال آيو ته گھر ويجھو حجام جو دڪان آھي جتان وار ڪٽرائي اچان ته پوءِ نيرن ڪري
تيار ٿي ھن شھر ۾ ٻين مٽن مائٽن ۽ يارن دوستن سان ملاقات لاءِ نڪران. ان ارادي سان
سامھون فيز </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ نون بنگلن جي وچ ۾ ٺھيل ٽن چئن دڪانن جي مارڪيٽ جنھن ۾ ھڪ حجام جو دڪان
به آھي. پھتس ته ھڪ ھمراھ واندو بيٺو ھو جنھن مون کي ڪرسي تي ويھڻ لاءِ چيو. ڳالھائڻ
مان لڳو ته ٻنھي نوجوانن جو تعلق پنجاپ جي سرائڪي بيلٽ واري علائقي سان آھي. گلشن
حديد ۽ ڪراچي شھر جي ٻين حصن ۾ سرائڪي بيلٽ جا ماڻھو ھي ڪم ڪن ٿا. ڪم به سکڻ ۽ ڪرڻ
۾ سولو آھي اپت به چڱي آھي يعني روزگار جو کليل موقعو آھي ته نوجوانن کي ان موقعي
جو فائدو وٺڻ گھرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نوجوان چند منٽن ۾
وار ٺاھي ورتا. پوءِ مٿي کي مالش ڪرڻ ۽ پائوڊر ھڻڻ جي تياري ڪرڻ لڳو ته مون کيس روڪي
ڇڏيو ته بس کوڙ ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وار ڪٽرائيندي ماضي
۾ ھن ئي شھر ۾ ڪي سال اڳ حجام جي حوالي سان ھڪ واقعو ياد آيو. جيڪو ڪجھ وقت اڳ مون
فيس بوڪ تي پوسٽ به ڪيو ھو. ھن موقعي جي حوالي سان پڙھندڙن سان ٻيھر ونڊيان ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان پاڙي ۾ حجام جي
دڪان تي وار ڪٽرائڻ ويس. حجام مون کي ڪرسي تي ويھاري، ڪپڙو ويڙھيو ته فون اچي ويس.
ھو ڳالھائڻ ۾ لڳي ويو ۽ ڪافي دير ڳالھائيندو رھيو. مون کيس ٻه ٽي ڀيرا وچ ۾ ٽوڪيو
ته فون تي ڳالھائڻ بند ڪري منھنجا وار ٺاھ. اٽڪل ڏھن منٽن کان پوءِ فون بند ڪري چيائين
ته صاحب مرشد سائين جو ملتان مان فون ھو ان ڪري گفتگو ڊگھي ٿي ويئي. مرشد سائين وڏو
پھتل شخص آھي. مون کي چيائين ته مان ھتان ڏسان ويٺو ته تون وار ٿو ڪٽين. مان
انتظار ڪري اچي بيزار ٿيو ھوس سو کيس وراڻيم ته تون حجام آھين وار نه ڪٽيندين ته ڇا
جھاز اڏائيندين. منھنجي ڳالھ نه وڻيس چيائين ته صاحب توھان کي مرشد جي منزل جي خبر
ئي ڪونھي تڏھن ٿا اھڙيون ڳالھيون ڪريو. پوءِ تيزي سان وار ڪٽي مون کي فارغ ڪرڻ جي ڪوشش
۾ لڳي ويو. ان ڪري ئي چوندا آھن ته مرشد جي ڪاني ڪرامت وارو ھجڻ کان وڌيڪ مريد جو
جاھل ھجڻ ضروري آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گھڻو اڳ جي ڳالھ
آھي مان پنھنجي شھر باڊھ ۾ دوستن سان گڏ پنڌ اچي رھيو ھوس ته باراز ۾ ھڪ ھيئر
سيلون جي ويجھو پنھنجي ھڪ پاڙيسري صديق لاکير کي ڏٺم ته ھو غور سان ان سيلون کي ڏسي
رھيو ھو.. ڇا ٿو غور سان ڏسين مون کائنس پڇيو. وراڻيائين ته ڏسان پيو ته ڪيئن نه سيلون
سينگاريل آھي ۽ ماڻھن کي ڪيئن نه ڪرسي تي ويھاري ان جي حجامت ڪئي وڃي ٿي. اسان ڪچي
جي علائقي ۾ رھندا ھئاسين. مان ننڍو ھوس ته حجام مھيني ۾ ھڪ ڀيرو حجامت ڪرڻ لاءِ
ايندو ھو. ھو پٽ تي ويھي اسان جو مٿو ڄنگھن ۾ ڦاسائي وار ٺاھيندو ھو. مون کيس چيو
ته ھاڻ شھر ۾ آھين ۽ جھان به بدلجي پيو. اڳ ته غريب غربو ان پيشي ۾ ھو ھاڻ ته سرندي
وارن جون عورتون، عورتن جا وار ڪٽڻ، ميڪ اپ ڪرڻ ۽ ڪنوار سينگارڻ جو ڪم ڪن ٿيون. ان
جو نالو جديد ڪري ان کي بيوٽي پارلر جو نالو ڏين ٿيون. حجام جي ڌنڌي کي ڀلي ڪو
پسند نه ڪري پر جڏھن اھو جديد ٿي بيوٽي پارلر بڻجي ٿو ته پوءِ اھو ڌنڌو پڙھيل ماڻھن
کي به قابل قبول آھي. ڪمتر فقط روايتي انداز کي سمجھيو وڃي ٿو پر جي ان کي فيشن جي
زمري ۾ آندو وڃي ته پوءِ ٺيڪ ٿي وڃي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وار ٺھرائي ٻاھر نڪتس
ته ھڪ جي پٺيان ٻيو اسڪول. پوئين پاسي کان روشن تارا اسڪول جو بورڊ لڳل نظر آھي جيڪو
سگا جي اسڪول سلسلي جي ھڪ برانچ آھي. ھن ۾ سنڌي ميڊيم پڙھائي وڃي ٿي تنھن ڪري ڳوٺن
۽ ننڍن شھرن مان ايندڙ پنھنجي ٻارن جي سنڌي ميڊيم ۾ تعليم جي تسلسل کي برقرار رکڻ
لاءِ ٻارن کي ھنن اسڪولن ۾ داخل ڪن ٿا. گلشن حديد ۾ وک وک تي اسڪول آھي ايترا اسڪول
شايد ئي ڪنھن بستي ۾ ھجن. ماڻھو وڌندڙ آبادي جو فائدو وٺندي ھن ڪاروبار مان سولو
پئسو ڪمائين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گھر پھچي وھنجي
سلوار قميس پائي تيار ٿيس ته نيرن آئي جنھن ۾ مڇي شامل ھئي. ھتي گھر ڀاتين کي
منھنجي پسند جي خبر آھي ان ڪري جيترو وقت ھن گھر ۾ ھوندو آھيان ته نيرن ۾ مڇي کائڻ
لاءِ ملندي آھي. مڇي ائين به اسان جي عام ۽ پسند جي خوراڪ رھي آھي. سنڌ ۾ ٻھراڙين
۽ ننڍن شھرن ۾ غربت ۽ ٻين سماجي سببن ڪري گوشت جو استعمال گھٽ ئي ھو. اسان جو ھڪ
بزرگ ٻڌائيندو ھو ته اسان ڳوٺن ۾ گوشت تڏھن کائيندا ھئاسين جڏھن ڪا شادي ٿئي يا
خيرات خاطر ڪو جانور ڪھي. باقي مڇي سو عام ھئي. خاص ڪري اسان جي چانورن واري بيلٽ
۾ اونھاري ۾ جھر جھنگ پاڻي ھوندو ھو، ڍنڍن کان ويندي کڏون کوٻا ڀرجي ويندا ھئا. ان
۾ مڇي ٿيندي ھئي. ان سان گڏ منڇر ڪينجھر ۽ درياھ جي ڪنارن تي غريب غربو مفت ۾ ماري
کائيندو ھو. مڇي جي گھڻي ٿيڻ ڪري ان جي وڪري لاءِ ٽوڪرا ڀري ماڻھو گھٽين ۾ پيا ھوڪا
ڏيندا ھئا. ان حوالي سان اسان نصاب ۾ ھڪ بيت پڙھيو ھو جنھن جون ٻه سٽون آھن ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">درياھ شاھ جو آندو مون تازو پلو،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">کائيندڙ جو مولا ڪندو شل ڀلو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لڳي ٿو ٿو ٻئي لاءِ
دعا ان جي روين ۾ موجود رھي آھي. شاھ سائين سنڌ سان گڏ عالم کي آباد ڪرڻ جي دعا ڪئي
آھي. مقصد پاڻ سان گڏ ٻين جي ڀلي جي به تمنا رکڻ آھي. جيئن شيخ اياز چيو آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سنڌ وارن ازل کان اياز، <o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪنھن لاءِ مندي سمائي نه من.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مڇي ته ھاڻ به ملي
پئي پر سنڌ جي سوغات چئي ويندڙ پلو سنڌ ۾ ورلي ڪو ملي ٿو. پر اسان کي انگلينڊ ۽ ڪئناڊا
۾ بنگال ۽ برما(مينامار ) مان ايندڙ پلو ملي ٿو جيڪو ننڍپڻ ۾ کاڌل پلي جي سڪ لاھي ٿو.
ننڍپڻ جيڪو پلو ملندو ھو تنھن ۾ آني وارو پلو شوق سان وٺندا ھئاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتي اڳ درياھ شاھ
جو جھجھو پاڻي مڇي جي گھڻائي جو وسيلو ھو اتي ھاڻي درياھ ۾ پاڻي جي کوٽ سبب مڇي جي
پئداوار ۾ کوٽ کي وري ھاڻ فش فارمنگ پوري ڪئي آھي. پر اھي ڳالھيون به ٻڌڻ ۾ آيون ته
فارم جي اھڙي مڇي جو وزن وڌائڻ لاءِ يوريا جو استعمال ڪيو وڃي ٿو. اھو ڪيتري قدر
سچ آھي تنھن بابت اعتماد سان چئي نه ٿو سگھجي پر پئسن جي ڪمائي جي ڊوڙ ۾ اھڙو ڪجھ
ناممڪن به ڪونھي. ايئن مغرب ۾ به فاسٽ فوڊ جي نالي وارين ڪمپنين طرفان ان خوراڪ ۾
اھڙا ڪيميڪل ملايا وڃن ٿا جيڪي انساني جسم ۾ ٿولھ پئدا ڪن ٿا. مقصد ماڻھن کي ٿلھو ڪري
انھن جي خوارڪ جي ضرورت وڌائڻي آھي ته جيئن ھو اھو فاسٽ فوڊ وڌيڪ کائين ته ڪمپني
جي آمدني وڌي. سرمايه دار پئسن ڪمائڻ ۾ ڪيڏو نه بي رحم ٿي وڃي ٿو؟</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وزير علي رتڙ ڪائناڊا
۾ اسان جي چوياري جو دوست رھيو آھي ھاڻي ھو سعودي عرب جي شھر جدي ۾ ڪنگ عبدالعزيز
يونيورسٽي ۾ انگريزي جو پروفيسر آھي. موڪلن ۾ حيدر آباد آيل ھو ۽ مون سان لاڳيتو
رابطي ۾ ھو اڄ ئي سندس روانگي جو ڏينھن ھو. سندس دلي خواھش ھئي ته ڪٿي ٿوري دير ئي
سھي پر ملي وٺون. ان حوالي ڪٿي ملڻ جون صلاحون ڪندا رھياسين. ھڪ خيال اھو ھو ته سندس
رستي ۾ ايندڙ بحريه ٽائون ۾ ڊاڪٽر شاھد قريشي جي گھر ملون. ھڪ ته ھن سان گڏ ٻار به
ھئا ٻيو ته ڪراچي شھر ۾ سندس ڪي ڪم رھيل ھئا تن جو به کيس اونو ھو. صورتحال تي غور
ڪري ملااقات جو پروگرام منسوخ ڪري ھڪ ٻئي لاءِ نيڪ تمنائن جو اظھار ڪري ٻئي ڀيري
ملڻ جو ارادو ڏيکاريوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وزير علي رتڙ مون
کي ھڪ ملاقات ۾ ٻڌايو ھو ته جنھن بلڊنگ جي فليٽ ۾ مان رھان ٿو ان ۾ ڪار پارڪنگ ۾ ھڪ
ننڍي ڪمري ۾ ٻه سنڌي ڇوڪرا اچي رات گذاريندا آھن. سڄو ڏينھن ڪم ڪار ۾ رھندي، ڪم جا
ڪپڙا پايو پيا ھلندا آھن. سندن حالت رحم جي قابل ھوندي آھي. ھفتيوار موڪل ۾ آچر جي
ڏينھن ھو منھنجي فليٽ تي ايندا ھئا. مان به اڪيلو رھندو ھوس. ان ڪري کين چوندو ھوس
ته موڪل جي ڏينھن مون وٽ اچي ويندا ڪريو. ھو اچي اتي وھنجي سھنجي پوءِ کاڌو
پچائيندا ھئا، جيڪو گڏجي کائيندا ھئاسين. اھو معمول پيو ھلندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انھن مان ھڪ نوجوان
کي ڳوٺ وڃڻو ھو. ان ڏينھن ڏٺم ته کيس بوسڪي جو وڳو پھريل ھو، بيگ به سٺي ۽ ٻيو به ڪافي
سامان ھوس. مطلب ته ائين پئي محسوس ٿيو ته وڏي شان سان ٿو وڃي. ھن جي ان روپ کي ڏسي
ڳوٺ وارا يقيني طور تي اھو تاثر قائم ڪندا ته ھي ھمراھ ته مزي ۾ آھي. مون سان مليو
ته کيس ڏسي چيم ته يار اڄ ته تنھنجو روپ ئي مٽيل آھي. وراڻيائن ته سائين اتي وڃي
سعودي عرب ۾ نوڪري ڪرڻ واري ڳالھ جو ڀرم به ته رکڻو آھي. توھان کي اسان جي حال جي
ته خبر آھي پر ويندي ئي ھوٽل واري جي چانھن جو رھيل بل ڏيندس جيڪو ھوٽل واري چاليھ
ھزار ٻڌايو آھي. اڳ به ان مد ۾ موڪليندو رھيو آھيان. بابو جڏھن ھوٽل تي وڃي ويھندو
آھي ته يار دوست کيس چوندا آھن ته يار تنھنجو پٽ سعودي ۾ نوڪري ڪري ٿو، تون اسان
کي چانھن ته پيار. ايئن روز کانئس چانھن پيئندا آھن، جنھن جو بل مون کي ادا ڪرڻو
پوي ٿو. ھوٽل واري کي به آسرو آھي ته اڄ نه ته سڀاڻي اھو بل ملي ويندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي معاشري جو
اھو الميو آھي ته ھو غريب پنھنجي حقيقي پوزيشن ٻڌائي ته ڀرم نه رھندس، ٻيو ته گھر
وارن جي خرچ پکي جو ته بار کڻي ٿو پر ٻيا به ان جي ڪمائي مان چانھن يا مدد جي اميد
رکن ٿا. معاشري جي اھڙن روين جي ڪري حقيقي صورتحال سامھون ڪو نه ٿي اچي جنھن ڪري
ماڻھو پنھنجي مٿان مصنوعي خول چاڙھي ھلندو رھي ٿو. اھو ڀرم به وڏي بلا آھي جيڪو
ماڻھو کي مصنوعي روپ رکڻ لاءِ پئسي جي خرچ کان ويندي ڏيک رکڻ لاءِ مجبور ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪافي وقت اڳ جي ڳالھ
آھي ته ھڪ ھمراھ کي پوليس کاتي ۾ اي ايس آءِ جي نوڪري ملي. نئين نوڪري، پگھار ٿوري
ان ڪري ڳوٺ بس ۾ ايندو ويندو رھندو ھو. ماڻھن جون مٿس ٽوڪون ته اڙي ھي تون وري ڪھڙو
صوبيدار ٿيئن جو وتين ٿو بسن ۾ ڌڪا کائيندو. ھر ڀيري ٽوڪ ٺٺول مان اچي اڙيو سو
فيصلو ڪيائين ته ڪجھ به ٿئي پر جلد گاڏي وٺندس. سوچي سوچي خيال آيس ته ڇو نه ڪي ٻه
ٽي ڦرون ڪري پئسا جمع ڪري گاڏي وٺان. سو ڏينھن جو ڊيوٽي رات جو ٻه چار ڇوڪرا ھٿ ڪري
وڃي ڦر ڪندو ھو. ڪي ته ڦٻي ويس پر ھڪ وارڌات دوران پڪڙجي پيو ۽ جيل ڀيڙو ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماتلي جي نظاماڻي
برادري جي ڪن دوستن سان ڀائرن جھڙو تعلق آھي. ان ناتي مان ڪيئي ڀيرا اوڏانھن ويو
آھيان. بيحد مھذب ۽ مانائتا ماڻھو آھن. انھن سان اتي ملڻ ۽ رھاڻيون ڪرڻ دوران اتان
جي جھان جون ڪيئي ڳالھيون سامھون اينديون ھيون. اتي سندن پاڙي ۾ ڦليلي ڪناري ھڪ ٿلھو
ٺھيل آھي جنھن تي روز رات جو ڪچھري مچندي آھي. مان به ھڪ ٻه ڀيرا ان محفل ۾ شريڪ ٿيو
ھوس. ان محفل ۾ روزمرھ جي معاملن تي خوب ٽيڪا ٽپڻي ٿيندي رھندي آھي. ھڪ ڀيري ان
چوياري جو ھمراھ ڪار وٺيو پئي آيو. رستي ۾ ڪو ھمراھ مليس تنھن سندس سودي جي تعريف ڪندي
چيو ته تو سستي قيمت ۾ سٺي گاڏي ورتي آھي. پنھنجي تنھن سٺي فيصلي تي خوش ٿيڻ بجاءِ
ھن وراڻيو ته تون ته تعريف ڪرين ٿو پر رات ٿلھي وارا ھمراھ جيڪي ھن سودي ۾ ڪمزوريون
ڪڍي تنقيد ڪندا مون کي تن کي منھن ڏيڻ جو فڪر آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھتي سوال اھو ٿو اٿي
ته نوجوانن کي اڳتي وڌڻ ۾ رنڊڪ اسان جا رويا ۽ رواج به آھن جيڪي ھمٿ افزائي تي ٻڌل
ڪونھن. انگريز جو ننڍو پٽ جي کيس ڪا شي کڻي آڻي ڏيندو ته پي ان کي چوندو ته مھرباني.
اسان جي معاشري ۾ ڪو پنھنجو اباڻو ڪم ڇڏي نئون پيشو اختيار ڪندو ته مٽن مائٽن، اوڙي
پاڙي يا يارن دوستن جي حوصلي شڪني ۽ ٽوڪ کي منھن ڏيڻو پوندس. ان ڪري ئي نوجوان نين
راھن تي ھلڻ جو گھٽ سوچين ٿا. حقيقت ۾ ٻاھرين ڏاڍاين کي منھن ڏيڻ سان گڏ پنھنجي
معاشري جي منفي روين تي تي نظر ثاني ڪرڻ جي سخت ضرورت آھي. پنھنجي معاشري جا رويا
۽ رواج ۽ انداز اسان کي پوئتي رکڻ ۾ ھڪ وڏو سبب آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنگت مان ڊاڪٽر
شاھد قريشي ھن ھفتيوار موڪلن ۾ حيدرآباد وڃڻو ھو. مون کي به گلشن حديد ۾ ملڻو جلڻو
ھو تنھن ڪري ٻه ٽي ڏينھن ھتي گذارڻ جو فيصلو ڪيم. ان دوارن اسان جي چوياري جو دوست
عبدالجبار لاشاري جيڪو مون کان اڳ سنڌ پھتل ھو تنھن جو فون آيو ته مان سڀاڻي تون
سان ملڻ ايندس. ان دوران ڊاڪٽر برما جيسراڻي جو به فون آيو تنھن پڻ ملڻ پئي چاھيو.
ان ڪري ھنن ۽ گلشن حديد جي ڪن دوستن سان سڀاڻي شام جي وقت ملڻ ۽ رات جي ڊنر جو
پروگرام ٺھيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان تيار ٿي گھران
نڪرڻ لڳس ته منھنجي ڀاڻج شبير ڪولاچي چيو ته ماما ڪيڏانھن ھلڻو آھي ته مان توھان
کي گاڏي ۾ وٺي ھلان تنھن تي مون کيس چيو ته گلشن حديد ننڍو شھر آھي جنھن ۾ سولائي
سان پنڌ ڪري سگھجي ٿو. مون کي ھلندي ڦرندي ماحول ڏسڻ وڌيڪ پسند آھي. اھو چئي مان ٻاھر
نڪتس. سڀ کان پھريان دڪان تي وڃي مقامي فون نمبر وٺڻو ھو ته جيئن ھتي دوستن سان
رابطي ۾ رھي سگھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿورو پنڌ ڪري
جيئن ئي ھڪ چوڪ تي پھتس ته ھڪ ٻار تي نظر پئي جنھن جي ھٿ ۾ ٿيلھي ھئي سو ھيسيل بيٺي
نظر آيو ۽ مون کي ڏسڻ لڳو. ڇا ڳالھ آھي بابا مون کانئس پڇيو. ھو ڪتو بيٺو آھي. نظر
ڦيرايم ته ڪتو روڊ جي ٻئي طرف بيٺو ھو وچ ۾ نالو تنھن ڪري ان جي ھن طرف اچڻ جو امڪان
به ڪو نه ھو. ٻيو ته ماڻھو ٻنھي طرفن کان پئي ھليا ان ڪري ھو پنھن منھن بيٺو ھو. مون
کيس سمجھايو ته ڪتو ته ٻئي طرف آھي تنھنجي رستي ۾ ته ڪونھي تون اجايو ٿو ڊڄين پر
ھن جو ڊپ ڪو نه لٿو ان ڪري مان کيس ساڻ ڪري ٿورو اڳتي ڇڌي آيس. جڏھن ان ھنڌ کان اڳتي
کيس ڇڏيم ته ھو پوءِ به ڊوڙندو اڳتي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان منظر مون کي
ننڍپڻ ياد ڏياري ڇڏي جڏھن اسان گھٽي مان لنگھندي ڪنھن گھر جي در وٽ ڪتي کي موجود ڏسي
بيھي رھنداسين. ڪو وڏو لنگھندو ھو ته ان سان گڏجي ھلندا ھئاسين. ڪڏھن ڪو نه آيو ته
ڊوڙي اتان ڪراس ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا ھئاسين جنھن تي ڪتو رومڙ ڪري اٿندو ھو ۽ اسان جون
رڙيون نڪري وينديون ھيون. سنڌي معاشري ۾ ننڍپڻ کان ويندي سڄي زندگي ڪو نه ڪو خوف
لاحق رھي ٿو. بي خوف زندگي جو به ڇا ته لطف آھي جنھن جو روپ مون ڪئناڊا ۾ اچي ڏٺو
آھي. جس آھي گورن کي جن جانورن تي ڪنٽرول ۽ تربيت کان ويندي ماڻھن کي قابو ۾ رکڻ
لاءِ سسٽم جوڙيا آھن جنھن ڪري معاشري ۾ خوف گھٽيو آھي ۽ انسان سڪون سان سفر کان
ويندي رات جو بي خوف ننڊ ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ھلندي ان اسپتال تي به نظر پئي جتان چار سال اڳ
شگر جي دوا ورتي ھيم. انھن ڏينھن ۾ منھنجي رھڻ جو وقت اندازي کان گھڻو وڌي ويو ھو
ان ڪري ٽن مھينن جي آندل دوا به ختم ٿي ويئي ھئي. دوا وٺڻ جو ارادو ظاھر ڪيم ته منھنجو
ماسات درمحمد جيڪو ھيلٿ کاتي ۾ ملازم آھي تنھن جي صلاح تي ھڪ اھڙي ڊاڪٽر وٽ ويس
جنھن کي ھن مرض جو ماھر ٿي چيو ويو. ھن علائقي ۾ ۽ ان جي پسگردائي ۾ ماڻھن جي
آبادي جي وڌڻ ڪري ان حساب سان ڊاڪٽرن جي ضرورت به وڌي آھي. وڏا ڊاڪٽر ته پري ھجڻ ڪري
ڪو نه اچن پوءِ ھي نوان ماھر پنھنجا تجربا ڪندا رھن ٿا. چوندا آھن ته جتي وڻ ڪونھي
اتي ڪانڊيرو به وڻ. ان حساب سان مقامي ماڻھن کي جيڪو ملي ٿو تنھن کي مسيحا سمجھي
ان کان علاج ڪرائين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ان ڊاڪٽر وٽ در
محمد سان گڏ ويس. ھن ڊاڪٽر جو تفصيلي تعارف ڪرايو ته خبر پئي ته ھن جو تعلق اسان
جي شھر ويجھو ھڪ ڳوٺ سان آھي. سندس وڏن جو منھنجي والد صاحب سان دوستي وارو تعلق
رھيو آھي. ان ناتي ھو اسان کي سٺي نموني ڄاڻن ته اسان به انھن مان چڱي طرح واقف. مون
کان احوال پڇي. اڳ استعمال جون دوائون ڏسي انھن جو نعم البدل دوائون تجويز ڪيائين.
مان اھي وٺڻ ڪوثر ميڊيڪوز، ٽائيم ۽ اغا خان اسپتال ۾ اسٽورن تي ويس. سڀ دوائون
مليون پر ھڪ ملي ئي ڪانہ. خير ڏينھن ٻن کان پوءِ وٽس ويس ۽ کيس دوا نه ملڻ جي
ماجرا ٻڌايم. وراڻيائين ته ھتي فلاڻي اسٽور تي اھا دوا ملي ٿي. سڄي شھر جي نالي
وارن اسٽورن تي ڪونھي باقي گلشن حديد جي ڪنڊ ۾ ھڪ اسٽور تي ملي ٿي تنھن جي معني ته
اھا ته پڪ جعلي ھوندي جنھن جي لکڻ لاءِ توھان کي جھجھي ڪميشن ملندي ھوندي. چپ ٿي
ويو. ھتي خانداني دوستي واري حجت استعمال ڪندي کيس چيم ته نڀاڳا ٻين سان ته ھيرا ڦيري
پر مون کان به نه مڙئين. پئسي ڪمائڻ ۾ تنھنجون اکيون بند ٿي وڃن ٿيون. ھاڻي ان دوا
جي بدلي اھا دوا لکي ڏي جيڪا شھر جي وڏن اسٽورن تي به ملي. شرمندو ٿي پوءِ ٻي دوا
لکي ڏنائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لالچ انسان کي انڌو
ڪري ٿي ڇڏي. ڪنھن ڏوھ جي ڏوھاري ۾ پوءِ شناس نڪري ٿي وڃي. پئسن جي ھوس ۾ وٽس رشتن
۽ ناتن جي اھميت به ڪو نه ٿي رھي. جن ميڙڻ شروع ڪيو يا پاڻ کان مٿاھين جھڙو
دولتمند ٿيڻ جي ريس ڪئي تنھن مان ھمدردي ۽ انسانيت موڪلائي ويندي. اھو ئي سبب آھي
جو ڪنھن دور ۾ ڊاڪٽر ۽ حڪيمن کي مسيحا سمجھيو ويندو ھو اڄ انھن مان گھڻن جي ڪردار
سبب پيشو ئي بدنام پيو ٿئي. پئسي جي لالچ ۾ جعلي دوائون وڪرو ٿين ٿيون جن جو وڪرو اڳ
ئي صحت ۽ خوارڪ جي مسئلن ۽ مشڪلاتن جو شڪار غريب ماڻھن کي ڪيو وڃي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">روڊ تي ھلندو ويس،
مارڪيٽ ۾ ھڪ دڪان تي وڃڻو ھو جنھن سان اڳ ڄاڻ سڃاڻ ھئي. ان نوجوان دڪاندار جو والد
صاحب اسٽيل مل ۾ ملازم ھو جنھن ناتي ساڻس تعلق ھو. ھن نوجوان موبائيل فون جو دڪان
کوليو آھي جيڪو ڪافي بزنس ڪري ٿو. پر ڦر يا ڌاڙي کان بچڻ لاءِ سامھون لوھي گرل لڳائي
اٿائين. دڪان تي پھتس ته نوجوان کيڪاري پڇيو ته سر ڪڏھن پھتا آھيو کيس وراڻيم ته رات
ئي پھتو آھيان. ھاڻي ھن فون ۾ ڪا سم وجھي مقامي نمبر ھلائي ڏي. ھن جلد ائين ڪري
نمبر ھلائي ڏنو جنھن تي مون دوستن کي فون ڪرڻ شروع ڪيا انھن ۾ ٻه ڳوٺائي جن ۾ ھڪ
عبدالحميد سومرو ۽ ٻيو منصور مغيري ھو. کين اچڻ جو ٻڌايم ته ملڻ لاءِ وقت پڇڻ لڳا.
ان سان گڏ ڊاڪٽر شاھد قريشي، عبدالجبار لاشاري ۽ ٻين دوستن کي رابطا ڪرڻ شروع ڪيم.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان دڪان جي ويجھو ئي
منھنجو ھڪ دوست رھندو آھي جنھن سان ملڻ سانگي ھلندو وڃي ان گھٽي ۾ پھتس ته اتفاق
سان ان گھٽي ۾ رھندر چار پنج ھمراھ ڪچھري ڪندي نظر آيا. اھي سڀ اسٽيل مل جا اڳوڻا
ملازم ھئا ۽ انھن ٻه ٽي ته منھنجا ماتحت رھيا ھئا. مون کي ڏسي سرگرمي سان اچي مليا.
پراڻيون نيون خبرون ٻڌائڻ شروع ڪيائون. ھنن نوجوانن مئٽرڪ پاس ڪري اسٽيل مل ۾
ھنرمند جي تربيت حاصل ڪري نوڪري شروع ڪئي. ھو پنھنجي پيشي جو ڪم ڪار اتي نوڪري
دوران سکيا. منھنجي معرفت ھو روسي ماھرن کان ڪم سکيا جنھن ڪري مان نه فقط سندس
آفيسر بالا ھوس پر ڄڻ ته استاد به ھوس. ڪم دوران ڪنھن مسئلي تي منجھي پوڻ تي مون وٽ
ايندا ھئا. مون کي ٻئي کي عزت ڏيڻ وارو رويو موجود رھيو آھي پوءِ اھو ڀلي ماتحت ڇو
نه ھجي ان ڪري ھو به منھنجي عزت ڪرڻ سان گڏ دوستن جيان چاھ سان ملندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انھن ۾ ھڪ نوجوان
جيڪو ھاڻ بزرگ آھي سو ذھين ۽ ڪم ۾ ڀڙ ھجڻ سان گڏ شرميلو ھوندو ھو. انھن ڏينھن
موبائيل فون اڃا ڪو نه متعارف ٿي ھئي. ٽيليفون به گھرن ۾ تمام گھٽ ئي ھئي ۽ آفيسن
۾ به ڪن سينئر آفيسرن وٽ ھوندي ھئي. ھڪ ڏينھن اھو نوجوان منھنجي آفيس ۾ آيو ۽ اچي
چيائين ته سر ضروري فون ڪرڻو آھي. مون کيس چيو ته ڀلي ڪر. ھن فون ملايو اڳيان عورت
جي آواز ۾ نمبر مصروف ھجڻ جو رڪارڊ ٿيل پيغام پئي مليس. ھڪ به ڀيرا ڪوشش ڪيائين
تنھن دوران مون سندس پريشاني کي محسوس ڪري ورتو. ڇا ڳالھ آھي مون کائنس پڇيو. وراڻيائن
ته سر مان ته پنھنجي مائٽ جو نمبر ٿو ملايان پر ھي الائي ڪير خاتون آھي جيڪا جواب ٿي
ڏئي. سمجھي ويس کيس چيم ته اھو رڪارڊ ٿيل ميسيج ھوندو آھي. نمبر ساڳيو آھي ته وري ڪوشش
ڪر ملي ويندو. ھن ائين ئي ڪيو ۽ پوءِ سندس ڳالھ ٻولھ ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين منھنجو ھڪ
ماتحت ڊپلوما ھولڊر اسسٽنٽ انجنيئر ھوندو ھو. نھايت شريف ۽ ڪم پوري ايمانداري سان ڪندو
ھو. ھڪ ڏينھن ھو به منھنجي آفيس آيو ۽ فون ڪرڻ جي چئي نمبر ملايائين. اھو نمبر
سندس سھري جو ھو جيڪو ھڪ وفاقي کاتي ۾ ملازم ھو. سندس آفيس ڪراچي شھر ۾ ھوندي ھئي.
ھي جڏھن به نمبر ملائيندو ھو ته سندس سھرو ئي اڪثر ڪري فون کڻندو ھو. ھن ڀيري جيئن
ئي اڳيان ھيلو ٿي ھي ھمراھ شروع ٿي ويو. سلام ابا. ڪيئن آھيون، اھو ڄئي پوءِ فون
تي گھر جو سڄو مسئلو بنا اسٽاپ جي ٻڌائي ويو. ڪيئي منٽن لاڳيتي ڳالھائڻ کان پوءِ
جيئن جھڪو ٿيو ته اڳئين ھمراھ چيس ته بابا تو کي ڳالھائڻو ڪنھن سان آھي. تنھن تي
کيس چيائين ته توھان فلاڻا ڪو نه آھييو ھن نه ڪري چيس ته اھو ڪيڏانھن ويل آھي
ايندو ته کيس تنھنجي فون اچڻ جو ٻڌائيندس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتي فون ڪرڻ ڏکيو
ھو اتي ڪو فون ڪري رابطو ڪري سو به ڏکيو ھوندو ھو. منھنجي ماتحت نوجوانن مان ھڪ ٻھراڙي
جي ھمراھ جو ڪراچي شھر ۾ ھڪ ڇوڪري سان عشق ٿي ويو. اھا کيس اڪثر فون ڪندي ھئي. ھاڻ
جي چوي ته مان سندس دوست ٿي ڳالھايان ته شايد مان نوجوان کي سڏي ڳالھ ڪرائڻ ۾ ڪڏھن
لنوائي به پئي سگھيس. ان ڪري ھوءِ نھايت ھيٺاھين واري انداز ۾ چوندي ھئي ته سر مان
فلاڻي جي ڀاڄائي ٿي ڳالھايان. گھر جو ڪو مسئلو آھي مھرباني ڪري فلاڻي کي گھرايو ته
مون سان ڳالھائي. جلد خبر پئي ته ھنن جو پاڻ ۾ پيار آھي. ماڻھو اسان جي معاشري ۾ ڪيئن
لڪي يا روپ مٽائي پنھنجو عشق ھلائي ٿو.. وقت گذريو سندن شادي ٿي ويئي. پوءِ اھو جوڙو
گلشن حديد ۾ رھندو ھو. ايندي ويندي ڪٿي ملندا ھئا ته ان ڇوڪري کي چوندو ھوس ته تون
ھاڻي ته منھنجي ڀاڄائي ٿي وئين پر ھن جي به اڃا ڀاڄائي آھين يا ڪو ٻيو رشتو جوڙيو
اٿئي. ان تي ٻئي کلندا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتي موجود سڀني
ھمراھن منھنجي دوست جي گھر چانھن تي ٿوري دير ڪچھري ڪرڻ جي خواھش ڏيکاري جنھن تي سڀ
اتي وڃي ويٺاسين. پراڻيون ڳالھيون ۽ ڪي نوان قصا. پنھنجي کاتي جي اڪثر ساٿين جا
حال احوال ٻڌايائون. حاضرين مان اڪثر جا ٻار وڏا ٿي چڱي پوزيشن ۾ ڪم ڪن ٿا. ھنن
ھتي اسٽيل مل جي ٺاھيل بستي گلشن حديد ۾ پنھنجا گھر وٺي ڇڏيا آھن جن تي ڪيئي
منزلون ٺھرائي ڪرائي ڏنيون آھن جن مان کيس چڱي آمدني به ٿئي ٿي. تمام خوش آھن. ھي ٽي
چاردوست ھڪ گھٽي ۾ رھڻ ڪري ھڪ ٻئي سان رابطي ۾ رھندي ميل جول سان پاڻ ۾ ڳنڊيل رھن ٿا.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گلشن حديد ۾ پوءِ ڪن
دوستن وٽ ٿوري ٿوري دير ويس تن مان گھڻن کي منھنجي اچڻ جي خبر ئي ڪو نه ھئي. ھي گلشن
حديد پنھنجو شھر آھي جتي ھن شھر جي ٺھڻ کان پوءِ آباد ڪرڻ وارن ۾ ھئاسين. ھتي رھندڙ
اڪثر ماڻھو ھڪ اداري ۾ ڪم ڪندڙ ھئا تن سان سڌي يا اڻ سڌي ڄاڻ سڃاڻ ھئي. گھڻا ته دوست
به ھئا. ھتي جيڪي ٻار اسان جي ھٿن ۾ وڏا ٿيا سي ھاڻ عملي زندگي ۾ متحرڪ آھن. رستي ويندي
ھڪ نوجوان سلام ڪري اچي مليو چيائين ته انڪل مان توھان جي پاڙي ۾ رھندو ھوس. ننڍپڻ
۾ توھان جي پٽ جميل جو دوست ھوس ۽ اسان گھڻو ڪري توھان جي گھر آڏو گھٽي ۾ کيڏندا
ھئاسين. نالو ٻڌايائين ته ياد آيو. پوءِ جميل جي خير خيريت پڇڻ سان گڏ ٻين گھر ڀاتين
جي بابت به پڇيائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاڻي گلشن حديد اڳ
وارو ناھي رھيو. مکيه روڊ تي ايتري ٽرئفڪ خاص ڪري موٽر سائيڪل وارن جي ڊرائيونگ ايتري
بي ترتيب آھي جو لڳو پئي ته ھي اچي موٽر سائيڪل ھڻندو. اسان ٻه ٽي دوست ھئاسين پر
پاڻ کي بچائيندي ھلندا رھياسين. مارڪيٽ جي سامھون جمع بازار لڳل ھئي جنھن ۾ منھنجي
مرضي تي اندر وياسين. ھڪ ته ڪجھ ميوو وٺڻ جو ارادو ٿيو ٻيو ھن جھان جو رنگ ڏسڻو ھو.
مارڪيٽ جي ڀيٽ ۾ ھتي اسٽال ھڻندڙ نسبتن سستو سودو ڏين ٿا ان ڪري رش لڳي پئي ھوندي
آھي. ھن شھر ۾ ھفتي ۾ ٻه اھڙيون بازاريون لڳنديون آھن. عمل سٺو آھي ته جيڪو ماڻھو دڪان
وٺي نه ٿو سگھي سو عارضي اسٽال ھڻي به روزگار ڪري سگھي ٿو. ھتي ٻي ڳالھ اھا نظر
آئي ته ٻھراڙي مان ڪي ماڻھو اتان جو شيون کيڻي اچي وڪڻي روزگار ڪن ٿا. مثال طور
پلي، به ۽ ٻيون شيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گھمندي جتي ان جھان
جي جھلڪ ڏسندو رھيس اتي جنھن اسٽال تي سٺو ڪو ميوو نظر ٿي آيو اھو به پئي ورتم. ھڪ
اسٽال تي لاڙڪاڻي جا زيتون پيل نظر آيا جنھن تي ان جو اگھ پڇيم. اتي بيٺل ھمراھ
وراڻيو ته سائين ھي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> رپيا ڪلو آھن پر توھان کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وٺنداسين. کيس چيم ته مون کان گھٽ وٺڻ جو ڪو سبب. مون
سان ڪا ڄاڻ سڃاڻ اٿئي، ڪو واسطو جو مون سان رعايت ٿو ڪرين. اھو دڪانداري جو گر آھي
ته ڪنھن طريقي سان گراھڪ جي ھمدردي حاصل ڪري ان کي شي وڪڻي. ان گڏ ھتي جو نارنگيون
مون کي بيحد پسند آھن جيڪي ھتي رھندي روز کائيندو آھيان. جيتوڻيڪ اڄڪلھ اھي ڪئناڊا
به اچڻ شروع ٿيون آھن پر پوءِ به ھتان جي تازي ۽ معياري نارنگين جو پنھنجو ئي سواد
آھي. ايئن ھتان جي سوغات پپيتو ۽ ڏاڙھون به ورتم ۽ پوءِ اڄ جي آخري ميل ملاقات جي حوالي
سان منزل پنھنجي ڀيڻ جي گھر پھتس جتي سڀني گھر ڀاتين سان ملڻ جلڻ کان پوءِ انھن
سان رات جي ماني کائي گھر روانو ٿيس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گھر پھچي سڀ کان
پھريان شگر جي دوا کاڌم جيڪا مان روزانو معمول موجب استعمال ڪندو رھندو آھيان. اتي
محترم سائين ڊاڪٽر محمد خان شيخ جو اھو رمارڪ ياد آيو جنھن ۾ ھن ڪئناڊا ۾ شگر جي
مريض لاءِ دوائون، ڊاڪٽرن طرفان علاج۽ کاڌي جي پرھيز ۽ ان متعلق جيڪي ٻيون ھدايون ڏيندا
آھن تن جي پڙھندڙن کي آگاھي ڏيڻ جو لکيو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون کي ياد آھي ته اٽڪل
پندرنھن سال اڳ جڏھن مون ڪنھن نئين لائيف انشورنس ڪمپني کان انشورنس وٺڻ جي ڪوشش ڪئي
ھيم تڏھن ھنن پنھنجي طريقيڪار موجب منھنجو ميڊيڪل چيڪ اپ ڪرايوھو. چند ڏينھن کان
پوءمون کي موڪليل پيغام ۾ ھنن منھنجي انشورنس ڪرڻ کان انڪار ڪيو ھو.. ڪھڙو مسئلو
آھي مون کانئن پڇيو جواب ۾ رڳو ھنن اھو ٻڌايو ته تنھنجو ميڊيڪل ڪليئر ڪونھي. ٻئي ڏينھن
پنھنجي فيملي ڊاڪٽر وٽ ويس جنھن کي ماجرا ٻڌايم. ھن منھنجو ميڊيڪل چيڪ اپ ڪرايو. ٻن
ٽن ڏينھن کان پوءِ ٻڌايائين ته تنھنجي بلڊ ۾ شگر آھي ان ڪري تون ھاڻ روزانو شگر
جون </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽڪيون کائڻ شروع ڪر. ان سان گڏ ھن چيو ته شگر سبب تنھنجي
ڪولسٽرول وڌڻ ۽ ڪڊني تي اثر ٿيڻ جا به امڪان رھندا ان ڪري انھن ٻنھي جي اڳواٽ
پرھيز طور انھن مان ھر ڪنھن لاءِ به دوا کائيندو رھ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن وڌيڪ چيو ته روزانو
گھٽ ۾ گھٽ اڌ ڪلاڪ واڪ ڪر يا ورزش ڪندو ڪر. کاڌي ۾ اھي شيون کائڻ ڇڏي ڏي جنھن ۾ ڪاربوھا
ئڊريٽ وڌيڪ آھي. يا تمام گھٽ ڪري ڇڏ. ميوو ڀلي کاءُ پر انب يا ڪيلي جھڙي مٺي ميوي
کي کائڻ مھل ھٿ کي ڪنٽرول ڪري ان جو اڌ کاءُ. آخر ۾ ھن چيو ته ھڪ ڳالھ ٻڌي ڇڏ جيڪڏھن
وڌيڪ ڪارب وارين شين جو استعمال جاري رکندين ته شگر جو ڪنٽرول ڏکيو ٿي ويندئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون کيس وراڻيو ته ڊاڪٽر
ماري ڇڏئي. منھنجي سامھون ته روز ٻوڙ ۽ ڪڻڪ جي ماني، دال چانور يا بريابي ايندي
آھي جيڪا ٻين گھر ڀاتين سان گڏ شوق سان کائيندو آھيان. ھي تو ڪھڙي پابندي ھنئي
جنھن سان کائڻ جو مزو ئي نڪري ويو. ياد آيو ته چار سال اڳ اونھاري جي مند ۾ جڏھن ڪراچي
شھر ۾ ترسيل ھوس ته رات جي ماني ۾ اڪثر چانورن سان گڏانب به ايندا ھئا. ماني پوري ڪرڻ
کان پوءِ منھنجو ڀاڻج شبير ڪولاچي چوندو ھو ته ماما ماني کي ڇڏيو ھي بچيل انب ته کائي
پورا ڪريون. پوءِ بي رحمي سان اھي انب کائيندا ھئاسين. ٻيو ته مان چانھن گھڻي پيئندو
ھوس جنھن ۾ ھر ڀيري کنڊ پوندي ھئي ۽ مٺو به گھڻو ۽ شوق سان کائيندو ھوس سو سڀ به بند
ٿيو يا ان جي کائن ۾ اسپيڊ بريڪر لڳي ويو. نندپڻ ۾ ڪڻڪ جي اڦراٽي تي تازو مکڻ رکي کائيندا
ھئاسين. ڪڏھن ان جي مٿان ماکي به وجھندا ھئاسين سو اڄ وڌيڪ ياد اچڻ لڳو ته ڪيئن ان
جي کائڻ لاءِ مڪمل آزادي ھوندي ھئي سان ھاڻ اھا نه رھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھتي مان اھا ڳالھ به
پڙھندڙن سان ونڊيان ٿو ته ڪيتري شگر جي ليول کان پوءِ ماڻھو کي شگر جو مريض ڳڻجي
تنھن جو فيصلو ڊاڪٽرن جي بجاءِ آمريڪا ۾ ھڪ بورڊ ڪري ٿو جنھن ۾ سڀ دواساز ڪمپنين
جا سربراھ شامل آھن. ھو ٿوريون پوائنٽون گھٽ وڌ ڪن ته لکين شگر جا مريض وڌي وڃن ٿا
جنھن سان ھو دواعن جو وڪرو وڌائي پئسا ڪمائين ٿا. ھاڻي اھو به راز ناھي رھيو ته اسٽڊي
رپورٽون جن کي ماڻھو تحقيق جو نچوڙ سمجھي ويساھ ڪن ٿا سي سڀ ڪنھن مقصد لاءِ ٺھرايون
وينديون آھن جن کي عام ڪرڻ سان ڪمپنين کي فائدو پھچي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مٺين شين جي گھڻي
استعمال کان پوءِ ڊاڪٽر طرفان انھن جي گھٽ ۾ گھٽ استعمال ڪرڻ جي ھدايت تي مون کي اسٽيل
مل ۾ ڪم ڪندڙ ھڪ انجنيئر جو قصو ياد آيو. ڪراچي سان تعلق رکندڙ ھي انجنيئر اسٽيل
مل جي اسٽيل ميڪنگ جي شعبي ۾ ڪم ڪندو ھو. ھنن جي ٽيم سان ڪڏھن منجھند جي ماني کائڻ
وقت سندن گڏجاڻي ۾ شريڪ ٿيڻ جو موقعو ملي ويندو ھو. جتي ٻيا چون ته ڪينٽين مان آيل
ٻوڙ مان گيھ ڪڍي پوءِ کائو اتي ھي ھمراھ پليٽ مان ڍڪ ڀري اھو گيھ پي ويندو ھو ۽
چوندو ھو ته ڪجھ ڪو نه ٿو ٿئي اجايو ٿا ڊڄو. ڪجھ وقت کانپوءِ اوچتو کيس دل جو دورو
ٿيو جنھن جي علاج کان پوءِ ٺيڪ ته ٿي ويو پر ڊاڪٽر ٻي احتياط ڪرڻ سان گڏ کيس گيھ نه
کائڻ جي ھدايت ڪئي. ان ڪري ھو پرھيز جي ماني کڻي ايندو ھو. ھڪ ڏينھن ان لنڄ جي ڪچھري
۾ ھڪ چوياري جي ھڪ ساٿي چيس ته دوست تنھنجي زندگي لاءِ لکيل سڄو گيھ تو جلدي جلدي کائي
پي پورو ڪيو. ھاڻي تنھن جي حصي جو بجو ئي ڪونھي جو تون کي ملي. اھو حال منھنجو به ٿيو
مون به پنھنجي حصي جو مٺاڻ تيزي سان پورو ڪيو ان ڪري ھاڻ کائڻ لاءِ گھٽ ئي بچيو
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽرن جي دوا ۽
ھدايتن کان پوءِ شگر جي مريضن پنھنجا تجربا ۽ صلاحون ڏيڻ شروع ڪيون. اسان جو ھڪ
دوست جيڪو ان مرض جو مريض آھي تنھن ھڪ ڀيرو ٻڌايو ته ڏونگھي ۽ السي جو اٽو گڏي ان
۾ ٿورو اسپنگر ملائي ان جي ماني پڇرائي ڪنھن ڀاڄي سان کائيندو ڪر. انھن ۾ شگر آھي
ئي ڪونہ. مون ائين ئي ڪيو. ٻن ٽن ڏينھن جي استعمال کان پوءِ واڪ ڪندي يا ھلندي ڦرندي
چڪرائڻ لڳس. ڇا ٿيو پريشان ٿيس. محسوس ٿيو ته جسم ۾ شگر گھٽجي ويئي آھي ٿوري سوچي ٻئي
ڏينھن گھر واري کي چيم ته اڄ مون کي نيرن ٻه اڦراٽا پچائي ڏي. اھي بئي کاڌم ۽ ڏينھن
ٻه کاڌي جو احتياط به بند ڪيم. ٻن ڏينھن کان پوءِ وري ڀڙ محسوس ڪرڻ لڳس. ھاڻي وري
ان ئي دوست ھڪ قسم جي چانورن جو ڏس ڏنو آھي جنھن ۾ عام چانور جي ڀيٽ ۾ ڏھون حصو ڪارب
آھي. ھاڻي اھي کائيندو آھيان. ڪئناڊا ۾ اھي سھوليتون موجود آھن ته اھڙيون شيون ملي
ٿيون وڃن. پنھنجي ملڪ ۾ به ٻاجھري جھڙا اناج موجود آھن جنھن ۾ ڪارب گھٽ آھي. ھتي به
مان ٻاجھري جي ماني کائيندو آھيان. ورزش ۾ پنڌ ڪرڻ جيتوڻيڪ سٺو آھي پر ڪو وزن کڻڻ
واري ورزش ڪري ته ان سان جسم جي رڳن ۾ کنڊ جي طلب وڌي ٿي تنھن ڪري اھا جسم ۾ موجود
کنڊ کي ھضم ڪرڻ ۾ مددگار ٿئي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھر ڪنھن جا پنھنجا
تجربا ۽ ٽوٽڪا پر سو ڳالھ جي ھڪ ڳالھ ته جن شين ۾ ڪارب گهٽ آھي انھن جو استعمال ڪجي
۽ ڪا نه ڪا ورزش ڪجي. باقي ماڻھو گھڻو فڪر به نه ڪري. ھتي اھو به واضح ڪريان ته جيڪو
ڪجھ مون لکيو آھي سو ٻڌو ۽ ڏٺو آھي سو بيان ڪيو آھي اھا پيشي ڄاڻندڙ جي ڪا ماھراڻي
راءِ ڪونھي. ان ڪري ھر ڪو ڊاڪٽر سان صلاح ڪري پنھنجا فيصلا ڪري. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ ڇنڇر جو ڏينھن
ھو. گھڻو وقت گھر ملاقات لاءِ ايندڙ مٽن مائٽن ۽ دوستن سان گذريو. شام ڌاري شھر
مان عبدالجبار لاشاري، ڊاڪٽر برما جيسراڻي ۽ گلشن حديد مان قاضي منير احمد،
عبدالرسول بلالي، امتياز دانش ۽ ٻيا دوست اچي نڪتا. دعا سلام، پراڻيون نيون ڳالھيون.
اسان جي حوالن جي دنيا به نرالي آھي سڄو ڏينھن ويٺا ڳالھائيندا آھيون. ڪچھري ايئن
به بنا موضوع جي ٿيندي آھي. موضوع تي ته ڪو ليڪچر يا ورڪشاپ ٿيندو آھي. ان ڪري ڪچھري
جا موضوع ۽ رنگ پيا بدلبا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ھڪ دوست
آمريڪا ۾ ھڪ اين جي او کولي جتي ھن يونيورسٽي مان ھڪ گوري ڇوڪري جون خدمتون ٽن
مھينن لاءِ انٽرنشپ تي ڪم ڪرڻ لاءِ حاصل ڪيون. ان گوري ڇوڪري ھن جي آفيس ۾ اٽڪل ھڪ
مھينو ڪم ڪيو ته ڏينھن کي ھن کي چيائين ته توھان جھڳي ڏاڍي ٿا ھڻو. ھن وراڻيس ته ھي
جيڪو تون ڏسين ٿي اھو ته ٽيلر آھي باقي اصل حوال ته اسان پنھنجي ديس ۾ ان وقت ڪندا
آھيون جڏھن وقت جي قيد ڪانه ھوندي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي حوالن جو به
اھڙو ئي جھان آھي. چون ٿا ته آمريڪا جي ھڪ شراب خاني ۾ ٻن ماڻھن شراب ويٺي پيتو. انھن
مان ھڪ پيئندي روئي رھيو ھو ٻئي سڪون سان ويٺي پيتو. جيڪو سڪون سان ويٺو ھو تنھن روئڻ
واري کان پڇيو ته دوست خير ته آھي تو آخر روئين ڇو ٿو. ان تي روئڻ واري ھمراھ وراڻيس
ته يار زال سان پيار ھو. ھوءِ بيوفائي ڪري جدا ٿي ويئي ۽ ملڪيت به کڻي ويئي ھاڻي نه
پيار رھيو ته نه وري ڪا جائداد. ٽٽي چڪو آھيان ان ڪري ويٺو پيئان ۽ رئان. جواب ۾
ان ھمراھ وري ھن کان پڇيو ته تون ڏاڍو مطمئن ٿو نظر اچين تون پنھنجي زندگي ڪيئن ٿو
گذارين ٿو. ھن وراڻيس ته مون ۽ زال شادي جي پھرين ڏينھن کان ئي ڪم ويرھائي ڇڏيا
ھئا ان ڪري ھر ڪو پنھنجا ڪم ڪندو آھي تنھن ڪري ھر ڪو مطمئن رھندو آھي. مون ننڍا ڪم
زال جي حوالي ڪيا ۽ وڏا ڪم پاڻ ڪرڻ لاءِ رکيا. ھمراھ پڇيس ته ننڍا ۽ وڏا ڪم ڪھڙا
آھن جيڪي توھان ورھايا. ھن وراڻيس ته پئسا، گھر، ٻار، ملڪيت، ڪھڙي پاڙي، ڪھڙي شھر
۾ رھڻو آھي سي ننڍا ڪم آھن سو گھر واري ڪندي آھي. باقي تون ڪھڙا وڏا ڪم ڪندو آھين.
ھن چيس ته مان ويھي سوچيندو آھيان ته آمريڪا شام يا عراق تي حملو ڪري يا نه، آمريڪا
افغانستان جو فوجون ڇو ڪڍيون، ھاڻي ڪھڙي ملڪ ۾ لاھيندو وغيرھ وغيرھ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سو ان آمريڪي ھمراھ
وانگر اسان به ڪچھري ڪندي وڏا ڪم ڪندا رھندا آھيون. ان حوالي سان ھڪ نوجوان به ياد
آيو جنھن سان اٽڪل چار سال اڳ ڪراچي ۾ ملاقات ٿي ھئي. ڪلف لڳل ڪاٽن پاتل، اھو
نوجوان جڏھن ملي ڪچھري ۾ ويٺو ته سواءِ وزير اعظم جي پاليسين ۽ بيانن کان گھٽ ڪو
نه پئي ڳالھايائين. ٻه ٽي ڀيرا مليو پر گفتگو جو موضوع اھڙو ئي ۽ انداز به ساڳيو. ڪجھ
ڏينھن کان پوءِ سندس والد مون کي مليو جنھن سان منھنجي پراڻي ڄاڻ سڃاڻ ھئي. دعا
سلام ڪري کيس چيم ته يار تو وارو پٽ ته ڏاڍو قابل آھي. وراڻيائين ته نڀاڳو ڪري ڪجھ
ڪو نه. رڳو ڪپڙا پائي پيو ھيڏانھن ھوڏانھن ڦرندو آھي. مون ھن جي خرچ پوري ڪرڻ لاءِ
جائداد وڪڻي باقي وڃي ڪجھ بچائي آھي. اھا به ويئي ته گھر ڪيئن ھلندو تنھن جي فڪر ۾
رھان ٿو. مون ان کي به چيو ته ھي نوجوان وڏا ڪم ٿو سوچي ان ڪري ننڍن ڪمن تي سندس
اک نه ٿي ٻڏي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سو سائين اسان سنڌين
جڏھن ننڍا ڪم ڪرڻ تي پورو ڌيان ڏنو ته سنڌ جي قسمت بدلجي ويندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو اسان جي
سنگت به منھنجي گھر خيرن خبرن ڪرڻ سان گڏ وڏن معاملن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي. رات ٿي
ته ڪنھن ھوٽل تي ماني کائڻ لاءِ نڪتاسين. اڳ ھتي شيراز نالي ھڪ وڏو ھوٽل ھو جتي ڪڙاھي،
تڪا ۽ بيا کاڌا وسيع کليل ميدان تي لڳل صندلن تي ملندا ھئا. ھاڻي خبر پئي ته مين
روڊ تي اھڙا ڪيئي معياري ھوٽل کلي ويا آھن جيڪي گھڻو ڪري پٺاڻن جا آھن. ان سان گڏ ڪي
معياري شادي ھال به کلي ويا آھن جيڪي پڻ غير سنڌين جي ملڪيت آھن. اتي منھنجي ذھن ۾
آيو ته سنڌين جي رھڻ لاءِ ھي پسند جو پرامن علائقو جتي سيڙپ کي ڪو خوف خطرو به ڪونھي
پر اتي به پئسي وارا سنڌي وڌي ڪو معياري ڌنڌو خاص ھن فائدي واري ھوٽلن جي ڌنڌي ۾ گرمجوشي
سان ڪو نه ٿا داخل ٿين. جيتوڻيڪ ھتي ننڍن ڌنڌن، ڪمن ڪارين ۾ سنڌي ماڻھو متحرڪ نظر
آيو پر سٺن ۽ وڏن ڌنڌن جو اڃا به رحجان گھٽ نظر آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مين روڊ تي جيڪي ٻه
ھوٽل مشھور آھن انھن ۾ ھڪ ديا ٻيو زيتون. زيتون بابت ٻڌايو ويو ته اتي رش ڏاڍي ٿي ٿئي
ان ڪري اتي ويھي ڪچھري ڪرڻ جو لطف گھٽ ئي ايندو. ٻيو ديا آھي جنھن ۾ ڪجھ رش گھٽ ٿئي
ٿي. سنگت جي صلاح تي ديا ھوٽل ۾ وڃي صندلن تي ويٺاسين. صاف سٿرو، سروس به معياري،
کاڌن جو مينو ۾ پسند جون ڊشون شامل ھيون. ھنن ھوٽلن تي ماڻھن گھڻو ڪري گوشت کائڻ
اچن ٿا. بلاول ھائوس ويجھو سمنڊ ڪناري واري روڊ تي دعا نالي ھڪ ريسٽورنٽ آھي جيڪو
بظاھر پٺاڻ ملازمن جي ڪثرت ڪري پٺاڻن جو ھوٽل لڳندو آھي پر اصل ۾ اھو ڪراچي شھر جي
ھڪ سنڌي خواجه جو آھي. ھن سان پوئين ڀيري مسعود لوھار وٽ ڪچھري ٿي تنھن کي جڏھن
مون چيو ته يار پنھنجي ھوٽل ۾ ڪي سبزيون به رک تنھن تي ھن وراڻيو ھو ته ماڻھو رات
جو ھتي گوشت کائڻ لاءِ اچن ٿا. ان جو ئي گھڻو وڪرو ۽ ان ۾ ئي جھجھي ڪمائي آھي. ان ڪري
ان جي معياري ھجڻ تي زور ڏيندا آھيون. واقعي مون دوستن خاص ڪري ڊاڪٽر عبدالحفيظ ابڙي،
ڊاڪٽر شاھد قريشي، مبشر ملڪ، عبدالجبار لاشاري ۽ ٻين دوستن سان ڪيئي ڀيرا اتي ڪڙاھي
کاڌي آھي. واقعي ان جو پنھنجو معيار آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان به ھتي ڪڙاھي ۽
تڪن جو آرڊر ڏئي پنھنجي ڪچھري ۾ وري محو ٿي وياسين. ڊاڪٽر برما جيڪو واٽر بورڊ ۾ ڊپٽي
ميديڪل سپريڊنٽ آھي سو ڪراچي جي ڪلفٽن واري علائقي مان اسان سان ملڻ لاءِ آيو ھو. متحرڪ
ڊاڪٽر، سڄاڻ شخص، انساني حقن جي حوالي سان ٿيندڙ احتجاج ۾ سدائين اڳڀرو ۽ سول سوسائٽي
سان جڙيل رھندو آھي. ان ڪري سماجي معاملن کان گھڻو باخبر آھي. قاضي منير احمد موري
شھر جي علمي گھراڻي جو فرد آھي جيڪو پاڻ وسيع معالعي رکڻ سان گڏ لکندو به رھي ٿو. امتياز
دانش اڀرندڙ ستارو آھي جيڪو شاعري کان ويندي ادب جي ڪافي معلومات رکي ۽ اسان جي
تنظيم اسڪالا ڪئناڊا جي پروگرامن جي ڪاميابي ۾ ڪردار ادا ڪري اڳڀرو رھندو آھي. عبدالرسول
بلالي اسان جي اسٽيل مل جو ساٿي ھجڻ سان گڏ ھن شھر جو ھڪ متحرڪ ڪردار آھي. عبدالجبار
لاشاري ته ڪئناڊا ۾ اسان جي چوياري جو دوست اھي ۽ ھتي ھجي يا اتي ھجي ھر وقت اسان
جي ساٿ ۾ رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪڙاھي اچڻ تي بيري
کي گھرائي گرم گرم نان جي بار بار تقاضا پئي ٿي ته جيئن کائڻ جو لطف وڌي. اھا ڳالھ
به نوٽ ڪيم ته ھي پٺاڻ بئرا جيڪي عام طور تي چانھن جي ھوٽل تي گھٽ ئي مھذب انداز ۾
ڳالھائيندا آھن انھن جو ھتي رويو ڪنھن وڏي ھوٽل جي ويٽر وانگر سليقي سان ھو. ھوٽل
وارو ڪاروباري پنھنجي کاڌي جي معيار جي خيال ڪرڻ سان گڏ سروس جو به خيال رکندو جيڪڏھن
نه ته پوءِ گراھڪ ٻيھر ڇو ايندا. ھي ھوٽل جيڪو گلشن حديد جي ويجھو روڊ تي آھي تنھن
جي کاڌي ۽ سروس جي ايتري معياري ھجڻ جو اندازو ڪو نه ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھتي سوال اھو به آھي
ته پٺاڻ جيڪو ٻاھران اچي ٿو سو عام مزدوري کان ويندي ننڍي ۾ ننڍو ڪاروبار ڪري ٿو. جنھن
وٽ پئسو آھي اھو وري وڏي ڪاروبار ۾ ھٿ وجھي ٿو. ان مان اندازو لڳائي سگھجي ٿو ته ھو
اسان جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ ڪاروباري ذھنيت ۽ عمل رکي ٿو. اسان جو عام سنڌي ھنر ۽ ڪاروبار
۾ دلچسپي ڇو گھٽ رکون ٿا تنھن جا ڪيئي سماجي سبب آھن. ان تي ھر ڪنھن جو پنھنجو
رايو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پر اھڙن ھوٽلن تي
شوق سان کاڌي کائڻ وارن ۾ سنڌين جو تناسب ڪافي رھي ٿو. اھو اسان جي پسند جو مشغلو
آھي باقي ٻين ڪمن لاءِ پئسو بچي يا نه بچي. ڇا دل ٿي ڪڍي، سنگت سان چوياري جو لطف
اچي ٿو. ملي ويھڻ لاءِ لطف اچي ٿو تنھن تي پئسي خرچ ڪرڻ ۾ ھٿ جا کليا آھيون. ائين به
اسان ۾ شان سان رھڻ وارو رويو ورثي ۾ مليل آھي. جنھن لاءِ شاعر چيو آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لانڍي ھجي لوڙھي اندر، رھڻ لاءِ ڪکن جي،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏيکارجي دشمن کي، مگر لوڏ لکن جي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ذاتي ٺاھ ٽوھ،
ٺٺ ٺانگرجي حوالي سان نرگسيت جو شڪار آھيون اوترو ئي جي زندگي جي ٻين پھلوئن تي
متوازن طور ڌيان ڏجي ته ذاتي کان قومي ترقي ۾ مدد ملي وڃي. ياد اٿم ته لاڙڪاڻي شھر
۾ ھڪ ھمراھ سان ملاقات ٿي. بوسڪي جو وڳو پھريل ان نوجوان جو رنگ ڍنگ متاثر ڪندڙ ھو.
ڏينھن ٻن کان پوءِ جڏھن ڪنھن سانگي ھن جي گھر وڃڻ ٿيو ته گھر جو برو حال، ڪٿان ڀت ڀڳل،
رنگ روغن ڦٽل، ظاھري ڏيک ۾ گھر جو برو حال پئي نظر آيو. مون سوچيو ته ڪاش ھي ھمراھ
پنھنجي ڪپڙن لٽن جھڙو ڌيان گھر کي ٺيڪ رکڻ تي به ڏئي ھاته سندس گھر به بھتر حالت ۾
ھجي ھا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گلشن حديد ۾ رھندي
سنگت ساٿ سان ميل ملاقات ئي مکيه مشغلو رھيو. ٻئي ڏينھن منھجھند ڌاري پنھنجي پراڻي
۽ اسڪول جي ڏينھن جي دوست ارشاد ڪٽپر سان ملڻ ويس. اڄڪلھ ھو به رٽائرڊ زندگي گذاري
رھيو آھي. مون کيس فون ڪري پھريان پنھنجي پاڪستان اچڻ جو خبر ٻڌائي. پوءِ کانئس پڇيم
ته جي واندو ھجين ته چانھن جي ڪوپ تي خبرون چارون ڪريون. وراڻيائن ته ھلي آ. مان
ھن جي گھر طرف روانو ٿي ويس. ڏھن منٽن ۾ اچي سندس گھر پھتس. سندس زور ته گھر ۾
ويھون پر منھنجو ضد ته ٻاھر گھمندي ڦرندي ڪٿي ويھي چانھن ٿا پيون. منھنجي راءِ جو
احترام ڪندي ھو مون سان گڏ ھليو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي ارشاد ڪٽپر جيڪو
ھاڻي بزرگ آھي تنھن سان پھرين ملاقات باڊھ ھاءِ اسڪول ۾ ٿي ھئي. سندس اصل تعلق نئون
ديرو سان آھي. اسان جي اسڪول جو ھيڊ ماستر ڪريم بخش کھڙو سندس والد جو دوست ھو
جنھن ناتي ھو ڪي مھينا ھتي پڙھڻ آيو. انھن ڏينھن ۾ ڪنھن سٺي سرڪاري اسڪول، ڪاليج،
اتي جي ماحول جي وڏي اھميت ھوندي ھئي. سندس والد صاحب محمد آچر ڪٽپر پٽ سان ملڻ ۽
ان جي خبر چار وٺڻ لاءِ آيو ھو. پيشي جي لحاظ کان پرائمري ماستر ھو. سندس تخلص
مخمور ھو. سنڌي فائينل پاس ڪرڻ سان گڏ عالم اديب جي سند به ورتي ھئائين. ھڪ وقت
کيس بھترين استاد جو ايوارڊ به مليو ھو. اسان جي درخواست تي ھن سنڌي گرامر تي ليڪچر
ڏنو ھو جيڪو مون کي اڄ به ياد ايندو آھي. ان حوالي سان ڇا ته وٽس علم ھو. ھن سنڌي
گرامر تي ڪتاب به لکيو ھو. سندس سادي طبيعت کان پوءِ علم جي ڄاڻ کي ڏسي شاھ لطيف
جو ھو شعر ياد ايندو ھو ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سُڪا مُنھن سَندِنِ، پيرين پُراڻا کيٿِڙا؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سا جُوءِ ڏوري آئِيا، سُونھان جِتِ مُنجَهن؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڳُجها ڳُجهيُون ڪَنِ، تِھان پَراھين پَنڌَ جُون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئن اسان جو استاد
سائين غلام رسول راز به سنڌي ٻولي جو شاعر ۽ ٻولي جي گھري ڄاڻ رکندو ھو. ھڪ ڏينھن
سندس سامھون ھڪ نوجوان ڪچھري ڪندي چيو ته يار بوريت ٿي پئي آھي. ان تي راز صاحب
چيس ته واھ ڙي نوجوان تو ته انگريزي لفظ جو به اسم ٺاھي ڇڏيو. بس اڄڪلھ ٻوليءَ جو
استعمال ايئن آھي ته ٺھي نه ٺھي پر وٺ رينگٽ کي. ٻوليءَ جي اھم حصي گرامر بابت اڄڪلھ
جي پڙھيل ماڻھن کي گھڻي ڄاڻ آھي؟. حقيقت ۾ گرامر جي استعمال سان لکندڙ پنھنجو
موقف، درست ۽ مختصر لفظن جي استعمال سان موثر طريقي سان ٻين تائين پھچائي سگھي ٿو.
گرامر جي اصولن تي کليل ٻولي درست ۽ سھڻي ٿئي ٿي. حيرت آھي بنا گرامر جي ڄاڻ جي
اسان لکندڙ لئي مان لٺ ڀڄي پيا جھان ھلايون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ارشاد ڪٽپر سان اھو
ٿورن مھينن جو تعلق سڄي عمر جي دوستي جو بڻياد بڻجي ويو. مان جڏھن گلشن حديد ۾
ھوندو آھيان ته ساڻس ڪي گھڙيون ڪچھري ڪندو آھيان. ھي اھڙن پڙھيل ماڻھن مان آھي جيڪي
ڳالھ سمجحن ۽ سمجھائڻ جي سمجھ رکن ٿا. ھو نظرياتي ماڻھو رھيو آھي. اسان ٻئي ھڪ
مزاج ۽ فقيراڻي طبيعت جا مالڪ ۽ حقيقت پسند آھيون. ھلندي اچي ھڪ پٺاڻ جي ھوٽل تي ڪرسيون
ڇڪي ويھي ٻن ڦڪين چانھن جو آرڊر ڏئي دنيا جھان کي لتاڙڻ لڳاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون کي ذاتي طور تي
ڪنھن اھڙي ماڻھو سان ملڻ جلڻ پسند نه ھوندو آھي جيڪو احساس برتري يا احساس ڪمتري
جو شڪار ھجي. اسان مان ڪي ھوائن تي پيا ھلن حسن درس ان شعر وانگر ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھوائن تي ھليس آ، نظر ڪجھ ڪو نه ٿي آيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻيا وري اھڙا جيڪي
پنھنجو پاڻ سڃاڻڻ جي ڪوشش بجاءِ ٻئي کان پاڻ کي گھٽ پيا سمجھندا. اسان سنڌين ۾ اھو
نفسياتي مرض آھي ته اسان پنھنجن جي آڏو وڏائي ڏيکارڻ جي ڪوشش ڪندا آھيون ته ڪنھن ڌارئي
جي سامھون وري احساس ڪمتري ۾ ھوندا آھيون. ايستائين جو اسان سنڌين کي ڪمتر سمجھندي
ڪو ڌاريو طنز ڪري ته اسان ان سان مھاڏو اٽڪائڻ کان بچڻ لاءِ ڪن لٽار ڪري ويندا
آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گلشن حديد جيڪا
پرامن بستي ھئي اتي ھاڻي ڏوھ جي وارڌاتن جا قصا ٻڌڻ ۾ پئي آيا. شام جي وقت خاص ڪري
اوندھ ٿيڻ کان پوءِ جڏھن به پنڌ ڪري واپس وڃڻ جي ڪوشش ڪيم ته ميزبانن اھو چيو ته اسان
توھان کي گاڏي ۾ گھر ڇڏي ٿا اچون. منھنجو ضد ته مان پنڌ ڪرڻ کي پسند ڪريان ٿو تنھن
تي اھو چوندا ھئا ته ڦر جو ڪافي وارڌاتون ٿي رھيون آھي ان ڪري احتياط ضروري آھي. ڪو
بئنڪ يا اي ٽي ايم مان پئسا ڪڍي رستي ۾ ھلي ته ان کان ڦر، ٿورو ڪو اويلي وقت ۾ ڪنھن
گھٽ مصروف ھنڌ تي نظر آيو ته ان کان موبائيل ۽ رقم جي ڦر. ڳالھيون ٻڌي ٻڌي مون تي
به ان جو اثر ٿيڻ لڳو جو مان پنڌ نڪرڻ تي واليٽ گھر رکي ٿورا ڪي پسئا کيسي ۾ رکي نڪرندو
ھوس. اھي به خبرون ھيون ته ڪن شاھينگن ھڪ بئنڪ جي اي ٽي ايم مشين توڙڻ يا کڻڻ جي ڪوشش
ڪئي ھئي. ننڍي ڏوھ جو عادي ٿيڻ کانپوءِ چور وڌي وڏو ڏوھ ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چون ٿا ته ھڪ دور ۾
آمريڪا جي شھر نيو يارڪ ۾ ڏوھ تمام گھڻا وڌي ويا ھئا. انھي صورتحال تي پريشان ٿيڻ
کان پوءِ ھڪ اھڙي ماڻھو کي شھر جو پوليس ڪمشنر بڻايو ويو جيڪو پاڻ جواني ۾ ڏوھاري
رھيو ھو. ھن عھدو سنڀالڻ ھيٺ پوليس کي حڪم ڪيو ھو ته وڏن ڏوھن جا ڪيس پاسي تي رکي
سڄو زور گھٽين ۾ ننڍن ڏوھارين کي پڪڙڻ تي لڳايو. ايئن ئي ٿيو تنھن جي نتيجي ۾ ٽن
مھينن اندر چاليھ سيڪڙو ڏوھ گھٽجي ويا ھئا. حقيقت ۾ معاشري ۾ خوف جو سبب به ھي
ننڍا ڏوھاري ٿين ٿا جيڪي ايندي ويندي لاءِ مٿي جو سور رھن ٿا.. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بک ۽ خوف عذاب
الاھي چيو وڃي ٿو. ترقي پنھنجي جاءِ تي، ڏک بک ئي سھي پرجي ماحول ۾ امن آھي ته زندگي
ته بي خوف گذاري ماڻھو پنھنجي گذر سفر تي ڌيان ڏيندا. اھو به ھڪ سوال آھي ته سنڌ
جي سماج ۾ جنن، جورن ڌاڙيلن، کان پير مرشد جي بد دعا جو خوف يا وڏي ماڻھو جي ڏمر جو
ڊڄ موجود رھيو آھي. ان خوف ۾ رھندي اسان سنڌين جو ذھن ڪڏھن سڪون يا آزاد سوچ سان نه
رھيو آھي. ڌارين ڪاھ ڪندڙن جو خوف کان پوءِ سماج اندر پنھنجن جيڪو خوف جو ڄار وڇايو
آھي تنھن مان نڪرڻ ئي ڏکيو ٿي پيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌ ۾ جڏھن ڌاڙيل
فيڪٽر سبب بدامني عروج تي ھئي. ماڻھو پنھنجي پاڇي کان به پيا ڊڄندا ھئا انھن ڏينھن
۾ مان ڳوٺ ويو ھوس. ان ڏينھن سج لٿي کانپوءِ بازار مان پئي لنھگياسين ته اوچتو شھر
جي بجلي بند ٿي وئي. اسان ھوريان ھوريان پئي ھلياسين. اتي اوچتو ڪنھن اچي منھنجي ٻانھن
۾ ھٿ وڌو. نظر ڦيرايم ته سندس ڪلھي ۾ بندوق لٽڪيل ھئي. سوچيم ته اڄ اغوا تي ويس. اتي
ان ھمراھ چيو ته ادا ڪيئن آھيو، ڪڏھن آيا آھي. مون کيس چيو ته نڀاڳا مون کي ته ڊيڄاري
ڇڏئي. سڃاتم ته اسان جي ھڪ دوست خاندان جو فرد ھو جن سان سٺا لاڳاپا ھئا. ٻڌايائين
ته ڳوٺ ۾ ڪنھن پارٽي سان تڪرار ھلي پيو تنھن ڪي حفاظت جي مقصد سان بندوق رکندو
آھيان. پوءِ چيائين ته ويھو ته ڪٿي چانھن پيئون. مون چيو ھينئر جان ڇڏ تو وارا
دشمن اچن ته توسان گڏ اسان کي ماري وڃن. تو واري چانھن جي چڪر ۾ اسان جو به سر نه وڃي.
خير ان وقت اوندھ ۾ ويھڻ جو ماحول به ڪو نه ھو ان ڪري ٻئي ڏينھن ملڻ جو چئي کانئس
موڪلايم. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڀيري وري مان
بازار مان اچي رھيو ھوس ته ھڪ اسڪول جي زماني جو دوست رستي ۾ ملي ويو. ھو ڏوھارين
جي سرپرستي ڪرڻ ۽ شھر ۾ غنڊا گردي ڪرڻ لڳو ھو. مون کي ڏسي وڌي اچي مليو. دعا سلام ڪري
ڪنھن سوچ ۾ خاموش ٿي ويو. مون کيس چيو ته تون اھو سوچيندو ھوندين ته ھن کي اغوا ڪرڻ
سان ڪيترا پئسا ملندا. ڦڪو ٿيو چيائين نه يار ائين وري ڪيئن ڪندس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڏينھن صبح جو
ننڊ مان اٿيس ته چانھن آئي ۽ ڀاڻج شبير ڪولاچي به اچي ويٺو. پنھنجي معمول جي حوالن
۾ محو ھئاسين ته فون جي گھنٽي وڳي. منصور مغيري پئي ڳالھايو. ھو پنھنجي زمين ڏانھن
وڃڻ لاءِ نڪتو ھو رستي ۾ منھنجي گھر ھئڻ تي ھن مون کي ساڻ کڻڻ پئي چاھيو ته جيئن ملاقات
سان گڏ زمين تي ڪجھ وقت گڏ گذارجي. مون کي اھڙي قدرتي ماحول ۾ وڃڻ جو موقعو پئي
مليو تنھن ڪري کيس ٻڌايم ته مان گھر آھيان ۽ واندو آھيان ان ڪري توھان سان گڏ ھلڻ
لاءِ تيار رھندس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تيار ٿي نيرن ڪيم ته
ھي به اچي نڪتو. ساڻس ھڪ ٻيو دوست به گڏ ھو. ملي دعا سلام ڪري ھتان مان ۽ غلام
شبير ساڻس گڏ روانا ٿياسين. دعا سلام، خير خيريت پڇڻ کان پوءِ زماني جا حوال ڪرڻ ۾
لڳي وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھو جيڪا زمين آباد ڪري
ٿو سا گھارو شھر ويجھو آھي. مان اڳ به اتي وڃي چڪو آھيان جڏھن ھن اڃا ان زمين کي
ھموار ڪري پوک ڪرڻ جي شروعات ڪئي ھئي. ھن ڀيري اتي پھتس ته زمين تي ڪيترن قسمن جون
سايون ڀاڄيون، ڪڻڪ جي پوک ۽ پپيتي جي پوک نظر آئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پپيتي جي پوک کي ڏسي
مون کي پراڻي ڳالھ ياد اچي ويئي. مون نوڪري دوران گھگھر ڦاٽڪ ويجھو ڪجھ زمين ورتي
ھئي ته اتي ڪا پوک ڪبي. مون کي پپيتي لکائڻ جو خيال آيو جنھن لاءِ چيو پئي ويو ته ان
۾ سٺي اپت آھي. انھن ڏينھن ۾ اسان جي ھڪ دوست وٽ ھڪ نوجوان ذات جو جوکيو جنھن جو
تعلق ھتان جي ٻھراڙي واري علائقي سان ھو تنھن سان پھرين ملاقات ٿي ھئي. مون ان سان
اھڙو ذڪر ڪندي کانئس ان سلسلي ۾ معلومات وٺڻ يا ڪنھن اھڙي ماڻھو سان ملائڻ لاءِ
چيو جيڪو ھن پوک جي معلومات ڏئي سگھي. ھو ھڪ ڏينھن اردو ۾ لکيل خط منھنجي دوست جي
گھر ڇڏي ويو جنھن جي پھرين سٽ ھئي ته پپيتا لگانا ان ڪي بس ڪي بات نھين. ٻيو به ھيٺ
گھڻو ڪجھ لکيل ھو. ان ڏينھن کان پوءِ ڪنھن نئين ڪم ڪار ۾ ھٿ وجھڻ لاءِ ان دوست سان
صلاح ڪندو ھوس ته ھو اسا سٽ دھرائيندو ھو. ته پپيتا لگانا تمھاري بس کي پات نھين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان علائقي جو وڏو مسئلو
نھري پاڻي جو نه ھجڻ جنھن ڪري ھي علائقو غير آباد رھيو پر ھاڻي ماڻھو سولر سسٽم تي
بجلي ھلائي پمپن ذريعي پاڻي ڪڍي ان مان زمين آباد ڪن ٿا. ڪراچي جي ويجھي ھجڻ ڪري
ھتي ساين ڀاڄين جي مارڪيٽ به سٺي آھي. ٻن ٽن سالن کان بنجر زمين تي محنت ڪري ھاڻ
ھن ان مان ثمر حاصل ڪرڻ شروع ڪيو آھي. ڪراچي ۾ رھندي به ھن کي جڏھن ڌنڌو ڪرڻو پيو
ته اباڻي پيشي جي چونڊ ڪيائين سو به جديد طرز تي. زراعت سندس اباڻو پيشو آھي.
ننڍپڻ ۾ ڌامراھ واھ جي ڪناري سندس والد جو زمينون زرخيز ۽ عاليشان ھيون جنھن جو ھي
تسلسل ڏسي خوشي ٿيڻ سان گڏ پراڻيون يادون تازيون ٿيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوئين ڀيري آيو ھوس
ته ھن جي زمين تي شھر جي ڀر پاسي وارن گھرن مان ڪي نوجوان ڪم ڪندا ھئا. پر ھي سندن
ڪارڪردگي مان مطمئن ڪو نه ھو. سندن جسم ڏٻرا، رنگ سانورا ٿي نظر آيا، سانورو رنگ ته
ھن علائقي جي آبھوا جي سبب ممڪن آھي پر جسماني صحت اھو ظاھر پئي ڪيو ته ھنن کي
پوري خوراڪ ڪو نه ٿي ملي. مون منصور کي صلاح ڏني ھئي ته ھنن کي ھتي چانھن به پيار
۽ ماني به کاراءِ. ھن منھنجي صلاح تي ڪجھ وقت ائين ڪيو پر پوءِ بيزار ٿي کين ڪڍي
پنھنجي علائقي مان مزدور آندائين. ان تي کيس چيم ته اڳ ئي لاڙ، ٺٽي ۽ ڪراچي وارا
اتراڌين تي خار کائيندا آھن. ھاڻي تنھن جي ھن عمل کي به ھن علائقي جا ماڻھو مقامي
ماڻھن کي روزگار نه ڏيڻ وارو عمل ڄاڻائي ان جي نندا ڪندا. ايئن به ھن علائقي جي ماڻھن
جو سست ھجڻ جو تاثر عام آھي. گھڻو وقت حوالن ۽ پسند جي مشعلي پان کائڻ ۾ ئي گذارين.
ان حوالي سان ھڪ شعر به آھي تہ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زال پڇيو مڙس کان ته؛
اڄ تو ڪھڙي ڪمائي ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مڙس وراڻيو ته؛ وڃي
ويٺاسين ھوٽل ۾ مون کان ڳالھ ئي وسري ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪاروباري ماڻھو کي ڪاروبار
کي ڪامياب ڪرڻ سان گڏ پئسي ڪمائڻ جو فڪر ھوندو آھي. منھنجو ھڪ پنجاپي دوست جيڪو ڪاروباري
ماڻھو آھي تنھن ڏانھن سندس سس ھڪ نوجوان کي موڪليو ته ھن کي نوڪري تي رک. ھن سس جو
چوڻ وٺي ان کي نوڪري تي رکيو. اھو نوجوان ڪو سست ھو تنھن ڪم ۾ دلچسپي ڪو نه ٿي
ورتي. ٿورا ڏينھن رکي سيٺ ان کي نوڪري مان جواب ڏنو. ان تي ان نوجوان چيس ته صاحب
مون کي توھان جي سس نوڪري تي رکرايو آھي. تنھن تي ان مالڪ وراڻيس ته ھي ڌنڌو
منھنجو آھي منھنجي سس جو ڪونھي. مون کي جيڪو مناسب لڳندو سو ئي ڪندس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منھنجي ڀاڻج لانڍي
۾ ھڪ مينھن جو واڙو ورتو. ھي ھمراھ ھن ڪاروبار ۾ نئون ھو تنھن کي ھڪ تجربيڪار واڙي
واري پھرين ڏينھن چيس ته جي واڙو ھلائڻو اٿئي ته پنجاپ جا چوڪرا ڪم تي رک. ھي
روزانو پوري ڌيان ۽ پابندي جو ڪم آھي. مقامي ڇوڪرا موڪل گھڻي ڪندئي جنھن سان تو کي
پريشاني ٿيندي. ايئن اسان جي نج ٻھراڙين جا اڻ پڙھيل ماڻھو به اھڙو ملازم پسند ڪن ٿا
جيڪو ڊيوٽي جو پابند ھجي پوءِ ڪير به ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوئين ڀيري آيس ته پاڙي
جو ھڪ ڇوڪرو مليو تنھن ٻڌايو ته سال ڏيڍ کان مان ۽ منھنجو پي ھتي سيڪيورٽي گارڊ
آھيون. ٻنھي مان ھر ھڪ کي پندرھن ھزار پگھار ملي ٿي. ھڪ ڪمرو وٺي ان ۾ رھون ٿا. ڊيوٽي
ڪنھن سرندي واري جي بنگلي تي آھي جيڪو ڊيوٽي تي ھجڻ تي اسان کي ماني به ڏيندو آھي.
سو ان نوڪري ۽ ڪمائي سبب خوش پئي نظر آيو. ھن ڀيري خبر پئي ته انھن ٻنھي کي ان ڪري
جواب مليو جو ھو موڪل گھڻي ڪندا ھئا. ھاڻي ڳوٺ ۾ رھي مڙئي پيا وقت پاس ڪن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو دوست راشد
پيرزادو ڪراچي ۾ وٽنري ڊاڪٽر ھو. کيس ڳوٺ جي غريبن جو احساس ھو. ان جذبي ھيٺ ھن ھڪ
ڇوڪري کي آڻي کيس پنھنجي ڪلنڪ ۾ ملازم رکيو. رھڻ لاءِ کيس جاءِ به وٺي ڏنائين ۽
سندس ماني ٽڪي جو به خيال رکندو ھو. ھڪ ڏينھن راشد جيئن ڪلنڪ تي آيو ته پنھنجي ٽيبل
تي ھڪ پيپر پيل ڏٺائين. پڙھيائين ته ان ڇوڪري جو لکيل ھو جيڪو ڳوٺ ويندي اھو لکي
ويو ھو تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عمر ديس پنھنجو وسارڻ ڏکيو آ.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئن منھنجو ھڪ ذات
وارو نوجوان جنھن کي مون ئي پڪي نوڪري تي رکرايو ھو سو ٻه سال بي دلي نوڪري ڪري
پوءِ بنا سبب جي نوڪري ڇڏي وڃي ڳوٺ ويٺو. ھو ڪو پئسي وارو به ڪو نه ھو پر اتان جي ڪچھرين
۽ حوالن ۾ ايڏي ڪشش ھئي جو ھو نوڪري ڇڏي ان روزمرھ جي جھان جو لطف وٺندو ھو. ھڪ ڏينھن
سندس ھڪ مائٽ کان پڇيم ته ھي آخر ڪندو ڇا آھي وراڻيائن ته سائين ڇوڪرا جوا کيڏندا
آھن ھي ويھي ڏسندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انھن مثالن جو مطلب
اھو ڪونھي ته ڪو سڀ ٻھراڙي جا ماڻھو اھڙا آھن. انھن جي پابندي سان نوڪري ڪرڻ ۽ ڪاميابين
جا کوڙ مثال به موجود آھن پر مٿيون عنصر بھرحال موجود آھي ته اسان ۾ پنھنجي ماحول
۽ ڳوٺ جي سڪ ۽ ڇڪ وڌيڪ آھي جيڪا اسان جي روزگار ۾ ڪٿي رنڊڪ به بڻجي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زمين تي ھڪ ملازم بندوق
کنيو اسان سان گڏ پئي ھليو. تنھن بابت ٻڌايائين ته اسان جي سولر سسٽم جي جيڪا
مھانگي بيٽري لڳل آھي تنھن کي ڪيئي ڀيرا چوري ڪرڻ جي ڪوشش ٿي آھي. ھاڻ بندوق وارو
چوڪيدار آھي جنھن ھڪ ٻه ڀيرا چورن مٿان فائر ڪيا آھن ان کان پوءِ چور ڪو نه ٿا اچن.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منصور جو منصوبو آھي
ته ھو ھتي ماڻھن جي پڪنڪ لاءِ ھٽ ٺھرائي ھن زمين کي تفريحي مقام به بڻائي. ان
سلسلي ۾ ڊبل اسٽوري سيٽ اپ تي ڪم ھلي رھيو آھي جيڪو جزوي طور تي تيار به ٿي ويو
آھي. اھا پھرين عمارت بانس جي لڪڙن ۽ ڪاٺين جي ٺاھي پئي وڃي. شاندار اڏاوت پئي لڳي.
ھو اھو سلسلو وڌائي، علائقي جي ڪن نالي وارن ھوٽلن سان کاڌي پھچائڻ جو معاھدو ڪري
ھتي قدرتي ماحول ۾ اچي رات گذارڻ ۽ زمين تي صبح جي وقت گھمڻ وارن لاءِ ھڪ ماحول
پئدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻ ۾ رڌل آھي. زمين ائين به موجود آھي اھا تفريح لاءِ ڇو نه استعمال
ٿئي. ٻيو ته شھري ماڻھن لاءِ زرعي سياحت ھڪ نئون ۽ پرڪشش وسيلو ٿيندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منصور سان گڏ جيڪو
ھمراھ آيو ھو تنھن پنھنجي تعارف ۾ ٻڌايو ته ھو ٽريزي ۾ ملازم آھي. منصور ٻڌايو ته ھي
سڌو ماڻھو ۽ ڪم جو ڄاڻو آھي جنھن آفيس ۾ ھوندو آھي ان سيڪشن ۾ بي چيني ھوندي آھي. ان
حوالي سان ھو ھمراھ به پنھن جا احوال ٻڌائيندو رھيو. ھن چيو ته مان ھڪ آفيس ۾ بدلي
ٿي ويس جتي ھنن مون کي اھا ٽيبل ڏني جتي پوليس کاتي جا بل به ايندا ھئا. ھر مھيني
پوليس کاتي جا اھي بل پئٽرول جا پئسا ڪيش ڪرڻ لاءِ ھوندا ھئا. اصل ۾ اھو پئٽرول ھر
ٿاڻي کي ملڻو ھو جيڪو ھو مٿان ئي مٿان ھضم ڪندا رھندا ھئا. ھاڻ جي ايئن ٿئي ته ٿاڻي
وارا موبائيلون ڪيئن ھلائين. ان ڪري ھر موبائل وارو پئٽرول جا پئسا به ڪڍي ته پنھنجو
۽ ٿاڻي لاءِ به خرچ ڪڍي جنھن جو وزن عوام تي ئي پوڻو آھي. نوجوان موجب مون ان تي
اعتراض واريو جنھن تي ھو اچي پريشان ٿيا ته سندن ھي ھر مھيني وڏي آمدني جو در بند ٿي
ويندو. ان تي ھڪ ڏينھن ايس ايس پي اسان جي آفيسر کي فون تي چيو ته جي اسان جا بل
پاس نه ٿيا ته پوءِ تون اسان جو به جواب ڏسجان. ھو شريف ماڻھو ھو ان ڪري ڊڄي ويو ۽
مون کي چيائين يار مان تو کي ھن ٽيبل تان ھٽايان ٿو. پوليس وارن سان جھيڙو ڏکيو
پوندو. ان ڪري رشوت پنھنجي جاءِ تي پر ڪرپشن ڪرڻ ۽ ڌانڌلي ۾ ڏاڍ جو به استعمال ٿئي
ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>زمين جي ھر حصي ۾ وڃي گھمڻ ڪري سٺي ورزش به ٿي
ويئي. اچي ان نئين زير اڏاوت جاءِ ۾ ويٺاسين جتي چاءِ جو چسڪو سٺو ۽ وقتائتو لڳو. آخر
۾ منصور نوڪرن کي چئي ڪجھ پپيتا ۽ سايون ڀاڄيون پٽرائي اسان کي ڏنيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي زمين ٻين ٽڪرين
جي وچ ۾ آھي. ھڪ ٽڪري تي ته اڏاوت ٿي آھي پر سامھون واري ٽڪري خالي ھئي. مون منصور
کي چيو ته جيڪڏھن ڪو سامھون واري ٽڪري تي جھنڊو ھڻي پير جي مزار ٺاھي ويھي رھي ته ان
جي ڪمائي تنھنجي زمين کان به وڌي ويندي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر شاھد قريشي
سان رابطي ۾ ھيس. ھو طي ٿيل پروگرام موجب اڱاري ڏينھن صبح جو منھنجي گھر آيو. دعا
سلام ڪرڻ کان پوءِ شھر لاءِ نڪتاسين. مون ڪجھ ڪپڙا به پاڻ سان کنيا جو اتي سندس
فليٽ تي رھڻو ھو. پاڻ ۾ حوال ويٺي ڪياسين ۽ گاڏي پئي ھلي. ڪٿي ڊرائيور جي جارحاڻي ڊرائيونگ
تي ڊاڪٽرصاحب کيس احتياط سان گاڏي ھلائڻ جي تاڪيد ڪندو پئي رھيو پرڊرائيور پنھنجي
روايتي انداز کان باز نه پئي آيو. مون ڊاڪٽر کي چيو ته ھن جي تربيت ئي ايئن ٿيل
آھي ان ڪري تنھنجون ھدايتون ھن تي اثر ڪو نه ڪنديون. اتي مون کي مرحوم محمد بخش
تنيي جو قصو ياد آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي اسان جو دوست جڏھن
ڪئناڊا پھتو ته جلد ڊرائيونگ لائسنس وٺڻ لاءِ گھربل روڊ ٽيسٽ ڏيڻ لاءِ ويو. ڊرائيونگ
کاتي جي عورت انسٽرڪٽر سندس ڊرائيونگ جي ڄاڻ ٽيسٽ ڪرڻ لاءِ کيس ھاءِ وي تي گاڏي
ھلائڻ جو چيو. ان دوران ان عورت انسٽڪٽر کيس کاٻي پاسي واري پٽي ۾ گاڏي موڙڻ جو
چيو. ھن ھمراھ بنا انڊيڪيٽر ڏيڻ جي لائين مٽائي ڇڏي. ان تي ان انگريز عورت انسٽرڪٽر
جون رڙيون نڪري ويون ۽ کيس چيو ته گاڏي ھاءِ وي کان ٻاھر ڪڍ. تون ته مون کي به مارائيندين.
گاڏي ھاءِ کان ٻاھر نڪتي ته ھو آفيس پھچڻ کان اڳ روڊ تي لھي پئي. ڪٿي ماڻھو قائدي
موجب ھلڻ جا عادي آھن ته اسان جي ھن ديس ۾ اڪثريت وري اڳ ڪڍڻ جي چڪر ۾ ھوندي آھي. ڪٿي
ريڊ لائيٽ ٽوري ويندا آھن. اسان پوءِ ان ڊرائيور ظھير سولنگي کي تڪڙ ۽ اٻھرائي
واري ڊرائيونگ سبب کيس پائلٽ چوڻ لڳاسين. روز ٽوڪڻ جي باوجود منھنجي واپس اچڻ وارن
ڏينھن تائين ھن جي انداز ۾ ڪو فرق ڪو نه آيو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ھڪ سرڪاري
آفيسر دوست موجب ڪافي وقت اڳ ھڪ ڊرائيور کي سرڪاري نوڪري ملي ته ان جي پوسٽنگ مون
وٽ ٿي. پھرين ڏينھن ئي ڪيڏانھن وڃڻو ھو سو کيس گاڏي ڪڍي ھلڻ لاءِ چيم. شروع ۾ ئي
ھن کان گاڏي ڪنٽرول ڪو نه پئي ٿي. ان تي مون کيس ٽوڪيو ته گاڏي ته سنڀالي ھلاءِ. تنھن
تي ھن وراڻيو ھو ته صاحب اڪيلو ماڻھو آھيان اسٽيرنگ سنڀاليان، ايڪسيليٽر دٻايان،
بريڪ ھڻان، گيئر مٽايان ايترن ڪمن ڪرڻ ۾ ڪجھ ڏکيائي ته ٿيندي. مون کيس چيو ته لھ
گاڏي تان مان پاڻ ٿو ھلايان. اصل ۾ اھو ڊرائيور سفارش تي ڀرتي ٿي آيو ھو تنھن جي
قابليت ڪانه جاچي ويئي ھئي. لائسنس ته ايئن به ٺھي وڃي ٿو. شايد اسان جي دوست احمد
علي بروھي واري ڳالھ جيان نوڪري ڪندي، سکي ويندو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">احمد علي بروھي
اسان جي پاڙي جو نوجوان ھو. پرائيويٽ انٽر پاس ڪرڻ کان پوءِ نوڪري جي تلاش ۾ ھو. انھن
ڏينھن ۾ ون يونٽ ٽٽڻ کان پوءِ بلوچستان سيڪريٽريٽ ۾ نوڪريون ھجڻ جي اطلاع تي ھي
اتي وڃي پھتو. اعتماد ڪجھ وڌيڪ ھيس يا مٿي ڦريل ھو تنھن ڪري نتيجي جي پرواھ بنا جيڪو
سمجھ ۾ ايندو ھوس سو ھڪ ڀيرو ڪري وجھندو ھو. ان ڏينھن ڳوٺ جو ٻيو نوجوان به گڏ ھيس.
ھو ڪيترن آفيسرن وٽ وڃي نوڪري لاءِ عرض ڪرڻ سان گڏ اتي درخواست ڇڏيندا پئي رھيا. جيڪو
ھمراھ ساڻس گڏ ھو تنھن مطابق ھلندي جڏھن ھيلٿ کاتي جي ڊائريڪٽر جنرل جي آفيس وٽ
پھتاسين ته ھي مون کي وٺي ان ۾ گھڙي پيو. ان کي چيائين ته صاحب اسان بلوچ آھيون ان
ڪري اسان بلوچستان جي ھر علائقي ۾ نوڪري ڪرڻ لاءِ وڃي سگھون ٿا. توھان اسان کي ڪنھن
اسپتال ۾ ڪمپائونڊر جي نوڪري ڏيو. آفيسر پڇيس ته توھان ڪمپائونڊر جو ڪورس ڪيو آھي.
ھن چيس ته اھو ته ڪو نه ڪيو آھي باقي سر ڪم سولو آھي سو جلد سکي وينداسين. اھا سئي
ھڻڻ ۽ دوا ڏيڻ جو ئي ڪم آھي سو ڪم ڪندي اچي ويندو. ھن جي منٿ ته سر اسان غريبن کي
روزگار ڏيو ڪم سکي وينداسين. ھو چوي ته بابا بنا سرٽيفڪيٽ جي اھا نوڪري مان نه ٿو ڏئي
سگھان. ھي ھڪ تي ھو ٻئي تي. نيٺ آفيسر جي صبر جو پيمانو لبريز ٿي ويو تنھن اسان کي
آفيس مان ٻاھر وڃڻ جو حڪم ڏنو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان به سفر ڪندي
اچي ڊاڪٽر شاھد قريشي جي فليٽ تي پھتاسين. ھي فليٽ ابيدا نالي ٽاور ۾ آھي جيڪو
فاطمه جناح روڊ تي ڪينٽ اسٽيشن ويجھو آھي. ھن روڊ تي کاٻي پاسي ڪنڊ تي قائد اعظم
جو اڳوڻو گھر آھي ان کان پوءِ واري ھڪ بنگلي ۾ آمريڪي ڪائونسليٽ جنرل رھندو ھو. اڳتي
پاڪ آمريڪن ڪلچرل سينٽر آھي جتي نوجوان انگريزي سکڻ اچن ٿا. ساڄي پاسي سنڌ ڪلب کان
پوءِ فريئر ھال لڳ ھي بلڊنگ آھي جنھن جي سامھون ھندستان جي ھاءِ ڪميشن جي بلڊنگ
آھي جيڪا اڄڪلھ خالي ۽ بند پئي آھي. سول لائين ۾ واقع ھي ابيدا ٽاور جي لوڪيشن سٺي
آھي. جتان صدر، سنڌ سيڪريٽريٽ، آرٽس ڪائونسل، پريس ڪلب ويجھو آھن. ٻي گھٽي ۾ ميرٽ
ھوٽل آھي. ايئن اھا ان علائقي ۾ واقع آھي جيڪو رھڻ لاءِ نھايت ئي پر امن، پر سڪون
۽ موزون آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">فليٽ ۾ اندر داخل ٿياسين
ته اھو ڪافي ڪشادو ھو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪشادن بيڊ رومن سان گڏ ڊرائنگ ۽ ڊائيننگ روم
تي ٻڌل آھي. ھي فليٽ خالي پيو ھو ڊاڪٽر صاحب ان کي وڪڻڻ جو سوچي رھيو ھو پر اسان
جي اچڻ تي ھن وقتي طور تي اھو ارادو ترڪ ڪري ان ۾ فرنيچر کان ويندي رھيل مرمت جو ڪم
به مڪمل ڪرائي ڇڏيو ھو. مون ۽ مبشر ملڪ کي ھن ڀيري ھن فليٽ ۾ رھڻو ھو. مبشر ملڪ
ستين تاريخ تي پھچڻو ھو تنھن جي اچڻ جو انتظار ھو. اتي پھچڻ تي مون سامان رکيو. ڊاڪٽر
صاحب ٿوري دير مون سان رھي پوءِ پنھنجي نوڪري لاءِ روانو ٿيو ۽ مان ڪمپيوٽر تي
ايندڙ فنڪشن جي منصوبه بندي تي ڪم ڪرڻ ۾ لڳي ويس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام ٿي ته ڊاڪٽر
شاھد قريشي به آفيس مان آيو ته سندس ملازم راشد مھيسر به اچي پھتو. راشد کي چانھن ٺاھڻ
جو چيوسين. ھن چانھن ته ٺاھي پر ان جي پيش ڪرڻ جي انداز تي ڊاڪٽر کي چيم ته ھي ڪو
تربيت يافته ٿو لڳي جو بيحد سليقي سان پليٽ ۾ پاڻي آڻي ٿو ڏئي ۽ چانھن پيش ڪرڻ جو
انداز به سليقي سان اٿس. ڊاڪٽر شاھد وراڻيو ته اسان جي کاتي جي تربيتي پروگرام سبب
اسان اٽڪل ھڪ مھينو مھراڻ ھوٽل ۾ ويندا رھياسين. اتي ھي ويٽر ھو. جلد خبر پئي ته ھي
سنڌي ڇوڪرو آھي. ھي روز اسان جي خدمت تي مامور ھوندو ھو. سندس فضيلت واري گفتگو ۽
نياز نوڙت وارو انداز کي ڏسي مون کيس چيو ته تون موٽ شام جي وقت ايندو ڪر، فليٽ ۾
جيڪو ڪم ڪار ھجي اھو ڪندو ڪر خاص ڪري جيستائين مھمان ھتي رھيل ھجن انھن جي خدمت ڪندو
ڪر. ان ڪري ھن ھتي اچڻ شروع ڪيو آھي. ھي نوجوان پوءِ شام جو اچي ويندو ھو. ھن وقت
ھو ريجنٽ پلازا ھوٽل ۾ ويٽر آھي. ٻھراڙي جو ھي نوجوان شھر جي اھڙي ڌنڌي ۾ اچي ڪاميابي
سان نوڪري ڪري ٿو جنھن پيشي طرف ماڻھن جو گھٽ ئي ڌيان آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏينھن جي وقت ڪن
دوستن کي شھر اچي رھڻ جو اطلاع ڏنم تن مان ڪيترن ملڻ پئي چاھيو. شام جو ڊاڪٽر شاھد
کي بحريه ٽائون موٽي وڃڻو ھو. ھو اصل ۾ اتي ئي رھي ٿو جتي سندس ٻيا ٽي ڀائر به رھن.
خاندان جي اتي رھڻ ڪري ھن جو اتي رھڻ ضروري ٿي پيو. اڄ شام جو ھن کي بحريه ٽائون وڃڻو
ھو ان ڪري کيس اجازت ڏنم. پوءِ سڀ کان ويجھو رھندڙ دوست ڊاڪٽر جئي رام داس وٽ وڃي
ساڻس ملڻ ۽ ڪچھري ڪرڻ جو پروگرام ٺاھي ان کي اچڻ جو اطلاع ڏنم. ھو پرنس ڪامپليس جي
ھڪ اپارٽمينٽ ۾ رھي ٿو جيڪو ڪلفٽن پل لڳ آھي ۽ منھنجي رھائش کان ٿوري پنڌ تي ھو. مان
ڪريم جي ٽيڪسي گھرائي ان تي وٽس پھتس. پھريان ته اھا نه وڻيس ته تون ٻڌائين ھا ته مان
گاڏي موڪلي ڏيان ھا. کيس چيم خير آھي ڪجھ ڪريم جي ڊرائيورن کي به ڪمائڻ ڏي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جئي رام داس سان
پھرين ملاقات ڪئناڊا ۾ ٿي ھئي جتي ھو ڊاڪٽر پير غلام حسين سان گڏجي ڪنھن سرڪاري ڪم
سانگي آيو ھو. ان ملاقات کان ئي اسان جي دوستي جو ناتو جڙي ويو. ھاڻ جڏھن به ايندا
آھيون ته ھن وٽ اڪثر ڪري وڃي کائڻ پيئڻ کان ويندي ڪيڏانھن ھلڻ جون فرمائشون ڪندا
آھيون. ھي جوان به خدمت ۾ ھر ڀيري اڳ کان اڳرو ھوندو آھي. ھن سان پھريون ڀيرو تعارف
کان پوءِ جلد سٺي دوستي ٿي ويئي. حيدرآباد وڃڻ تي وري ڊاڪٽر پير غلام حسين جا
مھمان ھوندا آھيون جنھن سان به ڀائري وارو واسطو جڙجي ويو آھي ان شعر وانگر تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي ڪي اکيون اوپريون، توڙي ڄاڻ سڃاڻ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي ڪي اکيون آرسيون، جن ۾ نيھن نياڻ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڇڪجي پنھنجو پاڻ، جڙجي وڃن جيءَ ۾.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتر سنڌ جي ڪنڌ ڪوٽ
واري علائقي سان تعلق رکڻ ڪري جئي رام داس جو مزاج به اترادي آھي. اترادي سٺو ھجي
ته دوستي ۾ لاجواب پر جي ڪو چنڊو ھجي ته رب پناھ ڏئي. منھنجي مشاھدي موجب اتراڌي
يا صفا سٺو ھوندو يا صفا چنڊو ھوندو آھي. وچٿرو گھٽ ئي ھوندو آھي. اسان جو ھي دوست
به دلبر ماڻھو آھي. ھن فليٽ ۾ اڪيلو رھندو آھي.. گرمجوشي سان ملي چانھن ٺھرائي پاپڙ
آڏو رکي پوءِ کاڌي ۾ پسند پڇيائين. مون کيس ڪن سبزين جي فرمائش ڪئي پر ھن ان ۾
پنھنجي مرضي سان مڇي به شامل ڪئي. سندس ڊرائيور بورچي جو ڪم به ڪندو آھي. ٿر سان
تعلق رکندڙ ھي سنھو سڪو بندري قد جو نوجوان جيترو سٺو ڊرائيور آھي اوترو سٺو بورچي
به آھي. سبزي بھترين ٺاھيندو آھي. ڊنر تي ويٺاسين ته جئي رام داس چيو ته ھي مڇي
کائي ڏس. کاڌم ته ڏاڍي وڻي. ان تي چيائين ته ھي نوجوان ويجيٽيرين (سبزي کائيندڙ)
آھي پاڻ ڪڏھن مڇي ڪو نه کائي پر مڇي ٺاھيندو عاليشان آھي. واقعي سندس پڪايل سڀ کاڌا
لذيذ ھئا جنھن ڪري شوق سان کاڌاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات جي وقت ھو جڏھن
مون کي فليٽ تي ڇڏڻ آيو ته کانئس پڇيم ته ھتي خوش آھين يا ٿر وڌيڪ پسند اٿئي وراڻيائن
ته ھي ٿر جو مث ته ناھي. اتي اسان جو جھان نرالو آھي. اتي ياد آيو ته دنيا ٿر کي
مسئلن جو گھر سمجھي ٿي. ميڊيا به اھڙو تاثر ڏيندي رھي ٿي پر شاعر جي منظر ڪشي جو به
ڪمال ڏسو جنھن چيو آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">دلڪش ھر منظر آ ڄڻ ڪو سونھن ننگر آ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سون ورني ھي ڌرتي ۽ سرمئي امبر آ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھڙو منھنجو ٿر آ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واقعي اھڙو آھي يا
نه ان تي ھر ڪنھن جي پنھنجي پنھنجي راءِ ھوندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات مبشر ملڪ به اچي
پھتو. ملڪ صاحب ڪئناڊا ۾ اسان جي چوياري جو مکيه ميمبر ھجڻ سان گڏ اسان جي تنظيم
اسڪالا جي ٽيم جو اھم ميمبر آھي. اسان جي سفر جو ساٿي پڻ آھي. ملنساري، مھمان
نوازي ۽ سنڌ پرستي سندس خمير ۾ سمايل آھي. اسان ڪيتري به ڪوشش ڪريون پر ھن سان برابري
ڪرڻ ڏکي آھي. جيترو ئي ھي مھمان نواز آھي اوتري ئي سندس گھر واري ساڳيو جذبو رکي ٿي.
جڏھن سندن پٽ جي شادي ٿي ۽ سندن ننھن جي پاڪستان مان اچڻ لاءِ ڪاغذن جي تياري پئي
ھلي ته ان دوران ان ڇوڪري سان سس جي گفتگو ٿيندي رھندي ھئي. ٻين ڳالھين جي بريفنگ ڏيڻ
سان گڏ کيس اھو به ٻڌايائين ته اسان جي گھر ۾ مھمان گھڻا ايندا اٿئي اھا ڳالھ اڳ ۾
ئي ذھن ۾ رکجان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو ننڊ مان اٿياسين
ته چانھن جو سامان موجود ھجڻ ڪري چانھن ٺاھي پيئندي ھڪ ٻئي کان گذريل چند ڏينھن جا
حال احوال ورتاسين. پوءِ نيرن ڪرڻ جو سوچيو سين. ڊاڪٽر شاھد قريشي ٻڌايو ھو ته ڪا
به شي گھرائڻي ھجي ته ھيٺ رسيپشن تي ويٺل ڇوڪرن کي چئو ته اھي وٺي ايندا پر اسان
عام زندگي جو حصو ٿيڻ ۽ روز مرھ جي جھان ڏسڻ جي خيال کان اسٽيشن ويجھو ھوٽلن تي وڃي
نيرن ڪرڻ جو فيصلو ڪيوسين. عام ماڻھو وانگر بندشن کان آزاد ٿي رھڻ جو پنھنجو لطف
آھي. ڪنھن به حوالي سان بندش پوءِ اھا معاشرو وجھي يا شخصي مرتبي سبب ماڻھو پنھنجو
پاڻ تي وجھي تنھن سان آزادي کسجي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چند منٽن جي پنڌ تي
ھي ڪينٽ اسٽيشن جو جھان ھو. اسٽيشن به عجيب دنيا ھوندي آھي جتي مسافر ايندي ويندي ٿوري
وقت گذاريندو آھي. پاڙي واري دڪانداري جتي ھڪ ٻئي سان روز واسطو پوي ٿو تنھن کان
اسٽينشنن تي دڪاندارن جا رويا مختلف ھوندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رستي ۾ سڀ کان
پھريان ٻه دڪان ھئا جيڪي سٺي نموني منظم ۽ اسٽيشن جي روايتي ڪلچر کان گھڻا مختلف
ھئا. واپسي تي جڏھن اتان روزمرھ جون شيون خريد ڪيوسين ته اھا خبر پئي ته اھي ٻئي دڪان
سنڌي ڳالھائندڙ ديوانن جا آھن تن جا گراھڪ ڀر پاسي کوڙ ٺھي ويل فليٽ بلنڊنگ جا رھواسي
آھن. دڪانداري ڪرڻ ۾ ايئن به ھندو ڪميونٽي اڳڀري آھي جيڪي ڌنڌي جو خيال ڪرڻ ۽ ان
کي وقت ڏيڻ جو مزاج رکن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ڳوٺ ۾ ڪپڙي
جي دڪان جو ديوان مالڪ جنھن سان منھنجي والد صاحب جي ڏيتي ليتي رھندي ھئي تنھن کي
اسان ھميشه دڪان تي ئي ويٺل ڏٺو يا ڪڏھن گھر ويندي ڏٺو جنھن جو دروازو دڪان لڳ ھيو.
اسان جو ھي علائقو زرعي آھي ان سان گڏ باقي ڌنڌي واپار جو دارو مدار به زرعي جنسن
۽ انھن جي اپت تي آھي. ھن چانورن واري بيلٽ ۾ نھري پاڻي ھڪ موسم يعني اونھاري ۾
ايندو آھي. جڏھن باڊھ شھر جي ھڪ پاسي ۾ وھندڙ رائيس ڪئنال ۾ اونھاري جي مند ۾ پاڻي
وھي ايندو آھي ته ان کي ڏسي خوشي جي لھر اچي ويندي آھي. ڪي ان کي وھندو ڏسڻ ويندا
آھن ته ڪي وري گرمي جي مند ۾ ان جي ڪناري وڃي تفريح ڪندا آھن. ان ديوان سيٺ موجب ٻه
ٽي سال ٿيا آھن جو مان پنڌ ڪري شھر اندر وھندڙ ان ڪئنال تائين به نه ويو آھيان. ان
ڳالھ مان ھن طرفان دڪانداري کي وقت ڏيڻ جو اندازو ڪري سگھجي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿوري اڳتي وڌياسين
ته فٽ پاٿ تي ٻه ٽي حجام ٽيبل رکيون ماڻھن جي حجامت ڪندي نظر آيا. ھنن فٽ پاٿ تي
ننڍي ٽيبل ۽ ڪرسي رکي دڪان کولي ڇڏيا آھن. ڏھاڙي لڳائي شام جو وري اھو سامان کڻي ڇڏيندا
آھن. اڳتي وڌياسين ته فٽ پاٿ تي کٽون ۽ ڪي بسترا نظر آيا. معلوم ٿيو ته اھي رات جو
ڪرائي تي ھلائيندا آھن جن لاءِ فٽ پاٿ ۽ روڊ جو ھڪ حصو استعمال ٿيندو آھي. ظاھر
آھي اھو پوليس ۽ ميونسپالٽي جي عملي کي ڀتوڏيڻ بنا ھلائڻ ممڪن ڪو نه ھو. اڳتي پٺاڻ
جا روايتي دڪان نظر آيا جنھن کان پوءِ بس اڏا ھئا جن جي ٽڪيٽن جي بڪنگ لاءِ ملازم ٽيبل
لڳايون ويٺا ھئا ۽ ٽڪيٽون ويٺي وڪيائون سامھون ڪيئي بسون بيٺيون ھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ڏس مليل
قلندري ھوٽل تي اچي پھتاسين. ھي ھوٽل گھوٽڪي جي ڪنھن ديوان جو ٻڌايو ويو. اسان اتي
پھتاسين ته سامھون دخل تي سيٺ يا مينيجر ويٺو ھو. روايتي ھوٽلن وانگي بيرن کاڌو
پئي ڏنو. گراھڪن ۾ اڪثر ڪري بس لاءِ انتظار ڪندڙ مسافر ھئا. اسان جي ٽيبل تي
بيروآرڊر وٺڻ آيو ته ملڪ صاحب ان کي پنھنجي روايتي انداز ۾ ايڊاونس ۾ ٽپ ڏنو جنھن
تي ھو وڌيڪ ڌيان سان اسان جي خدمت ۾ دلچسپي ڏيکارڻ لڳو. ملڪ صاحب بيري کي گلاس
اسان جي خريد ڪيل منرل واٽر سان ڌوئڻ جو چيو. ان سان گڏ ڊسپوزبل پليٽن ۾ کاڌي آڻڻ
جو به چيو. آرڊر ڏئي اسان ڳالھين ۾ محو رھيان ان دوران ڏٺوسين ته دخل تي ويٺل سيٺ گھنٽي
وڃائي ويٽرن کان بل ڏيندڙ جي بل جي رقم پئي پڇي. اتي مون کي ان منظر جا ڪي قصا ذھن
۾ اچڻ لڳا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لاڙڪاڻي ڊگري ڪاليج
۾ شاگرد ھوندي اسان گھڻو ڪري ماني ميس ۾ ئي کائيندا ھئاسين پر ڪڏھن ڪڏھن ميس بند
ھجڻ تي ماني کائڻ يا چانھن پيئڻ لاءِ ھوٽل تي وڃي ويھندا ھئاسين. ھڪ ڏنھن ويٺا
ھئاسين ته بيري اسان جي پاسي واري ٽيبل تي اچي ھڪ گراھڪ آڏو ماني رکي جيڪا ھو کائڻ
لڳو. کائيندي جڏھن پاڻي پيئڻ جو خيال آيس ته بيرو غلطي سان اتي پاڻي رکي ڪو نه ويو
ھو. ان ھمراھ سيٺ کي رڙ ڪري چيو ته سيٺ صاحب منھنجي ھن ماني جو خيال ڪر ته مان ڪٿان
پاڻي پي اچان. سيٺ بيري کي دڙڪا ڏئي ان کي پاڻي جو جڳ پھچرايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ٻئي ڀيري وري ھڪ
ھمراھ گوشت جي پليٽ گھرائي جنھن جي کائڻ دوران کيس محسوس ٿيو ته گوشت ڪچو آھي. ان
تي ھن ھمراھ آواز ڏئي سيٺ کي متوجھ ڪيو ۽ چيائين ته سيٺ صاحب اچي منھنجي پٽڪي کي
جھل ته مان ٻوٽي پٽي کاوان. ان تي به سيٺ بئري کي اھا پليٽ کڻي ٻئي سٺي ٻور مان ڏيڻ
جو حڪم ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو اڳ جي روين ۽
ھاڻوڪن ۾ فرق آھي. ڌيان ڇڪائڻ جو مھذب رويو. يا کلندي ڀوڳ جي انداز ۾ ڪنھن کي غلطي
جو احساس ڏيارڻ. جي ھاڻ ائين ٿئي ھا ته گراھڪ جو رد عمل جارحاڻو ۽ بدتميزي وارو
ھجي ھا. اھي مٿيون ٻئي ڳالھيون مون اڳ به ھڪ ڀيرو پوسٽ رکي ونڊيون ھيون. جن نه پڙھيون
ھيون تن لاءِ ھي ونڊ ڪجي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نيرن آئي کائي بس ڪئي
سين ته بيري ھڪ ننڍي پليٽ ۾ جنھوري ٽڪين (منٽ جون ٽڪيون) جا ٽڪر، وڏف ۽ ڏند کوٽڻ
جون تيليون آڻي ڏنيون. مون اھي ٽڪيون کڻي وات ۾ وڌيون. ياد آيون ته سکر ۾ ٺھندڙ ھي
ٽڪيون ننڍپڻ وارن ڏينھن ۾ پيٽ جي سور پوڻ تي پھرين دوا ليکيون وينديون ھيون. گھڻو ڪري
ھر گھر ۾ اھي رکيل ھونديون ھيون. ان سان گڏ ھڪ شربت ايندو ھو جنھن کي پيپرمنٽ
چوندا ھئاسين. اھو شربت به پيٽ جي سور جي دوا طور استعمال ٿيندو ھو. منھنجي ماءُ
جيتري وقت زندھ ھئي ته اھا ھاضمي لاءِ ھي ٽڪي اڪثر ڪري استعمال ڪندي ھئي. ان ڪري
پان اچڻ تي يا پاڪستان مان ايندڙ کان اھي گھرائي رکندو ھوس. ائين ڪئناڊا ۾ اسان جي
گھر ۾ اھا پراڻي ٽڪي اڄ به رکيل ھوندي آھي. ڪئناڊا ۽ مغرب ۾ پڻ منٽ جون ننڊيون ٽڪيون
گورا ستعمال ڪندا آھن. واندا ٿي بل ادا ڪري ھوٽل مان نڪتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھلندي ملڪ صاحب جي
نظر ھڪ اخبارن جي اسٽال تي پئي جتي سنڌي، انگريزي ۽ اردو اخبارون ۽ رسالا رکيل ھئا.
ھن سنڌي اخبار خريد ڪندي چيو ته تنھن جو ننڍو پٽ جميل تو کي چوندو ھو ته بابا تون
ننڊ مان اٿي ٿو سنڌي اخبارون پڙھين پوءِ تنھنجي انگريزي وري ڪيئن بھتر ٿيندي. اھا ڳالھ
ياد آئي ان ڪري تنھنجي پڙھڻ لاءِ ھي سنڌي اخبار ورتي اٿم. تون روز آن لائين سنڌي
اخبارون پڙھندو آھين اڄ ھي ھارڊ ڪاپي پڙھ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿورو اڳتي آياسين ته
روڊ جي ٻئي پاسي فروٽ جي اسٽالن تي نظر پئي جتان تازو ميوو ورتوسين. ھن موسم ۾
نارنگي، لاڙڪاڻي جا زيتون، سدا بھار ڪيلا ۽ ٻيون شيون ورتيوسين. اتي روز اچي ميوو
وٺڻ سان پوءِ اھو محسوس ٿيو ته ھي سڀ اسٽالن وارا سرائڪي بيلٽ سان تعلق رکن ٿا جن
جي ھتي ھڪ ھٽي آھي جو ھتي ڪو ٻيو ريڙھي وارو نظر نه پئي آيو. ٻين عالئقن ۾ وڃو ته کوڙ
ريڙھي وارا نظر ايندا پر ھتي ھنن کان سواءِ ورلي ڪو نظر آيو ھڪ ھٽي جي ڪري ھو فروٽ
بازار جي اگھ جي ڀيٽ ۾ مھانگو وڪڻي رھيا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڳتي اچي ديوانن جي
جنرل اسٽور تان روزمرھ جي استعمال جون کٽل شيون ورتيون سين. ان سان گڏ رحمت شيرين
دڪان تان ڪيڪ رسڪ، بسڪوٽ، پيٽيز ۽ ٻيون شيون وٺي ٿيلھون ھٿن ۾ کڻي فليٽ طرف راھي ٿياسين.
اتي پھچتاسين ته ڊاڪٽر شاھد قريشي به اچي پھتو. تنھن اسان جو حال احوال ورتو، نيرن
ڪيو يا نہ. کيس ٻڌايوسين ته نيرن ته ڇا اسان ته عياشي ڪري آيا آھيون. ان عياشي جو
کيس تفصيل ٻڌايو سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد آيو ته مون
پھرين نوڪري زراعت کاتي ۾ شروع ڪئي ھئي. ان کاتي جي ايگريڪلچرل انجنيئر وٽ خيرپور
ميرس ۾ منھنجي پوسٽنگ ھئي. انھن ڏينھن ۾ ھڪ اسسٽنٽ انجنيئر بدلي ٿي آيو ھو. جڏھن
ھن جوائننگ ڏني ته اتفاق سان مان انجنيئر وٽ ويٺو ھوس. وقت به موڪل جو ٿيڻ وارو ھو.
حال احوال ڪندي انجنيئر کانئس پڇيو ته ھاڻ ڇا پروگرام آھي. انجنيئر جو خيال ھو ته ھي
ھمراھ ھن شھر ۾ نئون آيو آھي متان کيس ڪنھن مدد جي ضرورت ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان اسسٽنٽ انجنيئر
وراڻيس ته سکر وڃي رات عياشي ڪندس صبح جو واپس ايندس. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انجنيئر جيڪو شريف
ماڻھو ھو سو خاموش ٿي ويو. تنھن جي وضاحت ڪندي ان نئين اسسٽنٽ انجنيئر چيو ته سر، ڪٿي
رات جي ماني کائينداسين ۽ ان سان گڏ ڪو فلم ڏسنداسين. بس اھا ئي اسان جي عياشي آھي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھتي رھندي ڪن دوستن
سان رابطا ڪياسين، ڪن اسان جي اچڻ جو ٻڌي پاڻ ئي رابطا ڪيا سندن قرب. دوست، دوستي
۽ ان جو چس اسان جي سنڌي سماجي زندگي جي سگھ، تفريح ۽ ساٿ جو اھم جز آھي. سنڌ جي
زرعي سماج ۾ دوستي ڀروسي ۽ مدد جو ھڪ مک وسيلو رھيو آھي. ان جو ھڪ ڪلاس پڳ مٽ ياري
آھي. اھو ٽرم انھن ماڻھن لاءِ وقف آھي جيڪي پنھنجي حلقي ۾ مڙس ماڻھو ۽ ياري ۾ رسڪ
کڻڻ جي حد تائين وڃن ٿا. ان ناتي ۾ نفعي نقصان جو گھٽ کي سوچيندا آھن. يار سان سر
لڳي واري سوچ رکندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منھنجو والد صاحب ٻڌائيندو
ھو ته اسان تر جي ھڪ ڳوٺ ۾ ڪجھ وقت رھياسين. اتي ھڪ ھمراھ رھندو ھو جنھن کي ڳوٺ
وارا مڙس ماڻھو چوندا ھئا. جھيڙي جھٽي کان ويندي چورن چڪارن سان ياري باشي ۾ اڳڀرو
رھندو ھو. چئن پنجن ڪلوميٽرن تي ھڪ ٻئي ڳوٺ ۾ سندس پڳ مٽ يار رھندو ھو.. ھو ھڪ ٻئي
وٽ ايندا ويندا ھئا. ھڪ ڀيري وٽس اھو دوست آيو جنھن کي ھِن ٻه ٽي راتيون ترسائي ساڻس
خوب ڪچھريون ڪيون. جڏھن ھُو وڃڻ لڳو ته ھِن چيس ته ھل مان تو کي ٿورو اڳتي ڇڏي
اچان. ٻئي گڏ ھلندا رھيا جنھن دوارن ڳالھين ۾ محو رھيا. ايستائين جو ھُن ٻئي ھمراھ
جي ڳوٺ پھچي ويا. اتي وري ھُن چيس ته يار ھاڻ تون منھنجي ڳوٺ پھچي ويو آھين تنھن ڪري
تو کي ڪٿي ڇڏيندس. ايئن ھُن ھمراھ کيس ٻه ٽي ڏينھن ترسائي ڇڏيو. وري ھُو ھِن کي ڇڏڻ
لاءِ نڪتو ته ھِن جي ڳوٺ تائين اچي پھتو جتي وري ھِن ھمراھ ساڳئي نموني کيس ترسائي
ڇڏيو. ائين جڏھن ٽي چار ڀيرا ھڪ ٻئي کي ترسائڻ ۽ ڇڏڻ ۾ پورا رھيا ته ان عمل کان
بيزار ٿي سندس پوڙھي والد کڻي لٺ کنئي. کين چيائين ته پوک جو ڪم رنڊيو پيو آھي
توھان وتو ٿا ھڪ ٻئي کي ڇڏيندا ۽ ھڪ ٻئي جا مھمان ٿيندا. ھي ڪم ڪير ڪندو. سندس يار
کي چيائين ته بس کوڙ ٿيو پنھنجي ڳوٺ روانو ٿي. ايئن پوڙھي زور سان سندس ساٿ ٽوڙيو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياري جا به ڪلاس
آھن ھڪڙو يار جنھن سان عشق ٿئي ٿو. اھو يار ته روح کي ول جيان وڪوڙي ٿو وڃي، ان جي
منھن کي چنڊ کان مٿي ڄاڻجي ٿو. ان جي انتظار، اچڻ جي آسري، ھن جي ديدار جي جھلڪ
لاءِ سڪڻ ۽ واجھائڻ. ان جي جدائي ۾ ڪارا ويس ڪرڻ. جيئن جلال چانڊيي جو ڪلام آھي ته
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پرديس ھليو وئين پيارا، <o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تو لاءِ ويس ڪيا مون ڪارا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻيو دوست جيڪو اسان
جي سماجي زندگي جو ساٿي آھي جنھن ۾ ھن سان سٺو وقت گذارڻ، ساٿ ڏيڻ، ڏک سک جو ساٿي ٿيڻ،
ڏکيئي وقت ۾ مالي مدد ڏيڻ، ھڪ ٻئي جي ڀلائي، بھتري جي ڪاوشن ۾ مددگار ٿيڻ وارو
رويو آھي. اسان جي مرداڻي سماج ۾ اھا دوستي فقط مرد سان ئي ھوندي آھي. اسان جي سماجي
تفريح ڪچھري ھجي يا ڪا ٻي سماجي سرگرمي دوست ئي گھڻو ڪري صلاحڪار ۽ مددگار رھي ٿو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زندگي جي سفر ۾ جيڪي
مشاھدا ٿيا تن ۾ ڪي اھڙا ماڻھو مليا جيڪي سچا دوست ثابت ٿيا، ڪي اڌ رستي تائين
ھليا، ڪي ته سفر جي شروعات ۾ ئي پڌرا ٿي پيا. جيڪو ان راھ ۾ ڌڪ کائي ٿو تنھن جو
اصل سبب ان جي سادگي چئجي يا منجھس صلاحيتن جي کوٽ جو ھجڻ جو ھو ٽپتائي ماڻھن کي سڃاڻڻ
۾ دير ڪري ٿو. اسان جي ڳوٺ جو ھڪ بزرگ چوندو ھو ته ابا ڪو چنڊو ڀلي سو ڪوھ پري کان
آيل ھجي تنھن کي مان منٽ ۾ سڃاڻي ويندو آھيان. اسان کانئس پڇندا ھئاسين ته اھو ڪيئن
چاچا. وراڻيندو ھو ته ابا ھتي به ڪنھن چنڊي وٽ ئي ايندو. ان مان سمجھي وڃبو. اسان
جي تر ۾ رھندڙ ھڪ رٽائرڊ فوجي چوندو ھو ته اسان جي فوج جي ماحول ۾ اھو چيو ويندو
ھو ته جي ماني مان ڍئو نه ٿئي ته بورچي جو ڏوھ آھي پر جي کائيندي ٻوڙ کٽي پوي ته کائيندڙ
جو ڏوھ آھي. ائين ماڻھو ڪٿي ڪو ڌڪ کائي ٿو ته ان ۾ پنھنجي ڪا ڪوتاھي ضرور ھوندي
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ اسان پنھنجي
تنظيم اسڪالا جي سالياني فنڪشن لاءِ ھال ڏسڻ لاءِ وڃڻ جو ارادو ڪيو. ان حوالي سان
پھرين آرٽس ڪائونسل ھئي جتي ٽي چار ننڍا وڏا ھال ۽ آڊيٽوريم آھن. ان ڪري ئي ھاڻي ڪراچي
شھر جون اڪثر ادبي گڏجاڻيون ھتي ئي ٿين ٿيون. ھن اداري کي ڊگھي عرصي کان سنڌ سرڪار
کان گرانٽ ملي ٿي جنھن سبب ئي ھي ھڪ وڏو ادارو بڻجي سامھون آيو آھي. ڊگھي عرصي کان
ڪراچي شھر وانگر ھي ادارو به اوپرو لڳندو ھو. ھاڻي وڃي اتي ڪن سنڌين جاءِ جوڙي آھي.
اڃا به ان جي انتظاميه، ان جي ڪارڪردگي تي ڪيئي سوال آھن جن جو ذڪر اڳتي ڪنھن قسط
۾ ڪبو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ۽ مبشر ملڪ گڏ
آرٽس ڪائونسل پھتاسين. اتي ملڻ جو اھڙو وقت رکيو ھيوسين جو ڊاڪٽر شاھد قريشي به لنچ
بريڪ ۾ اچي ھال ڏسڻ لاءِ اسان سان گڏجي. اسان ٽنھي گڏجي انھن ھالن جي گنجائش،
سھوليتن وغيرھ جو جائزو ورتو. ڊاڪٽر شاھد جي آفيس ھتان کان ويجھي ھئي سو واپس ھليو
ويو. مان ۽ مبشر ملڪ سنڌ مدرسته الاسلام وياسين جتي ھڪ سٺي آڊيٽوريم ھجڻ جو ڏس
مليو ھيو. ڪنھن واسطي سان اتي ھڪ ليڪچرار سان رابطو ٿيو. عجب علي لاشاري نالي ان
نوجوان سان مقرر وقت تي ملڻ لاءِ وڃي پھتاسين. لاشاري صاحب کلئي دل سان اسان جو آڌرڀاءُ
ڪيو. اسان جي ساڻس پھرين ملاقات ھئي. ملڻ ۽ تعارف ٿيڻ کان پوءِ مھمانوازي جو مظارو
ڪندي ھن اسان جي تواضع ڪئي. گفتگو دوران سندس ادبي ذوق کي محسوس ڪندي مون کيس
پنھنجي آتم ڪٿا وارو ڪتاب ـ مان ۽ منھنجو جھان جي کيس ڪاپي ڏني جيڪا ھن ٿورن سان
وصول ڪئي. ان کان پوءِ آڊيٽوريم جي گيٽ تي پھتاسين ته اھو بند مليو جنھن تي لاشاري
صاحب ڪنھن کي فون ڪري ان کي کولرائڻ جو چيو. ان دوران ھو اسان کي ادارو ڏيکارڻ لڳو.
اسان به پھريون ڀيرو ھت آيا ھئاسين ان ڪري ان کي ڏسڻ ۾ دلچسپي پئي ورتي سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي سنڌ جو اوائلي
تعليمي ادارو آھي جنھن جو بنياد حسن علي آفندي سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۸۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ رکيو ھو. قافلا سراءِ واري ھنڌ تي ٺھيل
ھي ادارو چيمبر آف ڪامرس ۽ انڊسٽري بلڊنگ جي سامھون، حبيب بئنڪ ۽ آءِ آءِ چندريگر
روڊ لڳ وارو مصروف علائقو جيڪو شھر جو تجارتي ۽ مالي حب آھي ۾ واقع آھي. ھن اسڪول
۾ محمد علي جناح کان علاوھ شاھنواز ڀٽو، عبد الله ھارون، غلام حسين ھدايت الله،
محمد ايوب کھڙو، علامه آءِ آءِ قاضي، علامه عمر بن محمد دائود پوٽو ۽ ٻين نالي
وارن تعليم دانن ۽ سياسي اڳواڻن پڻ تعليم ورتي ھئي. ڪراچي شھر جي ھن قديم اسڪول ۾
سڄي سنڌ جا نوجوان تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ ايندا ھئا. ھاڻي ان اسڪول جو درجو وڌائي
يونيورسٽي بڻايو ويو آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گھمندي لاشاري صاحب
سنگت سان به ملائيندو پئي رھيو. ھڪ آفيس ۾ ھن انور ابڙي سان ملايو. انور ابڙو ڪنھن
تعارف جو محتاج ڪونھي صحافت ۽ ادب جي دنيا سان ڊگھي عرصي کان لاڳاپيل آھي. ان سان
گڏ ھن اداري ۾ ڊگھيون خدمتون سرانجام ڏنيون اٿائين. اسان جو پاڻ ۾ لکڻ پڙھڻ جي حوالي
سان تعلق رھي ٿو پر روبرو ھي پھرين ملاقات ھئي. سندس تعلق اسان جي علائقي سان آھي.
ملاقات تي ٻنھي کي سرھائي ٿي. ھڪ ٻئي کان خير خيريت پڇڻ سان گڏ کيس اچڻ جو مقصد به
ٻڌايو سين. اڃا انھن حوالن ۾ ھئاسين ته آڊيٽورم کلي وڃڻ جو اطلاع مليو. اسان انور
سميت وڃي اھو آڊيٽوريم ڏٺو جيڪو جديد سھوليتن سان آراسته ھجڻ سان گڏ ڪافي گجائش
وارو ھو. اسان کي مجموعي طور تي اھو وڻيو. ايئن اھو ڏسي سنگت کي چيوسين ته اھو
اسان پاڻ ئي انتظاميه کان وٺنداسين. ان ڪري جو اسان جي فنڪشن ۾ ڪا بي قائدگي ٿئي ته
ان سبب ھنن کان ڪا پڇا نه ٿئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين آڊيٽوريم جو
جائزو وٺي سنگت کان موڪلائي ٻاھر نڪري نڪتاسين ته ٿوري دير لاءِ شھر جي ان حصي جي
مصروف زندگي جو مشاھدو ڪندا رھياسين. نيٺ گاڏي ۾ ويھي رش ۾ سفر ڪندي اچي فليٽ تي
پھتاسين. ان ڏينھن ڊاڪٽر عبدالحفيظ ابڙو به ملڻ لاءِ اچڻو ھو تنھن سان ٻاھر ڪٿي ڊنر
ڪرڻ جو پروگرام ٺھيل ھو. اسان فليٽ تي پھچي تازا ٿياسين ته عبدالحفيظ به اچي نڪتو
باقي ڊاڪٽر شاھد قريشي جي پھچڻ جو انتظار ھو ٿوري دير پوءِ اسان جو ملازم راشد
مھيسر به ريجنٽ پلازا ھوٽل مان ڊيوٽي پوري ڪري اچي پھتو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راشد جي نياز نوڙت،
سروس جي معيار ۽ تواضع ڪرڻ جي خواھش کي ڏسي چيم ته راشد پاڪستان مان وڃڻ کان پوءِ
جيڪي ڳالھيون ياد اينديون انھن ۾ تنھنجي دل سان خدمت به شامل ھوندي. تنھنجي خدمت
کي ياد ڪندي ٻروچ جو قصو ياد ايندو. چون ٿا ته ٻروچ جي زال گذاري ويئي ھئي سو ڏاڍو
پئي رنو. ماڻھن چيس ته زال لاءِ ايترو ٿو روئين. کين وراڻائين ته اڙي زال ته نه ھئي
ماءُ ھئي ماءُ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو ڊاڪٽر شاھد
قريشي به اچي پھتو. ٿوري دير اتي فليٽ تي ڊاڪٽر عبدالحفيظ سان حال احوال ڪري پوءِ
ماني لاءِ نڪتاسين. ڊاڪٽر عبدالحفيظ ابڙي جو تعلق جيڪب آباد سان آھي. پيشي جي لحاظ
کان ڊاڪٽر آھي ۽ اڄڪلھ لياري اسپتال جي ايم ايس طور ڪم ڪري ٿو. جيئن پوئين ھڪ ڪالم
۾ مون لکيو ھو اتراڌي تمام سٺو يا صفا چنڊو ھوندو آھي. پر ھي اسان جو يار سٺن جي
لسٽ ۾ به سڀني کان مٿاھون آھي. يارن جو يار، ساٿ نڀائڻ ۾ سڀني کان اڳتي، کري ۽ صاف
سٿري طبيعت جو مالڪ آھي. اسان جتي به ھجون روز رابطي ۾ رھڻ سان گڏ ملڻ، کائڻ پيئڻ
۽ گڏجي گھمڻ ڦرڻ جو ڪو بھانو ڳوليندا آھيون. شاگردي جي زماني کان کاھوڙي ۽ ارڏي ڪردار
جو مالڪ رھيو آھي. انھن مان آھي جن لاءِ شاھ سائين چيو آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪنھن ڪنھن ماڻھو منجھ، اچي بوءِ بھار جي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر حفيظ
چيو ته اڄ ڊنر ۾ مان توھان کي بھٽرين گوشت ٿو کارايان. سندس پسند تي ڪلفٽن ۾ بلاول
ھائوس جي سامھون واري علائقي ۾ دعا ريسٽورنٽ تي اچي پھتاسين. ھي ھوٽل سمنڊ ڪناري
واري روڊ جي لڳ آھي جيڪو ٻن ٽن دڪانن جي جيتري جاءِ تي ٺھيل آھي. جتي دڪانن آڏو ئي
کاڌو پچي ٿو. رات جي وقت ھلندڙ ھن ھوٽل لاءِ دڪانن جي آڏو وارو ميدان استعمال ٿئي ٿو.
عمارت تي ڪو خرچ ڪو نه رڳو سٺو کاڌو رکي سرڪاري زمين جو استعمال ڪري پئسو ڪمائين ٿا.
ڪراچي شھر ۾ اھڙي اسٽائيل جا ڪيئي ھوٽل آھن پٺاڻ ملازمن جي اڪثريت سبب ھي ھوٽل
بظاھر ڪنھن پٺاڻ مالڪ جو لڳندو آھي پر اصل ۾ ھڪ ڪراچي جي سنڌي جو آھي جيڪو اڄ به سٺي
سنڌي ۾ گفتگو ڪندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن ھوٽل تي پوئين ڀيري
به ڊاڪٽر حفيظ ابڙو وٺي آيو اھا تعريف ڪري ته ھن جي ڪڙاھي تمام سٺي آھي. واقعي سٺي
ھئي ان ڪري ھن ڀيري شوق سان آياسين. ڊاڪٽر عبدالحفيظ کي ھتان جي جھان جي خبر ھئي
ان ڪري پاڻ مٿان بيھي وڃي گوشت ڪٽرائي پچرائڻ لاءِ ڏئي آيو. ان سان گڏ چانپ به ڪٽرائي
ان کي بار بي ڪيو ڪرڻ لاءِ چئي آيو. صندلن تي ويھي ڪچھري ڪندي ڏٺم ته سڀ صندل ڀريل
ھئي ۽ ماڻھو ايندا ٿي رھيا. ائين ان جو ڌنڌو زورن تي نظر آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سنڌ جا ماڻھو بنيادي
طور تي گوشت خور ڪو نه رھيا آھيون. اسان ۾ مڇي، سائي ڀاڄي جي خوراڪ عام رھي آھي. ملڪ
جي اترين علائقن جي ماڻھن ۾ گوشت خوري وڌيڪ ھئي. جيئن پختون علائقن جي ماڻھن لاءِ
چيو وڃي ٿو. ائين ھڪ ڪشميري ٻڌايو ته اسان جي علائقي جا ماڻھو به گوشت خور آھن. ان
حوالي سان ھن ٻڌايو ته ھڪ ڪشميري ٻئي ڪشميري کان پڇيو ته گوشت ۾ ٻيو ڇا وجھان تنھن
تي ھن وراڻيو ھوس ته ان ۾ ٻيو گوشت وجھي ڇڏ. سو اسان سنڌ جا ماڻھو شھرن ۾ ٻين کي ڏسندي
گوشت خوري طرف راغب ٿي ويا آھيون. ستر جي ڏھائي ۾ اسان پھريون ڀيرو ڄامشوري ڦاٽڪ
تي ڪڙاھي کاڌي ھئي جڏھن يونيورسٽي ۾ شاگرد ھئاسين. سنڌ يونيورسٽي ۾ پڙھندڙن لاءِ
پوءِ ھي ھڪ قسم جي عياشي ٿي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گوشت واھ جو پڪل ھو
بيري ڪڙاھي ۽ گرم نان اچي سامھون رکيا. گوشت به گھڻو ھو تنھن ڪري ھوريان ھوريان ويٺي
کاڌو سين. حفيظ جي وري وري چوڻ، پنھنجي پسند ھوندي به کٽائي ڪو نه سگھياسين. باقي
بچيل کي پيڪ ڪرايوسين. ان کان پوءِ ويھي سبز چاءِ پي ڪچھري ڪندا رھياسين. جڏھن اٿياسين
ته ھوٽل آڏو ڪيترا ٻار ۽ عورتون خيرات وٺڻ لاءِ موجود ھيون. ڊاڪٽر عبدالحفيظ انھن
مان ڪن کي ڏسي چيو ته پڪ سان ھي اتر سنڌ سان تعلق رکن ٿيون. انھن جي ٻارن کي ھن
اھا بچيل گوشت ۽ ماني ڏني جيڪا ھو وٺي خوش ٿيا. اتي بيٺل عورت کان حفيظ پڇيو ته توھان
ڪٿان جا آھيون تنھن تي ھن پنھنجو تعلق اتر سنڌ جي ڪنھن ڳوٺ سان ٻڌايس. حفيظ جو
کانئس ٻيو سوال ھو ته پنو ڇو ٿا. تنھن تي ان عورت وراڻيس ته جي پنون نه ته پوءِ
اسان جي مردن جي جھيڙن جا خرچ ڪٿان پورا ٿيندا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو جملو بڌي مان
حيران ٿيس ته بظاھر ھنن جو پنڻ جو سبب غربت لڳي ٿي پر ان غربت ۽ مجبوري جا ٻيا به ڪي
سماجي ڪارڻ اھن. مرد ته مڙس ماڻھو ھجڻ وارو ڀرم رکڻ لاءِ جھيڙا ڪن ٿا پر سندسن
عورتون ۽ ٻچا جيڪو ڏکيو وقت گذارين ٿا تنھن جو وٽن احساس ڪونھي. مون کي ياد آھي
اسان جي شھر جي ھمراھ جيڪو شھر جو پھلون بنيل رھندو ھو تنھن جڏھن ڪنھن معمولي ڳالھ
تي خون ڪري وڌو تڏھن ھن جي فيملي شھر جي اندر وارو خانداني گھر وڪڻي وڪيل ڪري ھن
جو ڪيس وڙھيو ھو. پوءِ سندن ٻار ڪنھن ڳوٺ ۾ وڃي ڪکائوان گھر اڏي وقت گذاريندا رھيا.
ان سان گڏ چورن ۽ ڌاڙيلن جي عورتن کي پوليس وارا ٿاڻن ۾ جھلي ويھارين ٿا تنھن کي به
ھو نظراندازڪن ٿا. بس مڙس ماڻھو ھئڻ جو ليبل لڳل رھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ پوليس آفيسر نجي
ڪچھري ۾ مون کي ٻڌايو ته ھڪ چور جي روپوش ٿيڻ تي مان سندن ٻه ڀليون مينھون ٿاڻي تي
ڪاھي آيس. اتي پھچڻ تي منھنجي نيت خراب ٿي. مون وٽنري جي ملازم کان انھن جي مرڻ جو
سرٽيفۡيت ٺھرائي اھي ٻئي مينھون پنھنجي ڳوٺ موڪلي ڇڏيون، جيڪي اڄ به مون وٽ آھن. ھنن
جو راڄ ڏنگو ۽ علائقو ڏکيو آھي ان ڪري ڄاڻندي به اھو چور ان پوليس واري کان مال موٽرائڻ
جي ھمٿ نه ٿو ڪري. ان سان گڏ ڪنھن ڏوھاري جي روپوش ٿيڻ تي ھن جي ڀائرن، مٽن مائٽن
کان ويندي عورتن کي ٻھراڙي جي پوليس آڻي ڪجھ ڏينھن بند ڪري ٿي ته جيئن ڏوھاري پيش
پوي. جتي ڏوھاري قانون شڪني ڪري ٿو اتي وري پوليس جيڪا قانون جي رکوالي جي ذميوار
آھي سا پاڻ به قانون جي لتاڙ ڪندي رھي ٿي. معاشري جي اھڙن روين کي عام سمجھي نظر
انداز ڪيو وڃي ٿو پر جي غور ڪجي ته اھي ٻنھي پاسن کان ڪڌا عمل آھن جيڪي ڪيئن ختم ٿيندا.
شروعات ڪيئن ٿيندي سو پنھنجي جاءِ تي ھڪ سوال آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان اتان اٿي روڊ
پار ڪري ڀت جي ٻئي پاسي اربن فاريسٽ جي باني ڪردار پنھنجي ھڪ ٻئي دل گھريي دوست
مسعود لوھار وٽ آياسين. ھن سان اچڻ تي رابطو ۽ فون تي دعا سلام ٿي ھئي پر اڄ بنا
اطلاع ڏيڻ جي وٽس وڃي پھتاسين. ھن مرد مٿير پنھنجي جمع پونجي کڻي اچي اربن فاريسٽ جو
منصوبو شروع ڪيو جيڪو ھاڻ ڏسڻ جھڙو ٿي ويو آھي. ھي زمين جتي گند ڪچرو پيل ھو جتي
رات جي وقت ڪي اڍنگا ماڻھو اچي پنھنجون من مستيون ڪندا ھئا تن سان مھاڏو اٽڪائي. گند
صاف ڪرائي ھن اتي وڻڪاري شروع ڪئي. منصوبو اھو آھي ته اتي ٻيلو بڻائي شھر جي ماڻھن
لاءِ صاف ھوا وارو تفريحي ماڳ بڻائجي. جتي پکي پکڻ به ھجي ته واڪ ڪرڻ لاءِ رستا ٺھيل
ھجن ۽ مٺي پاڻي جا تلاءَ ھجن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان جڏھن پوئين چڪر
پھريون ڀيرو وٽس آيو ھوس ته اتي ڪو ڇپرو ٺھيل ھو ۽ ڪچھري گھڻو ڪري کليل ميدان تي ٿيندي
ھئي. ھاڻي آفيس، مھمانن لاءِ ڪمرو، ملازمن لاءِ ڇپرن سان گڏ ڪن نسلن جون ٻڪريون به
موجود ھيون. رات جو ھن جي ھي اوطاق پئي ھلندي آھي، جتي يار دوست ملڻ پيا ايندا آھن.
ميلو متل ھوندو آھي. چانھن پاڻي کان ويندي وقت تي ننگر پاڻي پيو ھلندو آھي. اڄ
پھتاسين ته به ميلو متل ھو. ماني پئي ھلي اسان کي ڏسي ماني کائڻ لاءِ چيائين. اھو
چوڻ تي ته اسان ماني کائي آيا آھيون ته ھمراھ ناراض ٿيو ته يار ھي وري ڇا آھي. ماني
کائي پوءِ آيا آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چانھن جو پڇيائين
تنھن تي به اھو چئي انڪار ڪيو ته اسان چانھن به پي آيا آھيون. پوءِ توھان جي ڪھڙي
خدمت ڪجي. ھن اتي ويٺل مراد فقير کي چيو ته فقير مھمانن کي راڳ ٻڌاءِ. مراد فقير
ھتي سال ڏيڍ کان رھي ٿو. تنھن سان اڳ ڪيئي ڀيرا ملاقات ٿي چڪي آھي. ھو اڪثر ڪري
ھتي واري شام جي محفل جو حصو ھوندو آھي. سندس اصل تعلق گاجي کھاوڙ شھر سان آھي. ھو
مشھور راڳي ممتاز لاشاري جو وڏو ڀاءُ آھي. سلسلي جي لحاظ کان شاھ پور جھانيان جي
بزرگن سان لاڳاپيل آھي. راڳ ۽ راڳين کي ڄاڻي ٿو. ڪٿي راڳ جي حوالي سان ڳالھ ڪيم ته
ان جو تفصيل ٻڌايائين. جيڪي سٺا راڳي آھن انھن جي کلئي دل سان تعريف ڪيائين جن ۾ ڦير
ھو تن بابت پنھنجي راءِ ڏنائين ته ھو ڪٿي غلطي ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون ڪچھري ۾ ھڪ ٻڌل
قصو ٻڌايو ته ھڪ ڀيري مخدوم طالب المولي وٽ ٽي ڏينھن راڳ جو پروگرام رٿيل ھو. پھرين
ڏينھن ھڪ فقير عرض ڪيو ته مون کي ڪيڏانھن وڃڻو آھي ان ڪري پھرين مون کي وارو ڏيو. ائين
ئي ٿيو. فقير ڳائڻ لڳو ته طبلي واري ان جي سر جي حساب سان سندس ساٿ ڪو نه پئي ڏنو.
تنھن تي فقير چيس ته مشڪري ڇڏ. اھو جملو ٻڌي منظور علي خان جيڪو پھرين صف ۾ ويٺو
ھو تنھن طبلائي کي چيو ته ھن سان فلاڻو سر وڄاءِ. ائين فقير ڪي ٻه ٽي ڪافيون ڳائي اجازت
ورتي. ھاڻي منظور علي خان جو نمبر ھو جنھن کي مخدوم صاحب ڳائڻ جو چيو. ان تي منظور
علي خان مخدوم صاحب کي چيو ته صاحب ھي فقير جتي ڳائي ويو آھي ان کان اڳتي مان ڳائي
نه سگھندس. ان کان گھٽ سطح تي ڳائڻ تي منھنجي دل ڪو نه ٿي چوي. ان ڪري اڄ مان نه ڳائيندس.
سڀاڻي جي محفل ۾ مان ڳائيندس. مراد فقير کان ان قصي بابت پڇيم ته ھن ان جي تصديق ڪندي
چيو ته ھا اھو فلاڻو فقير ھو. ڳالھ واقعي ايئن آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">باقي جھان جي اصولن
وانگر راڳ ۽ راڳين جا به ڪي اصول ۽ معيار ھئا جن جي راڳي پاسداري ڪندا ھئا. اڳ
ماڻھو راڳ کي سمجھندا به ھئا. ھڪ ڀيري وحيد علي ڏوڪري تعلقي جي ڳوٺ ٻلھڙيجي ۾ ڳائڻ
لاءِ روانو ٿيڻ وارو ھو ته منظور علي خان پڇيس ته ڪٿي ڳائڻ ٿو وڃين. وحيد علي وراڻيس
ته ٻلھڙيجي. تنھن تي منظور علي خان چيس ته اتي خيال سان ڳائجان جو اتي جا ماڻھو راڳ
جا ڄاڻو اٿئي. ان ئي ڳوٺ ۾ لاڙڪاڻي جو ھڪ راڳي ڳائڻ آيو. اڃا ٻه ٽي ڪلام ڳايائين ته
ھڪ پوڙھي چيس ته اڙي راڳ ڳاءِ ھي ڇا جي مشڪري شروع ڪئي اٿئي. راڳي وراڻيس ته چاچا
حاضرين تي به نظر وجھو ھنن کي جيڪو راڳ وڻي ٿو سو ٻڌايان پيو. ھنن کي ڪجھ وندرائي
وٺان ته پوءِ توھان کي راڳ بڌائيندس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مسعود جي چوڻ تي
فقير راڳ ڳائڻ شروع ڪيو. ھڪ ٻه ڪلام ڳائي وري چارج ٿيڻ لاءِ سلفي جو سوٽو ھنيائين.
مون کيس چيو ته فقير وزم ته ڪيئي پر ڄاٽي ڪو نه ٻاريئي. ان تي کلي چيائين ته صاحب
ھاڻ اھا عمر نه رھي آھي. پوءِ ته اڃا رنگ ۾ اچي ڪي ڪلام ٻڌايائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھو پنھنجي سرور ۾ ڳائيندو
رھيو اسان وري سنگيت جي سرور ۾ مدھوش ٿي وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">فقير ڳائي بس ڪيو ته
واھ واھ ڪري سندس گائڪي جي واکاڻ ڪئي سين. فقير جو آواز به سٺو آھي ته راڳ جي چاڻ
به ڀلي اٿس. ان ڪري تعريف دل سان ڪئي سين. تعريف ڪٿي دل سان ڪبي آھي ڪٿي دل رکڻ
لاءِ ڪبي آھي. چون ٿا ڪنھن ھنڌ ھڪ راڳي ويٺي ڳايو. اتي ويٺلن مان ھڪ ھمراھ سندس دل
رکڻ لاءِ واھ واھ ڪئي تنھن تي ان راڳي چيس ته يار منھن جو راڳ مون کي ئي ڪو نه ٿو
وڻي تون وري ڪيئن ٿو واھ واھ ڪرين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪٿي راڳ جو شوق ڳائڻ
لاءِ مجبور ڪري. جڏھن پي ٽي وي جو دور ھو انھن ڏينھن ۾ حبيب ولي محمد ٽي وي تي اچي
ڳائيندو ھو. آواز پورو سارو ھوس پوءِ به ڳائڻ جي ڪوشس ڪندو ھو. اھو مشھور ھو ته ھي
ڪاروباري ماڻھو آھي پر شوق سبب ڳائي ٿو. ھڪ ڪلام مڙئي ڪجھ چڱو ڳائيندو ھو. اھو ئي
اڪثر ڪري پيو ڳائيندو ھو. اھو قومي گيت ھو؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">روشن رخشان نير تابان پاڪستان رھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڏينھن ٽي وي
پروگرام ۾ ھو ڪو نئون ڪلام ڳائي رھيو ھو. اتفاق سان ڪلام به ٿڪل ھو ته ھن به جھان
پئي ھلايو سو ڪنھن کي ڪو نه ٿي وڻيو. منھنجي گھر واري به اھو پرگرام ڏسي رھي ھئي
تنھن مون کان پڇيو ته ھي ٽي وي ۾ ڇو ڳائيندا آھن. مون کيس وراڻيو ته کين پئسا
ملندا آھن. ان تي ھو چوڻ لڳي ته ھي ته پئسن لاءِ چريو ٿي پيو آھي. ڳائڻ به نه ٿو
اچيس پوءِ به پيو ڳائي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوءِ فقير سان
زماني جا احوال ڪياسين. پنھنجن جي روين جو ڏنگيل ھو تنھن جا ڪي سور سليائين. انھن
جي بيان ڪرڻ سان ڪن نالي وارن ماڻھن جي ڪردار ڪشي ٿي ويندي ان ڪري ان کي نظر انداز
ٿا ڪريون. دنيا به عجيب جھان آھي جنھن ۾ ڪٿي پنھنجا به سور ڏين ٿا ته ڪٿي ڌاريا مرھم
رکن ٿا. ان ئي جھان ۾ ڏکيو سکيو گذارڻو آھي. ائين مسعود لوھار جنھن منصوبي ۾ ھٿ
وجھي پنھنجي جان لڳائي آھي تنھن جي ته شروع ڪجھ واھ واھ ٿي. ڪٿان ڪنھن مدد جو به آسرو
مليس پر ان وڏي منصوبي کي جتي قومي اھميت ملڻ گھرجي ھا سا ڪانه ملي. پر پوءِ به ھمٿ
ڪو نه ٿو ھاري. ھنج پکي جي ان انداز وانگر جنھن کي ڪنھن شاعر ھنن لفظن ۾ بيان ڪيو
آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڻي ڪونھي، پن ڇڻي ويا، ھنج تڏھن به ڳائي ويٺو،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنھنجي پريت نڀائڻ خاطر، پٿر چونڊي کائي ويٺو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڌ رات ٿي چڪي ھئي
پر ھن شھر ۾ چڻ ته ڏينھن ھجي. ڏٺم ته ڪو ٿڪل محسوس نه پئي ٿيو بس رات جا ٻارنھن ٿيا
آھن ان احساس ۾ اٿڻ جي ڪئي سين. جيتوڻيڪ ميزبانن جو اسان کي ڇڏڻ جو اڃا ارادو ڪو
نه پئي لڳو پر مون چيو ته بابا ميلو متو ڇڏجي. ھاڻ ھلون ٿا. ايئن مسعود، فقير ۽ ٻين
ويٺلن کان موڪلائي گاڏي ۾ ويھي گھر طرف راھي ٿياسين. جڏھن بار بي ڪيو ٽو نائيت وٽ
پھتاسين ته ڊاڪٽر عبدالحفيظ چيو ته کابي پاسي جيڪا مارڪيٽ آھي اتي آئيس ڪريم ڏاڍي
سٺي ملندي آھي. اتان اھا کائي پوءِ ٿا ھلون. مان شگر جي مرض جو مريض آھيان ان ڪري
منھنجي ان کائڻ ۾ دلچسپي ڪو نه ھئي پر سنگت ان تي راضي ٿي ويئي. ائين ڊاڪٽر حفيظ
گاڏي اچي ان آئيسڪريم جي دڪان ويجھو جھلي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سڀني پنھنجي پنھنجي
پسند جي فليور واري آئيس ڪريم ورتي. مون به سڀني سان شريڪ ٿيڻ لاءِ ھڪ ڪپ ورتو
جنھن مان ڪي ٻه ٽي چمچا کائڻ جو ارادو ھو. ٻاھر نڪري آئيس ڪريم کائيندي سامھون بار
بي ڪيو ٽو نائيٽ ھوٽل کي پئي ڏٺوسين. اسان جي دوست مبشر ملڪ کي ته ان جي ماني صفا
ڪو نه وڻي باقي دنيا اتي اچي ٿي. ھي ھوٽل ھاڻي کاڌي جي معيار کان وڌيڪ معيار جو
سبمل ٿي ويو آھي. مون کي به ان جي رش کان بيزاري ٿيندي آھي. ھوٽل ۾ ويھڻ رڳو ڪو
ماني کائڻ ڪونھي پر اتي سڪون سان ڪو وقت ويھجي. پر ھتي کاڌو کائي پورو ڪيو ته رش
کي ڏسي پاڻ ئي اٿڻ تي دل چوندي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ھوٽل جي ڪمائي
تي غور ڪيوسين ته ھڪ رات ۾ ھو لکين رپيا ڪمائي ٿو وٺي تنھن جي سال جي ڪمائي ھزارين
ايڪڙ رکندڙ زميندار کان گھڻي وڌيڪ ھوندي. زميندار کي آخر ۾ گاڏيون ۽ گھمڻ ڦرڻ جو
خرچ بچي ٿو سواءِ انھن جي جيڪي سرڪار فنڊن تي ھٿ صاف ڪن ٿا. اھڙن ڌنڌن جي ڪري ئي
ملڪ جو سڄو پئسو شھرن ۾ آھي. ڪراچي شھر جي واپاري برادري سان تعلق رکندڙ ھڪ دوست بڌايو
ته اسان جي براداري واپار ۽ ڌنڌن ۾ ايترو پئسو ڪمائي ٿي جو حساب ئي ڪونھي. ھو بنھي
ھٿن سان پئسي ميڙڻ ۾ ايترا مست ھوندا آھن جو ھنن وٽ پئسي خرچ ڪرڻ جو وقت ئي ڪو نه ھوندو
آھي. سنڌ مان به جيڪو ٿورو آسودو ٿيو تنھن شھر جو رخ ڪري اتي پنھنجي موڙي کي سيڙائي
ان مان وڌيڪ پئسو ڪمايو. ڌنڌي ۾ وڏي ڪمائي ۽ جان آھي. ان حوالي سان ٻيو الميو اھو
آھي پڙھيل ماڻھو يا سرندي وارا ڳوٺ ڇڏي اچي ٿا شھر وسائين بھانو اھو ته ٻار پڙھائڻ
لاءِ ھتي تعليمي ادارا آھن ٻيو ڪنھن تڪليف تي ھتي اسپتالون به سٺيون آھن ٽيون سوشل
لائيف آھي. چڱن ماڻھن جي ٻھراڙي ڇڏڻ سان سان پوءِاھو حال ٿئي جو</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ويا مور مري ھنج نه
رھيو ھيڪڙو. وطن ٿيو وڃي ڪوڙن ڪانگن جو</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوءِ جيڪي بچن ٿا
اھي ئي ٻھراڙي جي ماڻھن جا آئيڊل ۽ اڳواڻ آھن تن مان چڱائي جي ڪھڙي اميد. ان ڪري جتي
بھراڙي پوئتي رھي آھن جنھن جو الزام اسان حڪومت تي ھڻون ٿا اتي پنھنجي ڪردار کي
نظر انداز ڪندا آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ننڊپن جيڪي ڏاھپ جي گفتا بڌا سين تن ۾ ھيٺين چوڻي
به شامل ھئي ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتم کيتي، وڌندڙ واپار،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نيچ نوڪري، پنڻ بيڪار.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاڻي معاشري تي ٿوري
نظر ڊوڙايون ته نيچ سمجھي ويندڙ نوڪري لاءِ اسان جي نوجوانن مان اڪثريت اميدوار
آھي. يعني نيچ ٿيڻ لاءِ اھي تيار آھن. ان ۾ جيڪا ھر مھيني پگھار جو آسرو آھي، ڪم ڪار
به گھٽ، ڪٿي ته رشوت سبب ماڻھو پئسو ڪمائي وٺي ٿو تنھنڪري ھر ڪو نوڪري پسند ڪري ٿو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جنھن بلڊنگ جي ھيٺ
مارڪيٽ ۾ ھي آئيس ڪريم جو دڪان ھو تنھن بابت ٻڌايو ويو ته ھي سرڪاري زمين جيڪا بوٽ
ڪلب يا ڪنھن ٻئي سرڪاري اداري جي آھي تنھن تي فليٽ ٺاھي ڳري اگھ ۾ وڪيا ويا آھن. ڪلفٽن
جي پرائيم لوڪيشن تي ٺھيل ھن جا فليٽ قيمتي ۽ مارڪيٽ جا دڪان مھانگا آھن. ھن جو
مالڪ غير قانوني ھنڌ تي ھي بلڊنگ ٺاھي اربين رپيا ڪمائي ويو. ظاھر آھي ايڏو غير
قانوني ڪم ڪن ادارن ۽ طاقتور شخصيتن جي سرپرستي کان سواءِ ڪو نه ٿو ٿي سگھي. ھاڻي
ته ھن وٽ ان بلڊنگ مان ڪمايل وڏي دولت آھي جنھن مان ڪجھ خرچ ڪري سڀني مسئلن کي
منھن ڏئي سگھي ٿو. ھن ملڪ ۾ ھڪ ڀيرو پئسو ھٿ ۾ اچي پوءِ ھو معاملن کي منھن ڏئي
سگھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪراچي شھر جو وڏو
حصو قبضي جي زمين تي ٺھيل آھي. بلڊنگ ٺاھيندڙ ريئل اسٽيٽ جي ڌنڌي ۾ ارب پتي ٿي
معاشري جا جيڪي معزز بڻيل آھن تن مان وڏي اڪثريت سادن لفظن ۾ قبضا گير آھي. اسان
جو جھان ڪيڏو نه ظالم آھي جو ناجائز دولت ڪمائيندڙ جا ڪرتوت جلد وسري وڃن ٿا ۽ ھو
پئسي ۽ ٺٺ ٺانگر جي بنياد تي معاشري جو معزز بڻجي وڃي ٿو. ان حوالي سان اسان جي
دوست پرتاب راءِ جو چيل جملو به ياد ايندو آھي. ھڪ گڏجاڻي ۾ جتي تعارف پئي ٿيو اتي
ھڪ ھمراھ پنھنجو قد وڌائڻ لاءِ اھو چيو ته منھنجو پي ۽ ڏاڏو پنھنجي شھر جا مکي
رھيا آھن. ان تي پرتاب راءِ چيو ته ان جو مطلب ته ھن جو خاندان نسلن کان ماڻھن جو
استحصال پيو ڪري. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خير اسان آئيس ڪريم
کائي. ان بلڊنگ ۽ قبصاگيري تي ڪجھ گفتگو ڪري اڳتي روانا. رستي ۾ بوٽ بيسن مارڪيٽ تي
ماڻھن جي رش نظر آئي. ھي وري وچولي ڪلاس جي ھوٽلنگ ڪرڻ جو ھنڌ آھي. مون کي ياد آھي
ته ويھارو سال اڳ تائين اسان به ڪڏھن کاڌو کائڻ لاءِ شھر اچڻ تي اڪثر ڪري اتي وڃي ڊنر
ڪندا ھئاسين. ھاڻي ته پھرين کان رونقون وڌيل آھن. ماضي ۾ جڏھن ڪلفٽن جو ھي جھان ڪو
نه ھو اسان جي عياشي بولٽن مارڪيٽ ۾ ديوان جي ھوٽل تي ماني کائڻ، طارق روڊ تي
شھباز ھوٽل جو کاڌو، بندو خان جي ھوٽل تي تڪا کائڻ، صدر ۾ بلوچ آئسس جي آئيس ڪريم
يا فالودو کائڻ ھوندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ستر جي ڏھاڪي ۾
جڏھن نئون آيو ھيس ته دوستن جي ٻڌائڻ تي بولٽن مارڪيٽ واري ديوان جي ھوٽل تي پھريون
ڀيرو ماني کائڻ لاءِ ويو ھوس. بيري مون کي کاڌن جي لسٽ اچي ٻڌائي انھن ۾ گھڻو ڪري
سايون ڀاڄيون ھيون. ھڪ ڊش چٽپٽو ٻڌايائين. مون کانئس پڇيو ته اھو وري ڇاھي. چٽ پٽي
جي خبر ڪانھئي ھن پنھنجي مخصوص انداز ۾ چيو. مون چيو ته نہ. ھن چيو ته پوءِ اڄ اھو
کائي ڏسو. مون به ان جو آرڊر ڏنو. کائڻ تي خبر پئي ته اھا وانڱڻن جي ڀاڄي ھئي. ھڪ ڀيرو
جڏھن ڪراچي جي ھڪ ھمراھ ماني کارائڻ کان پوءِ مٺي ۾ ڪجھ آڻي رکيو ۽ چيائين ته ھي
شاھي ٽڪڙا آھن. ٿورو کائي کيس چيم ته ھي ته مٺي ڊبل روٽي آھي. توھان ھندستاني به وڌاءُ
ڪري شي جي تعريف ڪرڻ جا ماھر آھيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو دوست اڪبر ڪولاچي
بلوچ آئيس ڪريم جي دڪان تي آئيس ڪريم سان گڏ فالودي کائڻ جو شوقين ھوندو ھو. خدمت
جي چڪر ۾ ھو اسان کي نارٿ ناظم آباد مان صدر ۾ فالودو کارائڻ ايندو ھو. ڊبل گلاس
ايترو ته ڀريل ھوندو ھو جو کٽائڻ ڏکيو ٿي ويندو ھو. ھو وري اسان جي خدمت جي چڪر ۾
اھو ڀريل گلاس گھرائيندو ھو. ڪافي ڀيرا اوڏانھن وياسين. سندس ننڍو ڀاءُ منير ڪولاچي
اتي پھچي مون کي ھوريان ھوريان چوندو ھو ته سائين ادي کي چئو ته ننڍو گلاس يعني
سنگل ڪپ گھرائي. پوءِ منھنجي چوڻ تي اسان ٻن ڄڻن لاءِ سنگل ۽ پنھنجي ۽ ڪن ٻين
دوستن لاءِ ڊبل گلاس گھرائيندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڇا ته دوست ھئا ۽
انھن جو ساٿ. اھي ڏينھن ۽ اھي شينھن ياد ايندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي دوستن مان ڊاڪٽر
طاھر قريشي صاحب اچڻ واري ڏينھن کان ئي رابطي ۾ ھيو. طاھر قريشي ڊاڪٽر بڻجڻ کان
پوءِ سي ايس ايس جو امتحان پاس ڪري ڪسٽم کاتي ۾ مقرر ٿيو. ھاڻي ترقي ڪري ڪليڪٽر ڪسٽم
جي عھدي تي فائز آھي. ايمانداري سان نوڪري ڪرڻ ۾ شھرت رکي ٿو. اھڙو ماڻھو جنھن سان
ملڻ ۽ رھاڻ ڪرڻ تي دل ڪڍندي آھي. ان شعر جي روح وانگر تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيڪي ايندي چوني آءُ، ويندي چوني ويھ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڇڏي سارو ڏيھ، اڱڻ وڃجي انھن جي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن پنھنجي ڳوٺ جو
حق ادا ڪندي ڳوٺ جي اسڪول کي اسپانسر ڪيو آھي. ان سان گڏ ھو اتي ھڪ اسپتال ھلائي ٿو.
ان سان گڏ ھو ٻيا ڪي ڀلائي ڪندو رھي ٿو. ان ناتي ھو لاڳيتو ڳوٺ سان جڙيل رھڻ سان گڏ
اتان جي ماڻھن جي خدمت ۾ به اڳڀرو رھي ٿو. سنڌ ۾ پڙھيل ته گھڻا ئي آھن پر ڪيترا
آھن جيڪي ايئن پنھنجي ڳوٺ سان ناتو جوڙي رکڻ سان گڏ اتي جي فلاح ۽ بھبود لاءِ به ڪم
ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڏينھن فليٽ تي
ملڻ آيو ته ٻڌايائين ته اڄڪلھ سندس پوسٽنگ ڪليڪٽر ڪسٽم انٽيليجنس آھي ۽ سندس آفيس
گڏاڻي ۾ شپ بريڪنگ سائيٽ واري علائقي ۾ آھي. ائين شپ بريڪنگ جي موضوع تي گفتگو ٿي.
اشتياق ٿيو ته ڇو نه ان کي گھمي ڏسجي ٻڌو ته گھڻو آھي. ڊاڪٽر طاھر چيو ته مان ته آفيس
ويندو آھيان توھان به ڪنھن ڏينھن گڏ ھليا ھلو ته مان آفيس جو ڪم ڪري وٺندس ان
دوران توھان شپ بريڪنگ جي سائيٽ ڏسي وٺجو ۽ ان سان گڏ ھي علائقو به گھمي وٺجو. ڳالھ
وڻي تنھن ڪري ٻن ڏينھن کان پوءِ ڊاڪٽر طاھر سان گڏ اوڏانھن وڃڻ لاءِ پروگرام ٺاھي ڇڏيو
سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گڏ ھلڻ وارن ۾ مان.
مبشر ملڪ، ڊاڪٽر شاھد قريشي، عبدالجبار لاشاري، عبدالحفيظ ابڙو ۽ دليپ رتناڻي
ھئاسين. دليپ رتناڻي تازو ڪئناڊا مان آيو ھو تنھن سان ڏينھن ٻه اڳ ملاقات ٿي ھئي. دليپ
رتناڻي ڪئناڊا ۾ انجنيئر آھي. ھن سان ان جو ذڪر ڪيوسين ۽ کيس گڏ ھلڻ جو چيوسين ته ھو
به تيار ٿي ويو. ان ڏينھن صبح جي وقت سنگت اسان جي فليٽ تي گڏ ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو مقرر وقت تي
ڊاڪٽر طاھر قريشي به اچي نڪتو جنھن سان دعا سلام ڪري ھلڻ لاءِ نڪري پياسين. اسان
پنھنجي گاڏي کنئي جو اسان کي ھيڏانھن ھوڏانھن ڪافي گھمڻو ھو. شپ بريڪنگ يارڊ ويجھو
پنھنجي آفيس پھچي ھن پنھنجي ھڪ واقفڪار فاروق ديوان کي فون ڪئي ته ھي منھنجا دوست
اچن ٿا تن کي شپ بريڪنگ جي سائيٽ ۽ اتي جو جھان ڏيکارجان. ان سان گڏ کين ڪو مقامي
ماڻھو به گڏ ڏجان ته جيئن ھو ھن علائقي ۾ کين گھمائي اچي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن گڏاڻي جي علائقي
۾ مان نوي جي ڏھاڪي ۾ پنھنجي اسٽاف سان گڏ پڪنڪ تي آيو ھوس پر ان وقت اسان ھڪ بيچ
تي ويا ھئاسين جتي نوجوانن سمنڊ ۾ وھنجي لطف پئي ورتو ته اسان ڪناري تي گھمندا ڦرندا
ٿي رھيا سين. ان ڪناري لڳ ھڪ ڳوٺ به ھو جتي ھڪ ننڍي مسجد ۾ جمعي نماز به پڙھي ھئي
سين. اسان پھتاسين ته مولانا خطبو پئي ڏنو. اھو خطبو ھن ھڪ اردو ٻولي جو ڪتاب پڙھندي
ان جي وضاحت به اردو ۾ ڪري پئي ڏنو. نماز کان پوءِ ھن سان دعا سلام ٿي ته مولانا
سميت سڀ سنڌي ڳالھائيندڙ ھئا. پر ھي علائقو بلوچستان جي حدن ۾ ھئڻ ڪري ھتي ماڻھو اردو
پڙھن ٿا. وقت جي ستم ظريفي ڏسو. صدين کان سنڌي علائقي جو حصو ھجڻ وارو علائقي مان ٻولي
جي حثيت گھٽجي ڳالھائڻ جي حد تائين بچي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪراچي جي ماڻھن سان
گڏ اسٽيل مل جا ڪيترا ماڻھو ھن پاسي پڪنڪ لاءِ ايندا رھندا ھئا. ھڪ ڀيري اسان جي
اداري جو ڊپٽي چيف انجنيئر پيراڊائيز پوائنٽ واري سامونڊي ڪناري جو سير ڪري سمنڊ
جي سونھن جو لطف وٺڻ لاءِ ھڪ ٽڪري تي چڙھي ويھي رھيو ھو. اوچتو ڏٺائين ته ھڪ ٻار ٻڌي
رھيو آھي. ھن بنا دير جي ان کي بچائڻ لاءِ پاڻي ۾ ٽپو ڏنو. پاڻي اونھو ھو ۽ ڪي ٻيا
به سبب ھوندا جن جي ڪري ھو به ٻڌي مري ويو. زندگي جو انت ته اچڻو ئي آھي پر ھن
جوان جي ان جذبي ۽ فيصلي جو ڪمال آھي جو ٻئي جي جان خطري ۾ ڏسي ان کي بچائڻ لاءِ
ھن پنھنجي زندگي جو فڪر نه ڪيو. ھن اھو ڪو نه سوچيو ته منھنجو ڇا ٿيندو يا نتيجو ڇا
نڪروندو. انساني جان جي بچائڻ لاءِ پنھنجي جان جي بازي لڳائڻ وارو عمل سندس نجات
جو سبب بڻجي سگھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڳوٺ ۾ رھندڙ منھجو
ھڪ سئوٽ اسان جي خاندان جو سڀ کان وڏي عمر وارو شخص ھو. ھو پنھنجي گھر، مال متاع ۽
ٻني ٻاري ۾ جي ڪم سان رڌل رھندوھو. روزي نماز ۾ به ڪا دلچسپي ڪو نه وٺندو ھو. ٻيا
اوطاقن ۾ وڃي رھاڻيون ڪن، ڪي شھر ۾ وڃي جھان ھلائين پر ھي گھر ويٺو ھوندو ھو. ھڪ ڏينھن
مان به وٽس ويٺو ھوس ته ھڪ ھمراھ عمرو ڪري آيو ھو تنھن ھن جي سامھون عمري جي عمل
جو تفصيل اتي گذاريل وقت جو ذڪر پئي ڪيو. جيڪو ھن سڪون سان ويٺي ٻڌو. جڏھن ان
ھمراھ روضي رسول تي وڃڻ، اتي زيارت ڪرڻ ۽ دعا گھرڻ جو ذڪر ڪيو ته اسان جي ان سئوت
جي اکين مان ٻه ڳوڙھا ڳڙي پيا. مون کيس ويٺي ڏٺو سوچيم ته ھن جي اندر حج يا عمري ڪرڻ
۽ رسول جي روضي تي وڃڻ جي جيڪا طلب ھئي سا ڳوڙھن ذريعي ٻاھر اچي وئي. ھن جا اھي ڳوڙھا
جيڪي ھن ان سڪ ۾ ھاريا سي ئي شايد سندس مغفرت جو وسيلو بڻجن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاھ سائين چيو آھي
تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">محبت پائي من ۾، رنڊا روڙيا جن،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تن جو صرافن، اڻ توريو ئي اگھايو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڳوڙھن ڳاڙڻ جو ذڪر
نڪتو آھي ته پنھنجي پاڙيسري جا ڳاڙيل ٻه لڙڪ به ياد آيا. بينظير جي واپسي کان پوءِ
چونڊن جي مھم ھلي رھي ھئي. پ پ پ مخالف شھر جي معززن جو وفد جيڪو پراڻي تعلقات جي
بنياد تي گھر گھر وڃي ووٽ وٺڻ لاءِ پورو زور لڳائي رھيو ھو. ان ڏينھن ھڪ گھٽي ۾ ھڪ
دروازي وٽ پھچي ان گھر واري کي ووٽ ڏيڻ لاءِ قائل ڪرڻ جون ڪوششون ڪرڻ لڳا. اتفاق
سان مان به اتان لنگھندي وٽن ٻيھي رھيس. جڏھن انھن معززن دليلن، واسطن جو زور پئي
لڳايو ته ھو جوان ھنن کي چپ ڪري ٻڌندو رھيو. جڏھن سڀ چپ ٿيا ۽ ھن جو جواب ٻڌڻ
چاھيائين ته ھن جي اکين مان ٻه ڳوڙھا ڳڙي پيا. ھن کين وراڻيو ته ادا ووٽ نياڻي جو
آھي. ان تي سڀ خاموش ٿي ويا ۽ کيس وڌيڪ چوڻ جي ضرورت ئي نه سمجھيائون ۽ اڳتي ھليا
ويا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ديوان فاروق
جي آفيس پھتاسين جتي ھن اسان جو دل سان آڌرڀاءُ ڪيو. تواضع به ڪشادي دل سان ڪيائين.
تعارف دعا سلام ۽ چاءِ پاڻي پي اسان کي ھو سائيٽ ڏيکارڻ ھليو جتي جھاز مان لوھ جي
حصا ٽوڙي انھن جي ھڪ ھڪ حصي کي گئس ڪٽنگ ذريعي جدا ٿي ڪيو ويو. شپ بريڪنگ مان رولنگ
ملز کي ڪافي خام مال ملي ٿو. اسان جو کانئس پھريون سوال ان صنعت جي باري ۾ ھو. ھن
موجب ڪو وقت ھو جو پاڪستان شپ بريڪنگ انڊسٽري ۾ دنيا ۾ ٻئي نمبر تي ھو. ھاڻي ٻيا
ملڪ اڳتي آھن جھڙوڪ بنگلا ديش وغيرھ. ھن ٻڌايو ته اسان وٽ ڪيئي مسئلا اچن ٿا جن جي
ڪري صنعتڪار ڏکياين کي منھن ڏئي ٿو. مھانگائي ۽ مسئلن مان بيزار ٿي ماڻھن ھن ڌنڌي
۾ دلچسپي گھٽائي ڇڏي آھي ان ڪري ھي صنعت زوال پذير آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن ان حوالي سان
پنھنجو قصو ٻڌايو ته ڪجھ وقت اڳ مون ھڪ پراڻو جھاز خريد ڪيو جنھن جي ڪراچي پھچڻ تي
ھڪ نالي واري ميڊيا ھائوس جنھن جو شمار چوٽي جي ادارن ۾ ٿئي ٿو تنھن جي آفيس مان
فون آيو ته توھان جو جھاز آيو آھي ان مد ۾ اسان کي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> لک رپيا موڪلي ڏيو. مون کين وراڻيو ته جھاز
مون خريد ڪيو آھي. سڀ قانوني تقاضا پورا ڪيا اٿم ته پوءِ توھان کي پئسا ڇو ڏيان. ان
تي ھنن ڌمڪي ڏني ته پوءِ ان جو نتيجو ڏسجان. ھنن پوءِ ٽي وي تي خبر ھلائي ڇڏي ته ان
آيل جھاز ۾ وڏي ملھ جو غير قانوني مال آيو آھي. حڪومت تحرڪ ۾ اچي ويئي. انڪوائري شروع
ٿي ويئي. جھاز جي انسپيڪشن ٿي پر الزام ثابت نه ٿيو. مون به انڪوائري ڀوڳي پر اھو
پڪو پھ ڪيم ته ڪجھ به ٿئي پر ھنن کي پئسا ڪونھن ڏيڻا. ڪيئي مھينا ان انڪوائري مڪمل
ٿيڻ ۾ لڳي ويا جنھن دوران اسان جو ڪم رڪيل رھيو. ھن جي بقول ته ميڊيا اسان جي ڌنڌي
لاءِ وڏو مٿي جو سور رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">توھان جا ملازم
مقامي آھن يا ٻاھريان ان جو جواب ھو ته اسان ڪوشش ڪندا آھيون ته مقامي ماڻھن کي
روزگار ملي. منھن جي ڌنڌي ۾ ڪيترا مقامي ماڻھو نوڪري ڪن ٿا. ڪٿي ھنرمند نه ملي يا ڪو
اھڙو ڪاريگر گھرجي جيڪو ڪم جي گھرج پوري ڪري ته پوءِ ڌنڌي ھلائڻ لاءِ ٻاھر جي ماڻھن
کي رکڻو پوي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي ته لوھ کي ڪٽڻ
جو ڪم آھي ان ڪم ۾ يا ان جي چر پر ۾ ڪو مزدور زخمي ٿئي ته ان جي ذميواري ڪير کڻندو
آھي. ھن وراڻيو ته اھو سڄو اسان جو ذمو ھوندو آھي ته اسان ان جو مڪمل علاج ڪرايون
۽ ان دوران سندس پر گھور لھون. ھنن ننڍن ملازمن جي رھڻ لاءِ ھتي عارضي جايون به ٺھيل
آھن جتي ھو رھندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ساڻس کوڙ ڳالھيون
ڪري، سائيٽ جو چڪر ھڻي موڪلائڻ لڳاسين ته ھن ھڪ مقامي ھمراھ جيڪو وٽس ملازم ھو
تنھن کي چيو ته ھنن سان وڃ ۽ وڃي ھتان جي تفريح جھڙن مقامن يا علائقي جو سير ڪراءِ.
ايئن اسان کانئس موڪلائي علائقي جي سير لاءِ روانا ٿياسين. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وندر شھر ھن علائقي
جو مکيه شھر آھي جتي صنعتون به لڳل آھي. ان سان گڏ ھن علائقي ۾ زراعت به ڪافي ٿئي
جنھن لاءِ پاڻي ويجھن جبلن مان ملي ٿو. انھن جبلن جو پاڻي حب ندي ۽ حب ڊيم تائين به
پھچي ٿو جتان ڪراچي شھر کي پھچايو وڃي ٿو. وندر شھر ۽ ان جي پسگردائي ۾ چيڪو جا
باغ عام نظر آيا. ان سان گڏ کجي، انگور، چيري ۽ آڙو جھڙا ميوا ٿين ٿا.. ٻين زرعي
جنسن جي پوک ۾ سن فلاور، جوئر ۽ ڪڻڪ ٿئي ٿي.. اصل ۾ ھر خطي ۾ ڪو علائقو ڪنھن نه ڪنھن
فصل لاءِ موزرون ٿئي ٿو. لاڙڪاڻي جا زيتون، خيرپور جي کجي ٺٽي جي ساحلي علائقي جا
پپيتا ۽ ڪيلا، ميرپورخاص جا انب، پنجاپ جي علائقي گجرات جا باسپتي چانور ان جو
مثال آھن. ماضي ۾ لاڙڪاڻي ضلعي جي ھڪ ڳوٺ گوگھاري جا سگداسي چانور پنھنجو مٽ پاڻ
ھئا. افسوس جو اھي سگداسي چانور جن جي پچڻ سان پاڙي ۾ خوشبوءِ ايندي ھئي سي ھاڻ
ورلي ڪو ملن ٿا. نوجوانن کي شايد ئي ان جي خبر ھجي پر اسان جو نسل جن ان کي کاڌو
سي ان کي ياد ته ڪن ٿا باقي ان کي سنڀالڻ جي ذميواري پوري ڪري نه سگھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي لسٻيلي جو
علائقو گھڻ رخي دنيا آھي جيڪا ھتي جي منفرد جاگرافي سان گڏ پنھنجا قدرتي وسيلا رکي
ٿي. اسان زراعت واري علائقي سان تعلق رکندڙ ماڻھو پنھنجي وسيع علائقي ۾ پوک ڏسي
اھو سمجھون ٿا ته کاڌو خوراڪ اسان وٽ جھجھو آھي باقي ھي جبلن ۾ رھندڙ ماڻھو الائي ڪيئن
ٿا پنھنجو ڏکيو سکيو وقت گذارين پر قدرت ھر ڪنھن جي رزق جا وسيلا دنيا ھي ھر حصي ۾
پئدا ڪيا آھن پوءِ اھو جبلن يا ريسگتان ۾ رھندو ھجي، ڪنھن سامونڊي ڪناري تي آباد
ھجي يا اتر قطبن واري ان علائقي جو باشندو ھجي جتي سلو به ڪو نه ٿو ڦٽي. ھاڻ ته سائنسي
ترقي سبب معدنيات ۽ ان جي استعمال سبب اھو دولت ڪمائڻ جو وڏو وسيلو بڻجي ويو آھي. عرب
جا صحرا جتي جا ماڻھو ڏکيو سکيو گذارو ڪندا ھئا اتان ھاڻي پيٽرول نڪرڻ ڪري کين
ايتري دولت ملي ٿي جو ھنن جي خرچڻ کان گھڻي آھي. اھي عرب ملڪ جتي جي ماڻھن جو کجور
يا ٻين ڪن محدود شين تي گذارو ھو سي دنيا جي ھر حصي ۾ پئدا ٿيندڙ ميوو دولت جي زور
تي گھرائي وٺن ٿا. ان ڪري ھاڻ خطي جي اھميت روايتي وسيلن کان اڳتي ٿي آھي. ھن لسٻيلي
جي علائقي تي اڳ ڀلي ڪنھن جي نظر نه ٻڏندي ھجي پر ھاڻي سامونڊي ڪناري جي اھميت
تمام گھڻي آھي. ان سان گڏ فارمن ۽ پوک جي اپت ۾ واڌارو آيو آھي. ھتان جي جبلن ۾ ماربل
جي کاڻين مان پٿر جي نڪرڻ سبب ھن علائقي جي اھميت وڌي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن رستي سان ئي سڪندر
اعظم ھندستان مان واپس موٽيو ھو. اھو به چيو ُڇي ٿو ته محمد بن قاسم به ھن رستي
تان لنگھي سنڌ تي ڪاھ ڪئي ھئي. اھو درست آھي يا سڌو ديبل بندر وٽ ٻيڙين ذريعي پھتو
ھو. ان تي درست راءِ ته ڪو تاريخدان ئي ڏئي سگھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي علائقو صدين کان
سنڌ جي ڪلچر جو حصو رھيوآھي.. ماڻھن جو اچڻ وڃڻ ۽ واسطا رھياآھن. ھن ئي علائقي سان
تعلق رکندڙ پنھون اچي سسئي جي ڳوٺ ۾ رھيو جتي سسئي سان نيھ لڳس. انسان پسند ۽ پيار
جو ويري رھيو آھي جنھن سوچ ھيٺ جڏھن پنھون کي ڀائر پاڻ سان چوري کڻي ويا ته سسئي
سندس پير کڻندي ھن علائقي تائين آئي جتي سندس مزار به آھي. لطيف سندس قصي کي ڳائي
ان جو آواز ٻنيو آھي. ان ڪري ئي شايد سسئي جي قبر تي شاھ لطيف جا شعر لکيل آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاھ لطيف جي شاعري
جا پنج سر ڪوھياري، حُسيني سسئي، سسئي آبري ۽ معذوري جن ۾ سسئي جي اڻاگي پنڌ ۽ ڏکياين
جو ذڪر آھي سي ھن علائقي جا جبل، برپٽ۽ جھنگ جگر آھن. ھتي ھاڙو نالي برپٽ آھي ۽ ڦور
ندي جيڪا گھڻو ڪري سڪل رھي ٿي تن جي ان حالت کي به سسئي جي داستان سان ڳنڍيو وڃي ٿو.
چون ٿا ته سسئي کي ھاڙھي جي ماڻھن پنھون جي ڏس پڇڻ تي درست جواب ڪو نه ڏنو ھو جنھن
ڪري ھوءِ ٽي ڏينھن اتي ڀٽڪندي رھي ھئي. ان جي بد دعا سبب ھاڻ ھتي پاڻي جي بوند
لاءِ ماڻھو سڪن ٿا. ائين ڦور ندي ۾ وڏي پاڻي سبب سسئي کي اتان پار ڪرڻ ڏکيو ٿي
پيوھو. ان لمحي لڇندي ھن ان کي خشڪ ٿيڻ جي بد دعا ڏني ھئي. ھاڻي جيتوڻيڪ ان ۾ جبلن
مان مينھن جو پاڻي اچي ٿو پر جلد وھي گم ٿي وڃي ٿو. اھي روايتون ماڻھو ھڪ ٻئي کي ٻڌائيندا
رھن ٿا تن تي اڳ ته ماڻھو ويساھ ڪري ويندا ھئا پر ھاڻي ان کي ماڻھو ڪيئن ٿا ڏسن سو
ھر ڪنھن جي علم، ڄاڻ ۽ عقيدي تي منحصر آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مٿين بددعائن جي
قصن سان گڏ ڪرامتن جا ڪيئي قصا مثال طور ڀٽائي ھنگلاج مان ٽٻي ھڻي وڃي مڪلي مان نڪتو.
سيوھڻ وارا چون ته لعل شھبار سيوھن ما ٽٻي ھڻي وڃي ڪٿان نڪتو. اسان انھن ٽٻين جي
تعريف ۾ پورا رھياسين. نه لطيف جي فلسفي کي سمجھي ان تي عمل ڪيوسين نه وري قلندر
جي نصيحتن جو اثر ورتو سين. بنا تحقيق جي انھن ٽٻين وارن قصن جي سحر ۾ رھياسين
جنھن ڪري ھاڻ اچي پنڻ جھڙا ٿيا آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">باقي جيڪي بچيا تن
وري عشق جي درياھ ۾ ٽٻيون ھنيون. شاعر جي انھي ٻول وانگر. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تنھنجي نيڻن ۾ نھاري ويو،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڄڻ ته سنڌو جي ٻئي ڪناري ويو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان انھن ٽٻين ۾
پورا رھياسين اتي دنيا چنڊ تائين وڃي پھتي. ھاڻ ھو موجن ۾ آھن اسان وتون ٿا آءِ
ايم ايف کان قرض لاءِ پريشان ٿيندا. پنھنجي پوئتي پئجي وڃڻ تي وتون ٿا ان ڳالھ تي
وڙھندا ته ھِن جو ڏوھ آھي ڪو چوي ھُن جو ڏوھ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لسٻيلي واري علائقي
۾ ئي ھنگلاج ماتا جو مندر آھي جيڪو ھندو مذھب وارن لاءِ مٿاھون تيرٿ چيو وڃي ٿو. ھنگلاج
ديوي جنھن کي ناني ماتا به ڪوٺين ٿا تنھن جي مندر جي ياترا لاءِ بھار جي مند ۾
ساليانو اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵۰۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ماڻھو ياترا لاءِ اچن ٿا. ھي مقام ڪراچي کان اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي فاصلي تي ضلع لسٻيلي ۾ مڪران جي ڪوسٽ ويجھو، ھنگول جي مقام تي
ھنگول نيشنل پارڪ جي وچ ۾ ۽ واقع آھي. ھي علائقو پرامن آھي ان ڪري ماڻھن کي ايندي
ويندي امن امان جي حوالي سان ڪا ڏکيائي ڪو نه ٿي ٿئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي اسان جي
گائيڊ ھتان جي ھڪ مقامي بزرگ سان ملايو جنھن کان اسان ھنگلاج ماتا ۽ ان متعلق ڄاڻ
۽ روايتن بابت سوال پڇيا. ھو جھونو ان بابت کوڙ ڄاڻ رکندڙ ھو. ھن ٻڌايو ته شاھ
لطيف بابت چيو وڃي ٿو ھن ھڪ ڀيري ناني ماتا کي کير پياريو ھو ۽ ماتا مورتي مان نڪري
پنھنجي اصلي روپ ۾ اھو کير پي پيتو. اتي موجود ماڻھو اھو ڏسي حيران ٿي ويا ھئا. شاھ
لطيف انھن ماڻھن کان پري ٿيڻ لاءِ کڻي اتان ٽٻي ڏني ۽ اچي مڪلي وٽان ٻاھر نڪتو. اھا
دري اڄ به موجود آھي. چون ٿا ته ھتي ھنگ قوم رھندي ھئي جنھن جو ھنگول راجا نھايت
ظالم ھو تنھن کي ماتا اچي ڀڄائي ڪڍيو. ان ڪري ماڻھن ان ماتا جو نالو ئي ھنگلاج
ديوي رکي ڇڏيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي علائقو بنيادي
طور تي ۽ اڄ به ٻن سنڌي گھراڻن جي اثر ھيٺ آھي جن ۾ ڄام ۽ ڀوتاڻي آھن. ٻئي خاندان
اڄ به سنڌي ڳالھائين ٿا. سندس سياسي ۽ خانداني اثر گوادر جي ويجھو تائين آھي. ڄام
خاندان جو تعلق بيلا شھر سان آھي. ھي خاندان ڪافي وقت کان اقتدار جي ايوانن جي
پسند رھيو آھي. ان ڪري ئي کين بلوچستان ۾ اھم ذميواريون ڏنيون وڃن ٿيون. ڀوتاڻين
جو ڳوٺ درجئي آھي جيڪي پڻ سياست خاص ڪري بلوچستان جي سياست ۾ حصيدار رھن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر طاھر قريشي
پنھنجي آفيس جو ڪم ڪار لاھي آفيس جو وقت پورو ڪري اچي اسان سان مقرر ھنڌ تي اچي گڏيو.
ھن اڳ ئي ھڪ ھنڌ سانجھاندي جو بندوبست ڪري ڇڏيو ھو. ھو فون تي رابطو ڪري اسان سان
اچي مليو ۽ اسان کي ماني لاءِ وٺي ويو. سمنڊ جي تازي مڇي سان گڏ ڪافي کاڌا ٽيبل تي
لڳي ويا. اسان به ان ڪشادي دسترخوان تي دل کولي ماني کاڌي ۽ پوءِ اتي ڪچھري ڪئي
سين. اسان سان گڏ جيڪو ھمراھ فاروان ديوان موڪليو ھو تنھن جي صلاح ھئي ته ھتان
ويجھوسندس ڳوٺ ڊم يا ڏم آھي جيڪو سمنڊ ڪناري آھي. اتي سچ لھڻ جو نظارو سٺو ھوندو
آھي توھان سمنڊ ڪناري چھل قدمي ڪري سير ڪرڻ سان گڏ سج لھڻ جو نظارو ڏسو. اھڙي
نظاري ڏسڻ تي اسان جي دل به چاھيو. تنھنڪري سڀ گڏجي اوڏانھن وياسين. ھن ھمراھ ٻڌايو
ته ھن ڳوٺ جي نوي سيڪڙو ماڻھن جي روزگار جو دارومدار ماھيگيري تي آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ان ڳوٺ ۽
علائقي بابت کانئس وڌيڪ معلومات حاصل ڪرڻ لاءِ سوال ڪيا ته ھتي ڪھڙي ذات جا ماڻھو وڌيڪ
رھن ٿا تنھن تي ھن ٻڌايو ته ھتي اسان جي ذات خاصخيلي جي اڪثريت آھي. ھلندي ھڪ ٽڪري
نظر آئي جنھن تي مزار ٺھيل ھئي ان تي جھنڊا به لڳل ھئا. منھنجي سوال تي ھن ٻڌايو ته
ھي پير جي مزار آھي جتي ڪافي ماڻھو زيارت لاءِ اچن ٿا. مار ھتي به پير پڄي ويو. حقيقت
اھا آھي ته پير ماڻھن کي ڳولي لھن ٿا ته ماڻھو به ان انتظار ۾ ويٺل ھوندا ھئا ته ڪو
پير ملي جنھن جي آڏو ڪنڌ جھڪايون، ان جي ھيٺاھين ڪريون، ان کان ڊڄون. ان جي دعا جي
سھاري جيون ۽ ترقي ڪريون. ڪنھن کي ڏوھ ڏجي ڳالھ ٻنھي پاسن کان ڪجھ ڏکي نظر ٿي اچي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ھلندي وڃي ڪناري
تي بيٺاسين جتي ڪي ٻيڙيون بيٺيون ھيون ته ڪي پري پاڻي ۾ ھلندي نظر آيون. ٿوري دير
۾ سج لھندو ويو ۽ ان جي لھڻ جو نظارو بھتر ٿيندو ويو. واقعي سھڻو منظر ھو جنھن کي ڏسي
دل خوش ٿي ويئي. سج لھڻ ڏينھن جي پڄاڻي آھي پر ان کي ڪنھن جي زوال سان به ڳنڍيو
ويندو آھي. مثال طور ھن جو سج ئي لھي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سج لٿي کان
پوءِ اتان روانا ٿياسين ھاءِ وي تان سفر ڪندا ڪراچي طرف پئي آياسين. ڪوئٽا ويندڙ
اھو روڊ جيڪو بلوچستان ڏانھن سفر جو مکيه شاھراھ آھي تنھن جي حالت ڏسي افسوس ٿيو. ڪيئن
روز ماڻھو ھن ڀڳل ٽٽل رستي سان سفر ڪن ٿا. جھان مڙيو ڏکيو آھي جيترو سوچبو اوتري
پريشاني ٿيندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اچي ڪراچي شھر
پھتاسين. جيتوڻيڪ ڪٿي ھلي ويھڻ، ڪجھ کائڻ پيئيڻ جون ڪي صلاحون ٿيون پر اسان مان اڪثريت
ٿڪل ھئڻ سبب گھر پھچڻ چاھيو. گھر وٽ پھچي ڊاڪٽر طاھر قريشي جا ٿورا مڃي گھر راھي ٿياسين.
ٿڪ کان پوءِ آرام ۽ ننڊ جو واھ جو مزو آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نور محمد بجير اسان
جو دل گھريو دوست آھي. ھو جيترو قربائتو ماڻھو آھي اوترو ھو غريب ماڻھن جي ڀلي ۽
ديس جي ترقي جو درد رکي ٿو. ھو سماج جي بھتري لاءِ پنھنجي حصي کان وڌيڪ ڪم ڪندو
رھي ٿو. سنڌ ۾ ترسڻ دوران حيدرآباد ۾ ٿيل صوفي ميلي ۾ شريڪ ٿياسين جتي نورمحمد
بجير به اسان سان گڏ ھو. اسان ٿوري دير اتي ميلي جو رنگ ڏسي پنڊال کان ٻاھر نڪتاسين.
ارادو ٿيو ته ڪٿي ڪچھري ڪري پوءِ ڊنر ڪجي تنھن تي سڀ راضي ٿيا پر نورمحمد ئي واحد
ماڻھو ھو جنھن چيو ته مون کي رات پنھنجي تنظيم لاءِ ڪم ڪرڻو آھي. مان چاھيان ٿو ان
ڪم تي وقت لڳايان. اسان جي جھان ۾ ڪٿي چوياري جو آسرو ملي ته ماڻھو ڪم ڪار ڇڏي موڪل
ڪري به ان رنگ جو حصو ٿيڻ جي ڪوشش ڪندا آھن پر ھي دوست تفريح جو موقعو ملڻ جي
باوجود پنھنجي ذميوارين کي پورو ڪرڻ کي ترجيح ڏئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نورمحمد بجير جو
تعلق ٿرپاڪر ضلعي جي ھڪ ننڍي ڳوٺ مالهيار سان آھي. ھن ٿر جي پوئتي پيل علائقي ۾ ھڪ
غريب خاندان ۾ جنم ورتو ۽ اتي جي سادي ۽ روايتي زندگي ۾ پرورش پاتي. عام نوڪري کان
اڳتي وڌي انتظامي عھدن تائين پھتو جتي سندس پگھار به سٺي ھئي. پر ان مقام ھوندي به
ھو اندر ۾ مطمئن نه رھندو ھو. ان ڪري ھن اھا نوڪري ڇڏي سوشل سيڪٽر ۾ ڪم ڪرڻ شروع ڪيو.
سندس لکيل ڪتاب واري منجھ وکون سندس زندگي جو داستان آھي جنھن ۾ نندپڻ جي ڏينھن ۾ جدوجھد
کان ڪاميابي جي ڏاڪن تي چڙھڻ جو ذڪر آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن کان وڌيڪ سوشل سيڪٽر سان تعلق رھيو
آھي ـ ھن ڪم جي شروعات ٿر کان ڪئي پرمختلف قومي ۽ بين الاقوامي ادارن ۾ ڪم ڪرڻ جي ڪري
ھن پاڪستان جي ھر خطي ۾ ڪم ڪيو آھي ـ غربت سبب ھو ڪنھن يونيورسٽي جو ريگيولر شاگرد
ٿي نـ سگھيو پر کيس ملڪ اندر ۽ ملڪ کان ٻاھر تربيت جا تمام گھڻا موقعا مليا انھي ڪري
سماجي ۽ ڪارپوريٽ سيڪٽر ۾ وڏن انتظامي عھدن تي رھيو آھي. گذريل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن کان سول سوسائٽي سپورٽ پروگرام جي
سربراھ طور ڪم ڪري رھيو آھي ـ ھن جو انھي ڳالھ ۾ پورو ويساھ آھي تـه قوم کي جھالت
۽ معاشي پستيء مان ٻاھر ڪڍڻ جو واحد حل نوجوانن جي تعليم ۽ تربيت آھي ـ نوجوانن کي
معاشي طور مستحڪم ڪرڻ جي لاء ھن جي تنظيم ميرپورخاص ۽ سانگھڙ ضلعن ۾ ٢</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> روزگار سينٽر تعمير ڪرايا آھن جتي ھن وقت </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نوجوانن جي فني تربيت ھلندڙ آھي ـ سنڌ ۾
گھريلو صنعت کي ھٿي وٺرائڻ جي لاء پنجاب کان ٽيڪنالاجي يعني گھر اندر فيڪٽري قائم ڪري
مختلف قسمن جون شيون جھڙوڪ صابڻ, صرف, چپل, تيل, پينٽ , مصالا, ڇيڻي مان بھتر ٻارڻ
ٺاھڻ , مال جو چارو وغيرھ جون مشينون گھرائي تربيت جو عمل شروع ڪيو ويو آھي ـسندس
تنظيم سنڌ ۾ سماجي ۽ مذھبي ھم آھنگي کي فروغ ڏيڻ جي لاء سماجي ۽ ثقافتي ميڙاڪا
منعقد ڪندي آھي ـ ٿر جي ٻارن کي يونيورسٽي جي تعليم جي سھوليت ڏيارڻ جي لاء ورچوئل
يونيورسٽي جو ڪئمپس به کوليو اٿن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي سنڌ اچڻ تي
ملڻ جلڻ سان گڏ ھو اسان جي پروگرامن جي منصوبه بندي ۽ ان جي ڪاميابي ۾ مددگار
رھندو آھي. اسان اتي رھندي سندس تنظيم جي سرگرمين ۾ شريڪ ٿيندا آھيون. خبر پئي ته ھو
پنھنجي پرگرام جي تيارين جي حوالي سان ڪراچي شھر ۾ آيل آھي. ھن اسان کي پنھنجي پروگرام
۾ شرڪت جي ڪوٺ ڏيڻ سان گڏ ان ۾ خيالن جي اظھار ڪرڻ لاءِ مقررن جي لسٽ ۾ اسان جا
نالا به لکرائي ڇڏيا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جي وقت مان، عبدالجبار
لاشاري، ڊاڪٽر شاھد قريشي، مبشر ملڪ ۽ عبدالحفيظ ابڙو شھر ۾ نڪتل ھئاسين. اسان جو
نور محمد بجير سان به رابطو ٿيو. ھن سان ملڻ ۽ گڏجي چانھن پيئن لاءِ مھراڻ ھوٽل ۾
ملڻ جو وقت طي ڪيوسين. مھراڻ سٺو ھوٽل آھي جڏھن ھي ٺھيو ھو ته انھن ڏينھن ۾ پ پ پ
جو پھريون دور ھو. ان ڪري ٻھراڙي جا اڪثر ماڻھو اھو چوندا ھئا ته ھي ھوٽل ممتاز
علي ڀٽي جو آھي جيڪا ھوائي خبر ھئي. جي سنڌ جا وڏيرا انھن ڏينھن ۾ اھڙن ڌنڌن ۾ ڪاھي
پون ھا ته ڪراچي جي مالي سگھ ۾ ھنن جو به حصو ھجي ھا. انھن ڏينھن ۾ جتوئي خاندان
جي ڊاڪٽر عبدالغفار جتوئي مڙسي ڪري ڪلفٽن جي مين روڊ تي مڊ ايسٽ ميڊيڪل سينٽر ٺاھيو
ھو جيڪا معياري اسپتال ھئي. پر ھن جو خاندان ڇاڪاڻ ته ڪاروباري ڪو نه ھو سو سندس
مرڻ کان پوءِ اھا اسپتال ھلائي نه سگھيو. ڪنھن به ڌنڌي جي شروعات ۽ ان جي ڪاميابي
لاءِ ڪاروباري ذھن يا رويو ھئڻ بنيادي گھرج آھي. منھنجو ننڍو پٽ مون کي چوندو آھي
ته بابا تون ڌنڌي ڪرڻ جي ڪڏھن ڪوشش نه ڪجان ڇو ته تنھنجو مزاج ڌنڌي وارو آھي ئي ڪونہ.
ڌنڌي وارو پنھنجي فائدي جو سوچيندو آھي تون ٻئي جو فڪر ڪندو آھين سو رويو ڌانڌي
وارو آھي ئي ڪو نه. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نور محمد سان چانھن
تي خبرون ڪيوسين. شام جو وقت ھو ڪافي رش ھئي. اڄڪلھ آبادي وڌڻ سان گڏ ھڪ طبقي وٽ
جھجھي پئسي اچڻ ڪري ھوٽلن ۾ ھاءِ ٽي تي مردن کان وڌيڪ عورتون اچن ٿيون. آخر ۾ نور
محمد کان پڇيوسين ته شام جي مصروفيت ڇا آھي وراڻيائن ته ڏينھن جا سڀ ڪم ڪري ڇڏيا اٿم
ان ڪري واندو آھيان. اسان کيس گڏ ھلي فليٽ تي ڪچھري ڪري پوءِ ڊنر ۾ شرڪت جي صلاح ڪئي
جيڪا ھن قبول ڪئي ۽ اسان سان گڏ ھلڻ لاءِ تيار ٿي ويو. اسان سڀ اچي فليٽ تي نڪتاسين
جتي پنھنجي ايندڙ فنڪشن جي حوالي سان ٿيل ڪم ڪار ۽ باقي تيارين جي حوالي سان سوچ
ويچار ڪندا رھياسين. اسان کي اڄ جي ڊنر منھنجي عزيز لعل بخش ڪولاچي طرفان ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لعل بخش ڪولاچي
اسان جي عزيزن مان نوڪري جي شروعات ڪري جلد ڪاروبار طرف مائل ٿي ان ۾ وقت لڳائڻ لڳو.
ڪيترا ڪاروبار ڪري آخر ۾ پولٽري فارمنگ ۽ فيڊ سپلاءِ جي ڪم ۾ آيو. اڄڪلھ ھو پولٽري
جي تنظيم جو مکيه عھديدار آھي. ھو ٻڌائيندو آھي ته جڏھن مون ڪراچي ۾ پولٽري جو ڪاروبار
ڪرڻ شروع ڪيو ته ڳوٺ جي ماڻھن منھنجي ماءُ کي چيو ته تنھنجو پٽ ڪڪڙيون ٿو پالي، ڪوڪڙي
ٿيو اٿئي. امان اچي ناراض ٿي. ڳوٺ ويس ته مون کي ان ڪاروبار ڇڏڻ لاءِ چيائين. کيس سمجھايم
ته ھي ماڻھو ساڙ ڪن ٿا ۽ ٽوڪ ڪرڻ لاءِ اھڙيون ڳالھيون ڪن ٿا. ھي سٺو ڪم ۽ عزت ڀريو
ڪاروبار آھي. پوءِ وڃي امان مطمئن ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي معاشري ۾ ٽنگ
ڇڪڻ جا ڪيئي سبب آھن. انھن مان پھريون ساڙ جنھن ۾ ٻيو ڪاروبار ڪري فائدو وٺي ويو ۽
مان ان مان فائدو وٺي نه سگھيس، ٻيو ڪاروبار جي ناڪامي جو خدشو جنھن ۾ ماڻھو پاڻ ته
ڌنڌو نه ڪري پر ٻين کي ان جي ناڪام ٿيڻ جا دليل ڏئي ان جي حوصلي شڪني ڪري. ٽيون
پھلو ٽوڪ ۽ ٺٺول جي آھي. ماڻھو ھر ڪم ۾ ڪو عيب ڪڍي ان تي کلي تفريح ڪري وقت
گذاريندا آھن. ھڪ ڀيري اسان جي شھر جي نوجوان کي وٽنري جي کاتي ۾ اسٽنٽ جي نوڪري
ملي. ھو پاڻ به خوش مزاج ھو ته سندس دوست به ساڳئي لڏي جا ھئا. ھن جي ان نوڪري جي
خبر تي ٻڻ ٽن ھفتن کانپوءِ شھر ۾ ھلائي ڇڏيائون ته ھن علاج نه اچن ڪري ٻه مينھون
ماري وڌيون آھن. ان ڪري مال جا مالڪ ھن تي ڪاوڙيل آھن تن جو زور آھي ته ھو اسان کي
جانورن جي قيمت ڀري ڏي. اھڙي خبر سندس والد کي به ٻڌايائون جنھن کي اچي فڪر ٿيو ته
نوڪري ۾ ٿوري پگھار جو ملڻ ته پنھنجي جاءِ تي پر ھي جو چٽي پوندي سان ڀرڻ ڏکيو ٿي
ويندو. ھو جڏھن مھيني کان پوءِ موڪل تي چند ڏينھن لاءِ ڳوٺ پھتو ته سنگت ساٿ ساڻس
ھمدردي ڪندي کانئس ان معاملي جو احوال پئي پڇيو ته مال مرڻ جي معاملي جو ڇا ٿيو. ھي
وضاحت ڪندو وتي ته اھڙو ڪو معاملو ٿيو ئي ڪونھي. گھر پھتو ته پي کڻي لٺ کنيس ته تو
واري نوڪري سبب اسان کي گھران مال جي قيمت ڀرڻي پوندي سو اھا نوڪري وڃي کڏ ۾ پوي
تو اھا نوڪري ڇڏي آءُ. ھن پنھنجي والد کي به وڏي ڏکيائي سان سمجھائي مطمئن ڪيو. سو
ممڻ مچائڻ ۾ به اسان جا ماڻھو واھ جو ڪاريگر آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لعل بخش پولٽري سان
گڏ ريئل اسٽيت سميت ٻيا ڪاروبار به ڪري ٿو ۽ مالي طور تي مستحڪم ٿي شھر ۾ ھڪ مرتبي
سان گذاري ٿو. مزاج ۾ يار باش، سوشل ماڻھو آھي. ڪاروبار ۽ سوشل لائيف کي متوازن
رکيو ٿو اچي. مان جيستائين ڪراچي ۾ ھوندو آھيان ته رابطي ۾ رھندو آھي ۽ وڌ ۾ وڌ
خدمت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آھي. پر کيس شڪايت ھوندي آھي ته مان کيس وقت گھٽ ٿو ڏيان. ھن
جي کليل آڇ ھوندي آھي ته جنھن وقت تون فارغ ھجين مون کي فون ڪندو ڪر ته مان اچي
ويندس. اڄ کيس اچڻ جو چيو ھوم تنھن ڊنر تي وٺي وڃڻ جو طي ڪيو ھو. ھو آفيس جي ڪمن ڪارن
مان واندو ٿي اسان جي فليٽ تي پھتو ۽ سڀني سان دعا سلام ڪيائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊنر لاءِ ڪٿي ويھجي
سڀ کان ويجھو ھوٽل ميرٽ ھو جيڪو اسان جي رھائش کان فرلانگ کن پنڌ تي ھو. ويھڻ جي
جاءِ به ڀلي ته کاڌو به ٺيڪ ھجڻ جي آسري تي اوڏانھن روانان ٿياسين. اتي پھچي بوفي
جي بجاءِ پنھنجي پسند جي ڊشن جا آرڊر ڏيڻ جو طي ڪري ھڪ ٻئي کان پسند پڇي آرڊر ڏنوسين.
مينيجر مبشر ملڪ جو واقف ھو تنھن به اچي دعا سلام ڪئي ۽ بيري کي بھتر سروس جون
ھدايتون ڏنيون. بيرو به اسان کي سنڌي ۾ ڳالھائيندي ڏسي سنڌ ٻولي ۾ ڳالھائڻ لڳو. سروس
بھتر پئي ڪيائين پر کاڌا اسان جي سوچ واري معيار جا ڪو نه ھئا. مينيجر پنھنجي
طرفان ڪي مٺي جون ڊشون به پيش ڪيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">کاڌي جي معيار تي
گھڻا مطمئن ڪو نه ھئاسين جنھن تي لعل بخش کي چيم ته کاڌي جو مزو ڪو نه آيو سو ھاڻي
ٻيھر ڪٿي کارائجان. کيس ڀوڳ ڪندي چيم ته ھر ڀيري کاڌي سٺي نه ھجڻ جو چئي ٻيھر
کارائڻ جي فرمائش ڪنداسين. ھن چيو ته مان ايئن ئي ھر روز کارائڻ لاءِ تيار آھيان ته
پوءِ اھو بھانو ڇا جو. ھن وڌيڪ چيو ته ھوٽل جي چونڊ به توھان ڪئي ھئي، کاڌو جون ڊشون
به توھان پسند ڪيون ھيون. اھو سچ آھي ته ھو منھنجي ۽ سنگت جي دل سان خدمت ڪندو آھي.
دلبر ماڻھو آھي جنھن سان ملي دل خوش ٿي ويندي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتان اٿي گھر راھي ٿياسين.
نورمحمد بجير کي پنھنجي رھائش تي ڇڏي اچي پنھنجي جاءِ تي پھتاسين. ائين اڄ جون
مصروفيتون ۽ تفريح پوري ٿي. سڀاڻي جا ڀاڳ سڀاڻي سان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدرآباد ٽي چار ڀيرا
وڃڻ ٿيو ھو سو ڪنھن نه ڪنھن سانگي سان. ھن ڀيري اسان اسڪالا جي سٿ کي سول سوسائٽي
سپورٽ پروگرام تنظيم طرفان انساني حقن جي حوالي سان ھڪ سيمينار ۾ شرڪت جي دعوت
مليل ھئي. اھو پروگرام ممتاز مرزا آڊيٽوريم ۾ رکيل ھو. ھن تنظيم جي مثبت ۽ ڪارآمد
خدمتن ڪري اسان ان کي قدر جي نگاھ سان ڏسڻ سان گڏ ان جي پروگرامن ۾ دل سان شرڪت ڪندا
آھيون. ان سان گڏ پنھنجي پروگرامن کي بھتر ترتيب ڏيڻ ۾ سندس تجربي مان فائدو وٺندا
رھندا آھيون. سندن ھن پروگرام جي ڪوٺ ملندي ئي اسان ان ۾ شرڪت جو فيصلو ڪيو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ان ڏينھن ڪراچي
شھر ۾ ھئاسين جتان مان، مبشر ملڪ ۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي منجھند ڌاري ڊاڪٽر شاھد قريشي
جي گاڏي ۾ روانا ٿياسين. اٽڪل ٻن ڪلاڪن ۾ اچي حيدرآباد پھتاسين. حيدرآباد شھر ۾ عبدالجبار
لاشاري ۽ عطا ءُ الله ملاح کي به اسان سان گڏجڻو ھو. انھن ڏينھن ۾ لاشاري صاحب ٽنڊي
ڄام ۾ ترسيل ھو جتان ھو ھڪ دوست سان گڏ اچي اسان سان مقرر ھنڌ تي مليو. اڳتي
آياسين ته عطاءُ الله ملاح به اچي گڏيو. عطاءُ الله حيدرآباد ۾ رھي ٿو جتي ھن
ننڍپڻ جا ڏينھن گذاريا آھن. ڪشالا ڪري جيئن ھن زندگي ۾ ڪاميابيون ماڻيون آھن سي گھڻن
لاءِ رھنمائي ٿي سگھن ٿيون. ڪاميابي لاءِ اڻٿڪ محنت ئي شرط آھي. جنھن ٿوري محنت
کان پوءِ دل ھاري اھو ناڪام ٿيندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڻ ٿڪ محنت سبب ڪاميابي
جا ڪيئي مثال موجود آھن. چڪن فرائي جي مشھور چين ڪي ايف سي، فاسٽ فوڊ جي دنيا ۾ ھڪ
اھم نالو آھي جنھن جا دنيا جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ملڪن ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲۶۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> دڪان آھن. سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۶۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ڪرنل ھارلينڊ سينڊرس جڏھن رٽائر ٿيو ھو تڏھن وٽس جمع
پونجي ڪو نه ھئي. پيشن جي رقم ايتري ٿوري ملندي ھيس جو ان مان سندس گذارو نه پئي ٿيو.
ھٿين خالي ھو ڇا ڪري. ھن سوچيو ته مون وٽ ڇا آھي جنھن جي استعمال سان مان ڪجھ ڪمائي
سگھان. ھن کي ياد آيو ته ننڍپڻ ۾ جڏھن سندس ماءُ ڪم تي ويندي کيس گھر ۾ ڇڏي ويندي
ھئي ته کيس ننڍي ڀاءُ جو خيال ڪرڻ جي به ھدايت ڪري ويندي ھئي. ھي به اڃا ننڍو ھو
پر پوءِ به ٿورو گھڻو ڪم ڪار ڪري ويندو ھو. ماءُ کيس چڪن فرائي ڪرڻ سيکاريو ھو ته ضرورت
پوڻ تي ھو اھو ٺاھي پاڻ به کائي ۽ ڀاءُ کي به کارائي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن کي اھو نسخو ياد
اچي ويو ۽ ان جي استعمال جو سوچيائين. ھي پاڻ ته دڪان ڪو نه پئي کولي سگھيو ان ڪري
ڪنھن ھوٽل واري وٽ ڪم ڪري اھڙي نسخي ھيٺ ٺھيل چڪن جي وڪري جي رٿ رٿيائين. ھن وٽ ھڪ
پراڻي ڪار ھئي جنھن تي چڙھي ھو ھڪ کان ٻئي ھوٽل پئي ويو ۽ ان نسخي جي استعمال جي آڇ
پئي ڪئي. ائين ھن وسيع علائقي جو سفر ڪري اتان جي وڌ ۾ وڌ ھوٽلن تي ويو پر ھر ھنڌان
جواب پئي مليس. ھو رات جو ان ڪار ۾ سمھي پوندو ھو صبح جو اٿي وري ساڳئي ڪوشس ۾ لڳي
ويندو ھو. ائين ھو اٽڪل ھڪ ھزار ھوٽلن تي ويو ۽ ناڪام ٿيو پر پوءِ به ھمٿ نه ھاريائين.
جڏھن ھو ھڪ ھزار ھڪ ھوٽل تي ويو ته ان جي مالڪ کيس چيو ته تون اھي چڪن جا پيس تيار
ڪر جيڪو وڪرو ٿئي تنھن رقم جو ٿورو حصو تون رکجان. ھن کي به ھر حال ۾ شروعات ڪرڻي
ھئي تنھنڪري ان شرط تي به راضي ٿي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين ھن اھو چڪن ٺاھڻ
شروع ڪيو جيڪو ماڻھن کي پسند اچڻ لڳو، وقت گذرڻ سان ان فراءِ چڪن جو وڪرو وڌيو جنھن
سان ھن جو حوصلو به وڌيو. ان جي طلب وڌڻ تي ھن ھڪ ننڍو دڪان وٺي پنھنجو جدا ھوٽل
کوليو جيڪو جلد علائقي ۾ مقبول ٿيندو ويو. ھڪ وقت آيو جو سيڙپ ڪندڙ پارٽين ھن جي
ان ڌنڌي ۾ سيڙپ جي کيس آڇ ڪئي جيڪا ھن ڪن شرطن تي قبول ڪئي جنھن سان ھن جي ڌنڌي کي
پر لڳي ويا جيڪو ترقي ڪري بلندين تي پھچي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏاھپ جو ھڪ ڏس اھو
به آھي ته جيڪو آخري وکون ھمٿ سان کڻندو ۽ جدوجھد جي آخري مرحلي ۾ حوصلو سان ثابت
قدم رھندو تنھن جي ڪاميابي ماڻڻ جا پڪا امڪان ھوندا آھن. ٻيو ته اڳوڻي آمريڪي صدر
رچرڊ نڪسن پنھنجي اتم ڪٿا ۾ لکيو آھي ته جڏھن مون کي ڪو نقصان ٿيو ته مون نقصان تي
ويھي سوچڻ جي بجاءِ جيڪو ڪجھ بچيو تنھن جي بنياد تي اڳتي ڪم ڪرڻ شروع ڪيو. نڪسن جي
تجربي ۽ ڪرنل سينڊرس جي ڪاميابي جو مثال اسان کي اڻ ٿڪ محنت جو درس ڏئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ اڻ ٿڪ محنت، ٻيو
سيڙپ سان ڌنڌي جو واڌارو جيڪو مغرب ۾ عام آھي. نھر سئيز جو ٺھڻ ھجي يا ايپل ڪمپيوٽر
جي بانين اسٽيو جابس ۽ استيو وازنڪ جي ننڍي ڪمپيوٽر جي ڪاوش ھجي. اھي بلندين تي تڏھن
پھتيون جڏھن ان ۾ سيڙپ ڪرڻ وارن سرمايو وڌو. ڪنھن جو ھنر يا تحقيق ۾ مالي سيڙپ شامل
ٿئي تڏھن وسيع سطح تي ڪاميابي ٿئي ٿي. اھڙي ڪاروباري ڀائيواري ۾ اعتماد، قانوني
تحفظ ۽ ٻين اخلاقي قدرن جي مدد موجود ھجي تڏھن ئي ڪاميابي سان معاشري جي ترقي جو ڦيٿو
اڳتي ڦري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ان حوالي سان پنھنجي جھان تي نظر وجھو ٿا ته اسان
جي تحقيق اڳ ئي گھٽ وري جي ڪو سيڙپ ڪري ته ان جي پئسن جي تحفظ مشڪوڪ ٿئي ٿو. سيڙپ ڪندڙ
جا پئسا ھڙپ ڪرڻ جي سوچ عام آھي. اسان جي جھان ۾ پئسي موٽائڻ جو رويو گھٽ ئي آھي. اسان
جو ھڪ دوست چوندو ھو ته اڌرا پئسا ايترا ڏيو جو واپس نه ملن ته توھان کي افسوس نه ٿئي.
رقم ڏئي سھائي ڇڏيو ملي ته سٺو جي نه ملي ته به وساري ڇڏيو. باقي دنيا خالي ڪونھي
اڄ به ڪي سٺا ماڻھو موجود آھي جيڪي ڪنھن جي پائي ميري نه ٿا ڪن پر اھو عام رحجان ڪونھي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سڀ پاڻ ۾ گڏياسين
پر پروگرام جي شروع ٿيڻ ۾ اڃا ٽي چار ڪلاڪ ھئا. اھو وقت ڪيئن سجايو گذارجي. اتفاق
سان ان وقت سنڌي ٻولي جي بااختيار اداري جي ويجھو ھئاسين. منھنجي صلاح تي ان اداري
۾ وياسين جتي جي سيڪريٽري محترمه شبنم گل سان دعا سلام ڪري اڳتي وڌياسن ته اداري
جو آفسر سائين خالد آزاد جنھن سان پراڻي ڄاڻ سڃاڻ ھئي سو اسان کي ڏسي اڳتي آيو ۽
اچي سڀني جو آڌرڀاءُ ڪيائين. ھن کان اڳ خالد آزاد وزير ثقافت ۽ سياحت جو اسٽاف
آفيسر به رھي چڪو آھي جتي ساڻس ملاقاتون ٿينديون ھيون. ھن اداري ۾ سندس شعبو جنھن
۾ موھن جي دڙي جي ٻولي کي ڄاڻڻ جو ڪم ٿي رھيو ھو تنھن جا چارٽ ڏسي ۽ ٻي معلومات
ورتي سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو الميو آھي ته موھن
جو دڙو جيڪو اسان جي سڃاڻپ بڻجي ويو آھي جنھن اسان جو قومي قد ڪاٺ وڌايو آھي جنھن
تي اسان فخر ڪندي نه ٿا ٿڪجون تنھن جي ٻولي پڙھي نه سگھيا آھيون. ان ڪري جو اسان وٽ
ڪنھن ڪم تي مڪمل ڌيان ڏئي ان کي زندگي جو وڏو حصو ڏيڻ وارو رويو ڪونھي. وڏي مقصد
جي حاصل ڪرڻ لاءِ اوتري صلاحيت جو استعمال ۽ ڊگھو وقت گھربل ھوندو آھي. آرڪيالاجي
جي شعبي سان لاڳاپيل اسان جا ڪامورا نوڪري ڪن ٿا. ھي ڪم نوڪري کان اڳتي آھي. اسان
جو جھڙو حال آھي ته جي انگريز اسان کي موھن جو دڙو کوٽي ان تھذيب جي عظمت نه ٻڌائين
ھا ته ھي دڙو ھوريان ھوريان قبضا ٿي مٽجي به وڃي ھا. اسان ڪٿي اھڙو منظم کوٽائي
وارو ڪم ڪريون ھا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وزير ثقافت سيد
سردار شاھ کي جس ھجي جنھن ھن ڪم تي ڏيان ڏنو آھي. پنھنجي وزرات جي شروع وارن ڏينھن
۾ ئي ھن جي کاتي موھن جي دڙي تي سيمينار ڪرايو ھو ته جيئن ھن ڪم تي ڏيان ڏجي. مون
کي ھڪ ڀيري ان وقت جي سيڪريٽري ڪلچر اڪبر لغاري صاحب بڌايو ھو ته ھڪ يورپي ماھر
جنھن موھن جي دڙي تي تحقيقي ڪم ڪيو ھو تنھن چواڻي ته توھان کي جي موھن جي دڙي جي ٻولي
کي پڙھڻو آھي ته توھان ڏکڻ ھندستان واري علائقي ۽ سريلنڪا جي ٻولين جو اڀياس ڪريو.
اھو خيال آھي ته آرين جي اچڻ تي ھتان جا اصلي باشندا ان طرف ئي لڏي ويا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان دوران اداري جي
سربراھ اسحاق سميجي کي اسان جي اچڻ جو اطلاع ڏنو ويو. ھن پٽيوالي کي اسان کي وٺي
اچڻ لاءِ موڪليو. اسان خالد آزاد سان گڏجي اسحاق سميجي صاحب جي آفيس پھتاسين جنھن
اسان جو دلي آڌرڀاءُ ڪيو. اتي نالي وارو ڪالم نويس منظور ميراڻي به موجود ھو. سميجو
صاحب نھايت مھذب، مانائتو ۽ ٻئي کي عزت ڏيڻ واري خويبين وارو لائق انسان آھي. لکڻ
پڙھڻ سان گڏ شاعري به ڪندو آھي ان ڪري ادبي دنيا جو ڄاتل سڃاتل شخص آھي. ساڻس اڳ
سنڌالاجي واري آفيس ۾ ملاقات ۽ خيالن جي ڏي وٺ ٿي ھئي جتي ھو انھن ڏينھن ۾ ان
اداري جو سربراھ ھو. مٿيان ٻئي اداري سنڌي ٻولي ۽ سنڌي جي علمي ورٿي کي سنڀالڻ جو
قومي ڪم ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿوري دير جي ان ڪچھري
۾ چاءِ تي حال احوال ڪيائين جنھن دوارن سميجي صاحب اسان کي اداري جي ڪمن ڪارن سان
گڏ ان جي ڪاميابين جا تفصيل ونڊيا. ان سان گڏ ھن اسان کي تفصيلي ڪچھري لاءِ ڊنر تي
مدعو ڪرڻ جي خواھش ڏيکاري جنھن تي اسان کيس چيو ته ٻئي ڀيري حيدرآباد اچڻ تي اھڙي گڏجاڻي
ڪنداسين. علم دوست ماڻھو سان وقت گذارڻ منھنجي به ترجيح ھوندي آھي جنھن سان ويچار
ونڊيندي علمي ڄاڻ ۾ واڌارو ٿيندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان سان گڏ منظور
ميراڻي سان پڻ لکڻ پڙھڻ سان گڏ سماجي موضوعن تي ڳالھ ٻولھ ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سميجي صاحب،
منظور ميراڻي ۽ خالد آزاد کان موڪلائي روانا ٿياسين ته به پروگرام جي شروع ٿيڻ ۾ ڪلاڪ
ڏيڍ جو وقت ھو تنھن ڪري ان ئي علائقي ۾ سنڌ پبلڪ سروس ڪميشن جي آفيس ۾ ان جي سيڪريٽري
نذير قريشي سان ملڻ وياسين. نذير صاحب ڊاڪٽر شاھد قريشي جو ننڍو ڀاءُ آھي. نھايت
ئي قابل ھئڻ سان گڏ ايماندار آفيسر آھي. صلاحيت سبب کيس نئين چيئرمين پنھنجي ٽيم ۾
شامل ڪيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پبلڪ سروس ڪميشن
بابت ماضي قريب جي معاملن کي ياد ڪريون ٿا ته ھن اداري جي سسٽم کي ناقص قرار ڏيندي
سنڌ ھاءِ ڪورٽ ان ۾ بھتري آڻڻ تائين ڪم تي بندش وجھي ڇڏي ھئي. وقت ڏيڻ جي باوجود
ان وقت جي انتظاميه ان کي گھربل معيار تي آڻڻ جو ڪم نه ڪري سگھي. ڪجھ وقت تائين ان
جي بندش کان پوءِ سنڌ سرڪار وسيم نالي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> گريڊ ۾ رٽائر ٿيل ھڪ ڪاموري کي ان جو چيئرمين مقرر ڪري ڇڏيو.
ھن ٿوري وقت ۾ اداري جا قاعدا قانون ۽ طور طريقا مرتب ڪري ان جي سنڌ ڪابينا کان
منظوري ورتي جنھن تي سنڌ سرڪار ان کي بل ذريعي سنڌ اسيمبلي کان منظور ڪرائي ورتو. ائين
ادارو وري ڪم ڪرڻ لڳو. ان ۾ ڪو شڪ ڪونھي ته اداري کي ھلائڻ لاءِ قابل ماڻھو جي
ضرورت پوي ٿي. اسان جو ڳوٺائي ۽ محسن سيف الله چنو پورٽ قاسم جي اسٽيٽ ڊپارٽمينٽ
جو ڊائريڪٽر ھو. نھايت ئي ايماندار ۽ پوري محنت سان ڪم ڪندو ھو. ڪجھ وقت کان پوءِ
ان کاتي جي ڪمن يا مسئلن کان بيزار ٿي چني صاحب اداري جي سربراھ کي وڃي عرض ڪيو ته
سر مون کي ھن کاتي مان بدلي ڪري ڪنھن ٻئي کاتي ۾ رکو. ان تي پورٽ قاسم جي چيئرمين
وراڻيس ته چنا صاحب ھي اسٽيٽ ڊپارٽمينٽ ڪا ڪار يا گاڏي ڪونھي ان جو ڊرائيور بدلي ڇڏيان.
اھو چئي ھن کيس بدلي ڪرڻ ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. جنھن منتظم کي ادارو ھلائڻ ۾
دلچسپي ھوندي آھي سو ان اداري کي ھلائڻ لاءِ سربراھن جي چونڊ به صلاحيت جي بنياد
تي ڪندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اداري جي بلڊنگ ۾ ڏٺوسين
ته مرمت جو ڪم ھلي رھيو ھو ۽ ٻڌايو ويو ته ڪيترو ڪم اڳ ٿي چڪو آھي. نذير قريشي
اسان کي ٻڌايو ته موجودھ چيئرمين جا ڪاموراشاھي سان سٺا تعلقات آھن جن جي ڪري اسان
کي گھربل فنڊ بنا دير جي ملي وڃن ٿا. ان سان گڏ جيڪڏھن ڪنھن ڪم جو اختيار وڏي وزير
وٽ آھي ته ان کان به ھو پاڻ وڃي ڪرائي ٿو وٺي. نذير صاحب وڌيڪ ٻڌايو ته بلڊنگ جي
مرمت سان گڏ امتحاني شعبي کي ڪمپيوٽرائيز ڪرڻ جو ڪم به گڏوگڏ ھلي رھيو آھي جيڪو
جلد مڪمل ٿيندو جنھن سان امتحاني طريقو وڌيڪ بھتر ۽ تيز ٿي ويندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضي ۾ ھن اداري جي
ڪرپشن جي قصن جا چرچا رھيا آھن. ان ۾ ڪيتري صداقت ھئي سو ته ماضي جي انتظاميه ڄاڻي
پر ڪورٽ جي حڪم کانپوءِ به سسٽم کي بھتر ڪرڻ ۾ ڪوتاھي ماضي جي انتظاميه جي نااھلي
جي نشاندھي ڪري ٿي. اداري جي بد انتظامي سان گڏ ھن مکيه اداري جي آفيس بلڊنگ به خراب
حالت ۾ ھئي جنھن تي به شايد ڌيان گھٽ ھو. اسان جي حڪومت سان گڏ اسان جي ذاتي زندگي
جو الميو آھي ته جڏھن وڃي آخري حد تائين پھچندا آھيون تڏھن ايڪشن کڻندا آھيون. صحت
جي حوالي سان جڏھن بستر ڀيڙا ٿيون تڏھن وڃي صحت جي باري ۾ ڪجھ فڪر ڪريون. ڪار يا ٻي
گاڏي جيڪا استعمال ھيٺ آھي ان جي مرمت يا ڪنھن نقص کي نظر انداز ڪري پيا ھلائيندا
آھيون جيستائين اھا روڊ تي بيھي نه وڃي. جي ھاءِ ڪورٽ دخل اندازي نه ڪري ھا ته ھي
ادارو به پيو رڙھي ھا. پر جڏھن بيھي ويو ته ان جي مرمت لاءِ ڪي ڪاريگر ڳوليا ويو. ڪاش
اسان وقت کان اڳ منصوبه بندي جي اھميت ۽ ان تي عمل ڪرڻ جي ضرورت سمجھون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نذير قريشي صاحب
سان دعا سلام ڪري کانئس اجازت وٺي نڪتاسين. فنڪشن جو وقت به اچي ويجھو ٿيو ھو. اسان
پھتاسين ته ھال ۾ ماڻھو اچي چڪا ھئا. ميزبانن مان نور محمد بجير ڪنھن ضروري ميٽنگ
سبب اسلام آباد ويل ھو. ھال ۾ موجود ڪاشف بجير ۽ ٻين دوستن اسان کي ڀليڪار چيو. اھا
گڏجاڻي انٽرنيشنل ھيومن رائيٽس جي ڏھاڙي سان حوالي سان ھئي جنھن جو عنوان ھو، عظمت،
عزت ۽ انصاف سڀ لاءِ. ڏٺوسين ته سڀ تياريون مڪمل ھيون. ممتاز مرزا آڊيٽوريم ۾ اسٽيج
تيار ھئي ۽ اڪثر ماڻھو به پھتل ھئا ۽ ڪي اچي رھيا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اتي ڪيئي ماڻھو ڄاتل سڃاتل ھئا جن سان ملڻ جلڻ
سان گڏ حال احوال ڪندا رھياسين. وقت تي ڪاروائي جي شروعات ٿي جنھن ۾ اسٽيج تي ھڪ
پينل ويھاريو ويو جنھن ۾ مان، جامي چانڊيو، ڪمليشور، ڊاڪٽر غزاله سان گڏ ھڪ نوجوان
ڇوڪري عصمت خانزادا ھئي. طريقي موجب ھر ڪنھن کي ان موضوع تي واري واري سان ڳالھائڻو
آخر ۾ سوالن جوابن جو سيشن ٿيڻو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھر ڪنھن انساني حقن
جي حوالي سان ملڪ اندر ابتري تي پئي ڳالھايو. ھنن گھڻو ڏوھ حڪومت کي پئي ڏنو جنھن
جي ذمي عوام جي حفاظت جي ذميواري آھي. ان سان گڏ انساني حقن جي لتاڙ کي ملڪ جي وڌندڙ
انتھاپنسدي سان ڳنڍيو پئي ويو. ان انتھا پسندي کي ڪنٽرول ڪرڻ رياست جي ذميواري چيو
ويو. مقررن موجب رياست ماءُ وانگر ھوندي آھي پر ھتي رياست عوام جي حقن جي حفاظت
لاء پنھنجون ذميواريون پوريون ڪو نه ٿي ڪري. ان سان گڏ نوجوانن جي ڪردار جو ذڪر ڪيو
ويو. نوجوانن جي صلاحيت تي اعتماد جو اظھار ڪندي ڪنھن تبديلي لاءِ انھن جي ڪردار
کي بنيادي ضرورت قرار ڏنو ويو. ملڪ جي وڌ ۾ وڌ آبادي نوجوانن جي آھي جيڪي ڪنھن
تبديلي ۾ بنيادي ڪردار ڪري سگھن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون پنھنجي طرفان
جيڪو ڪجھ چيو تنھن جو نچوڙ ھي ھيو ته معاشري ۾ عوام جي ڀلي جي ذميواري حڪومت تي ته
عائد ٿئي ٿي پر اسان پاڻ به پنھنجو ڪردار ادا ڪريون. سڄو وزن ان تي وجھي اسان بري
ڪو نه ٿينداسين. حڪومت جيڪو قائدو قانون ٺاھيندي ان تي عمل به اسان جي مدد سان ڪندي.
ان ڪري ڪنھن بھتري لاءِ اسان کي پنھنجو ڪردار ادا ڪرڻو آھي. اسان کي پنھنجي عظمت لاءِ
پنھنجي طرفان به ڪوشش ڪرڻي آھي. ايئن جي انصاف چاھيون ٿا ته اولاد، گھر وارن، سان
گڏ معاشري جي ھر عمل ۾ انصاف وارو رويو اختيار ڪرڻو پوندو. ٻئي کي عزت ڏيڻ سان سان
ٻيو به موٽ ۾ عزت ڏيندو. حقن جي سلسلي ۾ پنھنجو ڪردار ادا ڪري پوءِ حقن نه ملڻ تي
حڪومت جو احتساب ڪريون. نوجوانن جي جيڪڏھن گھربل تربيت ڪبي تڏھن ئي ھو سٺو شھري ٿيندو
۽ مثبت ڪردار ادا ڪندو. اسان جو الميو اھو آھي ته ٻھراڙي ۽ ننڍن شھرن ۾ رھندڙ والدين
جيڪي اڪثريت نوجوانن جي پرورش کي گھڻي اھميت ڪو نه ٿي ڏئي. کين وڏو ماڻھو بڻائڻ جي
خواھش ته رھي ٿي پر ان لاءِ سندن شخصيت سازي ڪو نه ٿي ٿئي. کين صلاحيتن تي ڀاڙڻ جي
تربيت ڪانه ٿي ڏني وڃي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتي مون ڪئناڊا جي
تعليم ۽ ٻارن کي اعتماد ڏيڻ جو طريقو بيان ڪيو. اھو به چيو ته يونيورسٽي ۾ تعيلم نه
حاصل ڪري سگھندڙ نوجوانن لاءِ اتي ڪيئن ھنرن ۽ سرٽيفڪيٽ ڪورس ڪرايا وڃن ٿا. ان
حوالي سان ٻيو الميو نوجوانن جو ھنرن ۾ عدم دلچسپي آھي ان ڪري سڄو ڌيان سرڪاري نوڪرين
طرف آھي. پرائيويٽ ادارا جتي وڌ ۾ وڌ نوڪريون آھن سي قابليت گھرن ٿا. پرائيويٽ
ادارا ئي مغرب ۾ به وڏي آبادي کي نوڪرين جو موقعا فراھم ڪن ٿيون. ان لاءِ نوجوانن
جي مارڪيٽ جي گھرج موجب تعليم ۽ تربيت ڪرڻ گھرجي. ان ضرورت کي پھريان والدين سمجھن
تنھن کان پوءِ ئي نوجوان سمجھندو. اسان مان سڀ جي انجنيئر ۽ ڊاڪٽر ٿيندا ته باقي
معاشري جو سسٽم ڪيئن ھلندو. ھر شعبي لاءِ افرادي قوت جي گھرج آھي. ان سان ئي
بيروزگاري ختم ٿيندي ۽ ان سان ئي معاشرو متوازن ترقي ڪندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سوالن جوابن جي
وقفي دوران حاضرين مان ڪن سوال جي جاءِ تي پاڻ تقرير ٿي ڪئي. ڪن متعلق سوال پڇيا ته
ڪن پنھنجي مسئلن جو حل پئي ڄاڻڻ چاھيو. سوال ڪندڙن مان ڪن پنھنجي پسند جي مقررن کان
ان جا جواب چاھيا ته ان ئي ماڻھو کيس جواب ٿي ڏنا. منھنجي سمجھ موجب نه حاضرين
اصلي مسئلي کي سمجھن ٿا ته نه وري جيڪي ڏاھا آھن سي کين گھربل ڏاھپ جو ڏس ڏين ٿا. ھر
ڪنھن جي مولوي واري تقرير آھي جيڪا سندس خواھش ھيٺ آھي ۽ جيڪا حاضرين ٻڌڻ چاھين ٿا.
ان ڪري ئي ھڪ رخ جو تعين ڪو نه ٿو ٿئي. بس جھان پيو ھلي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آخر ۾ عطاءُ الله
ملاح ۽ سماج سڌارڪ شعبي سان لاڳاپيل ھڪ چوڪري مارئي اعوان ان موضوع تي خيالن جو
اظھار ڪيو. تنھن کان پوءِ تقريب پڄاڻي کي پھتي. اسان سنگت کان موڪلائي باھر نڪتاسين.
عطاءُ الله ملاح ۽ ٻي سنگت جو زور ھو ته ڪٿي ڊنر ڪجي پوءِ ھڪ ٻئي کان موڪلائجي. مون
کي حيدرآباد شھر جي گھڻي ڄاڻ ڪو نه ھئي ان ڪري ويھڻ لاءِ ھوٽل جي چونڊ سنگت جي
حوالي ٿي جن روپا ماڙي نالي ريسٽورنٽ ۾ رات جي ماني کائڻ تي اتفاق ڪيو. اسان اتي
اچي ويٺاسين. اسان سان گڏ عبدالجبار لاشاري جو دوست مختيار ٻٻر به ھيو جيڪو وٽنري ڊاڪٽر
ھئڻ سان گڏ ان کاتي ۾ ڊائريڪٽر جي عھدي تا رٽائر ٿيو آھي. جھان ديدھ ماڻھو آھي
جنھن سان ڪچھري ڪندي لطف پئي آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڃا شھر وارن جي
رات نه ٿي ھئي يا اسان جلد پھتا ھئاسين جو اسان ئي ھال ۾ موجود ھئاسين ٿوري دير
کان پوءِ ٻيا ڪي ھمراھ به اچي پاسي واري صندل تي ويٺا. ھي ھوٽل وڏي شامياني اندر ٺھيل
ھو. اسان اڄڪلھ جي مقبول ڊش مٽن ڪڙاھي ۽ ڪن ٻيين کاڌن جو آرڊر ڏنو جنھن جي تياري
لاءِ ھنن اڌ مني ڪلاڪ جو وقت ٻڌايو ان دوارن اسان ويھي روايتي خبرون چارون ڪيون. کاڌو
آيو پر جيترو ھوٽل جو نالو اوترو معيار ڪو نه ھو. بک لڳل ھئي تنھن ڪري ڪجھ کاڌوسين.
محفل برخواست ڪرڻ کان پوءِ عبدالجبار لاشاري ۽ عطاءُ الله ملاح جو بل ڏيڻ تي جھيڙو.
اسان جي ملڪ ۾ بل ڏيڻ تي ضد يا بحث عام ڳالھ آھي پر اسان ملڪ کان ٻاھر به ساڳئي
رويي سان گذاريون ٿا. ھڪ ڀيري ٽورنٽو شھر کان ٻاھر ھڪ ھنڌ کاڌو کائڻ کانپوءِ دوست
بل ڏيڻ لاءِ ھڪ ٻئي کان اڳتي پئي ٿيا. ڪنھن ٻئي جو ھٿ پئي جھليو، ڪنھن ٻئي کي راضي
ڪرڻ لاءِ پئي ضد ڪيو. اھو منظر ڏسي ھوٽل جي گوري مينيجر چيو ته مان پوليس گھرايان؟.
ھن سمجھيو ته ھي شايد وڙھي پيا آھن. اسان جڏھن کيس ٻڌايو ته ھي جھيڙو نه پر خلوص
جو اظھار آھي جنھن ۾ ھر ڪو بل ڏيڻ چاھي ٿو. پوءِ ھن ڳالھ سمجھي، مرڪي ان منظر مان
لطف اندوز ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالجبار لاشاري ۽
مختيار ٻٻر کي ٽنڊي ڄام وڃڻو ھو، عطاءَ الله ملاح جو گھر حيدرآباد ۾ آھي تن کان موڪلائي
رواناسين. روڊ تي ھڪ ريڙھي تي نارنگيون وڪڻڻ وارو بيٺو ھو. لڳيون به تازيون پئي ان
ڪري گاڏي روڪرائي اھي ورتم. ھڪ ته سنڌ ۾ رھندي ھي تازيون ۽ سوادي نارنگيون مان گھڻو
ڪري روز کائيندو آھيان. ٻيو ته بي مزي کاڌي مٿان اھي کائي موڊ بھتر ڪرڻو ھو. ائين
سفر جي شروعات ۾ نارنگين کائڻ جو مزو ورتوسين. پسند جو ميوو يا من پسند کاڌو کائڻ
۾ لطف آھي جنھن سان وقت جا لمحا خوشگوار ٿي وڃن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سفر ڪندي اچي بحريه
ٽائون پھتاسين جتان مبشر ملڪ شھر لاءِ روانو ٿيو. مان رات ڊاڪٽر شاھد جي ھڪ فليٽ
تي رھي پيس. ٿڪ ھو ۽ ٻيو صبح جو جلد ڪا مصروفيت ڪانه ھئي تنھن ڪري سڪون سان سمھي
پيس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گھري ننڊ ستل ھوس. صبح
جو ڊاڪٽر شاھد جي نوڪر اچي گھنٽي وڃائي. گھنٽي جو آواز به ھلڪو ھو تنھن ڪري ان تي
ڪو نه جاڳيس. ڊرائيور اچي در کڙڪايو پر پوءِ به سجاڳي ڪو نه ٿي. آخر ۾ ڊاڪٽر شاھد
کين چيو ته چاٻي کڻي وڃو ان سان وڃي دروازو کوليو. ھنن ائين ئي ڪيو ۽ اندر گھڙي
منھنجي ڪمري جي دروازي کي ناڪ ڪيو. ان تي مان اٿيس. صبح جا ڏھ ٿيا ھئا. رات واھ جو
ننڊ آئي آھي جو تازو ڪري ڇڏيائين. ھي ننڊ به بلا شي آھي جو ڪڏھن اچي ئي ڪانه، ڪڏھن
اڌ رات جو ڦٽي وڃي ته ڪڏھن گھري اچي وڃي. رات جو ننڊ نه اچي ته بستر ۾ پاسا
ورائيندي وقت نه گذرندو آھي. منھنجي ھڪ روسي دوست چواڻي ته جيڪڏھن ننڊ ڦٽي وڃي ته اجايا
پاسا ورائڻ جي بجاءِ اٿي ڪو ڪم ڪندو ڪر. وري جڏھن ننڊ اچي ته سمھي پوندو ڪر. مان
سندس ان ڳالھ تي عمل ڪندو آھيان. ننڊ ڦٽڻ تي اٿي لکڻ پڙھڻ کي لڳي ويندو آھيان جنھن
ڪري اھو وقت سجايو ٿي ويندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان اٿي تيار ٿيڻ لڳس
تيستائين ملازم چانھن ۽ نيرن تيار ڪرڻ ۾ لڳي ويو. مان اچي ڊرائينگ روم ۾ ويٺس ته ملازم
چانھن آڻي آڏو رکي جيڪا پي بس ڪيم ته ڊاڪٽر شاھد ۽ سندس ڀاءُ ڪامران قريشي به اچي
پھتا. پھچندي چيائون ته اڄ واھ جي ننڊ ڪئي اٿو جو اٿڻ جو نالو نه پئي ورتو. بس ڪڏھن
ڪڏھن ائين ٿيندو مون کين وراڻيو. ڪامران قريشي سان به ڀائرن جھڙو تعلق آھي تنھن
سان ڪچھري ڪيم. اسان جي ڪم ڪار جو وزن مٿس ھوندو آھي. جيتري اسان ساڻس حجت ڪندا
آھيون اوتري ھو دل سان موٽ ڏيندو آھي. جي جيارو ماڻھو آھي، ساڻس ڪچھري ڪندي ڪو نه ٿڪبا
آھيون. بحريا ٽائون ۾ مون جڏھن پلاٽ ورتو پوءِ وري فليٽ ورتم جيڪو زير تعمير آھي
تن جي چونڊ ۽ سڀ ڪم ڪار ڪامران جي ذمي ھوندا آھن. جيڪو ھن کي پسند آيو سو اسان جي
پسند ھوندو آھي. مون اڄ تائين اھو پلاٽ ۽ فليٽ ڪو نه ڏٺو آھي بس ڪامران ڏٺو آھي ته
ڪافي آھي جڏھن ٺھندو تڏھن اچي رھنداسين. جڏھن پنھنجائپ جو رشتو جڙي ته پوءِ ھڪ ٻئي
تي اعتماد جو پنھنجو ئي لطف آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪچھري ڪندي نيرن لڳي
جيڪا گڏجي کاڌيسين. تنھن کان پوءِ مون کي گلشن حديد وڃڻو ھو. ھڪ ته گھر کان ٻاھر ڪجھ
ڏينھن گذريا ھئا، ٻيو ته منھنجي ڀاڻج شبير ڪولاچي جو پٽ وليد جيڪو ڪيڊٽ ڪاليج پيٽارو
۾ پڙھندو آھي سو به موڪلن تي آيل ھو تنھن سان ملڻ جي خواھش ھئي. ھو پر اعتماد ۽ ليڊرشپ
جي صلاحيتن رکندڙ اھي. مان کيس ڪورس، ڪتابن جي چونڊ ۽ صلاحيتن تي ڀاڙڻ جي اھميت تي
سندس تربيت ڪندو آھيان. ان ڪري ھو مون سان شوق سان ملي وقت گذاريندو آھي. ان سان گڏ
سندس والد غلام شبير به موڪل تي آيل ھو تنھن سان به ملڻو ھو ۽ اتي ٻين عزيزن سان ڪي
گھڙيون گذارڻيون ھيون. سنگت کان موڪلائي گلشن حديد وڃڻ لاءِ ڊاڪٽر شاھد جي گاڏي ۾
روانو ٿيس. بحريه ٽائون کان گلشن حديد لنڪ روڊ سان اچجي ته ويجھو آھي پر رستو ڪجھ ڀڳل
ٽٽل آھي تنھن ڪري ھوريان ھلندي ڊرائيور ظھير سولنگي سان خبرون ڪندي اٽڪل اڌ ڪلاڪ ۾
اچي گلشن حديد گھر پھتس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پھچڻ سان ئي وليد
کان پڙھائي جو خبرون چارون ورتم. ٻار جي حوالي سان سنڌي چوڻي اھي ته ٻار مڇ جو وار
جيئن ورائينس تيئن وري. پر اھا چوڻي اسان جي ظاھري سوچ ۽ مٿاڇري روپ جي عڪاسي ڪري ٿي.
ان چوڻي مان والدين جو اختيار ۽ ٻار جي ننڍي عمر سبب ان جي طبيعت ۾ لچڪ ظاھر ٿئي ٿي.
والدين ۽ بزرگن کي اھو اعتماد رھي ٿو ته ھو ٻار جي پنھنجي مرضي موجب تربيت ڪري ان
جي شخصيت ٺاھي سگھن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻار جي دنيا جي
حوالي سان خليل جبران جي شعر تي به غور ڪريو جنھن جي ھڪ حصي جي معني آھي ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻار کي پاليو پر ان
کي پنھنجا خيال نه ڏيو. ڇاڪاڻ ته ھن کي اڳتي جنھن دنيا ۾ رھڻو آھي اھا توھان واري
دنيا ڪونھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">استاد طبقو وري چوي
ته مار ٻار جي سنوار آھي. پنھنجي معاشري ۾ ھر طبقو انھن چوڻين ذريعي پنھنجي اختيار
جو اظھار ڪري ٿو. اھي ڪيتري قدر درست آھن تنھن تي ھر ڪنھن جي پنھنجي پنھنجي راءِ
ھوندي پر ان مسئلي تي تحقيق ۽ وقت گذرڻ سان ھر ڪنھن جي اختيار تي غور ڪرڻ ۽ انساني
نفسيات جي تحقيق سان ماضي وارا تصور ڪمزور ٿيندي نظر اچن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان معاشري ۾ جيڪي
سٺي ۽ خراب جا معيار ٺھيا آھن، جن روين کي اسان پنھنجي عزت سمجھون ٿا سي ٻار لاءِ
به پسند ڪريون ٿا. جيڪو علم ٻار کي سٺي نوڪري وٺڻ ۾ مدد ڪري، جيڪو علم معاشري جي
رواج موجب مقبول ۽ سٺو ڄاتو وڃي ٿو سو اسان چاھيندا آھيون ته اسان جو ٻار به حاصل ڪري.
ٻين لفظن ۾ بار ڪافي حد تائين والدين، انھن جي دوستن ۽ معاشري جي ضرورت موجب ڪيريئر
جو چونڊ ڪري ٿو. ٻين جي انھن روين اختيار ڪرڻ سان ٻار جي اندر جي صلاحيت مري وڃي ٿي.
جيڏھن ڪنھن جي اندر جو انسان آرٽسٽ آھي تنھن کي جيڪڏھن ڊاڪٽر بڻائبو ته ھو وقت پيو
گذاريندو پر بي دليي ڪم ڪرڻ سبب ڪا وڏي ڪاميابي ماڻي ڪو نه سگھندو. ٻيا ڪي والدين
وري اھڙا جو ان ڳالھ ۾ خوش ته ٻار پڙھي ٿو باقي نوجوان کي جيڪو پسند اچي سو وڃي پڙھي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وليد جو والد گھڻو ڪري
نوڪري سبب ٻاھر ھوندو آھي. ھي وڏو پٽ ھئڻ ڪري ڄڻ گھر جو مالڪ ھوندو ھو، موٽر سائيڪل،
ڪڏھن گاڏي ھجڻ تي ھو ٻاھر پيو ويندو ھو. مھمان وغيرھ سان به منھن ڏيندو ھو. جڏھن
ھو ڪيڊٽ ڪاليج جي پابندي واري زندگي ۾ وڃي ڦاٿو ته پھرين ڀيري موڪل تي اچڻ سان گھر
۾ ڪيڊٽ ڪاليج جي براين ڪرڻ ۽ ھتي وڌيڪ سٺي تعليم ھئڻ وارا دليل ڏيڻ لڳو. پر سندس
والد کيس سختي سان چيو ته جيترا ڏينھن ھتي آھين سٺو وقت گذار پر توکي موڪل پوري ٿيڻ
تي موٽڻو آھي. ان معاملي تي وڌيڪ سوچڻ يا دليل ڏيڻ جي ضرورت ڪونھي. ھاڻ ڇا ڪري. ھو
موڪل پوري ٿيڻ تي جيئن ئي واپس ڪيدٽ ڪاليج ويو ته پوءِ ٻيھر ان کي ڇڏڻ جي ڳالھ ئي
وساري ڇڏيائين. ھاڻ سڪون سان اتي تعليم حاصل ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گلشن حديد ۾ رھندڙ
دوست يا عزيز جيڪي شھر ھجڻ ڪري نه پئي ملي سگھيا تن مان ڪن سان ملڻ ويس ته ڪن کي
فون ڪري ھتي ھجڻ جو اطلاع ڏنم. جيڪي ٿوري ٿوري وقت کانپوءِ ملڻ لاءِ ايندا رھيا. منجھند
ڌاري پنھنجي شھر جو ھڪ علم دوست ساٿي مسرور سيال ھڪ ٻئي ڳوٺائي کي ساڻ ڪري ملڻ آيو.
مسرور اسان جي شھر باڊھ جو ھڪ متحرڪ ڪردار، ڪالم نويس ۽ ادب سان چاھ رکندڙ شخص آھي.
ڪچھري دوران ٻڌايائين ته ھاڻ ھو پنھنجو اباڻو شھر ڇڏي گلشن حديد ۾ رھي ٿو. ٻھراڙي
۽ ننڍن شھرن ۾ گھٽ سھوليتن ۽ من پسند ماحول نه ھجڻ سبب پڙھيل لکيل ماڻھو گھڻو ڪري
لڏي وڏن شھرن ڏانھن اچن ٿا. ان سان جتي سمجھدار ماڻھن کان علائقا خالي ٿين ٿا اتي ٻھراڙي
جو سرمايو به شھرن ڏانھن منتقل ٿئي ٿو جنھن سان شھر ڏينھون ڏينھن ترقي ڪن ٿا ته ٻھراڙي
۽ ننڍا شھر اڳ کان به پوئتي پوندا وڃن ٿا. ان مسئلي جي تدارڪ ٿيڻ جا ڪي ويجھا امڪان
به نظر ڪو نه ٿا اچن. مسرور ۽ ٻئي دوست ڪچھري کان پوءِ منھنجي ڪتاب اتم ڪٿا مان ۽
منھنجو جھان جي ڪاپي جي تقاضا ڪئي سا بنھي کي ڏنم جنھن تي ٻڻ ٽن ڏينھن کان پوءِ
مسرور ھڪ تبصرو به لکيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو اسان جو
دوست مظھر جوڻيجو جيڪو علائقي جي اڪثر نيشنل بئنڪ برانچن ۾ مينيجر رھي رٽائر ٿيو
آھي سو ملڻ آيو. ڪتابن جي معالعي جو بيحد شوقين آھي. سندس تعلق راڌڻ شھر سان اھي
جيڪو اسان جي شھر کان ويجھو ئي آھي. مارڪيٽ ۾ ايندڙ نئين ڪتاب جو معالعو ڪندو آھي.
ملاقات ۾ مون کي انھن ڪتابن جي مواد تي باخبر ڪندو آھي. ھر ڀيري ڪي ڪتاب مون کي پڙھڻ
لاءِ ڏئي ويندو آھي. ھن اڳ رئيس ڪريم بخش نظاماڻي جو ڪيئي ڪتاب، قاضي خادم جي
يادگيرين جي ڪتابن سان گڏ علامه دائود پوٽي جي اڻپوري لکيل آتم ڪٿا جي ڪن قسطن تي ٻڌل
ننڍو ڪتاب جنھن ۾ سندس ننڍپڻ جي غربت وارن ڏينھن ۽ تعليم حاصل ڪرڻ جو ذڪر آھي. انھن
ڏينھن ۾ جڏھن تعليم عام ڪو نه ھئي تن ڏينھن ۾ ٻھراڙي جي غريب ڇوڪري جو سرندي وارن
ماڻھن جي ٻارن سان فقط قابليت جي بنياد تي گڏجي تعليم پرائڻ ۽ انھن کان پڙھڻ ۾ اڳ ڪڍڻ
جو بيان دلچسپ آھي. اھڙي ماحول ۾ ھڪ غريب ٻار جا جذبا ۽ سرندي واري ٻارن جي روين
سان گڏ شفيق استادن جي سرپرستي جو ذڪر ماضي جي ماحول کي واضح ڪيو آھي. مون کي انھن
لکڻين ۾ ڪي اھڙا لفظ به مليا جيڪي اسان ننڍپڻ ۾ ٻڌا پر اڄ جي نوجوانن شايد ئي ٻڌا ھجن.
مثال طور مون کي ڪڻس ٿي پيئي يعني بخار ٿي پيو. ھاڻي ڪڻس جو لفظ ڪٿي ٿو استعمال ٿئي..
علم ۽ ادب جي دنيا ۾ وڏو مرتبو رکندڙ ھن شخص پنھنجي ماضي جو حقيقتون سچائي سان
بيان ڪيون آھن. جي ھو پوري آتم ڪٿا لکي ھا ته پڙھندڙن کي بيحد پسند اچي ھا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪچھري دوران چيائين
ته ھن ڀيري مون توھان لاءِ فضل الھ قريشي جي يادگيرين جو ڪتاب آندو اھي. ھو مٿين
سطح جو ڪامورو رھيو آھي تنھن ڪري گھڻين واقعن، حالتن، فيصلن، ڏاڍاين جو اکين ڏٺو
شاھد آھي. ھن اھي قلمند ڪري ڄڻ ھڪ دور جو معمول، معاملا ۽ وارڌاتون پڌريون ڪيون آھن.
مون کائنس اھو ڪتاب وٺي سندس ٿورا مڃيا. مظھر جوڻيجو ھاڻي رٽائر آھي تنھنڪري کيس
صلاح ڏنم ته ان وسيع معالعي واري ڄاڻ کي قلمبند ڪرڻ شروع ڪر. اڪثر دوستن کي اھڙي
صلاح وڻندي آھي پر عملي طور تي ان کي شروع ڪرڻ ۾ ڪجھ ھٻڪ محسوس ڪندا آھن. بھرحال
مان اھڙن دوستن کي لکڻ لاءِ ھمٿائيندو رھان ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جي وقت منھنجا ڀاڻج
حنيف ۽ نعيم ڪولاچي به ملڻ آيا. اسان سڀ ٻاھر لان تي ڪرسيون وجھيون ويٺا ھئاسين. غلا۾
شبير جي گاڏي بيٺي ھوندي ھئي خيال آيو ته ڪو ڊرائيور ھٿ ڪري ان کي استعمال ڪجي. سنگت
ساٿ جون گاڏيون آھن جنھن ڪري ڪيڏانھن اچڻ وڃڻ جو ڪو مسئلو ڪونھي. ڪڏھن ڪريم جي ٽئڪسي
استعمال ڪندا رھندا ھئاسين جيڪا ڪراڄي شھر ۾ سولائي سان ملي وڃي ٿي. پر ھڪ گاڏي
پورو وقت پاڻ سان ھوندي ته چر پر وڌيڪ ڪري سگھبي جنھن سان ميل جول بھتر ٿي سگھندي.
منھنجي ان خيال تي ھنن پاڻ ۾ ھڪ ٻئي کي چيو ته ھن بروھي ڊرائيور کي گھرايون ٿا. ھو
سٺو ڊرائيور آھي ۽ ڪم ڪار ۾ تعاون ڪرڻ وارو رويو رکي ٿو. ٿورو کلي چيائون ته ڪم جو
ڀلو آھي پر ٿورو چنڊو آھي جو ڊيوٽي کان ڪڏھن گسائي ويندو آھي. مون چيو ته ان جي ڪمي
پيشي کي سنڀالي وٺنداسين کيس گھرايو. پپري ۾ رھندو ھو سو جلد اچي اسان وٽ پھتو. ھنن
چيس ته ماما سان سڀاڻي کان ڊيوٽي ڪرڻي اٿئي واندو آھين يا نہ. وراڻيائين ته اڄڪلھ
بيروزگار آھيان ان ڪري مامي سان ڊيوٽي ڪندس. ڪچھري ڪندي مون کانئس پڇيو ته جتي
تنھنجي طبيعت ۽ ڪم جي تعريف آھي اتي تنھنجي گسائڻ جي شڪايت آھي سو ڇو. ان کان اڳ
جو ھو جواب ڏئي ڇوڪرن چيو ته ماما ھن پيار جي شادي ڪئي آھي اھا به پاڻ کان اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سال وڏي عمر جي عورت سان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واقعي مون کانئس
تصديق ڪرڻ چاھي تنھن تي وراڻيائين ته ھا ماما. پر ايڏي وڏي عمر جي عورت سان شادي؟.
پوري اعتماد سان وراڻيائين ته ماما پيار ۾ عمر ٿورو ئي ڏسبي آھي. ان تي ڇوڪرن ٿورا
چرچا ڀوڳ ڪيس جنھن تي ھو به ڪو نه چڙيو. مون کيس صبح جي اچڻ جو چئي روانو ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان گلشن حديد ۾ چڪر
ھڻي ڪن دوستن ۽ عزيزن سان ملي موٽيس ته اسان جو ڳوٺائي دوست گل منير سومرو منھنجي
انتظار ۾ ويٺو جنھن مون کي پنھنجي ٻئي نمبر پٽ جي شادي جو ڪارڊ ڏنو. گل منير بيحد
سلڇڻو ۽ ملنسار طبيعت جو شخص آھي. اڄڪلھ ميمڻ ڳوٺ جي نيشنل بئنڪ برانچ ۾ مينيجر آھي.
مون سندس وڏي پٽ ذيشان بابت پڇيو جيڪو آمريڪا ۾ رھندو آھي. ھن چيو ته شادي ۾ اھو به
ايندو تنھن ڪري ان سان توھان جي ملاقات ٿي ويندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئن شام جون
مصروفيتون پوريون ڪري پنھنجي ڪمري ۾ سمھي ننڊ جي آغوش ۾ ھليو ويس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو ڊرائيور به اچي
پھتو. جيستائين تيار ٿي نيرن ڪريان کيس گاڏي صاف ڪري، پئٽرول وجھرائي گاڏي تيار رکڻ
لاءِ چيم. اڄ منظور ڪوھيار صاحب سان سعدي ٽائون ۾ وڃي ملڻ جو پروگرام ٺاھيو ھيم. فون
ڪري دعا سلام ڪرڻ کانپوءِ کانئس اڄ جي سندس مصروفيت جو پڇي پنھنجي اچڻ جو ارادو
ظاھر ڪيم. ھن وراڻيو ته مان واندو آھيان، گھر ۾ ھوندس توھان ضرور اچو. ھن پنھنجي
گھر جي ايڊريس به ايس ايم ايس ذريعي موڪلي ڏني. مون تيار ٿي نيرن ڪئي ۽ سعدي ٽائون
روانو ٿيس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منظور ڪوھيار صاحب
اڳ گلشن حديد ۾ رھندو ھو جنھن سان ھتي اچڻ تي ڪافي سٺو وقت گذرندو ھو. جتي ھو دل
گھريو دوست آھي اتي ھن جي وسيع مطالعو ھئڻ ڪري ساڻس ڪچھري جو لطف ايندو آھي. ڪنھن
موضوع تي ڳالھائڻ شروع ڪريون ته ھو نھايت ئي گھرائي سان حوالن ذريعي ڳالھائيندو آھي.
جتي سندس مطالعو وسيع آھي اتي مشاھدو به گھرو اٿس. اسان ٻئي سنڌ جي ٻھراڙي سان
تعلق رکڻ، ننڍپڻ ۾ ساڳئي علائقي ۽ ماحول ۾ رھڻ ڪري ھڪ ٻئي جي احساسن کي سمجھندا
آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو گڏجي واڪ ڪرڻ
لاءِ نڪرندا ھئاسين، روڊ تي پنڌ بجاءِ مٿانھين سطح کان ھيٺ بنجر زمين طرف لھي ھڪ
ھنڌ ننڍي ٽڪري ھئڻ تي ان طرف چڙھي ھائيڪنگ ڪندي ٿڪجي ان ٽڪري تي ٺھيل ھڪ ھوٽل ۾
چاءِ جي دور تي ڊگھي ڪچھري ڪندا ھئاسين. جيڪڏھن ڪنھن مصروفيت سبب واڪ ڪرڻ جو وقت نه
ملي سگھندو ھو ته پوءِ سڌو ان ھوٽل جو رخ ڪندا ھئاسين. ان چوياري جو اھڙو لطف ھو
جو جيڪڏھن نه ملون ته ڪمي محسوس ٿيندي ھئي. ڪڏھن دير ٿيڻ تي ھڪ ٻئي کي ياد ڏياريندا
ھئاسين. سچي ڳالھ اھا آھي ته مان کانئس سکندو ھوس ۽ سندس ڄاڻ مان فائدو حاصل ڪندو
ھوس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ٽڪري واري ھوٽل
تي ٿيندڙ ڪچھري ۾ ھفتيوار موڪلن ۾ صوفي ذلف علي به اچي گڏبو ھو. ڪڏھن ھو اڳ ۾ ويٺو
ھوندو ھو ته اسان وڃي سندس چوياري جو حصو ٿيندا ھئاسين. ذوالفقار علي ڪمبوھ عرف
صوفي ذلف علي به لاجواب ماڻھو آھي. صوفي نظريي ڏانھن مائل ھجڻ ڪري سندس طبيعت ۾
صوفياڻو رنگ آھي. سندس سوچون ۽ خيال اسان سان ملندا آھن ان ڪري ھو اتي اڪثر ڪري
منظور ڪوھيار سان ملندو رھندو آھي. صوفي سوچ ۽ موضوع تي سندس ڪتاب ڪليد تصوف به ڇپيل
آھي. مھذب، ملنسار طبيعت جو مالڪ آھي جنھن ۾ ڪا وڏائي ڪونھي. ھو پيشي جي لحاظ کان
جج آھي پر پوءِ به ماڻھن جي وچ ۾ گذاريندو آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڀيري ھو ٻن
ھمراھن سان گڏ ان ٽڪري واري ھوٽل تي ويٺو ھو. اسان به وڃي سندس محفل جو حصو ٿياسين.
ڪچھري اڳ ئي پئي ھلي. ھڪ ھمراھ جو تعلق سرائڪي بيلٽ سان ھو. ٻيو مقامي ھو. ڪنھن
موضوع تي ڳالھائيندي اھو سرائڪي بيلٽ وارو ھمراھ جنھن پنھنجو تعلق صوفي لڏي سان پئي
جوڙيو سو ھر ڳالھ تي بحث ۾ چوي ته توھان کي خبر نه ھوندي مان ٿو توھان کي ٻڌايان. ٻه
ٽي ڀيرا ته برداشت ڪيوسين پوءِ مان ۽ منظور ڪوھيار بحث کان لاتعلق ٿي پاڻ ۾ خبرون
چارون ڪندا رھياسين. شڪر آھي جو ھو جلد اٿيا. کين رخصت ڪري جڏھن صوفي ذلف علي اچي
اسان سان ويٺو ته کيس چيوسين ته ھي ڪھڙا ماھر وٺي اچي ويھاريا ھيئي. ھڪڙي مھرباني ڪر
جيڪڏھن اھڙا ڪي ماھر ڪنھن سبب تو سان ويٺل ھجن ته اسان کي اڳتي وڃي ويھڻ جو اشارو ڪندو
ڪر. پاڻ به ان کي محسوس ڪري چڪو ھو تنھن ڪري اڳتي خيال ڪرڻ جو واعدو ڪيائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منظور ڪوھيار صاحب ڪيئي
ڪتابن جو مصنف آھي. سندس لکيل ڊراما ۽ ڪھاڻيون وڏي معيار جون آھن. ڪجھ وقت اڳ سندس
ناول طريقت جو سج ڇپجي مارڪيٽ ۾ آيو آھي. اھو ناول قلندري فڪر ۽ قلندر جي سفر تي ٻڌل
آھي. قلندر شھباز کي جتي سنڌ جي ماڻھن سان گڏ پنجاپ جي ماڻھن جي وڏي تعداد پير طور
مڃي ٿو اتي سنڌ جو قوم پرست طبقو ان کي پسند ڪو نه ڪندو ھو. ھڪ سبب ته سندس شاعري
فارسي ۾ ھئي ٻيو ته ڪن قومپرست ليڊرن جي اھڙن رمارڪس ته ھي ڪو جاسوس يا ايجنٽ ھو. قومپرست
سوچ رکندڙ گھڻا نوجوان اھڙين ڳالھين جو اثر وٺي ويا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاڻي ڪنھن جي ھمٿ
آھي جو ان عام سوچ جي خلاف لکي ککر ۾ کڙو ھڻي پر ڪوھيار صاحب ھمٿ ڪري ھي ڪتاب لکي
ان تاثر کي رد ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آھي. ھن جيڪي حوالا ڏنا آھن ان ۾ سائين جي ايم سيد،
مخدوم محمد ھاشم ٺٽوي، مولانا غلام مصطفي قاسمي جھڙن شخصيتن جا قلندر جي باري ۾ چيل
يا لکيل مثبت رمارڪس جو ذڪر آھي. ھن لکڻ جو مقصد ڪو قلندر شھبار کي بزرگ مڃائڻ ڪونھي
پر مان منظور ڪوھيار جي ان ھمٿ جو ذڪر ڪري رھيو آھيان جيڪا ھن ڪئي ۽ درست حوالن کي
ماڻھن آڏو پيش ڪيو. ھن ناول ۾ ان دور جي تاريخ، جاگرافي، مختلف علائقن جي سماجي
حالتن جي ذڪر سان گڏ صوفي فڪر جو سٺي نموني بيان ٿيل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تازو سندس ھڪ ٻيو
ناول ڊي ناڪ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مارڪيٽ ۾ آيو آھي. ھي ناول سندس پرڏيھ ۾ ھڪ ڪورس دوران، اتي ھاسٽل جي
زندگي ۽ ڪورس جي ساٿين سان گذاريل وقت جو حال احوال بابت آھي. جتي ھو سٺو ليکڪ آھي
اتي ھو مصنوعي شھرت ۾ يقين ڪو نه رکندو آھي. ايستائين جو ھو پنھنجي ڪتابن جي مھورت
۾ دلچسپي ڪو نه وٺندو آھي. ھڪ ڀيري حيدرآباد ۾ ٿيندڙ ھڪ لٽريچر فيسٽيول ۾ کيس اچڻ
۽ ڪتاب آڻڻ جو چيو ويو ته سندس ڪتاب جي مھورت جي تقريب منعقد ٿئي. ان تقريب ۾ ڪي ٽي
چار ڏينھن ھئا. ھن کين وراڻيو ته جن ماڻھن ڪتاب ئي ڪو نه پڙھيو آھي سي ڪتاب تي ڇا ڳالھائيندا،
ٻيو جن ماڻھن جا نالا کنيا اٿو سي علمي حوالي سان ڪا ڄاڻ ڪو نه ٿا رکن. رھجي ويندو
ڦوٽو سيشن تنھن ۾ مون کي ڪا دلچسپي ڪونھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ڪلاڪ کن ۾ اچي
سندس گھر پھتس. خوش ٿيو پوءِ ھڪ ٻئي کان حال احوال ورتاسين. لکڻ پڙھڻ کان ويندي اسڪالا
جي ايندڙ فنڪشن تي به صلاح مشورو ڪيوسين. تواضع به ڪندو رھيو. چيائين ته تو کي لاڙڪاڻي
جا زيتون پسند آھن سي مان صبح خاص ڪري وٺي آيو آھيان. کيس چيم ته گلشن حديد مان
توھان جي شفٽ ٿيڻ تي منھنجو کوڙ نقصان ٿيو. وراڻيائين ته ھتي ٻارن کي اسان جي ضروت
ھئي، تن جي سانگي آيا آھيون. ڳالھ ته ٺيڪ آھي مان به ساڳئي صورتحال مان گذري رھيو
آھيان؛ مون کيس وراڻيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڳالھين دوران ھن ٻڌايو
ته ھتي به مان روز شام جي وقت واڪ ڪندو آھيان. علائقي ۾ جوکين جا ڪي ڳوٺ آھن تن
سان دعا سلام ڪرڻ سان گڏ ڪڏھن بيھي ساڻن خبرون چارون به ڪندو آھيان. ھڪ ڀيري ناظم
جوکيي جي قتل جي ڪيس تي گفتگو ٿي. ھو ان جي پونئيرن تي ڪاڙيل ٿي نظر آيا. ھنن چواڻي
ته ھنن اسان جي سردار کي جيل ۾ وجھرائي ڇڏيو. ٻين لفظن ۾ ڪنھن جي بيگناھ قتل کان
سردار جي مقام کي مٿانھون سمجھن ٿا. دنيا ناظم جوکيي جي پونئرن کي انصاف ڏيارڻ
لاءِ ڪوششون ڪري ٿي. ھي ان قوم جا ماڻھو وري سردار جي عزت جي فڪر ۾. اھا ڳالھ ٻڌي
مون سوچيو ته سنڌ جي ماڻھن کي سرداري نظام ۽ پيري مريدي ڪيڏو نه جڪڙي رکيو آھي جو
نه منجھس انصاف جي فڪر ته نه وري انسانيت جي ڪا پرواھ. غلامي جي ھي شڪل اسان تي
مسلط ٿيل آھي پر اسان ايڪويھين صدي ۾ به بي چين ٿي ان مان جان ڇڏائڻ لاءِ عملي طور
تي موثر ۽ منظم مزاحمتي ڪوششون ڪو نه ٿا ڪريون. ڪٿي اسان جا پڙھيل لکيل ماڻھو نعري
بازي ته ڪن ٿا پر انھن سردارن سان ملڻ جلڻ تي فخر ڪن ٿا.. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منظور ڪوھيار سان ٽي
چار ڪلاڪ ڪچھري ڪري پوءِ سچل ڳوٺ لاءِ روانو ٿيس. صبح جو ئي حريف چانڊيي کي پنھنجي
اچڻ جو ٻڌائي ڇڏيو ھيم. ان سان گڏ ڊاڪٽر شير مھراڻي سان به ملڻو ھو. اسان موسميات
وٽ ھڪ ھوٽل ۾ گڏجڻ جو فيصلو ڪيو جتي ھي سنگت ملندي جلندي رھندي ھئي. يعني ھتان جي
سنگت جو ٿاڪ ھيو. اتي مون کي حسن درس جي ڪلام جا ٻول به ياد آيا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي ھوا تنھنجي حسن جي ھاڪ ۾</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پئي ڦري ھر ٿاڪ ۾ ھر ٿام ۾</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن جھڙي نموني ٿاڪ
۽ ٿام جھڙا ھڪ ٻئي جا ضد لفظ ھڪ ئي سٽ ۾ استعمال ڪيا آھن سي سندس قابليت جي
نشاندھي ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پھتاسين ته حريف اڳ
ئي موجود ھو. ويھڻ جي پرسڪون ۽ صاف سٿري جاءِ ھئي. ملي حال احوال ڪرڻ لڳاسين. حريف
چانڊيو قومي ڪارڪن آھي. شاگردي جي زماني کان ئي سياسي سرگرمين سان لاڳاپيل رھيو
آھي پر سندس سياست ھميشه پرامن رھي آھي. ڪنھن وقت ھو مير مرتضي ڀٽي جي پارٽي ۾ ڪافي
سرگرم رھيو. ھاڻ ھو عوامي جھموري پارٽي ۾ متحرڪ آھي. ھو قومي حوالي سان ميڙاڪن ۾ وڌي
چڙھي حصو وٺندو رھندو آھي. سچل ڳوٺ جي سنگت جو مکيه ڪردار آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شانتي ننگر ۽ ان
کانپوءِ سچل ڳوٺ ڪن ھمٿ وارن ٺاھيو ھو جن کي آباد ڪرڻ ۾ ڪراچي آيل انھن نوجوانن جو
حصو ھو جيڪي ھن وڏي شھر ۾ رھائش لاءِ پريشان رھندا ھئا. حڪومتي ادارن جي مزاحمت، ڪٿي
ڏاڍائين کي برداشت ڪندا رھيا. مان ھڪ ڏينھن شانتي ننگر ۾ رھندڙ پنھنجي دوست مرحوم
مشتاق ٻگھيي سان ملڻ ويو ويو ھوس ته ان ڏينھن ان نئين آبادي کي ڊاھڻ لاءِ سرڪاري
مشينري پھتل ھئي ۽ اھا گھر ۽ اڏاوتون ڊاھڻ لڳي جنھن تي اتان جا رھائشي مزاحمت ڪرڻ
لڳا. منھنجي دوست به پنھنجي نوڪر کي چيو ته ھي جو ٽريڪٽر ۽ مشينري اڳتي پئي وڌي
تنھن طرف فائرنگ ڪندو رھ. اسان جي سامھون ھن پوءِ ڪيئي فائر ڪيا. ماڻھن جي اھڙي
مزاحمت تي سرڪاري ادارا پوئتي ھٽي ويا ۽ وقت سان گڏ ھي آبادي ڄڻ ته پڪي ٿي ويئي. جڏھن
رنگ متو ته پئسي وارن پوءِ گھر خريد ڪري انھن ۾ رھڻ شروع ڪيو.. اڄ سچل ڳوٺ ھڪ متحرڪ
آبادي ھئڻ سان گڏ ڪراچي شھر ۾ سنڌين جي قوت آھي. ان جي سماجي ۽ ادبي سرگرميون ھاڻ ڪراچي
جي سنڌي ماڻھن کي پاڻ ڏانھن ڇڪين ٿيون. اتي قائم ڪيل لئبرري ۽ ڪميونٽي سينٽر اھڙين
سرگرمين لاءِ ھنڌ مھيا ڪري ٿو. ان سان گڏ روشن تارا سڪول سنڌي ٻولي ۾ تعليم ڏيڻ جو
وڏو ادارو آھي جنھن کي مقامي ماڻھو وڏي جاکوڙ سان ھلائي رھيا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جلد شير مھراڻي به اسان
جي ڪچھري ۾ شريڪ ٿيو. شير مھراڻي جنھن طريقي سان پنھنجي علم، مشاھدي ۽ قلمي پورھيي
سان پنھنجو پاڻ مڃايو آھي سو اسان لاءِ فخر جي ڳالھ آھي. شاھ جي جماليات تي لکڻ
ھجي يا ٻئي ڪنھن موضوع تي لکڻو يا ڳالھائڻو ھجي ھو انھن موضوعن سان انصاف ڪري ٿو. ڪراچي
يونيورسٽي ۾ سنڌي ٻولي جو پروفيسر طور ڪم ڪندڙ شير مھراڻي سچل ڳوٺ سان گڏ ڪراچي
شھر جي ادبي سرگرمين ۾ وڌي چڙھي حصو وٺي ٿو. شير مھراڻي يونيورسٽي کان سڌو ھتي آيو
ھو تنھن ٿوري دير ٿيڻ تي معذرت ڪيائين پر سندس دير ڪرڻ جو سبب ذميواريون ھيون. اتي
ڪچھري دوارن مون کيس پنھنجي ايندڙ فنڪشن جا تفصيل ونڊي سندس مشورا ورتا. ان سان گڏ
ان فنڪشن ۾ ڪردار ادا ڪرڻ بابت عرض ڪيو جيڪو ھن خوشي سان قبول ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ھوٽل ۾ وڃڻ مھل
ڊرائيور کي پئسا ڏيون ويو ھوس ته ھو به لنچ ڪري. واپس گاڏي ۾ اچي ويٺس ته کانئس پڇيم
ته لنچ ڪئي اٿئي؟ وراڻيائين ته ماما کاڌو ورتو ته اٿم پر گھر وڃي گھر وارن سان گڏ
کائيندس. ڪالھ واري ڳالھ ياد آئي ته ھن جي پيار جي شادي ٿيل آھي ان ڪري ھن سان گڏ
کاڌي کائڻ جي ڪوشش ڪندو. پيار به ڇا ته سحر آھي جو محبوب ۾ ساھ ھجي ٿو. ڪٿي وري
سماجي رسمن سبب ڪي طور طريقا ٿين ٿا. ڪراچي شھر سان تعلق رکندڙ اسان جو ھڪ ساٿي
چوندو ھو ته منھنجي گھر واري شام جي چانھن ايستائين نه پيئندي آھي جيستائين مان نه
پھچان. منھنجي پھچڻ تي پوءِ گڏ چانھن پيئندا آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سوچيم ته جي اڃا پنھنجا
ڪم ڪار ڪيم ته ھن جي ماني پاروٿي ٿي ويندي تنھن ڪري کيس چيم ته گلشن حديد واپس ھل.
ٽپھري ڌاري اچي پھتاسين. کيس چيم ته جلدي گھر وڃ. خوش ٿي گھر روانو ٿيو جيڪو پپري
۾ ھجڻ ڪري ويجھو ئي آھي. مون گھر پھچي ٻئي ڏينھن نيو سعيد آباد وڃڻ لاءِ مبشر ملڪ
سان صبح ملڻ جو پروگرام طئي ڪيو. ھن چيو ته مان صبح ئي تو وٽ گلشن حديد پھچي ويندس
جتي نيرن ڪري روانا ٿينداسين. اسان کي پير انعام راشدي جي دعوت تي وڃڻو ھو. ڊرائيور
کي فون کي ھلڻ جي پروگرام جو اطلاع ڏئي صبح جو وقت تي اچڻ جي تاڪيد ڪيم. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ مبشر ملڪ شھر
کان گلشن حديد پھتو. اسان پروگرام موجب نيرن ڪري نيو سعيد آباد روانا ٿياسين. اسان
لنڪ روڊ ذريعي موٽر وي تائين پھتاسين. نيو سعيدآباد تائين روڊ سٺو ھو تنھن ڪري سفر
سولو ڪٽجي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سعيدآباد شھر ڪراس ڪرڻ
کانپوءِ ھڪ رستو کاٻي طرف پير جھنڊي وارن جي ڳوٺ ٿي ويو جنھن تي ھلندا پير انعام
راشدي جي اوطاق جي آڏو وڃي گاڏي جھليسين. گاڏي مان لٿاسين ته اتفاق سان پير انعام
به ٻاھر نڪتو ھو سو وڌي اچي اسان سان مليو ۽ پنھنجي اوطاق ۾ ويھاريائين. ساڻس دعا
سلام ۽ ڪچھري دوران کيس ھتان جي ھڪ بزرگ پير عباد راشدي ۽ ان سان گڏ پير عبيد
راشدي جيڪو ادبي لڏي جو ماڻھو آھي تنھن سان ملڻ جي خواھش ظاھر ڪيم. جاچ ڪرڻ تي خبر
پئي ته پير عباد راشدي ته حيدرآباد ويل آھي. پير عباد سنڌ يونورسٽي ۾ پروفيسر رھي
چڪو آھي جيڪو ھاڻ پنھنجي خانداني گادي کي سنڀالي ٿو. باقي پير عبيد کي نياپي ملڻ
تي جلد اچي پھتو ۽ ڪچھري جو حصو بڻيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پير عبيدالرحمان راشدي
جيڪو ادبي دنيا ۾ پير عبيد جي نالي سان ڄاتو وڃي تنھن پوليٽيڪل سائنس جي سبجيڪٽ ۾
پوسٽ گريجوئيٽ ڪئي آھي. ھن لکڻ جي شروعات ننڍي عمر ۾ شاعري سان ڪئي. نثري نظم
کانپوءِ سندس لاڙو افساني طرف ٿيو جتان پوءِ ھن ننڍيون ڪھاڻين لکڻ شروع ڪيون. کيس
معياري ڪھاڻين لکڻ تي ڪيئي ايوارڊ به مليا. سندس ٻه ڪتاب ڇپيل آھن. ھو اڄڪلھ آتم-ڪٿائي
ناول تي ڪم ڪري رھيو آھي. سندس خانداني نسبت پير پاڳاري جي خاندان سان ھئڻ ڪري ان
سان تعلق ھئڻ جي باوجود ھو نظرياتي طور تي سائين جي ايم سيد جو پرستار آھي. مان
سندس لکڻيون پڙھندو ھوس ان سان گڏ ساڻس فيس بڪ ذريعي رابطو رھندو آھي ۽ ھڪ ٻئي جي
لکڻين تي پنھنجي راءِ ڏيندا رھندا آھيون. ادبي لڏي جو ماڻھو آھي تنھن سان ملڻ تي ماضي
۽ حال جي قومي مسئلن ۽ ادبي صورتحال تي خيالن جي ڏي وٺ ٿي. نفيس ۽ قربائتو ماڻھو آھي
ان ڪري ساڻس ڪچھري جو لطف اچي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن پير خاندان جو
تعلق پير پاڳاري جي خاندان سان آھي. جتي پاڳارو خاندان پڳ ڌڻي ٿيو اتي ھن خاندان
علم جو جھنڊو کنيو. سبب ڇا به ھو پر پير ڳوٺ خيرپور مان لڏي ھو اچي لاڙڪاڻي ضلعي
جي ھڪ ڳوٺ ۾ ويٺا جتان پوءِ ھنن نيو سعيدآباد ۾ موجودھ مقام تي اچي پنھنجي دنيا
آباد ڪئي. ھتان جو مدرسا وڏيون درسگاھون رھيون آھن جتي مولانا عبيدالله سنڌي به پڙھائيندو
ھو. ان ڪري ڪيترا ماڻھو علم پرائي سماج ۾ خدمت ڪن پيا. ھتان جي لئبررين جو شمار ملڪ
جي چوٽي جي لئبررين ۾ ٿيندو ھو جتي ھزارين ڪتابن سان گڏ قلمي نسخا ۽ ناياب ڪتاب به
موجود ھئا. اڳ ڄاڻ جو وڏو وسيلو اھي ڪتبخانه ھئا جيڪي موجودھ دور جي نسل لاءِ ڪشش
نه رھيا آھن. ان ڪري ڪيترن نالي وارن خاندانن پنھنجيون خانداني لئبرريون ڪن ادارن
جي حوالي ڪري ڇڏيون آھن جو انھن جو نئون نسل ان کي سنڀالڻ جي ذميواري کڻڻ لاءِ
تيار ڪونھي. ھتي جي ڪن لئبررين جو به ڪجھ حصو ڪن ادارن کي ڏنو ويو آھي ته ڪي موجود
آھن. مدرسن مان به ڪي ھلن ٿا ته ڪي بند ٿي ويا آھن. سنڌ ۾ جتي اصلي مدرسا بند ٿي
رھيا آھن يا انھن ۾ ماڻھن جي دلچسپي نه رھي آھي اتي وري جيڪي مدرسا ملڪ جي اترين
علائقن جا ماڻھو ۽ پختون علائقن جا ماڻھو اچي ٺاھين ٿا سي وڏي پيماني تي ھلن ٿا ۽
انھن مدرسن جو تعداد ڏينھون ڏينھن وڌندو رھي ٿو جنھن تي ھن علائقي جا سيڪيولر مزاج
ماڻھو اڪثر ڪري ڳڻتي جو اظھار به ڪندا رھن ٿا. انھن مدرسن کي ڪٿان فنڊ به ملن ٿا ته
شاگرد به گھڻو ڪري اترين علائقن جا آھن. جيڪڏھن انھن ٻارن کي ديني تعليم ڏيڻي آھي
ته انھن کي پنھنجي علائقي ۾ مدرسا کولي ڏين. ھتي مدرسي کولڻ وارو به ٻاھريون ته شاگرد
به ٻاھريان. جھان مڙئي سمجھ کان چڙھيل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سندن خاندان جو ھڪ
عالم سيد بديع الدين شاھ کي سعودي عرب ۾ ايتري مڃتا ھئي جو ھي کيس چوٽي جي عالمن ۾
شمار ڪندا ھئا. ھو اتي درس ڏيندو ھو. جنھن لاءِ اھو به ھُلايو ويو ته ھو ڪعبت الله
تي ھڪ گروھ طرفان قبضي واري ڪوشش ۾ شامل ھو پر پوءِ اھو الزام ثابت ڪو نه ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ھن خاندان مان جتي پير عبيد جھڙا اديب پئدا ٿيا
آھن اتي وري ھتان جي خاندان جي بزرگن جي سني ۽ اھل حديث مسلڪ کان ھٽي پير اعجاز جھڙا
صوفي به پئدا ٿيا جن صوفي مت جي پرچار ڪئي ۽ راڳ جي جھان کي ڪيئي ڪلام ڏنا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جلد ماني لڳي جيڪا
کاڌي سين جنھن کان پوءِ پير انعام پنھنجي زمينن ۽ فارم ھائوس ڏانھن وٺي وڃڻ جو
پروگرام ٻڌايو. پير انعام سان گڏجي ھن جي فارم ھائوس تي وياسين جتي رنگ لڳو پيو ھو.
اتي ڪيئي جانور، پکي رکيل ھئا جن جي چر پر تفريح جو سبب پئي بڻي. انھن بابت به پير
صاحب کان پڇندا پئي رھياسين. اتي ھڪ وڏو سئمنگ پول به ٺھيل ھو جتي ماضي ۾ ڪي سفارتڪار
به اچي ھن من پسند ماحول ۾ ترڻ جو لطف وٺندا ھئا. ائين ھن خاندان جي مھمان نوازي
جي روايت پراڻي آھي جنھن کي پير انعام زندھ رکڻ سان گڏ ان ۾ واڌارو ڪري رھيو آھي. پير
انعام سوشل ماڻھو ھئڻ سان گڏ سير تفريح جو شوق رکڻ ڪري دنيا جا ڪيترا ملڪ گھمي آيو
آھي جتي سندس دوستن جو وڏو حلقو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي فارم ھائوس
درياھ جي بند ڪناري واري پڪي جي زمين تي ھو. اسان پير انعام سان گڏ پنڌ ڪندا فارم
ھائوس جو اندريون حصو ڏسي پوءِ ان جي چوڌاري زمينون ڏسندا ھلندي ھلندي وڃي درياھ
جي بچاءُ بند تائين پھتاسين. ان مٿان لنگھي بند جي ٻي ڀر وياسين جتي جي زمين به پير
صاحب جي ھئي. ڪچي جي زمين پوکي راھي لاءِ بھترين ٿئي ٿي. ھر سال درياھ شاھ جي اٿل
ھيٺ ايندر ھي زمينون سم ڪلر کان پاڪ پنھنجي زرخيزي ۾ مٿاھيون آھن. اتي پوکيل ساين ڀاڄين
جي ساوڪ سان گڏ ڪيترين ئي ساين ڀاڄين جي ڦولارجڻ جو نظارو دلڪش ھو خاص ڪري اسان جھڙن
لاءِ جيڪي سنڌ جي ڌرتي تي اھڙو من موھيندڙ منظر گھٽ ئي ڏسن ٿا. ان منظر ۾ شام جي
پھر جي خوبصورتي جي جھلڪ به ڏٺي سين. ان سان گڏ پير صاحب کان اونھاري ۾ دريا جي
موج ۽ ڪچي جي زمينن تي ٿيندڙ پوک بابت ڄاڻ پئي ورتيسين. سنڌ جي سون ورني ڌرتي ڇا ته
اپائي ٿي. اسان جي ڪوتاھي چئجي جو ھيتري زمين مان مغربي ملڪن جي معيار جيتري پئداوار
حاصل ڪري ڪو نه ٿا سگھون. ان جو سبب سائنسي تحقيق ۾ پوئتي رھڻ ۽ محنت جي کوٽ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سوال اھو آھي ته مغرب
۾ زرعي ترقي تي ڪم کي ڪو گھڻو وقت ڪو نه ٿيو آھي پر مشرق ۾ اسان جي زرعي ڪرت صدين
کان جاري آھي. ان جي باوجود اسان تحقيق جي جھان ۾ پوئتي رھياسين. اسان جو زور
معمول تي ھو جنھن اسان کي اتي ئي رکيو جتي بيٺل ھئاسين. ھاڻ مغرب جي ترقي مان اسان
ڪجھ فائدو وٺي زرعي اپت وڌائي رھيا آھيون. پر ھو اڳتي رھندي زمينن مان وڌيڪ اپت ۽
فائدو وٺي رھيا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان زمين تي ٿورو
وقت گذاري وري پير صاحب جي ٻي لانڍي تي آياسين جيڪا پڻ سڀني سھوليتن سان آراسته ھئي.
ويھڻ لاءِ ھڪ ڪشادي لانڍي جنھن جي اندرين حصي ۾ خوبصورت چٽسالي وانگر ٻارين تي ٺھيل
رنگين اسمن جي اڏاوت ھئي. ڇت ۽ ڀتين تي ان اڏاوت جو منظر دلڪش پئي لڳو. اھو پراڻي
قسم جي لانڍي جيڪا ماضي ۾ سنڌ جي ٻھراڙين ۾ اوطاقن ۽ گھرن لاءِ استعمال ٿيندي ھئي
تنھن کي وقت سان تعمير جي جدت سان ڳنڍي جديد ڏيک ڏنو ويو آھي. اھو رواج ھاڻي ڪافي
وڌيو آھي جنھن ۾ ماڻھو پنھنجي ماضي جي اڏاوت کي زندھ رکندي ان کي خوبصورت ڏيک ڏيڻ
جي ڪوشش ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتي ويٺاسين ته ڪچھري
دوران تازي ميوي سان تواضع به شروع ٿي. اتي پير صاحب ھڪ مقامي فقير کي گھرايو ھو ته
ھو اسان کي پير اعجاز جا ڪلام ٻڌائي. فقير پنھنجي يڪتاري جي ساز تي اعجاز سائين جا
ڪيئي ڪلام ٻڌايا جن ۾</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪندي ڇا اسان کي پيري فقيري،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڻي ويو آ روح کي ھي رنگڙو فقيري.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جت اڙيو زاھد وڃي آزاد ات آھيون اسين،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيڪو پڙھي ھو پاڻ ٿو استاد ات آھيون اسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي دل چري بيحد چري،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيئن جھل ته تيئين ويتر چري.<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن جي ادا ھن جي صدا،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڳ کان جدا ظاھر چري.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ان تواضع جي
ھلندڙ دور ۾ راڳ به پئي ٻڌو ۽ اعجاز سائين جي شاعري تي به پئي ڳالھايو. اھڙي من
پسند محفل ۾ وقت تيزي سان پئي گذريو. شام ٿيڻ تي اسان پير صاحب کان موڪلائڻ چاھيو.
ھن جو زور ته رات رھو پر اسان اھو چئي کانئس اجازت ورتي ته سڀاڻي اسان کي سنگت سان
گڏ ٽنڊي الھيار وڃڻو آھي. رات وري حيدرآباد ۾ ڪن دوستن سان ملڻو آھي. اسان جي
اسرار تي ھن اسان کي وڃڻ جي اجازت ڏني پر ھو اسان سان نيو سعيدآباد جي بازار تائين
گڏ آيو. اتي ھڪ دڪان تي آياسين جنھن جو ڪم سنڌي ٽوپين وڪڻڻ ھو. ڪيئي قسم جو ٽوپيون
سندس شو ڪيس ۾ سجيل نظر آيون. ھو به قربائتو ھمراھ ھو جنھن چانھن پاڻي سان تواضع ڪرڻ
سان گڏ اسان کي سٺي ڪوالٽي جو ٽوپيون پارائي مان ڏنو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪئناڊا ۾ منھنجو پاڙيسري
سيد ولي الله شاھ جو تعلق به ھن علائقي جي ھڪ ڳوٺ امين لاکي سان آھي. گھٽ ماڻھو ڄاڻن
ٿا ته ھي ننڍو ڳوٺ به تعليم جي حوالي سان ھڪ مقام رکي ٿو. ھي ڳوٺ پيرن جي ڳوٺ کان
اٽڪل ڏيڍ ڪلوميٽر جي فاصلي تي آھي. ھاڻي ته تعليم عام ٿي ويئي آھي پر ماضي ۾ ھتان
جا ھاري ناري به پنج درجا پڙھيل ھوندا ھئا ان ڪري ھو ٻني ٻاري جي فصل جو ليکو چوکو
پاڻ ڪندا رھندا ھئا. ورھاڱي کان گھڻو اڳ ان ڳوٺ جو ڏيک ھيرآباد وانگر لڳندو ھو. ٻيو
ھي ڳوٺ ھندستان جي بادشاھ شيرشاھ سوري جي ھڪ رستي ۾ ھو. کري ڇاڙ درياھ ۾ ٻوڏ جي صورت
۾ وھندي ھئي جنھن جو پاڻي ٿر تائين وڃي دنگ ڪندو ھو. جڏھن سنڌ جووڻج واپار درياھ
وسيلي ٿيندو ھو تڏھن ھي ڳوٺ ھڪ واپاري ھنڌ ھيو جتي غير ملڪي به واپار يا ڌنڌي لاءِ
ايندا ھئا. اڄڪلھ ھن ڳوٺ ۾ ٺھندڙ سنڌي ٽوپيون معياري ھئڻ سان گڏ وڏي تعداد ۾ وڪرو ٿين
ٿيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڳوٺ جي نالي
واري شخصيت ڊاڪٽر سيد صالح محمد شاھ ھئي جيڪو سائين ولي الله شاھ جو والد صاحب ھو.
ھن پنھنجي ڪيرئير جي شروعات پرائمري ماستر طور ڪئي جتان ترقي ڪري ھو ليڪچرار ٿيو ۽
سنڌ جي ڪيترن ڪاليجن ۾ تعليم ڏنائين. سندس قابليت سبب کيس سيد غلام مصطفي شاھ سنڌ
بڪ بورڊ ۾ وٺي آيو جتي ھن پبليڪيشن آفيسر طور قابل قدر خدمتون سرانجام ڏنيون. ھن
پاڻ ڪيئي ڪتاب لکيا جن مان ڌنڌن جي لغت ھڪ معياري ڪتاب آھي. بورڊ جا اڪثر ڪتاب
سندس نگراني ۾ تيار ٿيندا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ھن دوست
سيد ولي الله شاھ پڻ سنڌ يونيورسٽي جي ڪيمسٽري ريسرچ شعبي ۾ ڪجھ وقت ڪم ڪري پوءِ
پي ايڇ ڊي جي سند حاصل ڪئي جتان پوءِ ملائيشيا ۾ وڃي ملائيشيا يونيورسٽي آف سائنس
۾ پڙھائيندو رھيو. ھاڻ ڪئناڊا ۾ مقيم آھي جتي پڻ درس تدريس سان منسلق آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سندس چاچو سيد وڏل
شاھ سنڌ يونيورسٽي ۾ ڪيمسٽري جو پروفيسر ھو. ھو بيحس ذھين ۽ جينيس شخص ھو. ھن يورپ
مان پوسٽ پي ايڇ ڊي ورڪ پئي ڪيو. يورپ ۾ ئي ھن جي اوچتي ۽ پراسرار موت تي ڪيئي شڪ ٿيا.
ھن ھڪ جديد سائنسي موضوع تي تحقيق پئي ڪئي جيڪا ڳالھ شايد يورپ جي ڪنھن طبقي کي نه
وڻي ھوندي يا شايد اھي ٽين دنيا ۾ اھڙي علمي بنياد جي ھجڻ تي ارھا ٿيا جنھن ڪري
سندس زندگي جو انت آندو ويو. پر سنڌ واسين نه ان موضوع کي ڄاڻڻ جي ڪوشش ڪئي ته نه ان
قابل ماڻھو جي پراسرار موت تي ڪو فڪر ڪيو.. وڏل شاھ جو پٽ نيوي ۾ آفيسر ھو جيڪو ھڪ
وقت اي ڊي سي به رھيو ھو. ھن پنھنجي تر جي نوجوانن جي وڏي انگ کي روزگار وٺي ڏيڻ
سان گڏ ٻيا ڪيترا ڪم ڪيا. ٻڌڻ ۾ آيو ته ھاڻي ھو ڊزاسٽر مينيجمينٽ کاتي جو ڊائريڪٽر
جنرل آھي. قابل ماڻھو آھي اھا ذھانيت شايد سندس خانداني جين ۾ آھي. سائين ولي الله
شاھ جي خاندان جا ٻيا شخص عطاءُ الله شاھ، سيد شير شاھ ۽ قادر بخش شاھ به قابل ۽
اھل علم انسان ھئا تن پڻ علمي خدمتون ڪيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ڊرائيور جا
والدين ۽ بيا مائٽ سرھاري ۾ رھندا آھن تنھن پھچڻ شرط ئي انھن سان ملي اچڻ لاءِ موڪل
ورتي ھئي. اسان ساڻس رابطي ۾ ھئاسين. ان کي ياد ڏياريندا پئي رھياسين. نيٺ ھو به ان
وقت اچي پھتو جڏھن اسان دڪان تي چانھن پئي پيتي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي دل پئي
گھريو ته جيڪر وڌيڪ وقت رھي ھن ماحول جو وڌيڪ لطف وٺجي ھا. پير صاحب به اسان کي ڇڏڻ
لاءِ تيار ڪو نه ھو. ھن ھلندي مھل به چيو ته وڃڻ کان اڳ ھڪ ڀيرو وري اچجو. اسان ساڻس
اھڙو واعدو ڪيو. ارادو به اھڙو ئي ھيو پر پوءِ جي ڪمن ڪارن ۾ ايترو مصروف ٿي وياسين
جو وڃڻ نه ٿيو جنھن سان اسان جو واعدو وفا ڪو نه ٿيو. خير ٻئي ڀيري اچڻ تي پير
صاحب وٽ وڌيڪ وقت لاءِ وڃبو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واپسي تي اسان کي
پنھنجي دوست ڊاڪٽر پير غلام حسين وٽ قاسم آباد ۾ رات رھڻي ھئي جنھن سان اسان جو
پروگرام طي ٿيل ھو. ھو اسان جي انتظار ۾ ھو ۽ اسان جي خبر چار وٺندو پئي رھيو. حيدرآباد
تائين پنڌ ڪو پري ڪونھي ان ڪري ٿوري وقت ۾ اچي پھتاسين. جتي رات پير صاحب سان ملي ڪچھري
ڪئي سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو نيرن کان اڳ
پير صاحب ٻڌايو ته ساڳ (چڻن جي پلي) به آھي، ان سان گڏ مکڻ ماکي به آھي، آمليٽ به ھوندا
باقي ٻي ڪا شي طلب ڪريو ته اھا ٺھرائي وٺون. کيس اسان جي پسند جي خبر ھئي ان ڪري
ھن مٿيون ٻئي شيون رکيون ھيون جيڪي اسان ھر ڀيري فرمائش ڪري کائيندا ھئاسين. اسان
کيس آمليت آڻڻ کان به منع ڪئي. ساڳ آيو جيڪو ڏاڍو وڻيو. پير صاحب ان جي سٺي ذائقي
جو اھو راز ٻڌايو ته مان ھن مند ۾ ڳوٺ واري ٻني مان تازي پلي پٽرائي اتي ئي رڌرائي
پوءِ آڻي ھتي فريزر ۾ رکندو آھيان. ان ڪري ھي کائڻ ۾ وڌيڪ ذائقي واري آھي. ساڳ ۽
پلي سنڌ ۾ غريب ماڻھو جو کاڌو رھيو آھي پر ان کي سرندي وارا به پسند ڪندا آھن. ھي
کاڌو اڳ غريب ماڻھو کي گھڻو ڪري مفت ۾ ملي ويندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان پنھنجي ننڍپڻ
جي ڏينھن کي ياد ڪريان ٿو ته اسان جي تر ۾ مٽر ۽ چڻن جي پوک مان اوڙي پاڙي وارا ساڳ
يا پلي مفت ۾ پٽي ويندا ھئا. ان سان سان گڏ جن گھرن ۾ کير وارو جانور ڪو نه ھوندو
ھو سي اوڙي پاڙي مان لسي وٺي نيرن ڪندا ھئا. ائين سنڌ ۾ خوراڪ سولائي سان ملي ويندي
ھئي تنھن سھوليت معاشري جي مزاج تي ڪھڙو اثر ڇڏيو. ڪٿي ان اسان کي سست ڪري پنھنجي جھان
تائين محدود ته نه رکيو جنھن جو نقصان ھاڻي ٿي رھيو آھيِ جڏھن آبادي وڌي آھي ۽
وسيلن جي کوٽ سبب مفاد پرستي ۾ واڌارو ٿيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مکڻ ماکي جي به ڇا ڳالھ
ڪجي. جيتوڻيڪ مان ۽ مبشر ملڪ ٻئي شگر جا مريض آھيون پر ھتي ھٿ روڪڻ ڏکيو ھو تنھن ڪري
ڪجھ بد پرھيزي ڪئي سين. اتي ننڍپڻ جي عياشي ديسي ڪڻڪ جي گرم اڦراٽي متان مکڻ رکي
ان مٿان ماکي وجھي کائيندا ھئاسين ته دل خوش ٿي ويندي ھئي. اڄ ديسي مکڻ ۽ ماکي جو
مزو وٺي ماضي کي به ياد ڪيوسين. ھاڻ نه رھي آھي اھا ديسي ڪڻڪ جنھن جي کائڻ ۾ سواد
ھو ته نه وري اھا سچي ماکي ملي ٿي. مکڻ کان به پرھيز جو چيو وڃي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين سٺي ۽ وڻندڙ گفتار
کي ماکي جھڙو مٺڙو ڳالھائڻ چوندا آھيون. ان سان گڏ ڪنھن قربدار ۽ سچي ماڻھو کي به ماکي
جھڙو مٺو چئون. ابراھيم منشي جي ٻول جيئن؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مصري ماکي کان به مٺا مون، اھڙا ڪي انسان ڏٺا مون،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح ۽ سانجھي، پيئندي ڪانجھي، منشي مور نه وڪيا مانجھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ اسان کي منجھند ڌاري
ٽنڊي الھيار پھچڻو ھو جتي سنگت کي علي پلھ طرفان دعوت مليل ھئي. ڊاڪٽر شاھد قريشي ڪراچي
مان اچي اسان سان مليو. ان کان سواءِ دليپ رتناڻي پڻ ڪراچي مان جدا گاڏي ۾ اچي پھتو.
قاسم آباد مان عطاءُ الله ملاح به شامل ٿيو رستي ۾ ٽنڊي ڄام شھر مان عبدالجبار
لاشاري به قافلي ۾ اچي شامل ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">علي پلھ جتي يارن
جو يار آھي اتي ھو سياسي ۽ سماجي طور متحرڪ ڪردار آھي. ھو پي ٽي آءِ سنڌ جو سينيئر
اڳواڻ آھي. پيشي جي لحاظ کان وڪيل آھي. ان سان گڏ انساني حقن لاءِ قانوني ويڙھاند ڪندو
رھي ٿو. جنھن ڪري انساني حسن جي لتاڙ تي سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ پھچي غريبن جي داد رسي
جو ڪوششن ۾ اڳڀرو رھي ٿو. سندس بنگلو ٽنڊو الھيار باءِ پاس تي آھي. اسان مان سڀني
سان دوستي ھيس. دليپ رتناڻي سان ھو انجئيرنگ ڪاليج ۾ پڙھندي ھاسٽل ۾ رھڻ واري وقت
جو دوست ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان اتي پھتاسين ته
ٽي چار دوست اڳ ئي موجود ھئا. انھن ۾ سماجي اڳواڻ ذوالفقار ھاليپوٽو، محمد اسماعيل
ڪنڀر پرو وائيس چانسلر ايگريڪلچرل يونيورسٽي ٽنڊو ڄام، محمد سليمان ابڙو سماج سڌارڪ
تنظيم سافڪو جو جيف ايگزيڪيوٽو سان گڏ ميزبان علي پلھ ۽ ان جو ڀاءُ ڊاڪٽرشڪيل پلھ شامل
ھئا. دعا سلام کان پوءِ اسان مھمانن کي اجرڪ پارايا ويا ۽ پوءِ چانھن تي ٿوري دير ڪچھري
متي. گھمڻ ڦرڻ لاءِ اسان کي علي پلھ جي زمين تي وڃڻو ھو. اوڏانھن ھلڻ جي تياري ٿي
ته اڳ ويٺل سنگت اھو چئي موڪلايو ته اسان کي حيدرآباد ۾ ڪي مصروفيتون آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">علي ۽ سندس ڀاءُ شڪيل
پلھ اسان کي وٺي بازار طرف روانا ٿيا. اصل ۾ ھنن زمين تي ھلڻ کان اڳ اسان کي گھمائڻ
ڦيرائڻ جا ڪي پروگرام ٺاھي ڇڏيا ھئا. ھي بازار به سنڌ جي اڪثر شھرن جي بازارن جي
رنگ ڍنگ جھڙي ھئي. بي ترتيب جھان ھو جيڪو سنڌ جي ماڻھن جي معمول ۾ ته رواجي آھي پر
اسان ٻاھر کان ايندڙ وري ان کي دنيا جي بھتر بازارن سان ڀيٽيون ٿا ته مزو نه ٿو
اچي. ھلندي ھڪ مندر وٽ پھتاسين.. علي شايد اڳ ئي مندر وارن کي اچڻ جو اطلاع ڏئي ڇڏيو
ھو سي اسان کي ڀليڪار چوڻ لاءِ دروازي تي موجود ھئا. ھنن اڳتي وڌي اچي اسان سڀني
کي ھار پارايا. جتان پوءِ اندر وٺي ويا. ھنن اسان کي مندر بابت ڄاڻ ڏني ته ھي راما
پير مندر آھي. جنھن لاءِ ٻڌايائون ھي مندر اصل ۾ راجستان ۾ آھي جتان ھنن ھڪ ڏيئو
آندو ھو جيڪو ھنن موجب روشن رکيون ٿا اچن. ھن مندر جا پڄاري گھڻو ڪري ھتان جا ڪولھي،
مينگھواڙ ۽ باگڙي ۽ ٻين ذاتيون آھن جن جون عورتون ۽ مرد مندر ۾ اچي رھيا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مسلمان ھجن توڙي
ھندو ٻنھي مذھبن جا غريب ماڻھو وڏي انگ ۾ مزارن ۽ مندرن جا چڪر ھڻندا آھن. سنڌ جي ٻھراڙي
جي عورتون جيڪي بند ۽ گُھٽ جي ماحول ۾ گذارين ٿيون تن جي مزارن تي وڃڻ سان انھن جي
ڄڻ ته تفريح ٿي وڃي ٿي. کين گھر مان ٻاھر وڃڻ جو ڪو بھانو ملي وڃي ٿو. ٻيو ته غريب
ماڻھو پنھنجي قسمت بدلائڻ لاءِ مزارن ۽ مندرن ۾ وڃي دعائن جو سھارو وٺن ٿا. صنعتي
معاشري جي ڀيٽ ۾ زرعي معاشري جا ماڻھو قسمت تي گھڻو ڀاڙين ٿا. دعا ڪندا رھن ٿا ته فصل
ڀلو ٿئي جڏھن ته صنعتي معاشري ۾ مزدور مشين جا نٽ بولٽ ٺيڪ ڪندو ۽ ٺيڪ حالت ۾
رکندو تڏھن ئي ان جي ھلڻ جي آسرو به ڪندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مندر مان نڪري شھر
کان ٻاھر ھنن روڊ لڳ ھڪ ھنڌ گاڏيون جھليون جتي چيچڙو لڳل ھو.. انھن کي به شايد ھنن
اسان جي اچڻ جو اطلاع ڏئي ڇڏيو ھو جن اتي ويھڻ لاءِ جھجھيون ڪرسيون رکي ڇڏيون ھيون.
ھتي ھو ڪمند جي رس مان ڳڙ ٺاھي رھيا ھئا. ھڪ مشين ذريعي ڪمند مان رس پئي ڪڍي ويئي.
ان رس کي ڳڙ ٺاھڻ لاءِ گرم پئي ڪيو ويو.. اسان ھنن کان اھو پڇيو ته ڇا شگر انڊسٽري
طرفان ڳڙ ٺاھن تي ڪا بندش ته ڪونھي تنھن تي ھنن وراڻيو ته شايد ھجي پر اسان کي ڪڏھن
ڪنھن روڪيو ڪونھي. ھنن وڌيڪ ٻڌايو ته ھي جيڪو ڳڙ ٺاھيون ٿا ان جي آمدني ڪمند شگر
مل کي وڪڻڻ کان ڪجھ وڌيڪ آھي. ٻيو ته ڪاروبار پنھنجي ڪنٽرول ۾ آھي. اسان کي شگر
ملن جا چڪر ڪاٽڻا ڪو نه ٿا پون جتي ڪمند جي اگھ مان پئسا گھٽ ڪرڻ جا وٽن ڪيئي گر
آھن. ان سان گڏ اسان کانئن ڳڙ جي ڪوالٽي ۽ بازار جي ڊمانڊ تي ڳالھيون ڪيون. ھنن
اسان جي تواضع لاءِ چاءِ پاڻي جو بندوبست به ڪيو ھو. ائين اتي اسان ڪلاڪ ڏيڍ ويٺي
ان جھان بابت احوال ڪري ان جي ماحول لطف ورتو. اتي اسان جي کائڻ لاءِ ڪمند پيش ڪيو
ويو. اتي مون علي کي چيو ته لڳي ٿو ته جيڪي ڏند رھجي ويا آھن سي به توھان ڀڃرائيندوئو
تنھن تي علي وراڻيو ته ھي ڪمند جيڪو اسان توھان جي چوسڻ لاءِ گھرايو آھي سو نرم
آھي. ان کي تسلي سمجھي اسان به پوءِ ڪمند چوسڻ جو شوق پورو ڪيو. منير نيازي جي ان
پنجاپي شعر وانگر ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪجھ سانون وي مرڻ دا شوق سي،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪجھ شھر والي بھي ظالم سن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جھان ٻڌل ۽ ڏٺل ھو
پر ھتي ٿوري دير ويھڻ سان ھن رنگ جو لطف ورتوسين جيڪو علي جي سمارٽ فيصلي سبب ممڪن
ٿيو. اسان اتي ٿوري دير ويھي ميزبانن کان موڪلايو. انھن مالڪن مان ڪن جا علي سان سٺا
تعلقات ھئا تن مان ٻه ھمراھ اسان سان ساڻ ھليا ۽ آخر تائين گڏ رھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاڻي اڳئين منزل
فدا حسين چوھاڻ جي ڳوٺ سندس اوطاق ھئي. ھو اسان سان گڏ پئي ھليو پر ھن اسان جي اچڻ
جو اطلاع ڏئي ڇڏيو ھو. فداحسين چوھاڻ سان پھرين ملاقات پوئين ڀيري علي پلھ وٽ ٿي
ھئي. ھو ملنسار ۽ قربائتو ماڻھو آھي. ان سان گڏ موقعي جا ڦوٽو ڪڍڻ، وڊيو ٺاھي ان
جي ايڊٽ ڪري رکي ان موقعي کي يادگار بڻائيندو آھي. فدا حيسن جي اوطاق سٺي ٺھيل ھئي
اتي ڪشادو اکڻ به ھو جتي ڪرسيون لڳائي محفل سجائي ويئي. فدا حدين ۽ سندس عزيزن آڌرڀاءُ
کان پوءِ اسان کي ٻڪرين جو واڙو ڏيکاريو جتي ويھارو کن ٻڪريون موجود ھيون جن جي
قسمن مان چاندني، ڪوئل، چمپا ۽ ٻيا نسل ٻڌايا ويا. سندس ڏيک ٻين عام ٻڪرين جي ڀيٽ
۾ سٺو ۽ سھڻو پئي لڳو. مختلف نسلن جون ھي ٻڪريون ھو پالي جڏھن وڪڻندو آھي ته اھي ڳري
قيمت ۾ وڪرو ٿينديون آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي موجودگي ۾
جڏھن انھن ٻڪرين آڏو ڪچن ڪيلن جو ڇڳو آڻي رکيو ويو ته ھو انھن ڪچن ڪيلن کي شوق سان
کائيندي نظر آيون. ڪيلو جتي سوادي ميوو آھي اتي ڪچو خاص ڪري گھٽ درجي وارو مال کي
کارايو وڃي ٿو. ڪٿي ان ڪچي ڪيلي کي پچائي ماڻھو کائيندا به آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌ جي زرعي علائقن
۾ جتي گاھ پٺو جام ٿئي ٿو اتي مال پالڻ سولو ڪم آھي. پر ٿر يا جابلو علائقا جتي پوک
گھٽ آھي اتي به جھنگلي گاھ ۽ ٻوٽن کائي جانور پنھنجو پيٽ ڀرين ٿا. مٿين قسمن جي ٻڪرين
جي وڪري جي جيڪا قيمت پئي ٻڌائي تنھن مان مون حساب لڳايو ته ڪو خانادن انھن کي
پالي انھن جي قيمت مان پنھنجو گھر ھلائي سگھي ٿو. سنڌ ۾ اھڙا وسيلا جن تي گھڻو ڪري
اسان جي اک ئي نه ٻڏندي آھي سي روزگار جو سولو ۽ رزق جو ڪشادو وسيلو آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان اوطاق تي فدا
حسين ۽ سندس عزيزن روايتي مھمان نوازي واري روايت ھيٺ ڪافي تواضع ڪئي. سنڌي ماڻھو جي
اھا روايت ۽ ترجيح ھوندي آھي ته تڏي تي آيل مھمان جي ھو دل جي گھراين سان آڌرڀاءُ ڪري.
جيئن عبادت جي حوالي سان چئبو آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اُو ڪو ٻيو فھم، جنھن سان پسجي پرين کي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين مھمانوازي آيل
کي دل جي گھراين سان عزت ڏيڻ آھي جيڪو ماني کارائڻ کان مٿاھون ھوندو آھي. اھو
ميزبان جي رويي مان ئي نظر ايندو آھي ته ھن رڳو ماني کارائي يا مھمان نوازي ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتان اٿي علي ۽ شڪيل
پلھ جي زمين تي پھتاسين. سندن زمينون شاندار آھن جن ۾ انبن ۽ ڪيلن جي باغن سان گڏ ڪمند
جي پوک ھئي. اتي اسان اڳين ڀيري وانگر پنڌ ڪري زمين گھمي. ھڪ ھنڌ چھ ست مزدور ڪم
تي لڳل ھئا. اسان مان دليپ کي خيال آيو ته مزدور جي عظمت کي مان ڏيندي اسان پنھنجا
اجرڪ ھنن کي ڇو نه پارايون. ڳالھ سڀني کي وڻي تنھن ڪري انھن کي سڏي اسان مان ھر ڪنھن
کين پنھنجو اجرڪ اوڍايو ۽ انھن سان گڏ گروپ ڦوٽو ڪڍرايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انب کي ميون جو
بادشاھ به چيو وڃي ٿو. انب ھر ڪنھن جي پسند ٿئي ٿو. شايد ئي ڪو ھجي جيڪو انب پسند
نه ڪندو ھجي. اتر سنڌ ۾ اسان اونھاري جي مند ۾ چانور انب سان کائيندا ھئاسين. ٻار
ته وڌيڪ شوق سان کائيندا ھئا. منھنجي پٽ کي ٽورنٽو شھر ۾ نوڪري ملي سو اتي اڪيلو رھڻ
لڳو تنھن کان ھڪ ڏينھن ماني ٽڪي بابت پڇيم ته ھن ٻڌايو ته مان انبن جي پيٽي وٺي
رکندو آھيان. رات جو چانور پچائي اھي انبن سان کائيندو آھيان. ننڍپڻ ۾ اھا پسند جي
خوراڪ اڄ به کيس پسند آھي ۽ موقعو ملڻ تي ھو اھو کاڌو کائي ٿو. ڪئناڊا ۾ اونھاري
جي مند ۾ ته پاڪستان مان انب اچن ٿا پر سياري ۾ وري ميڪسيڪو جا انب ملن ٿا جيڪي گھٽ
مٺا ۽ گھٽ سوادي آھن پر انھن مان ڪڏھن ڪو قسم سٺو ٿئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">موجودھ دور جي
عربي، فارسي کان پوءِ انگريزي يا مغربي نالن کان اڳ مقامي نالا رکيا ويندا ھئا. ليمون،
بصر، انب، ڏاڙھون، گلاب وغيرھ. چون ٿا ته ھڪ ھمراھ سان تعارف کان پوءِ ڪنھن نالو
ذات وغيرھ پئي پڇيس. نالو ڇا اٿئي وراڻيائين ته ڪرڙ، پي جو نالو ڇا اٿئي ته جواب ھوس
ڪانڊيرو، ذات جو ڪير آھي ته وراڻيائن ته ٻٻر، ويٺو ڪٿي آھين ته جواب ھو ٻير شريف. ھمراھ
چيس ته کڻي جھنگ منھن ڪيو اٿئي. جھنگ کان ٻاھر به نڪر. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زمين تي پنڌ ھلندا
رھياسين جنھن دوران پوک، پئداوار ۽ ڪڙمين جي ڪم ڪار بابت ڄاڻ وٺندا رھياسين. علي ۽
شڪيل ٻنھي ڀائرن مان شڪيل پلھ پوکي راھي کي وڌيڪ وقت ڏئي ٿو. سنڌ ۾ جيڪڏھن زرعي
سياحت کي عام ڪجي ته ھوند شھر جي ٻوساٽيل ماحول جا ماڻھو ھن قدرتي ماحول ۾ اچي صاف
ھوا کائي صحتمند ماحول ۾ ڪي گھڙيون گذارين. سنڌ جي وڏي حصي جي زمين جڏھن فصل جي ڏينھن
۾ پنھنجو حسن نکاري ٿي سو من ڀائيندڙ ٿئي ٿو. تڏھن ئي ھو سمجھي سگھندا ته سنڌ جي
شاعرن ڌرتي جي حوالي سان پوک جي نظارن جا حوالا ڪئين ۽ ڇو ڏنا آھن تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آءُ پرين ڪڻڪ ڪيا سنگ سنرا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ابراھيم منشي جي ڪلام
۾ وانگر ته</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏس سنگ ھو سارين جا ڪيئن ڪنڌ نمائين ٿا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھير ھلورن تي ڇا ساز سڻائين ٿا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڄڻ سھڻي سنڌو مان آئي تار تري آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھڙي ۾ اچڻ تنھنجو ڀاڳن جي ڀري آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ مند چري آھي ٻي جا رات ٺري آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">يا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪيا سنگ سارين وري ڙي وري،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چڪيا چاڪ دل ٿي چري ڙي چري.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ٽي چار ڪلاڪ
علي ۽ شڪيل پلھ جي زمينن تي گھمي ٿڪاسين ته واپسي جي راھ ورتي سين. گاڏيون سڌو علي
جي بنگلي تي پھتيون. ويھڻ جو انتظام ۽ ماني کائڻ لاءِ بنگلي جي ھيٺين حصو جيڪو اڱڻ
سان ڳنڍيل ھو اتي انتظام ھو. اسان اچي ويٺاسين ۽ ماني لڳي ته مون کين چيو ته ڊرائيورن
کي به ماني کارايو جنھن ٻڌايو ويو ته انھن کي اڳ ۾ ئي ماني کارائي ويئي آھي. ھن
بنگلي تي ڇاڪاڻ ته مھمان ايندا رھندا آھن اتي مھمان نوازي جي حوالي سان سڀني جو
خيال رکيو وڃي ٿو پوءِ اھو ڊرائيور يا ڪو گڏ آيل ملازم ھجي. ڪشادي اڱڻ ۾ ڪشادو
دسترخوان لڳو جتي پوءِ ماني جو دور شروع ٿيو. ڪچھري به پئي ھلي ته طعامن کائڻ جو
مزو به پئي ورتوسين. ٽپھري ٿي چڪي ھئي، بک به لڳل ھئي. ان ڪري کائڻ پيئڻ ضرورت سان
گڏ وقتائتو لڳو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آخر ۾ علي ۽ شڪيل
پلھ کان موڪلائي حيدرآباد روانا ٿياسين جتي رات اسان کي ٽن شادي جي دعوتن ۾ شرڪت
جي دعوت مليل ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات جو حيدرآباد
شھر ۾ ٽن شادين جي ڪاڄن ۾ شرڪت جا سڏ مليل ھئا. سڀ ڪاڄ جا ڌڻي يا انھن جا عزيز پنھنجا
ته ڪي سنگت جا دل گھريا دوست ھئا. ان ڪري انھن تقريبن ۾ شرڪت ڪرڻ جو پڪو ارادو ھو.
اسان ساڍي ستين بجي ڌاري حيدرآباد شھر ۾ پھچي ويا ھئاسين پر اندازو ھو ته اڄڪلھ
شادي جي تقريبن ۾ ماڻھو دير سان اچن ٿا. عام طور تي گھڻا ماڻھو ڏھين بجي ڌارا پھچڻ
جي ڪوشش ڪندا آھن. جيڪو جلد ويو اھو ويٺو بيزار ٿيندو. اسان ٿوري دير ڊاڪٽر شاھد
قريشي جي گھر ويھي ٿڪ لاھي تازا توانا ٿي چاءِ پاڻي پي، نائين بجي ڌاري سڀ کان
پھريان ھاءِ وي تي فرينڊس بئنڪئيٽ ۾ وياسين. اسان ان نيت سان جلد ويا ھئاسين ته جيئن
ڪاڄ ڌڻي پھچن ته انھن کي مبارڪ ڏئي ڪجھ وقت ساڻن گذاري پوءِ ٻين وٽ به ٿورو ٿورو
وقت وڃون. ھي ڪاڄ ڊاڪٽر عبدالرئوف شيخ جي ڀائٽي جو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر صاحب ڪئناڊا
۾ نيورولاجسٽ آھي. ڪئناڊا ۾ پاڪستانين جي گھٽ تعداد ڊاڪٽري جي پيشي ۾ آھي جنھن ۾
سنڌي وري آڱرين تي ڳڻڻ جيترا آھن. انھن ۾ به ڪو اسپيشلٽ ھجي ته ان جو مان، مقام ۽
آمدني سٺي ھوندي آھي. پر مٿين مقام ملڻ تي به ھن پنھنجي ملنساري ۽ انڪساري ڪو نه ڇڏي
آھي. ھو ھر ڪنھن سان قرب جو ناتو جوڙيون ٿو اچي جنھن ڪري ٽورنٽو جي سنڌي ڪميونٽي ۾
سندس عزت آھي. ھو ھن شادي جي موقعي تي آيل ھو ۽ اسان سان رابطي ۾ ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان شادي ھال ۾
جلد پھچي انتظار ٿي ڪيو. جڏھن لڳو ته ڄڃ کي پھچڻ ۾ دير ٿي آھي ته اتي موجود گھوٽ
جي مٽن مائٽن کان ان جو سبب پڇيو سين تن ٻڌايو ته ڄڃ لاڙڪاڻي شھر مان اچڻي آھي سو
قافلو ليٽ ٿي ويو آھي. نيٺ انتظار جون گھڙيون پوريون ٿيون ۽ ڄڃ اچي ڏھين ڌاري اتي
پھتي. اسان به ان جي آڌرڀاءُ ڪرڻ وارن ۾ شامل ٿي وياسين. ڊاڪٽر صاحب، گھوٽ ۽ ان جي
مائٽن کي مبارڪ ڏئي انھن سان دعا سلام ڪئي سين ته رات جا ساڍا ڏھ وڳا ھئا. اسان کي
ٻين شادين ۾ حاضري جو به انتظار ھو. اسان ڊاڪٽر صاحب کي صورتحال کان آگاھ ڪري
کانئس اجازت وٺڻ جي ڪوشش ڪئي ته ھن واعدو ورتو ته ٻين ڪاڄن ۾ حاضري ڀري پوءِ ماني
ھتي اچي کائجو. اسان ساڻس اھڙو واعدو ڪري اتان روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شادي کي خانه ابادي
به چيو وڃي ٿو. دين ۾ شريڪ حيات کي ڪپڙن جيان تعبير ڪيو ويو آھي يعني اھو سندن ڍڪ
اھي. جتي اھا نوجوان ۽ انسان جي طبعي گھرج آھي اتي جوڙي جو ساٿ زندگي گذارڻ ۾
مددگار ٿئي ٿو. جي شادي ڪامياب ٿئي ته ماڻھو سک جو ساھ کڻي ٿو ان زندگي کي جنت چوي
ٿو. ڪٿي ناڪام ٿئي ته پوءِ زندگي ۾ عذاب آھي. اسان جي سنڌي معاشري ۾ جيتوڻيڪ بظاھر
مرد جو مقام مٿاھون آھي پر جي زال ذھني يا خانداني طور سگھاري آھي ته ڪمزور مرد کي
ان جو مطيع ٿيڻو پوي ٿو. ھڪ ڀيري ڳوٺ جي ھڪ ھمراھ کان ڪنھن عزيز ڪچھري ۾ زال بابت
پڇيو ته وراڻيائين ته بس يار ھڪ عذاب ھو جنھن ۾ زندگي گذري. ايئن ھڪ دوست جي
موبائيل فون جي گھنٽي وڳي. ان نمبر جي سڃاڻپ لاءِ ھن نالي بجاءِ عذاب لکي ڇڏيو ھو.
کائنس پڇيم ته ھي عذاب ڪير آھي. وراڻيائين ته بيو ڪير ٿي سگھي ٿو اھا منھنجي زال
آھي. ڪٿي ڪنھن شخص جي ڪاميابين ۾ سندس زال جو ھٿ ٿئي ٿو ته ڪٿي چنڊي زال مڙس کي
پنائي ٿي ڇڏي. انھن سڀني چڱاين ۽ مداين جي باوجود شادي ڪرڻ ضرورت آھي جنھن کان
سواءِ گذارو گھٽ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪٿي شادي لاءِ
نوجوان اسرار ڪري ٿو ته ڪٿي وري والدين ان کي راضي ڪن ٿا ته جيئن اولاد جي شادي ڪري
اھا ذميواري پوري ڪن. سنڌ جي اڪثر علائقن ۾ نوجوان والدين جي پسند جي شادي ڪن ٿا. ان
فيصلي ۾ ان نوجوان جي پسند جو گھٽ ئي دخل ھوندو آھي جنھن کي زندگي گذارڻي آھي. شادي
جي حوالي سان اڻ برابري واري شادين جا ڪيئي سماجي سبب آھن جن جي تفصيلن تي ڪنھن ٻئي
مضمون ۾ تفصيل سان لکبو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وتائي فقير شادي ڪئي.
ڪجھ ڏينھن کان پوءِ وتائي فقير کان ڪنھن شادي بابت پڇيو. فقير وراڻيس ته جنھن مون
کان اڳ شادي ڪئي تنھن تي لعنت، جنھن مون کان پوءِ شادي ڪئي تنھن تي به لعنت. وضاحت
پڇڻ تي چيائين ته جنھن مون کان اڳ شادي ڪئي تنھن مون کي اڳي ڇو ڪو نه ٻڌايو. جنھن
مون کان پوءِ شادي ڪئي تنھن مون کان پڇيو ڇو ڪونہ. پيغام اھو ھو ته ان ۾ ڪٿي پسند ته
ڪٿي بيزاري آھي. موجودھ دور ۾ ادمشماري وڌڻ ڪري ھاڻ شادين ۾ شرڪت ھڪ مکيه سماجي
مصروفيت بڻجي ويئي آھي </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڏينھن ڪراچي شھر
جي ھڪ سٺي پرائيويٽ اسپتال ۾ بيٺا ھئاسين. اسان سان گڏ اسان جي تر جو نالي وارو وڏيرو
به گڏ ھو. ھو ذاتي زندگي ۾ مڙس ماڻھو سمجھيو ويندو ھو. اسان جي ھڪ ساٿي ھڪ خوبصورت
نرس ڏسي کيس چيو ته سائين توھان به شھر ۾ ڪنھن اھڙي خوبصورت عورت سان شادي ڪريو. کيس
وراڻيائين ته يار مان پھرين مان اچي ڦاٿو آھيان تو وري ٻي شادي ٿو ڪرائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لاڙڪاڻي ضلعي سان
تعلق رکندڙ اسان جو ھڪ دوست شڪار جو شوقين ھو. سڄو سڄو ڏينھن بندوق کڻي پيو ٻنين ۾
شڪار ڪندو ھو. ھڪ ڀيري ويو ته سڄو ڏينھن لڳائي شام ڌاري واپس وريو. ٿڪل به ھو ته گھڻي
پنڌ سبب چيلھ ۾ سور ٿيڻ لڳس. ھن زال کي چيو ته مون کي چيلھ تي تيل جي مالش ڪر جيڪا
ھوءِ ڪرڻ لڳي. ان دوران ھن زال سان ڀوڳ ڪندي کيس چيو ته تون منھنجي ٺيڪ خدمت ڪو نه
ٿي ڪرين تنھن ڪري مان ٻي شادي ڪندس. اتفاق سان سندس والد ان وقت پٺيان پئي آيو
تنھن چيس ته پٽ ھڪ شادي ڪئي اٿئي ته چيلھ کي تيل ٿو ھڻائين ٻي ڪيئي ته پوءِ ڇا ٿيندئي.
سو سائين ڪي ته ھڪ شادي ۾ سوگھا ته ڪي ٽي چار ڪيون به ڪن لٽار ڪيون پيا ھلندا آھن.
ھر ڪنھن جو پنھنجو مزاج آھي ته ھو معاملن کي ڪيتري اھميت ٿو ڏئي. باقي شادين جي
حوالي سان اسان جو رويو عربن سان ملي ٿو. جيڪي گھڻيون شاديون ڪندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شادي جي حوالي سان ڪن
ڏاھن جي پنھنجي سوچ آھي جيڪي ھو اخلاق جي بنياد تي بيان ن ٿا. ان ۾ ھڪ ٻئي جو خيال
رکڻ، ھڪ ٻئي سان احترام سان پيش اچڻ، لچڪ ھجڻ. انھن سڀني اخلاقي درسن جي ھوندي به جتي
تعليم وڌيڪ اتي اڻ بڻت وڌيڪ. اصل ۾ سنڌ يا ٻين پوئتي پيل علائقن ۾ عورتن جي مجبوري
جو سبب سندن مالي مسئلا آھن جنھن ڪري عورت لچڪ پئدا ڪري غلامي جي حد تائين ھلي وڃي
ٿي. پر جڏھن اھا مالي طور تي با اختيار ٿئي ٿي ته ھوءِ مڙس جي ڪاڻ گھٽ ئي ڪڍي ٿي
اتي وري مرد کي ھيٺاھين سان ھلڻو پوي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪئناڊا ۾ اسان جي ھڪ
وقفڪار ڪنھن ڇوڪري سان رشتي تي پئي ڳالھايو. ڇوڪري پڙھيل ھئي ۽ سٺي نوڪري ڪندي ھئي
تنھن ڪي اخلاقي بندشون وڌس ته تون ڪڏھن ڪو شراب وغيرھ نه پيئندين، جي اڳ ڪڏھن ڪو چڪو
پيتو اٿئي ته ھاڻ اھو پيئڻ وساري ڇڏ. ٻيو ته تو کي گھر جو خرچ ھلائڻو آھي، مان جيڪو
ڪمائينديس اھو منھنجو ھوندو اھو گھر ۾ خرچ نه ڪنديس. تنھن تي ھن ھمراھ وراڻيس ته ائين
کڻي چئو ته توسان شادي ئي ناھي ڪرڻي. سچ اھو آھي ته مغربي دنيا ۾ عورت وري ايتري مٿاھين
ٿي ويئي آھي جو مرد ٿورو ڪو گڙ ٻڙ ڪري ته زال کيس ھڪ فون ڪري گھران ھٿين خالي ڪڍيس
ٿي. اصل ۾ انصاف ڪرڻ ايترو سولو ڪونھي جنھن کي اختيار ملي ٿو اھو گھٽ ڪو نه ٿو ڪري.
جي مذھب ۾ عورت تي مرد جي بالادستي آھي يا پوئتي پيل معاشرن ۾ اھي دبيل آھن ته مغرب
به متوازن زندگي لاءِ اھڙو ڪو ماڊل ڏئي نه سگھيو آھي جنھن ۾ ٻنھي جو اختيار برابر
ھجي ۽ ٻئي ھڪ جيترو اختيار استعمال ڪري سگھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ڊاڪٽر
عبدالرئوف شيخ کان اجازت وٺي ڄامشوري روڊ تي قاسم بئنڪوئيٽ ھال طرف روانا ٿياسين
جتي نورالحق رند جي نياڻي جي شادي جي تقريب ھئي. نورالحق رند سنڌ پوليس ۾ ايس ايس
پي آھي ۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي جو گھاڻو دوست آھي جنھن ناتي اسان سان به سندس دعا سلام
آھي. اسان جڏھن ان شادي ھال وٽ پھتاسين ته گاڏين جي تمام گھڻي رش ھئي. اندر ڪار
پارڪنگ ته ڀريل ھئي پر پوليس وارن روڊ تي به بيھڻ ڪو نه پئي ڏنو. ھن دعوت ۾ ڪيترا
پوليس آفيسر شريڪ ٿيندي نظر آيا. اسان جي گاڏي ڊرائيور پئي ھلائي ان ڪري اسان گيٽ
ويجھو لھي پياسين ۽ ڊرائيور کي پري وڃي جتي جاءِ ملي اتي گاڏي بيھارڻ جو چيو سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھال جي گيٽ تي
نورالحق رند مھمانن جي آڌرڀاءُ ڪندي نظر آيو. اسان کيس ملي مبارڪ ڏني. ھن اسان کي
اندر ھلي ويھڻ لاءِ چيو اسان اندر وڃي ڪن واقفڪارن سان ملي، دعا سلام ڪري ڪي گھڙيون
گذاري ٻاھر نڪتاسين ته جيئن وري ٽئين ھنڌ پھچي سگھون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين حاضري ڀرائي نڪري
قاسم آباد ۾ علي پيلس ۾ ھڪ شادي جي تقريب ۾ پھتاسين. ھي تقريب اسان جي ڪئنادا جي
دوست دليپ رتناڻي جي ڀاڻيجي جي شادي جي ھئي. اڃا رستي ۾ ھئاسين ته منھنجي گاڏي جي ڊرائيور
چوڻ شروع ڪيو ته ماما منھنجي گھر واري جي طبيعت درست ڪونھي. ھن کي ڊاڪٽر ڏي وٺي وڃڻو
پوندو ان ڪري جيترو جلدي ٿي سگھي اوترو جلدي ھلو. گاڏي مان لھڻ لڳس ته ھن وري ياد ڏيارو
ته ماما مھرباني ڪري جلد اٿڻ جي ڪوشش ڪجو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اندر پھتاسين ته دليپ
۽ سندس مائٽن اسان جو دلي آڌرڀاءُ ڪيو. اتي دليپ سان گڏ آيل اسان جو ساٿي عطاءُ
الله ملاح به موجود ھو. ماحول مان اندازو ٿيو ته ھتي ماني لڳڻ ۾ دير ھئي. مقامي
ماڻھو يا ڪاڄ ۾ آيل ٻيا ماڻھو ته سڪون سان ويٺا ھئا اسان کي پوئتي ٿيل واعدي تي ته
موٽي ٿا اچون ۽ ٻيو منھنجي ڊرائيور جي اھا دانھن ته جلدي روانا ٿجو. اسان جي ان
صورتحال کي ڏسندي دليپ ميزبانن کي چئي اسان جي لاءِ ۽ اسان جي ڊرائيورن لاءِ کائڻ
جا ڪي ائٽم گھرائي ورتا جيڪي کائي ٿوري ڪچھري ڪئي سين ته رات جا ساڍا ٻارنھن وڳا. اتي
سوچيو ته جيڪڏھن واپس ڊاڪٽر عبدالرئوف طرف موٽون ٿا ته اتي پھچندي اڌ منو ڪلاڪ لڳندو
پوءِ اتي ماني به کائڻي پوندي جو ڊاڪٽر صاحب بار بار فون تي اھو چئي رھيو ھو ته ٻين
ماني کائي ڇڏي آھي باقي مان توھان جي انتظار ۾ ويٺو آھيان. اسان فيصلو ڪيو ته سڀني
کان اجازت وٺي ڪراچي ٿا روانا ٿيون. گھڻو وقت نه ئي سھي ٿورو وقت ھر ڪنھن سان دعا
سلام ته ڪري ورتي سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان اتي اھو به سوچيو
ته ھر ڪو خلوص سان اسان جي ڪجھ تواضع ڪرڻ گھري ٿو پر جيڪڏھن ڪاڄ وارن کي مطمئن ڪري
ڪراچي روانا ٿينداسين ته صبح ٿي ويندي. ان ڪري ڊاڪٽر عبدالرئوف سان معذرت ڪري، دليپ،
عطاءُ الله ملاح ۽ اتي موجود ٻي سنگت کان موڪلائي ڪراچي رواني ٿيڻ لاءِ ٻاھر نڪتاسين.
ڊاڪٽر شاھد قريشي پنھنجي گاڏي ۾ بحريه ٽائون لاءِ نڪتو ته مان ۽ مبشر ملڪ گلشن
حديد وڃڻ لاءِ روانا ٿياسين. رات دير سان گھر پھتاسين. ان وقت ڊرائيور اسان کي گھر
ڇڏي پنھنجي گھر روانو ٿي ويو جو کيس گھر واري وٽ پھچڻ جو فڪر ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات گلشن حديد ۾
رھي ٻئي ڏينھن ڪراچي ۾ ڊاڪٽر شاھد قريشي جي فليٽ تي آياسين. ھن ڀيري اڃا تائين سڪندر
بلوچ سان ملاقات ڪو نه ٿي ھئي ڇاڪاڻ ته ھو ترڪي ۾ پنھنجي روحاني رھبر رومي جي جنم ڀومي
ڪونيا ويو ھو جتي کيس سالياني تقريبن ۾ شرڪت ڪرڻي ھئي. اتي جي مصروفيتن جون پوسٽون
ھو فيس بڪ تي رکندو ٿي رھيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سڪندر بلوچ، نفيس
طبيعت رکندڙ ۽ ملنسار نوجوان آھي، جيڪو دوستن ۾ ھر دل عزيز مڃيو وڃي ٿو. اسان سڀني
سان سندس قرب جو رشتو آھي تنھن ڪري ساڻس ملڻ جي تمنا رھندي آھي. ھن ڀيري سندس ڪمي
محسوس پئي ڪئي سين. ھن کي به اسان جي اچڻ جي خبر پئجي ويئي ھئي تنھن ڪري واپس
پھچندي ئي اسان سان رابطو ڪري پڇيائين ته ڪٿي آھيو. اتفاق سان سندس رھائش ويجھي
ھئي جتان پنج ست منٽ واڪ ڪري پھچي سگھجي ٿو. ھو اسان جي فليٽ تي ھليو آيو تنھن اچي
ملي خبرون چارون ڪيون. ھن پنھنجي ترڪي جي سفر ۽ ڪونيا ۾ گذاريل وقت ۽ اتي جي
مصروفيتن جا تفصيل ونڊيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جلال الدين محمد
رومي فارسي زبان جو شاعر، صوفي مڪتب فڪر سان تعلق رکندڙ ھڪ وڏو عالم ھو. ھن جي
وفات </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲۷۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ع ٿي ھئي پر اڄ به سندس شعر بيحد مقبول آھن جيڪي ڪيترين ئي ٻولين ۾ ترجمو ٿيا
آھن. رومي صوفي فڪر جو وڏو نالو آھي جنھن جي فڪر جو اثر ايران، ترڪي، کان پاڪستان
تائين آھي. سندس شعرن ۾ فڪر جي وڏي گھرائي آھي جن کي پڙھڻ ۽ ٻڌڻ سان سندس خيال
ماڻھو جي اندر تائين پھچي وڃي ٿو. شعر سان گڏ ان جي صوفي رقص جنھن کي عام زبان ۾
ورلنگ چيو وڃي ٿو سو متاثر ڪندڙ عمل آھي. حسن درس جي ڪلام وانگر ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪونيا ۾ ڪيف وارو
رومي جو رقص آھي ھن دل قلندري ۾ دم دم ڌمال آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاھ جو رسالو جيڪو ڊاڪٽر
نبي بخش خان بلوچ مرتب ڪيو آھي تنھن جي مقدمي ۾ ھو لکي ٿو تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاھ لطيف جي فڪر ۽
عرفان تي مولانا رومي جي اثرات جي وڏي ۾ وڏي شاھدي خود رسالي مان ملي ٿي. مولانا
رومي دنيا جو واحد شاعر آھي جنھن جو سر ڪلياڻ جي ڇھن بيتن ۾ نالو کڻي شاھ لطيف
سندس فڪر جي تعريف ڪري ٿو. بلڪه پنھنجو فڪري رھنما تسليم ڪري ٿو. جيئن ھنن ٻنھي
بيتن مان چڱي ريت واضح ٿئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">طالب قصر، سونھن سَرُ، ايءَ روميءَ جي رھاڻ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پھرين وڃائڻ پاڻ، پَسڻ پوءِ پرينءَ کي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">طالب قصر، سونھن سَرُ، ايءَ روميءَ جو آھي،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تاڙي جي لاھي، ته منجھين مشاھدو ٿئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">علامه دائود پوٽو
پنھنجي لکڻي، شاھ عبداللطيف رحه ۽ رومي|لطيفيات| ۾ ان ڳالھ جي نفي ڪري ٿو ته شاھ
جي شاعري تي ڪو رومي جو اثر آھي. ھو لکي ٿو تہ؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاه بيشڪ پنهنجي
دائره ۽ نوع ۾ لاثاني آهي، ۽ سنڌي شعر جي صاف چشمي مان تِڪون ڏنيون اٿس، ۽ سندس ڪلام
خارجي اثرات کان پاڪ آهي، پر مون کي کل وٺندي آهي، جڏهن ڪي اديب، جهڙوڪ ڊاڪٽر ٽرمپ،
مرحوم شمس العلماءُ ميرزا قليچ بيگ، آنجهاني ڊاڪٽر گربخشاڻي ۽ ڊاڪٽر سارلي، چوندا
آهن ته شاه تي روميءَ، حافظ ۽ جاميءَ جو گهڻو ۽ گهاٽو اثر آهي. اِها دعويٰ سراسر غلط
آهي. شاه جيڪڏهن ڪنهن جي پيروي ڪئي آهي، ته سنڌ جي قديم بزرگن جهڙوڪ قاضي قاضن،
شاه ڪريم، لطف الله قادريءَ، شاه عنايت رضويءَ ۽ ميين عيسي جي ڪئي آهي. سندس شعر
جو قالب توڙي مضمون فارسي شاعرن جي ڪلام کان بالڪل نرالو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رومي جي حوالي سان
منسوب مٿيان شعر ڪلياڻ آڏواڻي پنھنجي مرتب ڪيل رسالي ۾ مون کي نظر ڪو نه آيا. ٻين
رسالن ۾ آھن يا نه تنھن جي پڪ ڪونھي. ائين ٿو لڳي ته سنڌ ۾ اڃا تائين تحقيق جي
نتيجي ۾ ڪو اھڙو رسالو مرتب ڪو نه ٿيو آھي جنھن تي سڀ متفق ھجن. ٻيو ته اڪثر ڪري
شاھ لطيف جي شاعري، سنڌي تھذيب، سنڌ ۽ سنڌي ٻولي سان لاڳاپيل مضمون گھڻي تحقيق
بجاءِ پسند ۽ خواھش جي اثر ھيٺ لکيا وڃن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪونيا ۾ جيڪو ميلو
مچي ٿو تنھن جا تفصيل سڪندر بلوچ اسان سان ونڊيا. انھن ۾ ڪي اھڙا واقعا به ھيا جن
ھن کي متاثر ڪيو. ھن ٻڌايو ته ھن ڀيري ھڪ پاڪستاني نوجوان کيس اتي مليو جنھن ھڪ ترڪ
عورت سان شادي ڪئي آھي جيڪا پڻ رومي جي فڪر سان لاڳاپيل آھي. ھو ٻئي ھاڻ ڪونيا ۾
مستقل طور رھڻ ٿا جتي ڪو ٿورو گھڻو روزگار اٿن باقي ھو دولت جي ھوس ۽ دنوي ترقي جي
ڀيٽ ۾ روحاني سڪون کي ترجيح ڏين ٿا. ھنن پنھنجي گھر ۾ ان حوالي سان جيڪا فڪري گڏجاڻي
رکي تنھن ۾ ھنن سڪندر کي به مدعو ڪيو ھو. ڪنھن کي ڪٿان رمز لڳي ته پوءِ سندس ويھڻ
وھ ٿئي ٿو. انسااني ذھن به تباھي شي آھي جنھن ڳالھ کان متاثر ٿئي ٿو ان کي ئي سڀڪجھ
سمجھي ٿو. رومي جي زندگي ۾ اھا تبديلي به سندس مرشد شمس تبريز جي صحبت سبب آئي. ڪٿي
وري ماڻھو اجائي سجايو ڪنھن جي فوبيا ۾ رھندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سڪندر ترڪي جي دوري
جا تفصيل پئي ونڊيا ان دوران مانجھاندي جو وقت به اچي ٿيو. سڪندر چاھيو ته ھلي ڪٿي
لنچ ڪريون. اسان جي رضامندي تي ھن ٻين دوستن کي به ٽي تلوار وٽ راڄڌاني ريسٽورٽ
پھچڻ لاءِ چيو. جن کي ھن اچي شامل ٿيڻ لاءِ چيو انھن ۾ سجاد سھاڳ، علي پلھ ۽ ڊاڪٽر
شاھد قريشي ھئا. اسان راڄڌاني ريسٽورنٽ پھتاسين ته سڀ دوست ھوريان ھوريان اتي
پھچندا ويا. راڄڌاني ريسٽورنٽ اسان جي دوست سريش ڪمار جو آھي جيڪو اسان سڀني جو
دوست آھي. اسان سان سندس تعارف گھڻو وقت اڳ ڊاڪٽر شاھد قريشي معرفت ٿيو ھو جيڪو
قرب جو رشتو ھاڻ مضبوط ٿي ويو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راڄڌاني ريسٽورنٽ
جو ماحول، سروس ۽ کاڌو منھجي پسند جو آھي. راجستاني انداز جي پڳڙي ٻڌل ويٽر سڀ کان
پھريان اچي گرم پاڻي سان سيٽ تي ئي ھٿ ڌوئرائيندا آھن. شھرن ۾ اھو ھٿ ڌوئرائڻ وارو
رواج نه رھيو آھي ان جو سبب رھڻي ڪھڻي جو مغربي ٿي وڃڻ آھي. پر اسان ننڍپڻ ۾ ماني
کان پھريان اوطاقن ۾ مھمانن جي ھٿ ڌوئرائڻ واري رواج کي نه فقط ڏٺو آھي پر ان عمل
جو حصو رھيا آھيون. ھتي جڏھن ويٽر اچي ھٿ ڌوئرائيندو آھي ته مون کي ماضي جي اوطاق وارو
منظر ذھن تي تري ايندو آھي. کاڌي ڏيڻ وقت ھڪ ٿالھي آڻي آڏو رکندا آھن جنھن ۾ پيل ڏھاڪو
کن وٽين ۾ ھو صاف سٿري ٺھيل سائي ڀاڄي، داليون ۽ ھڪ ڪڪڙ جو ٻور وڌو ويندو آھي. ان
سان گڏ چانور، سلاد ۽ ڪي چٽڻيون به پليٽ ۾ وجھي کوڙ ويرائٽي بڻائي ويندا آھن. ھڪ
کاڌو صاف سٿرو ٻيو ھلڪو ھاضمي دار ان ڪري ان جي کائڻ سان طبيعت خوش ٿي ويندي آھي. ان
ڪري ئي ھن ريسٽورنٽ ۾ ھڪ ڀيرو ايندڙ ان جا گراھڪ ٿي ويندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سڀ گڏياسين ته
کاڌي جو آرڊر ڏنوسين. پنھنجي ڪچھري ۾ محو ھياسين ته ريسٽورنٽ جو مالڪ سريش ڪمار به
اچي نڪتو. اسان کي ڏسي اچي مليو ۽ اسان جي چوياري جو حصو ٿيو. علي پلھ کي ان رات
سنگاپور لاءِ روانو ٿيڻو ھو. ھو پنھنجي ڪٽنب سان ھن نئين سال جي موقعي تي مشرق جي
انھن ملڪن ۾ گھمڻ جو پروگرام ترتيب ڏئي چڪو ھو. تنھن کان ان دوري ۽ ۽ سندس واپسي
متعلق پڇيوسين. ماني کائي ملاکڙو ٽٽو ته سڀني پنھنجي پنھنجي راھ ورتي. مون کي سجاد
سھاڳ فليٽ تي ڇڏڻ آيو ھو. ھن آفر ڪئي ته سائين منھنجو گھر جيڪو اڄڪلھ خالي پيل
آھي، منھنجي گاڏي سڀ توھان لاءِ حاضر آھي ٻي جيڪا خدمت ھجي ته ضرور ياد ڪجو. کيس
چيم ته اسان کي ان حوالي سان سڀ سھوليتون موجود آھن پر جيڪڏھن ڪا ضرورت پئي ته تون
پري ڪو نه آھين. سجاد سھاڳ ڪنھن تعارف جو محتاج نه آھي. نھايت ئي مھذب ۽ ملنسار
نوجوان آھي. اسان سان سندس پنھنجائپ وارو رويو ھوندو آھي. اسان به کيس پنھنجي ننڍن
ڀائرن ۽ ٻڄن جيئن سمجھندا آھيون ان ڪري ھن سان ڪو تڪلف ڪونھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنگت پنھنجي ڪمن
سان مصروف ٿي ويئي. مان ان واندڪائي جي وقت کي ميل ملاقات لاءِ استعمال ڪرڻ جو
فيصلو ڪري مرڪ پبليڪيشن جي سرواڻ مرتضيٰ لغاري جي خبر ورتي. ھو آفيس ۾ ھو تنھن ڪري
کيس پنھنجي اچڻ جو اطلاع ڏنم. رمپا پلازا ۽ گل پلازا جي پوئين گھٽي ۾ ھڪ بلڊنگ ۾
ان جي آفيس آھي جتي مان اڳ به ويل ھوس. ان فلور تي پھچي مرڪ پبليڪيشن جي آفيس ڳولڻ
لڳس ته اسلم کٽياڻ تي نظر پئي جنھن جي آفيس جودر کليل ھو. مون کي ڏسي اٿي آيو ۽
اچي مليو. ھو سنسار نالي پبليڪيشن ھلائي ٿو. ان سان گڏ ڪتابن جا اسٽال يا ميلا ھڻي
ڪتابن کي متعارف ڪرائي ٿو. منھنجي ساڻس سٺي دوستي آھي. اتي پوءِ تازا ڇپيل ڪتابن،
ليڪکن ۽ ان سلسلي جون کوڙ ڳالھيون ٿيون. ان دوارن نالي وارو ليکڪ عبدالواحد سومرو
به اچي نڪتو. جنھن سان به اتي ادبي ماحول ۽ نون ڪتابن تي ڳالھ ٻولھ ٿي. ھن مون کي
پنھنجو تازو ڇپيل ناول مس ڪال به سوکڙي طور ڏنو. ايئن اسلم کٽياڻ به ڪي ڪتاب پڙھڻ
لاءِ ڏنا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انھن سان ڪچھري ڪري
پوءِ مان ۽ عبدالواحد سومرو مرڪ پبليڪيشن جي آفيس ۾ آياسين جتي مرتضيٰ ۽ سندس پٽ
ويٺا ھئا. ھنن منھنجا ٻه ڪتاب ساروڻيون ساڻيھ جون ۽ ٻيو مان ۽ منھنجو جھان ڇپيا
آھن. ان ناتي ساڻن رابطو رھندو آھي. ھن بڌايو ته توھان جي آتم ڪٿا واري ڪتاب جي سٺي
موٽ آئي آھي. ھن به مون کي ڪي ڪتاب ڏيڻ چاھيا جيڪي تازا ڇپيا ھئا. انھن مان کيس
شاعري جا ڪتاب موٽائي ڏنم ته مان اھي پڙھندس ئي ڪو نه ان ڪري کڻي وڃڻ ئي اجايو آھي
باقي نثر جا ڪتاب کڻي ٿو وڃان. ھنن پنھنجي ڌنڌي جي حوالي سان ڪاغذ کان ويندي ڇپائي
۽ ڪتاب جي تياري جي حوالي سان سڀ خدمتن جي قيمت ۾ واڌرو ٿيڻ تي ڪم ۾ ڏکياين جو ذڪر
ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتان اٿي مون سنڌ
سيڪريٽريٽ جو رخ ڪيو جتي ھڪ دوست سان ملڻو ھو. ھن سان فون تي رابطو ڪو نه پئي ٿيو
ته چانس وٺڻ چاھيم پر ناڪام ٿيس. موٽ تي ڪار پارڪنگ وٽ رکيل مورائي سان ملاقات ٿي.
سرگرمي سان ملياسين. ھڪ ٻئي سان ملاقات ۽ خبرون چارون ڪرڻ لاءِ ھڪ ٻئي کي فون جو
نمبر ڏئي جلد رابطي ڪرڻ جو واعدو ڪري روانو ٿيس ۽ اچي فليٽ تي پھتس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جي وقت سنگت به
واندي ٿي فليٽ تي پھچڻ شروع ٿي. اتي مون ۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي ڊاڪٽر ايس ايم قريشي
صاحب جي زندگي ۽ ڪاوشن تي ٻڌل ڪتاب جي تياري واري مواد تي ڪجھ ڳالھائي ۽ ان حوالي
سان وڌيڪ مواد گڏ ڪرڻ لاءِ دوستن سان رابطي جو فيصلو ڪيوسين. ڊاڪٽر ايس ايم قريشي قابل
سنڌي ماڻھن مان ھڪ ھو جنھن جون تعليم جي حوالي سان ڪافي خدمتون آھن خاص ڪري مھراڻ
يونيورسٽي جي منصوبي تي ڪم ڪرڻ ۽ ان کي ھڪ نالي وارو ادارو ٺاھڻ ۾ سندس خدمتون
نمايان آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ جي شام واري
چوياري ۾ ڊاڪٽر عبدالحفيظ ابڙو، ڊاڪٽر شاھد قريشي، مبشر ملڪ ۽ مان ھئاسين. جيڪي ڪلفٽن
طرف نڪري وياسين جتي ڊنر ڪري سير تفريح ڪندا رھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن ڪراچي پھتو
ھوس ته ڊاڪٽر شاھد قريشي اھو ٻڌايو ھو ته سندن ٽرسٽ طرفان ڊاڪٽر ايس ايم قريشي جي
شخصيت، ڪاوشن ۽ ڪاميابين تي ھو ھڪ ڪتاب ترتيب ڏئي رھيا آھن. ان ڪتاب جي تياري ۾ ھن
منھنجي مدد به گھري ھئي. ڊاڪٽر صاحب ھن وقت تائين سھيڙيل مواد جي ڪاپي به منھنجي
حوالي ڪئي جنھن کي پڙھيم ته مضمون انھن ماڻھن جي ھئا جن ايس ايم قريشي صاحب سان گڏ
ڪم ڪيو ھو، ھن جا شاگرد ھئا يا ڪنھن حوالي سان ھن سان واسطي ۾ رھيا ھئا. سٺي ڪتاب
لاءِ مواد اڃا به گھربل ھو تنھن ڪري اھو حاصل ڪرڻ جو پروگرام ترتيب ڏنو ھيوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر ايس ايم
قريشي سنڌ جي قابل، اعلي تعليم يافته، ايماندار ۽ باصلاحيت شخصيت ھئڻ سان گڏ سنڌ
جي تعليم لاءِ گھڻو ڪجھ ڪري ويو. گھڻن کي شايد ھن جي مقام جي خبر ڪونھي. ھو ھڪ
خاموش مجاھد ھو جنھن سنڌ ۾ تعليم جي ڀلي لاءِ مرڻ گھري تائين پنھنجو ڪردار ادا ڪيو
ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مھراڻ يونيورسٽي جي
پلاننگ کان ويندي ان کي مڪمل ادارو ٺاھڻ تائين ڊاڪٽر ايس ايم قريشي جون مکيه ڪاوشون
آھن. ڊاڪٽرصاحب کي ھن اداري سان پيار ھو. ان جي زمين جي حفاظت کان ويندي ان جي ماسٽر
پلان تي عمل تائين ھو سنجيدھ ڪوششون ڪندو ھو. جڏھن ھو اسلام آباد ۾ وفاق سيڪريٽري
جي عھدي تي فائز ٿيو ته به سندس ڌيان مھراڻ يونيورسٽي طرف رھيو. اسان جو ڪلاس فيلو
غلام سرور ڪنڌر جيڪو مھراڻ يونورسٽي جو پراجيڪٽ ڊائريڪٽر رھيو ھو تنھن ٻڌايو ته اسلام
آباد روانگي وقت ھن مون کي گھرائي سختي سان چيو ھو ته ڏس مھراڻ يونيورسٽي جي ماسٽر
پلان سان ڪا ڇيڙ ڇاڙ نه ڪجو. ڪنڌر صاحب سندس شاگرد رھي چڪو ھو تنھن مھراڻ يونيورسٽي
جي ماسٽر پلان تي شروع کان وٺي ڪم ڪيو ھو سو ڊاڪٽر صاحب جو احترام به ڪندو ھو ته سندس
ھدايتن تي عمل به ڪندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">غلام سرور ٻڌايو ته
ھڪ ڀيري مھراڻ يونيورسٽي جي ڪن اسڪيمن جي حوالي سان اسلام آباد ۾ ھڪ ميٽنگ ٿي جنھن
۾ مھراڻ يونيورسٽي جي ٽيم، وفاقي سيڪريٽري تعليم ڊاڪٽر ايس ايم قريشي سان گڏ فنانس
کاتي جو ايڊيشنل سيڪريٽري به شريڪ ٿيو ھو. ھڪ مرحلي تي انھن اسڪيمن جي منظوري تي
بحث دوران جڏھن ڊاڪٽر ايس ايم قريشي ڪجھ جذباتي ٿيڻ لڳو ته فنانس کاتي جي ان ايڊيشنل
سيڪريٽري چيس ته قريشي صاحب ڇو ٿا وساريو ته توھان ھاڻي مھراڻ يونيورسٽي جا وائيس
چانسلر ڪو نه آھيو. پر ڊاڪٽر صاحب اھي اسڪيمون پورو زور وجھي منظور ڪرائي ورتيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سرڪاري نوڪري مان رٽائر
ٿيڻ کان پوءِ به ھن پنھنجون خدمتون جاري رکيون. ھو عمر جي آخري حصي تائين. سنڌ حڪومت
طرفان يونيورسٽين لاءِ چارٽر اويليوويشن ڪاميٽي جو چيئرمن رھيو جنھن عھدي تي به ھو
مڪمل ڌيان سان ڪم ڪار ڪندو رھيو. سنڌ ۾ گھڻو ڪري کليل سرڪاري توڙي پرائيويٽ
يونيورسٽين جي چارٽر جي مڪمل ڪرڻ ۾ سندس مکيه ڪردار رھيوآھي. سندس شخصيت جو مان ھو
جو ڪوبه شخص چاھي ھو ڪھڙي وڏي عھدي تي ھجي کيس ناجائز ڪم چوڻ جي ھمٿ ڪو نه ڪندو ھو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون ڪي ماڻھو ڏٺا
جن ڪن واقعن کان متاثر ٿي ڪي ادارا قائم ڪيا. ڪراچي ۾ ھڪ فيملي سان واسطو پيو جنھن
جي بزرگ پنھنجي پٽ جي ذھني طور تي ڪمزور ھئڻ واري صدمي تي اھڙن ٻارن لاءِ ھڪ اسڪول
قائم ڪري ڇڏيو ھو ته جيئن اھڙن ٻارن کي وڌيڪ ڌيان ملي. ائين ڊاڪٽر ايس ايم قريشي پڻ
پنھنجي پٽ عامر قريشي جي جگر جي بيماري ۾ وفات تي اھڙي مرض ۾ مبتلا مريضن جي علاج
سان گڏ ٻين بيمارين جي علاج ڪرائڻ ۽ ان پليٽ فارم تان خير جا ڪم شروع ڪيو ھو. ھن ٽرسٽ
جي آفيس ڪلفٽن سينٽر ڪراچي ۾ ھئي جتي ڊاڪٽر صاحب ڪل وقتي ڪم ڪندو ھو. ان ٽرسٽ
طرفان ڊفينس جي علائقي ۾ ڪافي وقت ھڪ ڪلنڪ به ھلائي ويئي ھئي. محدود وسيلن مان جيڪي
ڪجھ ٿي سگھندو ھو سو ھو ڪندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر ايس ايم
قريشي جي وفات کان پوءِ ھي ٽرسٽ ڊاڪٽر شاھد قريشي جيڪو سندس سئوٽ آھي ۽ سندس فرزند
ڊاڪٽر محمد انور جيڪو انگلينڊ ۾ ڊاڪٽر آھي سي گڏجي ھلائيندا آھن. تازو ڪن سببن ڪري
ھن ٽرسٽ جي آفيس ابيدا ٽاور فليٽ جتي مان ۽ مبشر ملڪ رھيل ھئاسين اتي وقتي طور شفٽ
ڪئي وئي ھئي. ھي فليٽ ڪشادو آھي جنھن جي ھڪ ڪمري ۾ عامر قريشي ٽرسٽ جي آفيس قائم ڪئي
وئي ھئي جتي ان اداري جو ٻن ملازمن تي ٻڌل ڪل وقتي عملو به اچي ويھڻ لڳو. اھي ٻئي
زال مڙس ھئا جن مان گھر واري سڄي آفيس جو ڪم سنڀاليندي ھئي جڏھن ته سندس ور ٻاھر
جي ڪم ڪار ڪندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قرت العين خالد
نالي اھا ڇوڪري پھرين ڏينھن جڏھن آفيس جي ڪم لاءِ آئي ته ٿوري دير کان پوءِ ڊاڪٽر
شاھد کي چوڻ لڳي ته سر ھتي رھيل ماڻھن جي موجودگي ۾ مان ڪم ڪار ڪيئن ڪري سگھنديس. ڊاڪٽر
شاھد ھن جي مونجھ کي سمجھي کيس چيو ته تون ٽي چار ڏينھن ھنن جي موجودگي ۾ ڪم ڪار ڪر
پوءِ مان تو کان پڇندس ته تون ھن ماحول ۾ ڪم ڪار ڪرڻ ۾ مطمئن آھين يا نہ. اسان ٻنھي
جو ساڻس رويو شفقت وارو رھيو. ھن جو خيال رکڻ سان گڏ ساڻس پنھنجي تجربا ونڊي سندس
رھنمائي ڪندا ھئاسين. ھن ڪي سال ڊاڪٽر ايس ايم قريشي سان گڏ ڪم ڪيو ھو جنھن جي
شفقت ۽ رھنمائي ۾ ھوءِ ھڪ ذميوار ملازم بڻجي وئي ھئي. ڊاڪٽر ايس ايم قريشي سان گڏ ڪم
ڪرڻ ڪري ھو سندس شخصيت ۽ ڪردار بابت بھتر ڄاڻ رکندي آھي تنھن کان ڪتاب جي مواد جي
حوالي سان ڄاڻ ورتم ته قريشي صاحب کي تو ڪيئن ڏٺو. ھن پوءِ ان جي شفقت، ان جي
انسان دوستي، ڪم سان لڳاءُ جا ڪيترا قصا ٻڌايا جنھن سان ڪتاب لاءِ وڌيڪ مواد مليو.
ھفتي کان پوءِ ڊاڪٽر شاھد قريشي ھن کان پڇيو ته ھاڻي ٻڌاءِ ته ھنن دوستن جي
موجودگي ۾ ڪم ڪار ۾ ڪا مونجھ ته ڪانه ٿي ٿئي تنھن تي قرت العين کيس وراڻيو ته سر
مان ته اھو سوچيان پئي ته جي ھي ھليا ويا ته ھنن جي شفقت ۽ رھنمائي جي مون کي ڪيتري
نه کوٽ محسوس ٿيندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قرت العين خالد جو
تعلق ٺٽي شھر سان آھي جڏھن ته سندس ور خالد جا وڏا ڪراچي ۾ سيٽ ٿي چڪا آھن. سندس
والد صاحب وڪيل ھو جنھن نياڻين کي تعليم ڏياري پر سندس موجب اھو رويو بھرحال موجود
ھو ته شادي کان پوءِ خاندان ئي توھان جو سڀڪجھ آھي. اھو سوچ کڻي ھو ساھري گھر آئي.
ھن اسڪول جي زماني جي ڳالھ ٻڌائي ته اسان روز ويگن ۾ اسڪول وينديون ھيون سين. ھڪ ڏينھن
ھڪ سيد ڇوڪري اچي منھنجي ڀيڻ جي سيٽ تي ويٺي. منھنجي ڀيڻ اچي کيس چيو ته منھنجي سيٽ
تان اٿ. اتي ٻين ڇوڪرين چيس ته ڇڏ ويٺي ھجي بي بي آھي. منھنجي ڀيڻ پوءِ به ھن کي اٿڻ
جو چيو. نه مڃڻ تي کيس چماٽ وھائي ڪڍيائين. جنھن تي اھا ڇوڪري سيٽ ڇڏي ويئي. گھر
پھچي اسان بابا کي اڳا ڳالھ ٻڌائي ان فڪر ۾ ته متان اھا خبر پوڻ تي والد صاحب
ناراض نه ٿئي. اسان جي والد اھو ٻڌي منھنجي ڀيڻ کي چيو ته سٺو ٿيو جو کيس چماٽ
ھنيئي. اڳتي تنھنجي سيٽ تي ڪو نه ويھندي. اسان جي معاشري ۾ گھٽ آھي ته ماڻھو عام
سوچ کي خلاف وڃن پر جيڪي ٻارن کي خود داري ۽ پنھنجي حق تي اڙي وڃڻ جو ڏس ڏين ٿا سي
واقعي درست سوچ رکن ٿا ۽ معاشري کي تبديل ڪرڻ جا اھل آھن. اسان جي سنڌي معاشري کي
اھڙن ڪردارن جي سخت گھرج آھي جيڪي ذات پات جي جي اثر کان ماڻھن کي آجو ڪرڻ جي سوچ
رکن ۽ عمل ڪن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قرت العين پنھنجي ھڪ
ڪلاس فيلو ڇوڪري جو قصو ٻڌايو جيڪا خوبصورت ۽ ھوشيار ھئڻ سان گڏ ھمٿ واري ھئي. غريب
خاندان سان تعلق ھئڻ ڪري ھو ھڪ خانداني مرشد جي نظر ۾ اچي وئي. مرشد مريدن کي ان
جو رشتو پنھنجي پاڙي جي اھڙي نوجوان کي ڏيڻ جو زور ڏنو جيڪو غريب ھئڻ سان گڏ ڪمزور
مزاج جو ھو. مرشد جي زور ڀرڻ تي ڇوڪري جي مائٽن اھو رشتو ڪري ڇڏيو. اھو ئي ٿيو جيڪو
ٿيڻو ھو ڇوڪرو گھر جو خرچ ئي نه پئي ھلائي سگھيو جنھن شڪايت تي مرشد اچي پھتو تنھن
ڇوڪري کي چيو ته تون فڪر نه ڪر مان تنھن جي خرچ جو بندوبست ڪندس ۽ تنھنجو خيال
رکندس. ڇوڪري خوددار ھئي تنھن چيس ته تو وري ڪھڙي کاتي ۾ منھنجو خرچ برداشت ڪندين.
جي تو کي ايترو ئي شوق آھي ته مون کي طلاق وٺرائي مون سان شادي ڪر ته پوءِ ڀلي
منھنجو خرچ برداشت ڪر. ايئن مرشد جي منصوبه بندي ناڪام ڪري ڇڏيائين. نيٺ ڪڪ تي
طلاق وٺي واپس اچي ويئي ۽ ماستري ڪري پنھنجو خرچ برداشت ڪندي رھي. معاشري ۾ ھڪ
غربت، ٻيو وري مٿان مرشدن جو رعب ماڻھن جي اڻ پوري زندگي کي وڌيڪ عذاب ۾ وجھي ٿي. اسان
جو معاشرو ان مقامي طاقت، خوف ۽ نا انصافي مان ئي جان ڪو نه ڇڏائي سگھيو آھي ته باقي
دنيا جي ڏاڍ سان ڪيئن منھن ڏيندو. اسان ته ڏونگر کان ڏاڍا ھئڻ جي ھام ھڻون ٿا پر
پنھنجي معاشري جي ڪردارن جن کي ڄاڻون ٿا ۽ جن جا ڪرتوت روزمرھ جي بنياد تي اسان جي
سامھون آھن تن ڪردارن مان جان ڪو نه ڇڏائي سگھيا آھيون. پھريان ته عوام کي اھڙن ڪردارن
مان آزادي ڏيارجي ته پوءِ ئي تبدلي جو ڦيٿو اڳتي ڦري سگھندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قرت العين ڊاڪٽر
ايس ايم قريشي جي زير تربيت رھڻ ڪري جتي ان کان سکي اتي ھن پنھنجي ڪارڪردگي سان ڊاڪٽر
صاحب ۽ ان جي ٽيم جو اعتماد حاصل ڪيو. ھن ٻڌايو ته جڏھن مون پھريان نوڪري شروع ڪئي
ته گاڏي جي پڪ اپ ۽ ڊارپ آف جو خرچ منھنجي اڌ پگھار جي برابر پئي ٿيو جيڪو منھنجي
برداشت کان مٿي ھو. مون اھڙو ذڪر ڊاڪٽر صاحب سان ڪيو. ھن ٻئي ڏينھن ھڪ لفافو مون
کي ڏنو جنھن ۾ ويھ ھزار رپيا ھئا. اھو ڏيندي چيائين ته بابا ھي تنھنجي اچڻ وڃڻ جو
خرچ آھي جيڪو منھنجي طرفان آھي. مون جيڪي ٽرانسپورٽ جو خرچ ٻڌايو ھو تنھن کان به ٻه
ھزار وڌيڪ ھئا. انھن وڌيڪ پئسن جي نشاندھي ڪرڻ تي ھن چيو ته بابا نياڻي آھين اھا
خرچي سمجھي رکي ڇڏ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڀيري منجھند جي
وقت ڊرائيور سميت سڀني لاءِ لنچ گھرائڻ جو چيائين. مون اسان ٽن لاءِ برگر گھرايو. اھو
سوچي ته ڊرائيور کي اھو ڪٿان وڻندو ان کي پئسا ڏئي ڇڏينديس ته اھو ڀلي پسند جي ٻوڙ
ماني کائي. اسان پليٽن ۾ برگر رکي کائڻ لاءِ ويٺاسين ته پڇيائين ته ڊرائيور کي کاڌو
ڏنو اٿو. مون وراڻيو ته نہ. کيس پئسا ڏبا ته ھو وڃي کائي اچي. ان تي مون کي ڪجھ نه
چيائين پر اٿي پنھنجي پليٽ کڻي ڊرائيور کي ڏئي آيو. مان بيحد شرمندي ٿيس. مون
پنھنجي برگر کي ٻه اڌ ڪري کيس چيو ته سر پاڻ شيئر ٿا ڪريون. ھن اھو اڌ برگر کڻي سڪون
سان ويھي کاڌو. جيتوڻيڪ مون کان ڪوتاھي ٿي ھئي ته به ھن مون تي ڪاوڙ جو اظھار ڪو
نه ڪيو. ٻئي طرف اڌ برگر به ائين سڪون سان ويھي کاڌائين ته ڄڻ ڪجھ ٿيو ئي ڪونھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر ايس ايم
قريشي جي ذميوارين جي پابندين جو قصو ونڊيدي قرت العين ٻڌايو ته ھڪ ڀيري ھو ٽرسٽ
جي آفيس مان نڪري ميٽنگ لاءِ روانو ٿيو. آفيس مان ھيٺ لھندي ڪرڻ سبب کيس ڪافي ڌڪ لڳا
جنھن سبب کيس ڪافي سور ٿيو پر ميٽنگ جي وقت ويجھو ھئڻ ڪري اوڏانھن ھليو ويو. اڌ مني
ڪلاڪ جي ميٽنگ پوري ٿيڻ تي ھن مون کي فون تي چيو ته خالد ڪو نه ٿو ملي تون ئي جلد
مون ڏانھن اچ. مان ويس ته چيائين ته مون کي اسپتال وٺي ھل. جڏھن ان معاملي جا
تفصيل ٻڌايائين ته مون کيس چيو ته سر توھان ميٽنگ ۾ نه وڃون ھا سڌو اسپتال وڃو ھا.
وراڻيائين ته ڪي ماڻھو پري کان ھن ميٽنگ لاءِ آيا ھئا ۽ ڪم به وقت تي ڪرڻ سٺو آھي
تنھن ڪري تڪليف ھوندي مان ڏکيائي سان ويٺو رھيس. ائين ميٽنگ جي ڪاروائي پوري ٿيڻ
تي تو کي سڏيو اٿم. اتان مان کيس اسپتال وٺي ويس جتان علاج ڪرائي کيس واپس گھر ڇڏيم.
ھو ته ان اداري جو سربراھ ھو ميٽنگ ملتوي ڪري ھا ته ڇا ٿئي ھا پر پنھنجي ذميوارين
ادا ڪرڻ ۾ ھو پڪو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڀلا ڪڏھن ڪاوڙيو
مون قرت العين کان سوال ڪيو. تنھن تي ھن وراڻيو ته سڄي وقت ۾ فقط ھڪ ڀيرو جڏھن زڪوات
۽ خيرات جا پئسا مستحق ماڻھن کي موڪلڻ ۾ ڏينھن ٻه ليٽ ٿيا. ان جي خبر پوڻ تي ھن
مون کان سختي سان پڇا ڪئي ۽ ھدايت ڪئي ته اڳتي ايئن نه ٿيڻ گھرجي. ھي غريبن جو پئسو
آھي جيڪو مقرر تاريخ تي انھن کي ملڻ گھرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قرت العين ۽ سندس
ور خالد عباسي سان روز جون ملاقاتون رھيون. ھنن کي ٻاھر جي دنيا ۾ وڃي رھڻ جو جيڪو
نا ممڪن تصور ھو تنھن تي جڏھن کين آگاھي ڏنم ته ھو ان ڄاڻ تي حيران ٿي ٻاھر وڃڻ
لاءِ سوچڻ لڳا. جتي اسان رھڻ دوران ھنن سميت سڀني جي کاڌي پيتي جي ضرورت جو خيال
رکندا ھئاسين جنھن معاملي ۾ مبشر ملڪ وڌيڪ ڌيان ڏيندو آھي اتي ھنن ٻه ٽي ڀيرا گھر
مان منھنجي ۽ مبشر ملڪ لاءِ لنچ آندي. اسان جي وڃڻ کان ٻه ٽي ڏينھن اڳ ھو پر تڪلف
لنڄ کڻي آيا ڇاڪاڻ ته مون کين چيو ھو ته مون کي گھر جي ماني پسند ھوندي آھي. ان
سان گڏ ھو پنھنجي ننڍي پٽ راحم عباسي کي به ملائڻ لاءِ وٺي آيا ۽ سوکڙيون به آندائون.
ھنن مون کي چيو ته توھان جي تنظيم اسڪالا جي ڪم ڪار کان ويندي توھان جو ڪراڄي شھر
۾ ڪو ذاتي ڪم ھجي ته اھو اسان کي چوندا ڪريو. مون سندن ٿورو مڃيو ۽ کين چيم ته جيڪڏھن
اھڙي ضرورت پئي ته توھان کي ياد ڪندس. ان سان گڏ رابطي ۾ رھڻ جو به ارادو ڪيو سين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انسان عزت، شفقت ۽
پيار کي پسند ڪري ٿو. ڪنھن سان نيڪ نيتي ۽ خلوص سان پيش اچو، توھان ۾ منھجس ڪا
سچائي محسوس ٿئي ته ھو توھان تي اعتبار ۽ اعتماد ڪرڻ لڳندو. اھو ته مڃيل اصول آھي
ته ڪنھن کي جبر سان ان کي پنھنجو ڪري نه ٿو سگھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نظام شيخ سنڌ جو ھڪ
متحرڪ ڪردار آھي جيڪو ڪاميابي سان سرڪاري نوڪري جو مدو پورو ڪري روزاني ڊيوٽي واري
پابندي کان تازو ئي آجو ٿيو آھي. ان حوالي سان مون کي ھڪ مالي ماھر جو ليڪچر ياد
آيو جنھن چيو ھو ته سنھنجي زندگي اھا آھي جنھن ۾ انسان کي پنھنجي وقت تي اختيار
حاصل ھجي. ان جو مطلب اھو ھو ته توھان مالي طور تي مستحڪم ٿيو ۽ اھڙو ڌنڌو ڌاڙي سيٽ
ڪريو جو توھان کي صبح جو اٺين بجي ھر ھال ۾ پھچڻ جو فڪر نه ھجي جيڪو ننڊ کان ويندي
مصروفيتن تي اثرانداز ٿئي. ان ليڪچر جي پڄاڻي تي ڪافي پيئندي کيس چيم ته تنھن جي
فارمولا تي ھڪ حد تائين اسان جي زرعي معاشري جو ماڻھو پورو لھي ٿو جنھن کي سال جي ڪي
ٿورا ڏينھن وقت جي پابندي ڪرڻي پوي ٿي باقي وقت ھن جو پنھنجو ٿئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نظام شيخ جتي ڪاميابي
سان نوڪري ڪئي اتي ھن سنڌي معاشري ۾ بھتري لاءِ پنھنجي حصي جو ڪردار نڀائيندي سنڌ
ويزن نالي ھڪ سوشل پليٽ فارم جو بنياد پنھنجي ساٿين احمر نديم ميمڻ، ڊاڪٽر علي گل
ميتلو، علي مردان راهوجو، عالم بروهي، مير مظهر ٽالپر ۽ ٻين سان گڏجي رکيو ھو. ھاڻي
ھن فورم جا ڪافي فالوئر آھن. ھن پليٽ فارم تي ھو سنڌ جي مسئلن تي آواز اٿارڻ سان گڏ
سنڌ جي مسئلن جي حل لاءِ برين اسٽارمنگ سيشن ڪندا رھن ٿا. ھو پنھنجي پليٽ فارم تي ڄاڻ
ونڊڻ سان گڏ ھڪ ٻئي کي تازن مسئلن بابت باخبر رکن ٿا. سنڌ جي مسئلن تي آواز اٿارڻ
جي حڪمت عملي ٺاھي ان تي عمل ڪندا رھن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نظام شيخ ھڪ ڏينھن
فون ڪري اسان جي سنگت کي ماني جي دعوت ڏني جنھن جو ھنڌ ھن بار بي ڪيو ٽو نائيٽ
رکيو. اسان جي سنگت ۾ مان، مبشر ملڪ ۽ شاھد قريشي شامل ھئاسين تن سان گڏ ھن پنھنجي
دوستن جن ۾ اسلم بلوچ، سابق سفير عالم بروھي، پوليس کاتي ۾ ھڪ ايس پي نذير ميربحر
جيڪو بنيادي طور تي سول انجنيئر ھئڻ سان گڏ نظام شيخ جو ڳوٺائي آھي، سندس فرزند ڪاظم
رضا جيڪو آمريڪا ۾اليڪٽريڪل ۽ ڪمپيوٽر انجنئير آھي ۽ ڪي ٻيا دوست به شامل ھئا. مانجھاندي
جي ان دعوت ۾ اسان ھڪ ٻئي سان ملياسين جن مان ڪن سان پھريون ڀيرو ملاقات ٿي ھئي. دعا
سلام ۽ تعارف سان گڏ جتي کاڌي جو آرڊر ڏنو ويو اتي اسان پاڻ ۾ روايتي ڪچھري به شروع
ڪئي. نظام شيخ سٺو ھوسٽ رھيو جنھن کاڌي پيتي جوخيال رکڻ سان گڏ ھر ڪنھن سان خبرون
چارون پئي ڪيون ۽ ميزباني جو پورو حق پئي ادا ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منھنجي ڀر ۾ عالم
بروھي ويٺو ھو جيڪو اڳوڻو سفير آھي. سڄي عمر سفارتي نوڪري ڪرڻ سبب ھو دنيا جي ڪيئي
ملڪن ۾ رھيو آھي جن جي وٽس ڪافي ڄاڻ آھي. سندس ٽي چار ڪتاب ڇپيل آھن ھن اتي مون
سميت سنگت مان ڪن کي تازي ڇپيل ڪتاب جون اعزازي ڪاپيون به ڏنيون. سيٽرل ايشين
رياستن جو ذڪر نڪتو جن مان ڪن ۾ ھو رھي چڪو آھي. ڪھڙي رياست گھمڻ جھڙي آھي. منھنجي
ان سوال جي جواب ۾ ھن چيو ته ڪرغستان. ان ۾ ڪھڙي خوبصورتي آھي تنھن جي جواب ۾ ھن
چيو ته اتي ڍنڍون ۽ جبل آھي جيڪي علائقي جي خوبصورتي کي وڌائين ٿا. اھي ٻئي شيون
ئي اسان جي خوبصورتي کي پرکڻ جا معيار به بڻجي چڪا آھن. پاڪستان مان اسان جي ماڻھن
جو گھڻو ڪري رخ سمرقند. بخارا ۽ ان جي ويجھن رياستن ۽ شھرن ڏانھن رھي ٿي. سمرقند ۽
بخارا ڪنھن زماني ۾ اسلامي علم ۽ جاڻ جي حوالي سان مرڪز رھيا آھن. ڪي دوست جنھن
شھر يا علائقي جو سير ڪري اچي ان جو ذڪر ڪن ٿا سو ئي اسان لاءِ گھمڻ لاءِ ترجيح بڻجي
وڃي ٿو. اسان اتي پاڻ ۾ صلاح ڪري ايندڙ سياري ۾ اچڻ تي ڪرغستان جي سفر جو ارادو ڪيو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڳ جڏھن دنيا جو
سفر ڪو ورلي ڪندو ھو. سفر لاءِ اڄ واريون سھوليتون به ڪو نه ھيون تڏھن ڪي سياح يا
واپاري جيڪي سيٽرل ايشين رياستن ۾ ٿي ايندا ھئا سي اتي ڪوھ ڪاف جي پرين جو ذڪر ڪندا
ھئا. ڇاڪاڻ ته اسان جي ذھنن ۾ ديو ۽ پري جو تصوراتي وجود ذھن رھيو آھي تنھن ڪري ان
ذڪر کي اھا پري سمجھندا ھئاسين. پر اصل ۾ ھو اتان جي خوبصورت عورتن کي پري سان
تشبيھ ڏيندا ھئا. ڪوھ ڪاف ۽ ان جي پسگردائي ۾ حسن جي ڳالھ به عام ڪئي وڃي ٿي. ان
سان گڏ سيٽرل ايشين رياستن ۽ مشرقي يورپ جا ماڻھو به خوبصورت آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد آيو ته ڪئناڊا
۾ اچڻ ۽ نوڪري شروع ڪرڻ تي ٻن روسين سان ملاقات ٿي ھئي جن جو تعلق ھن ئي رياست ڪرغستان
سان ھو. انھن مان وڪٽر نالي ھمراھ منھنجو دوست بڻجي ويو ھو. ھن کي انگريزي تمام گھٽ
ايندي ھئي ۽ مان وري پنھنجي ٿوري روسي ٻولي جي ڄاڻ کي استعمال ڪرڻ ۾ دلچسپي رکندو
ھوس. وڪٽر ڪنھن آفيس ۾ ڪم لاءِ انگريزي ٻولي جي حوالي سان مدد وٺڻ لاءِ ڪڏھن مون
کي گڏ وٺي ويندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڪٽر سان کوڙ ڪچھريون
ٿينديون ھيون. ھن ٻڌايو ته اسان جو تعلق صوبي روس جي ھڪ علائقي سان ھو. سويت يونين
۾ سوشلسٽ انقلاب کان پوءِ ماڻھن تي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ ڪرڙي نظر رکي ويندي ھئي. جيڪي
خاندان علائقي ۾ ڪو اثر رکندا ھئا يا انھن طرفان حڪومتي پاليسين خلاف آواز اٿارڻ
جو شڪ ٿيندو ھو تن خاندانن کي سرڪار ٻئي علائقي ۾ رھائيندي ھئي.. وڪٽر جي خاندان
کي پڻ روس مان ھن صوبي ۾ شفٽ ڪيو ويو جيڪو ھڪ پاسي ھيو. ائين ھي ڪرغستان ۾ رھندي
ھتان جا باشندا ٿي ويا. ھن وڌيڪ ٻڌايو ته سويت يونين جو دور حڪومت ۾ مقامي زبانن
کي محدود ڪرڻ، روسي زبان کي بالادست ڪرڻ ۽ زندگي جي طور طريقين کي تبديل ڪرڻ لاءِ
کوڙ جارحاڻيون ڪوششون ٿيون جن جو اثر اڄ انھن رياستن ۾ واضح نظر اچي ٿو. حڪمران
غلامن تي ڪجھ ته اثر ڇڏي ويندو آھي جيڪي پوءِ غلامن جي طور طريقن ۽ فيشن جو حصو بڻجي
انھن جو ڪلچر ٿي وڃي ٿو. جنھن آزدي جي حفاظت نه ڪئي سو جي ڪلچر بچائڻ جي دعوا ڪري
ته سندس اھا دعوا خواھش جي حد تائين ھوندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڪٽر ٻڌايو ته ھن
پھرين زال کي طلاق ڏني ھئي. مون کانئس پڇيو ته ڇو تنھن تي وراڻيائين ته مان شام جو
ٿڪو ٽٽو اچان ته ھي گھر ۾ ئي ڪو نه لڀي. نه وري ماني ٽڪي تيار ڪري رکي. ھن جا سڄو ڏينھن
ماين سان حوال کٽن ئي ڪونہ. مون کيس ڪيئي ڀيرا سمجھايو ته مان واپس اچان ته گھر ۾
ھج ته جيئن مون کي ماني ته ڏي پر ھو ھڪ ڪن کان ٻڌي ٻئي ڪن مان ڪڍي ڇڏيندي ھئي. نيٺ
بيزار ٿي کيس طلاق ڏنم. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن وڌيڪ ٻڌايو ته منھنجو
ھڪ سئوٽ پھريون ڀيرو آمريڪا ۾ وڃي ٻه ٽي سال ڪمائي موٽيو ته يارن باشن سان مست ٿي
ويو. واپس آمريڪا وڃڻ جو نالو ئي نه وٺي. اسان کيس وڃڻ جو ياد ڏياريون پر نظر
انداز ڪري ڇڏي. نيٺ جڏھن ڪيئي مھينن رھڻ کان پوءِ پئسا کٽس ته پوءِ آمريڪا واپس
ويو. ھن بڌيو ته اتي چانھن خانن ۾ حوال به ڪرڻ وارا جام، صبح سوير ئي پھچي ويندا
آھن </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڪٽر کي چيم ته تو
وارا قصا به اسان جي جھان جھڙا لڳن ٿا. اسان وٽ به ياري باشي اصل جھان آھي جنھن کي
اسان ترقي ۽ مالي گھرجن کان مٿاھون رکون ٿا. مون کي ياد اچي ٿو ته ستر جي ڏھاڪي ۾
جڏھن نوجوان شھرن طرف نوڪرين سبب رھڻ لڳا ھئا انھن ڏينھن ۾ موقعو ملڻ تي يا ھفتيوار
موڪلن ۾ حيدرآباد کان ڳوٺ اچي ڏينھن ٻه ڪچھريون ڪري وري موٽندا ھئا. ڪچھري به ڪھڙي
معمول موجب ڪنھن اوطاق يا ھوٽل تي ويھي يارن دوستن سان ساڳيا حوال ڪرڻ جنھن کي
سولي سنڌي رنبي جي ڳن جھڙا چئي سگھجي ٿو. ياري باشي جو اھو رويو ھاڻ روپ مٽائي اتي
ئي شھرن ۾ دوستن جي سرڪل تائين محدود ٿي ويو آھي. آھي گھڻو ڪري ساڳيو پر ان جي ٿوري
شڪل مٽي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان بار بي ڪيو ٽو
نائيٽ ۾ نظام شيخ طرفان ڏنل مانجھاندي دوارن کاڌي سان گڏ چوياري جو لطف وٺي، ھوٽل
اڳيان گروپ ڦوٽو ڪڍرائي ان گڏجاڻي جي لمحن کي محفوط ڪري ھڪ ٻئي کان موڪلايو. مان ۽
مبشر ملڪ واپس فليٽ تي پھتاسين ته ڊاڪٽر شاھد قريشي پنھنجي آفيس روانو ٿيو. اسان
فليٽ تي پھچي چشمن ٺھرائڻ لاءِ بولٽن مارڪيٽ وڃڻ جي طي ڪري ان طرف روانا ٿياسين. بولٽن
مارڪيٽ ۽ ٽاور جي وچواري علائقي ۾ اندر ڪيتريون مارڪيٽون ٺھيل آھن جتي مختلف ڪاروبار
ٿين ٿا. اھڙي ھڪ مارڪيٽ چشمن ٺاھڻ جي آھي جن مان ھڪ دڪاندار جو ملڪ صاحب گراھڪ آھي.
اھو دڪاندار مناسب اگھ تي چشما ٺاھي ڏيندو آھي سندس ڪم جي ڪوالٽي به چڱي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شھر جي دنيا به نرالي
آھي جتي ڪي دڪاندار فيشن جي نالي ۾ مھانگو وڪڻن ٿا، ڪي مارڪيٽ جي وڏن روڊن تي ويٺا
آھن جن تي عام ماڻھو جي جلد نظر پوي ٿي سي به ماڻھن کي ڦرين ٿا. باقي ڪي ٿورا ڌنڌي
وارا آھن جيڪي ڪنھن پاسي ۾ ويٺل آھن جن جي ڌنڌي جو دارو مدار انھن جي ساک تي آھي
سي ڪجھ بھتر ڊيل ڏين ٿا. ائين به مارڪيٽ جو ٽول آھي ته جنھن کي گھٽ ڄاڻ آھي تنھن
کي نشانو بڻايو وڃي ٿو. خاص ڪري جنھن ٽئڪنالاجي جي عام ڄاڻ گھٽ آھي ان ۾ دڪاندار
يا مڪينڪ جي ڳالھ مڃڻي پوي ٿي. اھي اھڙا دليل ڏيندا آھن جو ماڻھو ڳالھ مڃي ويندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي سال اڳ ڪراچي ۾
ترسيل ھوس. جيستائين چشمو ٺھي تيستائين فٽ پاٿ تي چين مان آيل نظر جي چشما وڪڻندڙ
کان ھڪ سو رپئي ۾ ھڪ چشمو ورتم. ٻئي ڏينھن شھر ايندي اھو گھر رھجي ويو تنھن ڪري
شھر جي مصروفيتن لاءِ ان ڏينھن صدر جي ھڪ دڪان تان اھڙو نظر جو چشمو وٺڻ ويس. ھڪ ته
صدر جو اھو دڪان مکيه روڊ تي ھو ٻيو ته مان به پنھنجي لباس ۽ رويي ۾ عام سادو
ماڻھو پئي لڳس جنھن مان دڪاندار سمجھيو ته ھي ڪو شھر جي پوئتي پيل علائقي يا ٻھراڙي
مان آيو آھي تنھن کي مھانگو وڪڻجي. ھن ان چشمي جي قيمت ٽي سو رپيا چئي. مون اھو ٻڌي
مرڪي ان جي سوچ جو لطف ورتو ته ڪيئن ھو وارڌات ڪري رھيو آھي. کيس چيم ته روڊ تي
اھو سو رپئي پيا وڪڻن تون کان مان ڪيئن اھو ٽي سو رپين ۾ وٺندس. ان تي چيائين ته ھن
جي ڪوالٽي بھتر آھي. مون کيس چيو ته ڪوالٽي به ساڳئي آھي. بھرحال ھو ھڪ تي مان ٻي
تي نيٺ ھو اھو چشمو ساڳئي قيمت سو رپئي ۾ ڏيڻ تي راضي ٿي ويو پر مون اھو چئي وٺڻ
کان انڪار ڪيو ته تو کان ناھي وٺڻو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي انھن ڏينھن جي ڳالھ
آھي جڏھن اڃا مان ڪراڄي ۾ نوڪري ڪندو ھوس. ھڪ دوست گڏ ھوس جنھن کي مارڪيٽ جي خبر
ھئي. اسان ان وقت ڪي ايم سي بلڊنگ ويجھو گڏ ھئاسين. ان وقت مون چشمي ٺھرائڻ جي
ارادي جو ذڪر ڪيو ته ھو مون کي لائيٽ ھائوس جي سامھون ھڪ ننڍي گھٽي ۾ وٺي ويو جتي دڪانن
جي اندر نظر جي چشمن لاءِ شيشا پئي ٺھيا. ان ڪارخاني واري وٽ فريم به پيا ھئا جيڪي
ھن مون کي ڏيکاريا انھن مان ھڪ پسند ڪيم ته ان ڪارخاني واري مون کي بازار جي اڌ
قيمت ۾ چشمو ٺاھي ڏنو.. ھن ٻڌايو ته اسان جا ٺھيل ئي اڪثر شيشا شھر جي وڏين مارڪيٽن
۾ دڪانن تي وڪرو ٿيندا آھن. ھو ڪڏھن انھن کي سٺو ڪڏھن ٻاھر درآمد ڪيل چئي مرضي جي
قيمت وصول ڪن ٿا. ھن ڀيري چڪر ھيم ته اتي ڪو ڪارخانو نظر نه آيو خبر پئي ته اھي ڪنھن
ٻئي علائقي ۾ منتقل ٿي ويا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مکيه روڊن تي قائم
سروس جي دڪانن تي ھلندا ڦرندا ماڻھو اچن ٿا تن دڪانن جا دڪاندار جتي چالاڪ ۽ ھيرا ڦيري
جا ماھر آھن اتي ايندڙ اڻ ڄاڻ ماڻھو دڪان جو شو ڏسي مھانگي خريداري ڪري ٿا وڃن. ھڪ
ڀيري مان به سٽي ڪورٽ سامھون مين روڊ تي ھڪ چشمي جي دڪان تي ويس. ھمراھ پھريان ته پنھنجي
ڌنڌي جي فني ڄاڻ کان ويندي وڪيل برادري جي گراھڪ ھجڻ جا احوال ڪٽيا. مان سندس
حوالن تي ڀروسو ڪري ڪي چشما ٺاھن جو آرڊر ڏئي آيس تن ۾ ھڪ پروگريسو چشمو به شامل
ھو جيڪو ٻين کان مھانگو آھي. جنھن ڏينھن چشما کڻڻ ويس ته بيا ته گذاري لائق ھئا
باقي ھن مھانگي پروگريسو چشمي مان ته ٺيڪ ڻظر ئي نه پئي آيو. مون جڏھن ان دڪاندار
کي ان جي نشاندھي ڪئي ته چوڻ لڳو ته سر ڪو چشمو ڪنھن جي منھن تي فٽ ڪو نه ٿيندو
آھي مون کيس چيو ته ھاڻي حوال ڇڏ ۽ ھي واپس وٺ. ان جي بدلي مون کي پري ۽ ويجھي نظر
جا ٻه چشما ٺاھي ڏي. پوءِ ھن ائين ئي ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ڪراڄي ۾ نئون
رھڻ لڳو ھوس. اھو اسي جي ڏھاڪي جي شروعاتي ڏينھن جي ڳالھ آھي مون گھر واري کي صدر
مان سون جو ھڪ زيور وٺي ڏنو ھو. مھيني ڏيڍ کان پوءِ ان سون تي ڪٽ چڙھڻ لڳي. مان
اھو کڻي ان دڪان تي ويس. اتي موجود ھمراھ جنھن اھو سون وڪيو ھو تنھن چيو ته سر ڪراچي
شھر ۾ گھم آھي ان ڪري ان جو رنگ تي اثر ٿيو آھي. مون کيس چيو ته سون کي ڪٽ ڪو نه لڳندو
آھي اھو ڪٿي به ھجي.. ھي دڪاندار جيڪي روز ھيرا ڦيري ڪندا رھن ٿا تن وٽ جواب تيار
ھوندو آھي. مون اھو سون واپس ڪري پئسا ورتا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان بولٽن مارڪيٽ
۾ سال جي ضرورت لاءِ چشمن جو آرڊر ڏئي واپس ورياسين ۽ شام پنھنجي فليٽ تي گذاريسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان پنھنجي تنظيم
اسڪالا جو پروگرام منعقد ڪرڻ لاءِ شروع وارن ڏينھن ۾ سنگت سان صلاح مشورا پئي ڪيا
ته جيئن پروگرام جا سيشن نوجوانن ۽ اڀرندڙ ٽيلينٽ لاءِ دلچسپي جو باعث ٿين. اسان
جو ساٿي مبشر ملڪ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري تائين بنگلاديش وڃڻو ھو. اھڙو پروگرام ھن پنھنجي ڀاءُ سان گڏجي ٺاھيو
ھو. سندس ڀاءُ کي لنڊن مان اچڻو ھو تنھنڪري ھنن دبئي ۾ ملڻ جو پروگرام رٿيوھو ته
جيئن ھو ٽي چار ڏينھن دبئي جو سير ڪري پوءِ اتان بنگلا ديش روانا ٿين. ڪئناڊا جي
پاسپورٽ وارن کي دبئي ۾ ويزا وٺڻ جي ضرورت ڪو نه ھوندي آھي. ايئرپورٽ تي ئي انٽري
ھڻي ڏيندا آھن. ملڪ صاحب جي واپسي تي ئي اسان کي پروگرام ڪرڻو ھو جنھن لاءِ اسان وٽ
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جنوري جي تاريخن مان ڪنھن جي چونڊ ڪرڻي ھئي ڇاڪاڻ ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري تي اسان ٻنھي جي ڪئناڊا واپسي ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري ڇنڇر جو ڏينھن ھو. موڪل وارو ڏينھن ھئڻ ڪري پروگرام رکڻ لاءِ اھو ئي
ڏينھن اسان جي ترجيح ٿي. آرٽس ڪائونسل جتي ھن ڀيري ھي پروگرام منعقد ڪرڻ جو ارادو
ھو اتي ان ڏينھن گھربل ھال خالي ڪو نه ھو. ان ڪري اسان پوئين سال واري ھنڌ يعني
لياقت لائبرري واري چوديواري ۾ ڪلچر ڊپارٽمينٽ جي ابراھيم جويو آڊيٽوريم ۾ پروگرام
منعقد ڪرڻ جو ارادو ڪيو. اتي آفيس سان رابطو ڪيوسين ته ان بلڊنگ ۾ انھن ڏينھن ۾ ڪا
نمائش رکيل ھئي جنھن ڪري ھنن کي اھو آڊيٽوريم ڏيڻ ڏکيو پئي لڳو. پر اسان جي اسرار
تي ھنن صلاح ڪري اھو ھال ڏيڻ تي رضامندي ظاھر ڪئي. ھنن ان ڏينھن پنھنجي نمائش کي
محدود ڪري اسان لاءِ ھال خالي رکڻ جو فيصلو ڪيو. ھتي مان اھو واضح ڪريان ٿو ته ثقافت
کاتي جي ننڍي وڏي آفيسر کان ويندي وزير ثقافت سائين سردار شاھ تائين سڀني اسان سان
ھميشه تعاون ڪيو آھي جنھن سان اسان کي فنڪشن منعقد ڪرڻ ۾ سھوليت ٿيندي آھي. سرڪاري
کاتي ۾ اھڙي مثبت سوچ رکندڙ ٽيم ھجڻ ڪري ڪلچر کاتي جي سرگرمين ۾ وڏي واڌ آئي آھي. ائين
فنڪشن جي تاريخ طي ٿي ۽ ھال بڪ ٿي ويو جنھن مسئلي کان واندا ٿي ٻين تيارين ڏانھن ڌيان
وڌايوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪجھ ڏينھن اڳ ادي ڊاڪٽر
عابدھ گھانگھرو جو فون آيو جنھن دعا سلام ڪري چيو ته سگا ڪراچي برانچ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊسمبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ع تي ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙي جي ورسي ملھائي رھي آھي جنھن ۾ توھان کي شرڪت ڪرڻي
آھي. ان سان گڏ ان جي شخصيت تي به ڳالھائڻو آھي. ڄامڙو صاحب منھنجو محسن رھيو ھو جنھن
منھنجي ڪتاب ساروڻيون ساڻيھ جون جو مھاڳ به لڳيو ھو. ان سان گڏ ان ڪتاب جي مھورتي
تقريب جي صدارت به ڪئي ھئي. نرم گو، صاف سٿرو ۽ علم دوست شخصيت ھو. مون ادي عابدھ
گھانگرو سان ان تقريب ۾ شرڪت جو واعدو ڪيو ۽ اردو به پڪو ھو ته ان تقريب ۾ ضرور وڃبو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪمال ڄامڙو صاحب
وفاقي اردو يونيورسٽي ۾ سنڌي ٻولي جو پروفيسر ھو. ھن ڪراچي يونيورسٽي مان لوڪ ادب
تي پي ايڇ ڊي ڪئي ھئي.. ھن پنھنجي عمر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن ۾ اٽڪل پنجاھ ڪتاب لکيا جنھن مان اھو واضح ٿئي ٿو
ته ھن پنھنجي زندگي جي وقت کي ڪيڌو نه ڪارآمد ۽ حقيقي طور تي استعمال ڪيو آھي. ڪتابن
کان علاوھ سندس لکيل مضمون آرٽيڪل ۽ شعر ڪيترن رسالن ۽ اخبارن ۾ ڇپيا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ آرٽس ڪائونسل جي
حسينه معين ھال ۾ ھي تقريب منجھند کان پوءِ رکيل ھئي. ان تقريب ۾ مان دليپ رتناڻي،
مبشر ملڪ ۽ سندس گھر واري شريڪ ٿياسين. ھال ۾ سگا ڪراچي شاخ جي عھديدارن سان گڏ پروفيسر
اعجاز قريشي، مريد ڄامڙو ۽ ٻيا ڪيترا دوست موجود ھئا. ڊاڪٽر عابدھ گھانگھرو سڀني
مھمانن جو آڌرڀاءُ ڪندي رھي. ڪاروائي ھلي ته سڀ کان پھريان سگا ڪراچي برانچ
پروگرام بابت آگاھي ڏني. ھن شاخ جي اڳواڻن ڪمال ڄامڙي جي زندگي ۽ ادبي خدمتن جي
واکاڻ ڪئي. ان دوران ڄامڙي صاحب جا ڪي علم دوست ساٿي اسٽيج تي آيا جن به سندس
خدمتن کي ساراھيو ۽ کيس ڀيٽا ڏني. ڪاروائي جاري ھئي ٿوري دير کانپوءِ ملڪ مبشر کي
وحيد راڄپر جو فون آيو جنھن سان شام ملڻ لاءِ اسان جو پروگرام طي ٿيل ھو.. وحيد راڄپر
نالي وارو صحافي آھي جيڪو ڪراچي پريس ڪلب جو فنانس سيڪريٽري به رھي چڪو آھي. اڄڪلھ
ھو ڪي ٽي اين تي پنھنجون صحافتي ذميواريون ادا ڪري رھيو آھي. ھن اسان کي پريس ڪلب
وٺي وڃڻ ۽ تواضع ڪرڻ پئي چاھي. مون کي به ھن اھڙي صلاح ڪئي ھئي پر مون کي ان تقريب
کي خطاب ڪرڻو ھوتنھن ڪري ملڪ صاحب کي وڃڻ لاءِ چيم ۽ کيس چيم ته وحيد کي ٻڌائي ته مان
ھيئر مصروف آھيان ڏينھن ٻن ۾ ملاقات ڪبي. ملڪ صاحب ۽ سندس گھر واري ھليا ويا جتان
کين پريس ڪلب ۾ ٿوري دير وحيد سان ملي پوءِ انھن ڏينھن ۾ نيٽي جيٽي پل ويجھو لڳل
ھنرن جي نمائش کي ڏسڻو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر عابدھ
گھانگھرو محرابپور جي مشھور سياسي ۽ سماجي اڳواڻ ھاشم گھانگھري جي ڌيءُ آھي. ھاشم گھانگھرو
پنھنجي شھر جي ھڪ مسجد جو پيش امام ھو جيڪو مولانا عبيدالله سنڌي، ڪراچي ۾ کڏا مارڪيٽ
واري مدرسي جي عالمن واري مڪتبه فڪر سان سلھاڙيل ھو. مولانا سنڌي ۽ ھي ٽولو ديوبندي
فرقي سان تعلق ھوندي ڪميونسٽ نظام جي طور طريقن کي عوام جي معاشي مسئلن جو حل
سمجھندا ھئا. مولانا عبيد الله سنڌي افغانستان مان ھندستان جي گورن جي حڪمراني
خلاف مقامي ماڻھن جي تعاون نه ملڻ تي بد دل ٿي روس روانو ٿيو ۽ وڏين ڏکياين سان
اتي پھتو. روس ۾ رھندي ھن اتان جي نظام جو گھرو مشاھدو ڪيو جتان پوءِ ترڪي ۾ وڃي
اتي پنھنجي گروپ جو منشور لکيو ۽ ڊگھي جلاوطني گذاري موٽيو. اھڙي مشاھدي ۽ دنيا جي
ڪار وھنوار کي ڏسي ھو ھڪ حقيقت پسند ٿي موٽيو ۽ ھن پنھنجي ان مشاھدي جي روشني ۾ ماڻھن
جي رھنمائي ڪرڻ ۽ انھن جي مسئلن جي حل لاءِ عملي ڪوششون ڪرڻ پئي چاھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاشم گھانگھرو عملي
ڪردار ھو جيڪو محرابپور جھڙي ننڍي شھر ۾ ٿيندڙ ڪنھن مظاھري ۾ پنھنجن پٽن ۽ نياڻين
سميت شريڪ ٿيندو ھو. سندس پٽن مان فيض گھانگھرو پڻ کاٻي ڌر جي جدو جھد سان سلھاڙيل
رھيو. شاگرد جدوجھد، مزدور تحريڪن ۾ متحرڪ رھڻ کان پوءِ ھن وڪالت جو پيشو چونڊيو. ھاشم
گھانگھري جي نياڻين مان ھڪ نورالنساءِ گھانگھرو اڄڪلھ آمريڪا ۾ رھي ٿي جتي ھوءَ ڪميونٽي
جي خدمتن جي سلسلي ۾ اڳڀري رھندي آھي. ھوءِ ڪي سال اڳ سانا جي مرڪزي جنرل سيڪريٽري
به رھي چڪي آھي. سندس ٻي نياڻي حميدھ گھانگھرو کاٻي ڌر جي متحرڪ ڪردار شھيد نذير
عباسي جي گھر واري ھئي. ڪجھ وقت اڳ ھن عوامي آواز اخبار ۾ ايڊيٽر طور ڪم پئي ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سندس ھن نياڻي ڊاڪٽر
عابدھ گھانگھرو وري علم جو جھنڊو بلند ڪيو آھي. ڊاڪٽر ڪمال جھڙي اديب ۽ جاکوڙي جي
ساٿي رھڻ ۽ پنھنجي صلاحيتن ڪري ھوءَ ادب جي ميدان ۾ قابل قدر خدمتون سرانجام ڏئي
رھي آھي. ھوءَ سنڌي ادب ۾ پي ايڇ ڊي آھي ۽ وفاقي اردو يونيورسٽي ۾ پروفيسر طور ڪم ڪري
ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ۽ دليپ رتناڻي
ويٺا رھيا سين. مريد ڄامڙو ان تقريب جو انتظام ھلائن ۾ مددگار ھيو تنھن کي مون چيو
ته مون کي به جلد وڃڻو آھي تنھن ڪري مون کي خطاب ڪرڻ جو جلد موقعو ڏيو. چئن پنجن
مقررن کان پوءِ ھنن مون کي ڳالھائڻ لاءِ اسٽيج تي سڏرايو. مون مرحوم ڄامڙو صاحب جي
شخصيت، پاڻ سان تعلق کان ويندي سندس خدمتن جي واکاڻ ڪئي. مون وڌيڪ چيو ته ادب جي
خدمت جي حوالي سان ڪم ڪندي ڄامڙي صاحب ڪم جتي ڇڏيو آھي اتان اسان کي اڳتي وڌائڻ
گھرجي. ان حوالي سان ادي عابدھ جيڪي ڪوششون ڪندي اسان انھن ۾ کيس پنھنجي ساٿ جو
يقين ڏياريون ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ۽ دليپ ھلندي
پروگرام کي ڇڏي فليٽ تي آياسين جتان دليپ موڪلائي پنھنجن ڪمن ڪارن سانگي روانو ٿيو.
جلد ڊاڪٽر شاھد به اچي پھتو. حيدرآباد کان اسان جو ڪئنيڊين دوست عطاءُ الله ملاح
اچڻو ھو سو ڪلاڪ ڏيڍ کان پوءِ اچي پھتو. ان شام اسان نصير گوپانگ کي اچڻ جو چيو ھو
جنھن سان ملاقات ڪرڻ سان گڏ ايندڙ پروگرام بابت صلاح مشورا ڪرڻا ھئا. نصير گوپانگ
سنڌ جو کاھوڙي ڪردار آھي. ھن ھٿين خالي بنا وسيلن جي سنڌ لٽريچر فيسٽيول جي شروعات
ڪري ان کي سنڌ جو ھڪ اھم ادبي، سماجي ۽ ثقافتي ميلو بڻائي ڇڏيو آھي. کيس زوھيب ڪاڪا
جھڙي ھم خيال ساٿي جو ساٿ مليو آھي جيڪو پڻ ثابت قدم ۽ انھن ڪوششن ۾ سندس ڀرپور ساٿ
ڏئي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڳ فقط ڪراچي لٽريچر
فيسٽيول ٿيندو ھو جنھن ۾ ڪي اڱرين تي ڳڻڻ جيترا سنڌي اديب ۽ دانشور شريڪ ڏيندا ھئا
باقي عام سنڌي لاءِ اھو اوپرو ھوندو ھو. سنڌ لٽريچر فيسٽيول ھاڻي سنڌين جو نمائندھ،
عوامي ۽ مقبول فيسٽيول بڻجي چڪو آھي جنھن ۾ سنڌين سان گڏ سڄي ملڪ جا نالي وارا ليکڪ،
اديب ۽ صحافي شامل ٿين ٿا ۽ مختلف موضوعن تي سيشن ٿين ٿا. ھاڻي ھن فيسٽيول جي
شاندار ڪاميابي تي ڪي شھيدن جي لسٽ ۾ سڌو يا اڻ سڌو نالو لکرائڻ جي ڪوشش ڪن ٿا پر
اصل ڪردار ھي ٻه نوجوان آھي ھنن جيڪو ڪارنامو سرانجام ڏنو آھي سو سنڌ جا پراڻا
ادبي ادارا ۽ ڪي نالي وارا اديب به نه ڪري سگھيا. ھي ٻه نوجوان ئي ان فيسٽيول جو
اصل روح آھن. ھن فيسٽيول جي شروعات ۽ ڪاميابي تي شاھ سائين جي سر کاھوڙي جا ڪردار
ياد اچن ٿا جن بابت شاھ سائين چيو آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سُڪا مُنھن سَندِنِ، پيرين پُراڻا کيٿِڙا؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سا جُوءِ ڏوري آئِيا، سُونھان جِتِ مُنجَهن؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڳُجها ڳُجهيُون ڪَنِ، تِھان پَراھين پَنڌَ جُون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سڀ شام جو وقت
فليٽ تي گڏجي ويٺاسين مقصد ھتان جي ڪن ڪردارن جي ڄاڻ وٺڻي ھئي جيڪي اسڪالا جي ايندڙ
تقريب لاءِ موزون مقرر ھجن ۽ ڪن کي ايوارڊ ڏجن. ھتي جي ماحول مان باخبر رھندڙ نصير
گوپانگ ڪي نالا تجويز ڪيا جن جو معاشري جي خدمتن ۾ ڪردار آھي تن سان ھنن معرفت ان
وقت رابطا ڪياسين جن مثبت موٽ ڏيندي فنڪشن ۾ شرڪت سان گڏ مقرر بڻجڻ تي رضامندي ڏيکاري.
ھن کان اڳ به اسان ڪيترن دوستن سان ان مسئلي تي ويچار ونڊي انھن کان نالا معلوم ڪيا
ھئا تن ۾ پروفيسر اعجاز قريشي، برما جيسراڻي، حريف خان چانڊيو عطاءُ الله ملاح ڪي ٻيا
مھربان شامل ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسڪالا جي فنڪشن
بابت صلاح مشوري ڪرڻ سان ڪافي معلومات ۽ رھنمائي ملي، ڪي ڳالھيون طي ٿيون، ڪن تي
صلاح مشورو جاري رکڻ تي اتفاق ڪيوسين. ڪافي دير ان برين اسٽارمنگ سيشن جي پڄاڻي تي
گڏجي ڊنر لاءِ وياسين جتي پڻ خوشگوار ماحول ۾ خبرون چارون ٿينديون رھيون. اسان سنڌين
جي ننڍي وڏي گڏجاڻي جي پڄاڻي ڪنھن خوشگوار ماحول ۾ ٿيڻ جي خواھش ھوندي آھي پر جي ڪا
وڏي تقريب ھجي ته ان جي پڄاڻي راڳ روپ سان ٿئي ته ٿڪ لھي ٿا وڃن. اسان به سڄي ڏينھن
جي فڪرن کي پاسي تي رکي جڏھن خوشگوار ماحول ۾ ڊنر ڪندي ڪي گھڙيون گذاريون سين ته مزو
اچي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻه ٽي ھفتا اڳ
ملاقات ۾ نور محمد بجير صاحب ٻڌايو ھو ته سندن تنظيم سول سوسائٽي سپورٽ پروگرام ڪراچي
شھر ۾ ڪرسمس ملھائڻ جو پروگرام ترتيب ڏنو آھي. ھن اسان کي دعوت جو ڪارڊ موڪلڻ سان
گڏ اسان مان ڪن جو اسان جي رضامندي سان مقرر طور ان ڪارڊ ۾ نالو به لکرائي ڇڏيو ھو.
ھي تنظيم جتي سوشل ڊولپمينٽ تي گھڻو ڪم ڪري ٿي اتي اھڙيون سرگرميون به ڪري ٿي جنھن
۾ متوازن معاشري جي وري تعمير ٿي سگھي ۽ سنڌ جو اصلوڪو پرامن تشخص برقرار رھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي تقريب آرٽس ڪائونسل
جي ھڪ آڊيٽوريم ۾ رکيل ھئي. مقصد ملڪ جي مذھبي اقليت جي ماڻھن کي اھو احساس ڏيارڻ
۽ انھن جو حوصلو وڌائڻ ھو ته ھو به ھن معاشري جو عزت ڀريو حصو آھن. کين اھو به پيغام
ڏيڻو ھو ته سندس خوشين ۾ اسان به گڏ آھيو ۽ اسان سندن مذھبي تھوارن جو احترام ڪريون
ٿا. سول سوسائٽي سپورٽ پروگرام </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جي ڊسمبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ع تي رٿيل ان تقريب ۾ عيسائي، مسلمان، ھندو سک مطلب ته سڀني
مذھبن سان تعلق رکندڙ ماڻھو شريڪ ٿيڻا ھئا ته جيئن مذھبن جي وچ ۾ ھم آھنگي کي وڌائي
ھڪ ٻئي سان باھمي تعلق کي مضبوط ڪري ھڪ ٻئي جي مذھبن جو احترام ڪجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مقرر ڏينھن ۽ وقت
تي مان، مبشر ملڪ، سندس گھر واري ۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي ۽ ٻيا دوست شريڪ ٿياسين. ڊاڪٽر
شاھد ھن تنظيم سان سلھاڙيل آھي سو ان پروگرام جي فيصلي کان تيارين ۾ منتظمين سان گڏ
ھو. مقررن ۾ سڀني مذھبن سان تعلق رکندڙ ماڻھو شامل ھئا. جن ۾ نور محمد بجير، ڊينئل
فياض، علامه مسعود جمال، مڪيش ڪمار پنڊت، نويد انٿوني، سردار مگھن سنگھ، علامه احسن
صديقي، آسٽر شڪيل، وڏي وزير جو صلاحڪار وير جي ڪولھي، مان، ۽ ڪي ٻيا سماجي ۽ سياسي
اڳواڻ شامل ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مذھبن جي احترام جي
ڳالھ نڪتي آھي ته مان ڪئناڊا ۾ ٻن موقعن تي اھڙي مظاھري جا مثال پڙھندڙن سان ونڊيان
ٿو. ھڪ ڀيري ڪئناڊا جي ھڪ شھر ۾ يھودين جي عبادت گاھ جنھن کي سينيگاگ چوندا آھن
تنھن تي حملي جي خبر ميڊيا معرفت ماڻھن تائين پھتي. ڏينھن ٻن کان پوءِ اسان ھڪ
مسجد ۾ جمعي نماز پڙھي. ان مسجد جو پيش امام مذھبي ھم آھنگي جو وڌيڪ قائل آھي تنھن
پنھنجي تقرير ۾ اھڙي حملي جي نندا ڪئي ۽ ايندڙ اچر جي ڏينھن ھلي شھر ۾ ھڪ ويجھي
سينيگاگ جي سامھون مظاھرو ڪري انھن سان يڪجھتي جو ظاھر ڪرڻ جي پروگرام جو اعلان ڪيو.
اسان دوستن به ان ۾ شريڪ ٿيڻ جو فيصلو ڪيو ته جيئن سينيگاگ سان گڏ يھودي مذھبي
شخصيتن جي انداز کي ڏسون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مقرر ڏينھن ۽ وقت
تي اسان دوست به سڌو ان سينيگاگ پھتاسين ته مولانا ۽ ان مسجد جا ڪافي جماعتي به اچي
پھتا. پھريان اڌ ڪلاڪ کن سينيگاگ جي سامھون يھودين جي عبادتگاھ تي حملي جي نندا ۽
مذھبن ۾ ھم آھنگي جي موضوع تي مظاھرو ٿيو جنھن ۾ اتي موجود ماڻھن ان حملي جي مذمت
۾ پلي ڪارڊ ۽ بينر کڻي بيٺا رھيا. ان مظاھري کي خطيب ۽ بين مقررن خطاب ڪيو. ان
مظاھري جي پڄاڻي تي سينيگاگ جي انتظاميه اسان کي اندر اچي ان وقت ٿيندر عبادت کي ڏسڻ
لاءِ سڏيو. اسان سڀ اندر وياسين ته ھنن جا ماڻھو اڳ ئي موجود ھئا. سامھون شيشي ۾ ڪشادي
ڪيس ۾ وڏي سائز جو سندن مذھبي ڪتاب توريت رکيل ھو. عبادت جي شروعات تي ھڪ ھمراھ
اھو توريت جو نسخو کڻي ماڻھن جي ويجھو گھمي ماڻھن کي ان جي زيارت ڪرائي. اھو رکي
پوءِ ھنن جي مذھبي اڳواڻ توريت جا ڪي حصا پڙھيا. سندن مذھب جي ماڻھن جي ھٿ ۾ به توريت
جا ڪي نسخا ھئا جن کي ھو ڏسي يا پڙھي رھيا ھئا. منتظيمنن مان ڪن اسان کي توريت جا
انگريزي ۾ ترجمو ٿيل نسخا ڏنا ۽ ٻڌايو ته فلاڻو صفحي کي پڙھيو پيو وڃي. اسان رسمي
طور انھن کي ڏسندا رھيا سين. پندرھن ويھن منٽن جي ان عبادت کي ڏسندي مون محسوس ڪيو
ته مذھبي ڪتاب ۽ عبادت دوران احترام جي حوالي سان يھودي به وڏو خيال ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبادت جي وقت پوري ٿيڻ
تي ھنن اسان کي ان عبادت گاھ سان لڳ ھڪ ھال ۾ سڏيو جتي اسان جي لاءِ ڪافي، چانھن
پاڻي ۽ تواضع جو بندوبست ٿيل ھو. اتي پڻ سندس ڪارڪن رھنمائي ۽ خدمت لاءِ موجود
رھيا. اسان پوءِ ڪافي پي روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽورنٽو شھر ۾ رھندي
چند سال ٿيا ھئا. مان جنھن پاڙي ۾ رھندو ھوس اتي بنگالي گھڻا رھندا ھئا جيڪي گھڻو ڪري
مسلمان ھئا. اسان جنھن مسجد ۾ جمعي نماز پڙھندا ھئاسين سا مسجد ٿوري فاصلي تي ھئي.
ان ڪري اسان جي پاڙي جي مسلمانن ويجھو ھڪ بنگلو وٺي ان ۾ مسجد ٺاھي ڇڏي. اتفاق سان
ان بنگلي جي سامھون چرچ ھئي جيڪا منصوبه بندي سان ٺھيل ھجڻ ڪري اتي ايندڙن لاءِ ڪار
پارڪنگ ٺھيل ھئي. اھڙي پارڪنگ لاٽ جي ڪنھن اداري جي ملڪيت ھجي ته ڪنھن غير کي اتي ڪار
پارڪنگ جي اجازت ڪو نه ھوندي آھي. اسان جي مسجد واري ھنڌ يعني بنگلي ۾ ڪار پارڪنگ
جي جاءِ ئي ڪانه ھئي جنھن سبب جمعي نماز لاءِ ايندڙ نمازي گھٽي ۾ گاڏيون بيھاريندا
ھئا. گھڻن جماعتين ھجڻ ڪري مسجد جي ويجھو گھٽي ۾ جاءِ نه ملڻ ڪري پري وڃي ڪنھن گھٽي
۾ پارڪنگ ڪرڻي پوندي ھئي. ان ڏکيائي کي ڏسندي ھڪ ڏينھن ان چرچ جو پادري مسجد جي
پيش امام وٽ آيو ۽ اچي کيس چيائين ته مان ڏسان ٿو ته جمع نماز جي وقت توھان جي
جماعتين کي ڪار ڪارڪنگ جي ڏکيايي ٿئي ٿي. توھان جمعي جي ڏينھن نماز جي وقت ڀلي چرچ
جي ڪار پارڪنگ جي حصي ۾ پنھنجون گاڏيون پارڪ ڪندا ڪريو. سندس ان آڇ جو فائدو وٺندي
جمع جي ڏينھن نماز وقت نماز لاءِ ايندڙ ماڻھو چرچ جي پارڪنگ ۾ پنھنجون گاڏيون پارڪ
ڪندا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سول سوسائٽي سپورٽ
پروگرام جي ان ڏينھن واري تقريب ۾ جتي سڀني مذھبن مان ماڻھن جي وڏي انگ شرڪت ڪئي
اتي ٻارن ۽ نوجوانن ڪي گيت ڳايا ۽ ٽيبلو يا ناٽڪ پيش ڪيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تنظيم جي سرواڻ نور
محمد بجير پنھنجي آڌرڀائي تقرير ۾ چيو ته ڪرسمس نه رڳو مذھبي تھوار جي موڪل جو ڏينھن
آھي پر اھو دنيا ۾ سماجي ۽ ڪلچرل وايو منڊل آھي. سول سوسائٽي سپورٽ پروگرام ھڪ
سماجي تنظيم ھئڻ ڪري انسانيت، مذھبي سھپ، سان گڏ سڀني مذھبن جي ماڻھن ۾ اتحاد، برابري
۾ يقين رکي ٿي جيڪو پاڪستان جي باني جو خواب ھو. ھن وڌيڪ چيو ته دين اسلام ۾ انسانيت
جو احترام، رحم دلي سان گڏ حقوق العباد جو ٻين مذھن کان وڌيڪ درس ملي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊينيل فياض پنھنجي
تقرير ۾ اھو به چيو ته مون ڪربلا جي سانحي تي پي ايڇ ڊي ڪئي آھي. اسان اسلام جي
قدر ڪرڻ سان گڏ امام حسين جي لازوال قرباني جي قدر ڪندا آھيون. ائين مقررن مان
علامه مسعود جمال، ايم پي اي نويد انٿوني ۽ ٻين سڀني مقررن جي تقريرن جو مرڪزي
خيال اھو ھو ته مذھبن برداشت ۽ انسانيت جو درس ڏنو آھي جنھن جي روح کي سمجھي ان تي
عمل ڪرڻ سان انسان امن ۽ پيار سان رھي سگھندا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ويرجي ڪولھي سي ايس ايس پي جا ٿورا مڃيا جنھن
کيس ھن تقريب ۾ شريڪ ڏيڻ جي ڪوٺ ڏني. ھن چيو ته پاڪستان جي آئين ۾ ڪٿي مذھبي مت ڀيد
جي ڳالھ ڪونھي ان ڪري ان تي ان جي روح موجب عمل ڪرڻ جي ضرورت آھي. وير جي ڪولھي جو
تعلق ٿر جي پوئتي پيل علائقي سان آھي. ماضي ۾ سندس ڪولھي ڪميونٽي ڪنھن ليکي ۾ ڪو
نه ھئي. ھو علائقي جي ڪنھن ڏاڍي جي چوڻ تي ھلندي ھئي. ھي نوجوان جڏھن پڙھي وڪيل ٿيو
ته ھن پنھنجي ڪميونٽي جي سنڀال ۽ سرپرستي ڪرڻ شروع ڪئي. ھو سندن ڏک سک ۾ شريڪ ٿيڻ
لڳو. ڪمن ڪارن ۾ سندن مدد ڪرڻ لڳو. ان سماجي خدمت جي کيس اھا موٽ ملي جو ڪميونٽي
ھن جي چوڻ تي ھلڻ لکي. ووٽ به ھن جي ئي مرضي تي ڏيڻ لڳا. ان ووٽ بئنڪ ڪن سياسي پارٽين
جي اک کولي ڇڏي جنھن ڪري ھن جي حمايت وٺڻ جون ڪوششون ڪرڻ لڳا. ھن پڻ انڌي حمايت
بجاءِ پنھنجي مطالبا رکيا جيڪي چونڊ وڙھندڙ سياسي پارٽين کي مڃڻا پيا. ائين ھن
پنھنجي ڀيڻ ڪرشنا ڪولھي کي سينيٽر چونڊرايو ۽ پاڻ کي وڏي وزير جي صلاحڪار جي
پوزيشن ملي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏٺو وڃي ته جھموري
نظام ۾ ووٽ جي وڏي قوت آھي پر جي ووٽر کي ان جي اھميت محسوس ٿئي ۽ ھو ان قوت کي
سياڻپ سان استعمال ڪري. سنڌ جي سياسي منظر نامي تي نظر وجھو جتي حقيقي جھموريت ته ڪونھي
پر پوءِ به ووٽ جي اھميت آھي جنھن ڪري ماضي ۾ وڏا وڏا ماڻھو جن جي طاقت جي ھاڪ ھئي
سي عام ورڪر کان شڪست کائي ويا. رڳو ماڻھو پولنگ بوٿ ۾ پنھنجي مرضي سان ميرٽ تي ووٽ
وجھن ته گھڻو ڪجھ تبديل ٿي وڃي. ھي جيڪي سندن محروميون آھن يا مسئلن سندن زندگي ڏکي
ڪري ڇڏي آھي سي تڪليفون گھٽجڻ شروع ٿي وينديون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڀيرو ناگرا فال
کي ھيٺين سطح تي بيھي ويجھو ڏٺم ته پاڻي ايترو زور سان پئي ڪريو جو سياحن کي سير ڪرائندڙ
بحري جھاز به ان جي ويجھو نه ٿي وڃي سگھيا. اھي ننڍا بحري جھاز ھڪ ھنڌ تائين پھچي
پاڻي جي ڪرڻ سبب اٿندڙ ڦوھار جي زور سبب اڳتي نه وڃي سگھڻ ڪري اتي بيھي پوءِ پوئتي
پئي موٽيا. ڪافي دير ان جو نظارو ڪندي خيال آيو ته ھي پاڻي جا ڦڙا جيڪي بظاھر ڪا
قوت نه ٿا رکن سي جڏھن گڏجي ڪرن ٿا ته انھن جي قوت کان ماڻھو پري ڀڄي جان بچائي ٿو.
مينھن جي ڦڙن کي ڏسو جي ڪو ھڪ اڌ ڦڙو مٿان ڪري ته خير آھي پر جي مينھن جو وسڪارو ٿي
وڃي ته ماڻھو ڪنھن اجھي ۾ گھڙي ان کان بچن ٿا. مينھن جو ڦڙو جڏھن ڳڙو بڻجي ڪري ٿو
ته ماڻھو لاءِ ھاڃيڪار ٿي وڃي ٿو. عام حالت ۾ ان جي قوت ڇا آھي پر جڏھن اھي گڏجي ڪرن
ٿا ته ڇا قوت بڻجن ٿا. اھا ھڪ آفت بڻجي وڃي ٿي جيئن ڪنھن کي بد دعا ڏيندي چوندا
آھن ته شل ڪو ڳڙو پوئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڏينھن دليپ رتناڻي
به خطاب ڪندڙن جي لسٽ ۾ شامل ھو پر ڪن مصروفيتن سبب پھچي ڪو نه سگھيو ھو. ھن تقريب
جي پڄاڻي تي اسان جو پروگرام ايئن ترتيب ڏنل ھو ته مان ۽ دليپ حيدرآباد روانا ٿينداسين
جتي رات رھي پوءِ وري صبح عمر ڪوٽ روانگي ھئي جتي دليپ رتناڻي طرفان قائم ڪيل ھڪ
سلائي سنيٽر جوافتتاح جي تقريب رکيل ھئي. ان کان ٻئي ڏينھن وري سول سوسائٽي سپورٽ
پروگرام طرفان عمرڪوٽ شھر ۾ ئي عمر ڪوٽ ثقافتي ميلو جي عنوان ھيٺ ھڪ ڏينھن جو پروگرام
ھو تنھن ۾ پڻ اسان کي شرڪت ڪرڻي ھئي. سنگت کي اسان جي حيدرآباد وڃڻ جي پروگرام جي
خبر ھئي سي پنھنجن پنھنجن ڪمن ڪارين سان ھليا ويا. مان ھال مان نڪري آرٽس ڪائونسل
جي گيٽ تي پھتس ته جيئن اتان ڪريم جي تئڪسي گھرائي فليت تي پھچان جتي دليپ کي اچڻو
ھو. مان گيٽ وٽ پھتس ته دليپ گاڏي ۾ گيٽ وٺان اندر داخل پئي ٿيو جنھن مون کي ڏسي
چيو ته مان ته فنڪشن ۾ پھچي ڪو نه سگھيس پوءِ سوچيم ته توھان کي ھتان ئي پڪ ڪري وٺون
ته جيئن وقت بچائي حيدرآباد ۾ سنگت کي وڌيڪ وقت ڏجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان گاڏي ۾ ويھي
فليٽ طرف روانا ٿياسين جتان مون کي ڏينھن ٻن جي ضرورت جا ڪپڙا ۽ ٻيو سامان کڻڻو ھو.
فليٽ ويجھو ھو تنھن ڪري جلد اچي پھتاسين. ھنن ھيٺ ئي منھنجو انظار ڪيو مان مٿي وڃي
ڪپڙا ۽ بيون ضرورت جون شيون ۽ دوائون کڻي ھيٺ آيس ۽ گاڏي ۾ ويھي حيدرآباد روانا ٿياسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ٽي ڄڻا مان،
دليپ رتناڻي ۽ سندس ڀيڻيوو جيوت راءِ حيدرآباد روانا ٿياسين. ڊرائيور گاڏي پئي
ھلائي جنھن کي دليپ ڪنھن دوست معرفت عمرڪوٽ جي علائقي جي ھڪ ڳوٺ مان ھڪ مھيني لاءِ
گھرايو ھو. اسان ڪچھري پئي ڪئي ۽ سفر پئي ڪٽيو. حيدرآباد ڪو گھڻو پنڌ ڪونھي جيڪو ڪٽڻ
لاءِ ھڪ ڊگھي ڪچھري ئي کوڙ ھئي. پرکڻ جا ھر ڪنھن جا پنھنجا پيمانا آھن. مشھور اديب
جون ايليا جي ڪنھن ھندستاني اديب سان فون تي گفتگو پئي ٿي. ان ھندستاني اديب کي پاڪستان
اچڻو ھو تنھن جون ايليا کي چيو ته اسان گڏجي سکر به ھلندا سين. ڀلا اھو ٻڌاءِ ته ڪراچي
کان سکر ڪيترو پري آھي ان تي جون ايليا ورڻيس ته بس اھي ٽي پيگ. يعني پيئندا
ھلنداسين ته ٽي پيگ پيئڻ تي سکر پھچي وينداسين. ايئن به جيڪو خفت يا شوق انسان جي
ذھن تي حاوي ھوندي آھي ته ماڻھو ان جي اثر ھيٺ ئي سوچيندو ۽ ڳالھائيندو آھي. پر
مجبور ماڻھو جي پنھنجي سوچ ٿئي ٿي جيئن بکايل کان ڪنھن پڇيو ھو ته ٻه ۽ ٻه گھڻا ٿيا
تنھن تي ھن وراڻيو ھو ته چار مانيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪچھري ڪندي جيوت
را۽ ٻڌايو ته اڳ حيدرآباد ۾ سندس ڪرياني جو دڪان ھو. ڀتي جو آزار ھو جيڪو مجبور ٿي
ڏيڻو پوندو ھو. اسان کي ڀتو روڪ ڏيڻ سان گڏ گھر جو سودو سامان به موڪلڻو پوندو ھو.
ڪجھ وقت کان پوءِ مان انھن کوکن ۾ اھڙو سامان وجھي ڀريندو ھوس جيڪو کائڻ جو ته ھوندو
ھو پر ان جي قيمت گھٽ ھوندي ھئي. ان تي به اعتراض ايندا ھئا پر اسان بھانا ڪري جان
ڇڏائيندا ھئاسين. جيڪي مجبور رھندي ڪنھن ماحول ۾ گذارين ٿا تن جي پيڙا عام طور کي
گھٽ ئي محسوس ٿيندي آھي پر پنھنجي عزت نفس کي ماري رھڻ ڪيڏو نه ڏکيو آھي سو اھو ئي
ڄاڻي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيوت راءِ به ڏکيو
سکيو وقت گذاريو سندس ٻار پڙھي پار ٿيا، ھو پنھنجي پيرن تي بيٺا ۽ ڪراچي شھر ۾ رھڻ
لڳا ته ھن به دڪان بند ڪري اچي ڪراچي وسائي. ھاڻ ڪراچي شھر ۾ رھي ٿو. مزاج جو ٿڌو
۽ پرسڪون طبيعت جو مالڪ آھي. ائين سفر پورو ٿيو ۽ اسان حيدرآباد شھر ۾ پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قاسم آباد جي
علائقي ۾ ھڪ بلڊنگ جنھن ۾ پرٿوي لوھاڻو نالي دليپ جو دوست رھندو آھي تنھن بلڊنگ ھيٺ
پھچي ھمراھ کي فون ڪئيسين سو جلد لھي آيو ۽ اچي اسان سان مليو. ھو اسان کي وٺي گاڏي
پارڪنگ واري ھنڌ کان لفٽ طرف ھلڻ لڳو ته گاڏين جي وچ ۾ ھڪ ھمراھ کٽ تي ستو پيو ھو جيڪو
ڪنھن جو ڊرائيور يا نوڪر ھوندو. اسان جي ملڪ جو جھان ۽ معمول به نرالو آھي. موسم
اھڙي جو ماڻھو ٻاھر سمھي رھي رھيو پيشاب وغيرھ جو خيال سو جتي جاءِ ملي اتي ئي
جھان ھلي ٿو وڃي. اسان به پرٿوي کي چيو ته بابا اسان جي ڊرائيور کي ڪٿي ويھارڻ جو
بندو بست ڪري ان جي کاڌي پيتي جو خيال رک تنھن تي ھن وراڻيو ته توھان بي فڪر ٿي وڃوھاڻ
اھا منھنجي ذميواري آھي. ائين اسان ھلي وڃي سندس فليٽ تي ويٺاسين</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي جلد عطاءُ
الله ملاح ۽ گھنشام راڄاڻي به اچي جوائن ڪيو. پوءِ ڪچھري ۾ رنگ ڀريو. اياز جي شعر
وانگر</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جنھن وقت چراغ شام ٻري، ۽ ميخاني ۾ جام ٻري،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تنھن وقت اسان جو پنڌ پري، پنھنجو به پرائو آ پيارا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ڪچھري اڪثر
ڪري ھوا ۾ تيرھڻڻ، پاڻي ولوڙڻ، گھڻو ڪري حالات حاضرا تي پنھنجو پنھنجو خيال پيش ڪرڻ..
بڌل ڪوڙي ڳالھ يا افواھ تي ماھراڻي راءِ ڏيڻ وارو جھان آھي. اسان جي اھڙي ڪچھري ٻڌي
منھنجو ننڍو پٽ مون کي چوندو آھي ته بابا توھان جي ڪچھري ۾ سازشي ٿيوري جام ھوندي
آھي. ڳالھ ڪنھن دليل يا ثبوت سان ڪندا ڪريو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پرٿوي لوھاڻي جو
تعلق نئون ڪوٽ شھر سان آھي جتي سندس ڪرياني جي ھول سيل جو ڌنڌو آھي جيڪو سندس بقول
سٺو ھلي ٿو. ڪاروبار ڌنڌي ۾ ائين به برڪت ٿئي ٿي. دنيا جي آبادي جو وڏو حصو سڌو يا
اڻ سڌو واپار جي حوالي سان روزي ڪمائي ٿو. مقامي سطح تي ڌنڌو يا دڪانداري ٿيندي
ھئي ته ٻيو وڻج واپار پري پري تائين ٿيندو ھو. انھن واپارين جو پنھنجو جھان ھو جيڪي
واپار ذريعي آسودو ٿيڻ سان گڏ جھان به ڏسندا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاھ لطيف جو سر
سامونڊي اھڙن وڻجارن جي سنبرڻ، انھن جي وڃڻ ۽ انھن جي انتظار جو اھڙو داستان آھي
جنھن ۾ انساني جذبن جو گھرو اظھار آھي. مثال طور</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اَڄُ پڻ وايُون ڪَنِ، وَڻِجارا وَڃڻَ جُون؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هَلڻَ هارا سُپِرِين، رُئان تان نه رَهَنِ؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آئون جَهلِيندِي ڪيترو؟ آيَلِ! سامُونڊين؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پَڳَھَ ڇوڙي جَنِ، وِڌا ٻيڙا ٻارِ ۾.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تَڙين تَنوارِينِ، ماءِ! سامُونڊِي آئِيا؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مونکي جِيارِينِ، وايُون وَڻِجارَنِ جون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضي ۾ جتي اھڙا
واپاري قيمتي سامان کڻي واپار لاءِ روانا ٿيندا ھئا اتي ڪي ڦورو انھن جو مال ڦري
راھي ٿيندا ھئا. ان کان بچڻ لاءِ ھو وڏن قافلن ۾ ھلندا ھئا. ھندستان ۾ اھڙا ڪي
منظم گروھ ھوندا ھئا جيڪي ڪنھن پيشي سان مھارت سبب ڪن واپارين جو اعتماد وٺي انھن
سان گڏجي پوندا ھئا جڏھن قافلو ڪنھن سنسان ھنڌ تي پھچندو ھو ته ھنن جا ٻيا ساٿي
پھچي ويندا ھئا جيڪي واپارين کي قتل ڪري انھن جو سامان کڻي راھي ٿيندا ھئا. قتل ڪرڻ
لاءِ ھو ڦاسي ڏيڻ جو مخصوص طريقو استعمال ڪندا ھئا جنھن ۾ ماڻھن جو مڻڪو ڀڃي ڇڏيندا
ھئا. اھا وارڌات ھو نھايت صفائي سان ڪندا ھئا. انگريزن جڏھن ھندستان تي حڪومت شروع
ڪئي ته کين اھڙي گروھ جون شڪايتون مليون. تن وڏي محنت سان جاسوسي ڪرائي اھڙن گروھن
کي ختم ڪيو. ان جا تفصيل ڪتاب ھيٺ ڏنل ڪتاب ۾ موجود آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL" lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>"</span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">History of the
Thugs or Phansigars of India" Compiled by Captain W H Sleeman
superintendent of Police<span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span></span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: ER;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سامونڊي سفر ۾ وري
بحري قذاق ھوندا ھئا جيڪي بحري جھاز تان سامان لٽي ويندا ھئا. صوماليه سان تعلق
رکندڙ اھڙي قسم جو منظم گروھ ته اڄ جي دور ۾ کلئي سمنڊ ۾ وڏن جھازن کي يرغمال بڻائي
وڏي سطح تي ڀتو وٺندو رھيو آھي. ظاھر آھي وڏي سطح تي اھڙيون ڏوھاري وارڌاتون ڪنھن
وڏي لابي جي سرپرستي کان سواءِ ممڪن ڪونھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جھان بدليو آھي ته اڄڪلھ
ڪمپيوٽر جا ماھر وڏين ڪمپينين جا اڪاونٽ ھيڪ ڪري انھن کان ڀتو وٺي پوءِ ان جو ڪنٽرول
واپس ڪن ٿا. ڀتو وصول ڪرڻ لاءِ وري بٽ ڪوائن جھڙي ڊجيٽل ڪرنسي استعمال ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان رات دير تائين
پرٿوي لوھاڻي جي مھمانوازي مان لطف اندوز ٿياسين. آخر ۾ پرتڪلف ڊنر ھئي جنھن جي
کائڻ کان پوءِ مجلس برخواست ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ان ڪچھري ۾
موجود دليپ جي سئوٽ ورما رتناڻي سان گڏ سندس فليٽ طرف روانا ٿياسين جيڪو پڻ ويجھو
رھندو آھي. اتي پھچي ٿڪل ھئڻ سبب جلد آرامي ٿياسين. صبح جو ننڊ مان سجاڳي ٿي ته ورما
خدمت جو سلسلو چاءِ سان شروع ڪيو جنھن دوران اسان کانئس خبرون پئي ورتيون. ھو ھتي حيدرآباد
۾ ٻه ميڊيڪل اسٽور ھلائي ٿو جيڪي سٺا ھلن ٿا. اسان ڪچھري کان پوءِ ھيٺ لھي رواني ٿيڻ
دوران سندس فليٽ، ھتان جي جائيداد جي قيمتن، گھرن، ھتان جي آبادي، ماڻھن جي روين
تي پئي ڳالھايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ورما وٽان پر
تڪلف نيرن ڪري کيس ساڻ ڪري پرٿوي جي فليٽ واري بلڊنگ وٽ پھتاسين جتي اسان پرٿوي ۽
ورما کان موڪلايو. اسان پنھنجي گاڏي کڻي شھر ۾ دوستن سان ملياسين جن سان ملڻ طي ھو
جن ۾ شنڪر مالھي ۽ عطاءُ االله ملاح ھئا انھن کي اسان سان گڏ عمرڪوٽ ھلڻو ھو. شنڪر
مالھي دليپ جي واسطي وارو آھي جيڪو پنھنجي ڪاروبار ڪرڻ سان گڏ ھڪ سوشل ماڻھو آھي. ھو
دليپ کي ھڪ اسڪول کولڻ ۽ ان کي ھلائڻ ۾ مدد ڏئي رھيو آھي. ھي اسڪول حيدرآباد شھر
ويجھو چينل موري وٽ ميراڻي ڳوٺ ۾ کوليو ويو آھي. ھن ڳوٺ ۾ جنڊاوڙا نالي ھڪ ڪميونٽي
رھي ٿي جيڪا غريب آھي ۽ تعليم وٺڻ طرف راغب ڪو نه ھئي. انھي ڪميونٽي جا ماڻھو محنت
مزدوري ۾ پورا ھوندا آھن. ھن اسڪول ۾ کين جڏھن مفت تعليم ڏئي کين پڙھڻ لاءِ ھمٿايو
ويو ته چڱي تعداد ۾ ٻار باقاعدگي سان پڙھڻ لڳا آھن جن جو تعداد ڏينھون ڏينھن وڌي
پيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جڏھن سڀ گڏياسين
ته عمرڪوٽ روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو سفر عمرڪوٽ
طرف جاري ھو. سڄو روڊ سٺو ٺھيل ھو سواءِ عمرڪوٽ ويجھو چند ڪلوميٽر ٽڪري جي. رستي ۾
ٽول ٽئڪس به ڏيڻو پيو جنھن ڏيڻ لاءِ عوام ذھني طور تيار ڪو نه ھوندو آھي بس مجبوري
۾ ڏيڻو پوي ٿو. سنڌ ۾ ڪٿي جائز ته ڪٿي وري ھٿراڌو ناڪا ٺاھي پئداگيري ڪئي وڃي ٿي. آمريڪا
خاص ڪري نيويارڪ شھر جي ويجھن علائقن ۾ جتي ھاءِ وي ۽ روڊ به گھڻا اتي گھڻن روڊن
تي سفر ڪندي ٽول ٽئڪس ڀرڻو پوندو آھي. مان ڪراچي ۾ نوڪري دوران سرڪاري ڪم سانگي ھڪ
ڀيرو فرانس ويو ھوس. منھنجو ميزبان انجنيئر پنھنجي ڪمپني جي ڪمن سان دنيا جي ڪافي
ملڪن ۾ ويندو رھندو ھو تنھن کان سوال ڪيم ته آمريڪا تو کي ڪيئن لڳو ته ھن جواب ڏنو
ھو ته اتي فقط ھوا بنا ٽئڪس جي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدرآباد شھر کان اڳتي
سنڌ جو ھي زرخيز علائقو سنڌ جي قوت ۽ سونھن آھي جنھن کي ڏسڻ سان دل خوش ٿي وڃي ٿي.
روڊ جي ٻنھي پاسن کان سون ورني ڌرتي جيڪو حسن نکاري ٿي ۽ سون اپائي ٿي سو راحت ڏئي
ٿو. ڪڏھن ميرپورخاص جي سنڌڙي انبن جو ذڪر ٿي نڪتو ته ڪڏھن ڪاڇيلي فروٽ فارم جي
تعريف. اڄڪلھ ٽنڊو سومرو جي امداد نظاماڻي جي انبن جي باغن جي تعريف آھي. ٽنڊي ڄام
مان لنگھندي جتي زرعي يونيورسٽي جو ذڪر نڪتو اتي سنڌ جي ڏاھي ايم ايڇ پنھور جي
زرعي تحيقيق ۽ ادبي ڪاوشن کي به ياد ڪندا وياسين. قومن جي ترقي ۾ ماڻھن جي ڏاھپ جو
وڏو ڪردار ٿئي ٿو خاص ڪري انھن جو جيڪي ميدان ۾ رھي عملي ڪم ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زرعي يونيورسٽي ٽنڊو
ڄام مان ڊگري ڪري نڪرندڙ اڪثر نوجوان بي روزگار رھن ٿا. فيلڊ جي نوڪري نه ملڻ تي
ھو ڪنھن ٻي شعبي ۾ روزگار ڪندا آھن. مٿان وري سڪرنڊ ۾ ٻي يونيورسٽي قائم ڪئي ويئي
آھي جيڪو سرڪاري پئسي جو ذيان آھي. اھڙا گريجوئيٽ پيا تيار ڪيا وڃن جن جي معاشري ۾
کپت ڪونھي. والدين بس ان ۾ خوش ته ڇوڪرو ڪنھن يونيورسٽي مان تعليم پيو حاصل ڪري. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عمرڪوٽ جي ويجھو پھتاسين
ته اسان جا ساٿي ڳالھائي ڳالھائي اچي ٿڪا تنھن ڪري چپ ٿي ويا. مان ڊرائيور سان گڏ
واري سيٽ تي ويٺو ھوس تنھن ڪري ان سان ڪچھري شروع ڪيم. ھي غريب طبقو مقامي سطح جي
ماحول ۽ جھان کي حقيقي طور ڄاڻندو آھي. انھن جي ٻولي، لھجو نج سنڌي ۽ مقامي ھوندو
آھي ته ان سان گڏ ڳالھ سڌي ڪندا آھن. سنڌ جي ٻھراڙي جو ماڻھو جيترو سادو اوترو
گفتگو ۾ سڌو. ان سان گفتگو جو لطف ئي پنھنجو ھوندو آھي شرط اھو آھي ته ان سان
گفتگو ۾ پنھنجي وڏائي واري مصنوعي خول مان نڪري پنھنجو پاڻ کي ھيٺ ڪري سامھون واري
کي گفتگو ۾ برابري وارو احساس ڏيارجي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سامھون جي پاڻ کي مٿڀرو
سمجھندڙ ويٺو آھي ته ان کي ڪنھن نموني اھو احساس ڏيارجي ته ڀاءُ ٿورو ھيٺ ٿي ته ڪچھري
ڪريون. ھڪ ڀيري ٽورونٽو ۾ ھڪ وڏي ڪاموري سان ملاقات ٿي ھئي. اھا پھرين ملاقات جيڪا
ھڪ ڪافي ھائوس ۾ ٿي ھئي تنھن ۾ ھو گفتگو ڪندي پنھنجي مقام ۽ شخصيت جي خول ۾ نظر
آيو. مون جلد ان کي سمجھي ورتو. کيس سڌو مخاطب ٿي چيم ته ڀاءُ اسان توھان کي سنڌي
سمجھي ملڻ چاھيو آھي. اسان جو پاڪستان ۾ ڪو ڪم ڪونھي نه وري توکي ڪو ڪم چونداسين. ھي
ملاقات خير سگالي جي جذبي ھيٺ آھي. منھنجي ان جملي تير جھڙو ڪم ڪيو ۽ ھن جو انداز
دوستاڻو ٿي ويو. مھيني ڏيڍ کان پوءِ ھڪ دوست جي گھر گڏجاڻي ھئي جنھن ۾ ان ھمراھ کي
به دعوت ھئي. ان گڏجاڻي ۾ سندس ڪي واقفڪار به موجود ھئا پر ھو سڀني تي نظر وجھي سڌو
مون ڏانھن آيو ۽ اچي منھنجي پاسي ۾ ويھي مون سان ڪچھري ۾ لڳي ويو. مقصد اھو آھي ته
توھان جيڪڏھن پنھنجي عزت ڪرائڻ چاھيندئو ته ڪرائي سگھو ٿا. پر جي ٻئي کان مرغوب ٿي
ان جي ھيٺاھين ڪندئو ته ھو به توھان کي ھيٺ ڄاڻي توھان کان مٿاھون ٿي ڳالھائيندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊرائيور پوءِ
علائقي ۾ زمينون ڪنھن جون آھن، انھن جو رويو ڪيئن آھي ۽ علائقي جي ماحول بابت ڪي ڳالھيون
ونڊيون جن مان گھڻيون ياد ڪو نه رھيون آھن. سفر جاري رھيو اسان اچي عمر ڪوٽ شھر ۾
داخل ٿياسين عمر ڪوٽ يا امر ڪوٽ حقيقي نالو ڇا آھي تنھن جو ئي اڃا نبيرو نه ٿيو
آھي اھو جيڪو سامھون آھي، جتي نسلون رھن ٿيون جتي قلعو اڄ به موجود آھي. شھر ماضي
جي تسلسل سان ڳنڍيل آھي تنھن جي نالي تي متفق ڪو نه ٿا ٿيون ته پوءِ موھن جي دڙي
جي ٻولي پڙھي نه سگھڻ واري ڪمزوري کي سمجھي سگھجي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بھرحال عمر ڪوٽ شھر
۾ داخل ٿي وياسين. شھر جون گھٽيون سوڙھيون سنڌ جي ٻين گھڻن شھرن جيان ھيون جيڪي نه
سڌيو ته نه وري گاڏي جي ھلڻ جھڙيون. ڏکيو سکيو ٿي ميزبانن جي ھدايتن تي ھلندا ٿي
رھياسين. ھتي جي پي ايس وارو جھان ڪو نه ٿي ھليو. کاٻي ساڄي پاسي، فلاڻو ھوٽل، فلاڻو
دڪان جا پار پتا پئي مليا. نيٺ ميزبانن چيو ته جتي آھيو اتي بيھو اسان جو ھمراھ
اچي ٿو. اسان گاڏي روڪي انتظار ڪيو ته ٻه نوجوان ڊوڙندا اچي پھتا. انھن گاڏي ھڪ ھنڌ
بيھاري اسان کي پنڌ ھلڻ لاءِ چيو سندن بقول ته گاڏي انھن گھٽين ۾ ھلي ڪو نه سگھندي.
اسان ڊرائيور کان گاڏي ھنن جي ٻڌايل جاءِ تي پارڪ ڪرائي ۽ پاڻ ھنن سان گڏ ھلڻ لڳاسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضي ۾ سنڌ جي پراڻن
شھرن جو گھٽيون سوڙھيون ھونديون ھيون سو ڇو. اھو حفاظتي سوچ سبب ھئي يا ڪو ٻيو سبب
ھو. اھڙن شھرن ۾ گھڻو ڪري واپاري يا ھندو ڪميونٽي رھندي ھئي جن جو رھائشي انداز ۽
جھان پنھنجو ئي ھو. زراعت، ڌنڌا ڌاڙي ٻاھر باقي رھڻ وارو پاڙو پنھنجي اچ وڃ تائين
محدود ھوندو ھو. عورتن جو ھڪ بئي ڏانھن اچڻ وڃڻ ۽ رابطو ڪرڻ به سولو ھو. اڳ گھڻو ڪري
ھر ڪنھن کي گاڏي گھر آڻڻ جي نه ضرورت ھئي ته نه وري موٽر گاڏيون ھونديون ھيون. بھرحال
وقت وقت جي حساب سان شھري منصوبه بندي ۽ رھڻي ڪھڻي ٿئي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ميزبان اسان کي ان
سلائي سينٽر ۾ وٺي آيا جنھن جو افتتاح ٿيڻو ھو. ھي سلائي سينٽر ڪئناڊا جي تنظيم ڪينسا
طرفان ٺھرايو ويو آھي جتي عورتن کي سلائي ۽ ان سان لاڳاپيل ھنرن جي تربيت ڏئي انھن
کي روزگار ڪرڻ جي لائق بنائڻ جي اسڪيم آھي. ٽن ڪمرن تي ٻڌل ان عمارت ۾ عورتن کي
سکيا ڏيڻ لاءِ گھربل سھوليتون مھيا ڪيون ويون آھن. ان عمارت جي ننڍي اڱڻ ۾ ويھڻ ۽
تقريب جو بندوبست ٿيل ھو. اسان ويٺاسين ته گھنشام راڄاڻي جيڪو پڻ ھن تنظيم جو سابق
صدر ۽ ميمبر آھي سو ۽ سندس ڀاءُ نرينجن راڄاڻي به اچي پھتا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جلد ان جي افتتاحي ڪاروائي
جو آغاز ٿيو جنھن جي شروعات ۾ مھمانن کي اجرڪ پارايا ويا. مقامي انتظاميه سينٽر جي
ٺھڻ کان اڄ تائين جي ڪارڪردگي پيش ڪئي جيڪا اطمينان جوڳي نظر آئي. ان کان پوءِ
باقاعدھ ڦيتو ڪٽي ان جو رسمي افتتاح ڪيو ويو ۽ حاضرين ان کي اندران گھمي ان جي
تفصيل ورتي. ڪو چڱو ڪم پوءِ ڀلي ننڍي سطح تي ھجي ان جي شروعات ئي وڏي ڪم جي بنياد
ھوندي آھي. ھي قدم کڻي ڪينسا تعريف لائق ڪم ڪيو آھي. عمل جي ھڪ وک به ڪجھ نه ڪجھ
بھتري آڻيندي آھي باقي وڏيون وڏيون تقريرون ته ھوا ۾ اڏي وينديون آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان تقريب جي پڄاڻي
تي حاضرين کي تواضع ۽ چانھن پيش ڪئي ويئي. اسان ان مان واندا ٿياسين ته عمر ڪوٽ
گھمائڻ جي مقصد سان اسان کي وٺي ھو ننڊين گھٽين مان پنڌ ھڪ مندر ۾ آيا. ھي مندر شو
جو مندر ٻڌايو ويو. ھن مندر ۾ جتي پوڄا پاٽ لاءِ ماڻھو ايندا رھن ٿا اتي ھتي سال ۾
ھڪ ميلو به لڳندو آھي. اتي ڪچھري ۾ ٻڌايو ويو ته عمر ڪوٽ ۾ ڪافي مندر آھن. اتي
نرينجن راڄاڻي کين چيو ته مندر ته کوڙ ٺاھي ڇڏيا اٿو ھاڻي ڪجھ اسڪول به کوليو. گفتگو
جاري ھئي اتي ٻڌايو ويو ته ھتان جي ھڪ مقامي نوجوان ڇوڪري تي توھين مذھب جي ايف
آءِ آر ڪٽي آھي. ھن فيس بوڪ تي خدا کان ڪا شڪايت ڪئي ھئي. اھو ٻڌي نريجن چيو ته جيڪڏھن
ان نوجوان کي خدا يا ڀڳوان کان شڪايت ھئي ته ھو اھا مسجد يا مندر ۾ وڃي ڪري ھا. گوگل
کي شڪايت ڪرڻ جي ڪھڙي ضرورت ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تاريخ تي نظر وجھبي
ته ڪن مذھبي اڳواڻن کان ويندي صوفي بزرگن ڪن حالتن ۾ خدا سان ڪٿي حجت ڪئي آھي ڪتي
شڪايت آھي. مثال طور اولڊ ٽيسٽامينٽ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Old Testament</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بائبل جو پھريون ۽ پراڻو حصو جيڪو ڪيترن ڪتابن تي ٻڌل
آھي تنھن ۾ حضرت ايوب جي شڪوھ ۽ سندس ئي طرفان ان جي جواب جو ذڪر ملي ٿو. ماضي
قريب ۾ علامه اقبال پڻ شڪوھ ۽ جواب شڪوھ لکيو آھي. انھن شخصيتن جو مقام ۽ سوچ جو
معيار ھو ان سان گڏ ماضي ۾ سھپ جو رويو ھو. اڄ جي دور ۾ سھپ گھٽي آھي، ماڻھو سامھون
واري جي ڳالھ يا لکت کي لفظي معيار تي پرکن ٿا يا پنھنجي عقل ۽ علم جي آڌار تي ان
جو مطلب ڪڍي پنھنجو رد عمل ڏين ٿا. اھڙي صورتحال ۾ جيڪڏھن حالتن جي پرواھ آھي ته پوءِ
ماڻھن کي توري تڪي ڳالھائڻ گھرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نريجن راڄاڻي
گھنشام راڄاڻي جو ڀاءُ آھي. ھن جواني ۾ سويڊن ۾ وڃي رھائش اختيار ڪئي. کيس اتي جي
شھريت به ملي ۽ اتان شادي به ڪيائين. ھو سويڊن جھڙي ترقي يافته، پرسڪون ۽ پرامن ملڪ
کي ڇڏي گھڻو وقت سنڌ ۾ گذاري ٿو. حيدرآباد ۾ ھن وتائي فقير جي آستاني نالي مرڪز قائم
ڪيو آھي جتي ڄاڻ ونڊڻ جون ڪي ڊاڪيومينٽريون ۽ ڄاڻ سان تعلق رکندڙ ڪي پروگرام ترتيب
ڏنا اٿائين. جواني ۾ شاگرد سياست ۾ متحرڪ رھيو. سنڌ دوستي ھن جي وجود جو حصو رھي
آھي تنھن ڪري ھو ھاڻي سنڌ جي خدمت لاءِ گھڻو وقت ھتي گذاري ٿو. جھان ديدھ آھي. خيالن
۾ واضح ھجڻ ڪري ان سان گفتگو جو لطف ايندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان مندر ڏسڻ کان
پوءِ عمر ڪوٽ قلعي کي ڏسڻ لاءِ پنڌ روانا ٿياسين جيڪو اتان ويجھو ئي ھيو. اتي پھچي
قلعي ۾ داخل ٿي ٿورو اڳتي وڌياسين ته ھڪ موچي ويٺو ھو جنھن مخصوص ڊزائين جون جتيون
۽ سينڊل پئي ٺاھيا. منفرد ھنر سان ٺھيل اھڙيون جتيون جن جي قيمت به مناسب ھئي وٺڻ
جو ارادو ڪيوسين. اھو به مقصد ھو ته ھي پورھيت به ڪجھ ڪمائي وٺي. جتيون وٺي اڳتي وڌياسين
ته ھڪ راڳي ٽولي اچي اسان جي اڳيان ڳائڻ شروع ڪيو. ھنن ميزبانن کان مھمانن جا نالا
پڇي انھن جا نالا وٺي ڪي آڌرڀائي ته ڪي روايتي مقامي ڪلام ڳائڻ شروع ڪيا. سندس
مقصد به ڪجھ وٺڻ ھو سو کين ڏئي اڳتي وڌياسين. ٿورو اڳتي ھڪ اونچي مقام تي پراڻي
زماني جو توپون رکيل ھيون جن کي ڏسي ماضي جي انھن منظرن کي ياد ڪيوسين جتي ھي
توپون ھلنديون ھيون. ڪيڏا نه پراڻي ڊزائين ۽ زماني جا ھٿيار ھئا پر ان وقت اھي اھم
۽ لشڪر جي طاقت سمجھي ويندا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاڻ ميوزم ڏسڻ لاءِ
اڳتي وڌياسين. اڳ واري محدود ميوزم جي جاءِ کان ٿوري پري ھي نئون منظم ميوزم ٺاھيو
ويو آھي جنھن ۾ قلعي جي نسبت سان ڪي پراڻا اوزار، ڪلچر سان لاڳاپيل ھنر ۽ ڪلچر جي
اجاگر ڪندڙ ڪي منظر ٺاھي نمائش لاءِ رکيل ھئا. ٻڌايو ويو ته ھي ميوزم سيد سردار
شاھ جي ڪوشش سان ٺھيو آھي جيڪو ھن علائقي سان تعلق رکي ٿو. ميوزم جو عملو نھايت ئي
تعاون ڪندڙ ۽ مھمان نواز رويو رکندڙ ھو جن ڪٿي پاڻ ئي اسان کي ڄاڻ پئي ڏني ته ڪٿي
وري اسان جي پڇڻ تي ان جا تفصيل پئي ٻڌايا. اسان ميوزم جي ڪن منظرن سامھون تصويرون
ڪڍرايون. ٻاھر نڪرڻ تي ميوزم جي سامھون عملي ۽ مقامي دوستن سان گڏ گروپ ڦوٽو به ڪڍرايا.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن قلعي جي اڏاوت
بابت ھڪ رايو اھو آھي ته ان کي سوڍا راجپوتن يارھين صدي ۾ ٺھرايو ھو. ھن قلعي سان
عمر مارئي جي لوڪ داستان جو تعلق آھي. عمر بادشاھ ٿر جي ھڪ معصوم ڇوڪري کي اغوا ڪري
اچي ھن قلعي ۾ بند ڪيو ھو. اھو ھي قلعو ھو يا ڪو ٻيو ھو. ڇاڪاڻ ته سامھون ھي قلعو
موجود آھي ان ڪري اھو نتيجو ڪڍي سگھجي ٿو ته ھي ئي اھو قلعو آھي جتي مارئي کي قيد ڪيو
ويو ھو. اسان جي ادبي دنيا جي ڪيڏي نه زيادتي آھي جو عورت کي اغوا ڪندڙ ان بادشاھ
کي اسان ڪنھن نه ڪنھن بھاني عادل بادشاھ ڪري پيش ڪريون ٿا. اھڙو ڪھڙو عادل ھو جنھن
پرائي ڇوڪري کي وڃي اغوا ڪيو. ان واقعي جو ٻيو پھلو اھو آھي ته ان زماني ۾ به سنڌ
۾ عورتون اغوا ٿينديون ھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن قلعي يا شھر جي
ھڪ تاريخي ڳالھ اھا آھي ته ھن شھر ۾ اڪبر بادشاھ جو جنم ٿيو ھو. مغل بادشاھ ھمايون
جڏھن شير شاھ سوري کان شڪست کائي ھيڏانھن ھوڏانھن پئي ڀٽڪيو ته ان دوران سنڌ ۾
رھندي ھن سنڌي عورت حميدھ بانو سان شادي ڪئي ھئي جنھن مان کيس اڪبر ڄائو ھو. ھاڻ اڪبر
پنھن جي جنم ڀومي کي ڪڏھن اھميت ڏني، ڪڏھن ان کي ياد ڪيو تنھن بابت ڪا خبر ڪونھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتان پوءِ مکيه دروازي
ويجھو پھچي مٿي چڙھياسين ته جيئن قلعي جو مٿيون حصو ڏسون. قلعي جو ڀتيون ڪافي ڪشاديون
ھيون جن تي ھلي چوڪيداري ڪري سگھجي ٿي جيڪا انھن ڏينھن ۾ ڪنھن قلعي يا ڇاوڻي جي
حفاظت جي گھرج ھوندي ھئي. ھر قلعي ۾ جتي قلعي کي وڏين ڀتين سان بند ڪيو ويندو ھو ان
تي حفاظت جون چوڪيون به ٺاھيون وينديون ھيون ته جيئن ڪنھن حملي جي صورت ۾ دشمن جي
چرپر تي نظر رکي سگھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قلعي تان عمر ڪوٽ شھر
جو نظارو سٺو پئي لڳو. عمر ڪوٽ شھر ٿر جي وارياسي علائقي ۽ پڪي جي سنگم تي واقع
آھي جتي بنھي علائقن جو مزاج رکندڙ ماڻھو رھن ٿا. ھن شھر ۾ وڏي تعداد ھندو آبادي
جي آھي جن مان ڪجھ سرندي وارا آھن ته ڪي مسڪين آھن. ٿر جي ھندن جي ھڪ خوبي اھا آھي
ته ھو پر امن آھن. ڏکيو بکيو رھندا پر چوري چڪاري ڪو نه ڪندا. ان جو ھڪ سبب اڳ جي
جاگرافيڪل صورتحال ٿي سگھي ٿي جنھن ۾ چوري ڪندڙ جا واري تي پير بڌرا ھوندا ھئا
تنھن جو پيرو کڻڻ ڪو ڏکيو ڪو نه ھوندو ھو. ھاڻ ته روڊ ٺھي ويا آھن ان ڪري چوري جو
آزار به وڌيو آھي پر اھو به ٻاھران آيل ڌاريا ئي ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿر جي اھڙي پرامن
مزاج سبب ئي ھندو مسلمان صدين کان کير کنڊ ٿي رھندا آيا آھن جنھن جي جھلڪ اڄ به ٿي
۾ نظر اچي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان قلعي کي گھمي
واندا ٿياسين ته گھنشام. نرينجن ۽ عطاءُ الله ملاح موڪلايو. ھنن کي واپس حيدرآباد
وڃڻو ھو جتي شام جي وقت سندن ڪي مصروفيتون ھيون. اسان مقامي سنگت سان گڏ گاڏين ۾
ويھي روانا ٿياسين جيڪي اسان کي بازار ۾ ھڪ ھوٽل تي وٺي آيا اھو چئي ته ھن ھوٽل جي
چانھن ۽ تواضع جو ٻيون شيون سٺيون آھن. ان حوالي سان شھر جو مشھور ۽ مصروف ھوٽل
آھي. اتي پھتاسين ته ھوٽل ننڍو ھو پر ماڻھو جام پئي آيا ويا. ھوٽل جي اندر مٺائي
جو دڪان ۽ چھرين شين جا به کوڙ قسم موجود ھئا. ميزبانن اسان کي ڪي شيون آفر ڪيون
جن مان اسان چانھن پيتي ۽ ڪو ھڪ ٻه پڪوڙو کاڌو. حقيقت ۾ اسان بازار جي شين کائڻ
کان پرھيز پئي ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">کاڌي جي شين جي
حوالي سان شل نه ڪنھن ھوٽل يا ان جي ڪنھن ڊش جي مشھوري ٿئي پوءِ خلق جو رخ اوڏانھن
ھوندو آھي. نالو ۽ مشھوري ھڪ ڀيرو ٿي وڃي ته پوءِ اھو ڌنڌو عروج تي پھچي ٿو وڃي. ياد
اٿم ته جڏھن ستر جي ڏھاڪي ۾ ڪراچي شھر ۾ نوڪري ڪرڻ شروع ڪئي ھئي سين ته انھن ڏينھن
۾ اسان جي خريداري يا سير وتفريح جو گھڻو مرڪز صدر ھوندو ھو. امپريس مارڪيٽ وٽان
گھڻو ڪري سواري ملندي ھئي ان ڪري اتي ضرور ويندا ھئاسين. پھريون ڀيرو اتي ھڪ دوست
مليو جنھن چيو ته اچو ته ڪيفي اسٽوڊنٽ ۾ ماني کائون. وياسين ته اھو ھوٽل ھڪ ڇپري ۾
ٺھيل ھو. عام ماڻھو پئي آيا. اتان بسون ڪراچي يونيورسٽي طرف به ھلنديون ھيون جنھن ڪري
شاگردن جي اچ وڃ به رھندي ھئي ان ڪري ئي شايد ھوٽل جي مالڪ ان تي نالو ڪيفي اسٽوڊنٽ
رکيو ويو ھو. ھوٽل سستو ۽ موزون ھنڌ تي ھو ان ڪري ماڻھن جو اچڻ وڃڻ شروع ٿيو جيڪو
وڌندو ويو. ان جو اسم برياني مڙئي وڌيڪ پسند ٿيڻ لڳي جنھن جي طلب ايتري وڌي جو ان
کي جدا اسٽوڊنٽ برياني جي نالي ڌنڌو وڌائڻو پيو. اڄ وڏين عمارتن ۾ ان برياني کائڻ
وارن جي رش لڳي پئي ھوندي آھي. معيار اھو ساڳيو نه رھيو آھي پر نالو ٿي ويو آھي
جنھن تي ماڻھن ڇڪجن ٿا. مالڪ ننڍي ڌنڌي مان ارب پتي ٿي ويو آھي. ھاڻي ته ٻاھرين ملڪن
۾ به پاڪستاني ڪاروباري ماڻھو ان نالي سان ھوٽل کولي ماڻھن کي متوجه ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان چانھن پي غوثيه
گيسٽ ھائوس روانا ٿياسين جتي اسان جي رھڻ جو بندوبست ٿيل ھو. اسان نورمحمد بجير کي
پنھنجي اچڻ جو اطلاع ڏنو جيڪو ڪٿي مصروف ھو پر ھن اسان جي ميزباني لاءءِ پنھنجي
سنگت کي روانو ڪيو. اسان رسيپشن وٽ پھچي ڪمرن جون چاٻيون ورتيون ته سول سوسائٽي سپورٽ
پروگرام طرفان مير حسن آريسر ۽ عبدالرسول سومرو اچي پھتا. ميرحسن نالي وارو صحافي
۽ ليکڪ آھي تنھن سان اڳ ئي دعا سلام ھئي باقي سومري صاحب سان ھي پھرين ملاقات ھئي.
لابي ۾ ٿيل ان ڪچھري ۾ ميرحسن سان تنظيم کان ويندي سوشل لائيف ۽ علم ادب تي خيالن
جي ڏي وٺ ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالرئوف سومري
سان سندس پيشي ۽ ڪارڪردگي متعلق ڳالھ ٻولھ ٿي. ھو عمر ڪوٽ گورنمينٽ ڪاليج جو
پرنسپال آھي. سندس تعلق ڇور شھر لڳ ھڪ ننڍي ڳوٺ آھي. ھو جڏھن ھاءِ اسڪول ۾ استاد
ھو تڏھن کان ئي ھو عام استادن کان اڳتي سوچي تعليمي بھتري لاءِ قدم کڻندو ھو. پوءِ
ھو ليڪچرر ٿيو. ھاڻي جڏھن کيس ھن ڪاليج جو پرنسپال مقرر ڪيو ويو ته ھن انتظامي
صلاحتن جو استعمال ڪري ڪاليج کي بھتر بڻايو آھي. ھن داخلا کي انٽري ٽيسٽ سان مشروط
ڪيو جنھن سبب لائق ڇوڪرا داخل ٿيڻ لڳا. ھاڻي لائبري کان ڪلاسن جي انتظام تائين
مثالي ٿي ويو آھي جنھن ڪري پري پري کان شاگرد اچي ھن ڪاليج ۾ داخلا وٺڻ ٿا ۽ ھن ڪاليج
جي ھاسٽل ۾ رھن ٿا. شاگردن جي وڌڻ تي ڪمرن جي کوٽ محسوس ٿي جنھن بابت وزير تعليم
کي آگاھ ڪري کانئس وڌيڪ ڪمرا منظور ڪرايا ويا. وزير تعليم سيد سردار شاھ جو تعلق پڻ
ھن علائقي سان آھي تنھن کي ڪاليج جي بھتر ٿيڻ جي خبر ھئي تنھن پڻ ڪاليج جي عمارت
کي وڌائڻ سان گڏ فرنيچر وغيرھ جون ضرورتون پوريون ڪرايون. عبدالرئوف سومري جي ڪوششن
سان ھي ڪاليج جيڪو ويران ھو سو ھاڻ ھڪ نالي وارو ادارو ٿي چڪو آھي. ان سان گڏ اھا
به ڄاڻ ملي ته عمر ڪوٽ اسڪولن ۽ ڪاليجن جي حوالي سان علائقي ۾ مرڪزي حيثيت حاصل ڪندو
وڃي ٿو. سنڌ جي تعليم کاتي ۾ اڄ به لائق انسان موجود آھن رڳو اھڙن ماڻھن کي ڪم جو
موقعو ملي ته گھڻي تبديلي اچي وڃي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي رات جي
ماني جي دعوت دليپ رتناڻي جي ھڪ دوست ڌرمداس بيٺلاڻي وٽان مليل ھئي. سچ به اچي لٿو
ھو تنھن ڪري اسان تياري جي مقصد سان سنگت کان موڪلايو ۽ صبح جو ملڻ جو چيو. اسان ڪمرن
۾ پھتاسين جيڪي سٺا ۽ سھوليتن سان آراسته ھئا. وھنجي ڪپڙا بدلائي تيار ٿي ھيٺ لٿاسين
۽ گڏجي ڌرمداس جي گھر روانا ٿياسين. ڌرمداس بابت ٻڌايو ويو ته ھو ھتان جو سرندي
وارو ماڻھو آھي ان سان گڏ سماجي ۽ سياسي حوالي سان شھر ۾ شھرت رکي ٿو جنھن ناتي ھن
جي مقامي سياست ۾ به اھميت آھي. ان ڪري شھر جي بااثر ماڻھن ۾ سندس شمار ٿئي ٿو. سندس
گھر واري ڊاڪٽر روبي بابت اھو ٻڌڻ ۾ آيو ته ھوءِ مذھب جي لحاظ کان عيسائي ھئي ڌرمداس
سان شادي ٿيس ۽ ان به عوامي خدمت جو سلسلو جاري رکيو جنھن ڪري ھوءِ به سماجي طور
تي پنھنجو نالو ۽ مقام رکي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ڌرامداس جي
گھر وٽ پھتاسين ته اسان جي ڊرائيور چيو ته صاحب منھنجو ڳوٺ ھتان اڌ ڪلاڪ جي ڊرائيو
تي آھي. اجازت ھجي ته مان رات ٻچن سان گذاري اچان صبح مان ھوٽل پھچي ويندس. اسان
کيس اجازت ڏيڻ سان گڏ کيس گاڏي به کڻي وڃڻ جي اجازت ڏني. ھو اسان کي ڌرمداس جي گھر
لاھي ڳوٺ روانو ٿي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پي ماءُ جو ٻچڙن
سان پيار ۽ ٻچن جو پي ماءُ سان پيار جو رشتي جو پنھنجو سواد آھي. اسان غريبن جي
جھان ۾ اھو قرب ئي جيئڻ جو ھڪ وڏو سھارو آھي. ٻچن لاءِ ماڻھو ڪمائي ٿو، انھن کي
خوش رکي يا ڏسي خوش ٿئي ٿو. ٻار وري پي جو انتظار ڪندا آھن انھن سان ملي کين راحت
ملندي آھي. ٻيو ته ٻارن سان پيار يا ٻارن جو والدين سان پيار غربت ۾ ٿئي ٿو. ان جو
سبب شايد والدين جي محبت سان گڏ اھو پورھيو آھي جيڪو ھو ٻچن کي پالڻ لاءِ ڪري ٿو ۽
ٻچا ان کي محسوس ڪن ٿا. والدين وري پنھنجي ٻچن کي وڏو ٿي پيرن بيھڻ ۽ ترقي جي تمنا
رکن ٿا. جيترو پي محنت سان ڪمائي بار جي پرورش ڪئي ھوندي اوتري ئي ٻار ان احساس ھيٺ
پي ماءُ جي عزت ڪندو. اھو منھنجو خيال آھي ڪو ان سان متفق ٿئي يا نہ. پيار گھڻو ڪري
غربت ۾ ھوندو آھي. جيتوڻيڪ ان ۾ مسئلا به گھڻا پر ان ۾ پيار جو عنصر به موجود
ھوندو آھي. امير ٻار جي اولاد ۾ اھڙو احساس گھٽ ھوندو آھي ورلي ڪو ذاتي لڳاءُ سبب ڪو
پيار ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد آھي ته مان
ننڍو ھوندو ھوس ته سارين جي پوک جي ڏينھن ۾ منھنجو والد صاحب ۽ ٻيا مٽ مائٽ صبح جو
رونبي تي ويندا ھئا ۽ شام جي وقت موٽندا ھئا. مان شام جو گھر کان ٻاھر ٿورو اڳتي وڃي
بابا جي واٽ ڏسندو ھوس. ھن کي ايندي ڏسي ان طرف ڊوڙندو ھوس. ھو خوش ٿي مون کي کڻي پيار
ڪري پوءِ کنيون گھر ايندو ھو. زندگي گذري آھي، دنيا ڏٺي اٿم، ڪاميابيون ۽ سير سفر ڪيا
آھن. خوشحالي به آئي آھي، معاشري ۾ مقام به وڌيو آھي پر سڄي منظر ۾ ان پيار جي مٽ ڪا
خوشي ڪونھي جيڪا ننڍپڻ ۾ بابا کي ڏسي ان طرف ڊوڙڻ وقت محسوس ٿيندي ھئي ۽ ھو مون کي
گود ۾ کڻي پيار ڪندو ھو. اھو سرور زندگي ۾ ھڪ ڀيرو ئي ملڻو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضي ۾ جڏھن محبوب
سان رابطي لاءِ موبائيل فون ڪو نه ھوندو ھو تڏھن محبوب جي واٽ ڏسڻ اھميت رکندي ھئي.
جيئن منظور سخيراڻي جو ڳايل ڪلام آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ويٺي واٽ ڏٺم وسڪاري
۾ آئين ڪو نه پرين آئين ڪو نه پرين </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڌرامداس جو گھر سٺو
ھو جتي ھن اسان جو قرب سان آڌرڀاءُ ڪيو. دليپ جي خاندان سان سندس دوستي جو تعلق ھو
پر منھنجي ساڻس پھرين ملاقات ھئي پر ماڻھو پرخلوص ۽ قربائتو پئي لڳو. ڪچھري جو رخ
پئي بدليو ڪٿي ھنن پنھنجي پنھنجي خاندانن جي تعلق ۽ معاملن جو ذڪر پئي ڪيو ته ڪٿي
وري سڀني جي دلچسپي واري موضوعن تي خيالن جي ڌي وٺ پئي ٿي. ڊگھي ڪچھري سان گڏ
تواضع جو دور پئي ھليو. ڪافي دير کان پوءِ ماني لڳي جيڪا کائي سنگت کان موڪلايو
سين. ڪچھري دوران اسان سان ھڪ مقامي ھمراھ بنسي مالھي به گڏ ھو جيڪو صحافي، سماج سڌارڪ
تنظيمن سان سلھاڙيل ھئڻ سان گڏ سوشل ماڻھو ھو تنھن جي چوياري به سٺي لڳي. اسان ڌرمداس
جي گھر مان نڪتاسين ته سنگت چيو ته ھتي ھڪ دڪان تي پان سٺو ملندو آھي توھان کي ھلي
ٿا کارايون. اسان جو پان کائڻ ۾ دلچسپي ته ڪو نه ھئي پر تفريح خاطر سندن ساٿ ڏنوسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پان جي ڳالھ تان
ياد آيو ته اسان جي شھر جي ھڪ نوجوان کي روزگار لاءِ ڪنھن صلاح ڏني ته پان جي مانڊلي
کول جيڪو ٿوري سيڙپ سان سولو ڪم آھي. ھن ائين ئي ڪيو جيڪو سندس دڪان ھلڻ لڳو پر
کيس پان پارسل ڪرڻ ۾ ڏکيائي ٿي ٿي. سندس اھا ڪمزوري جي ھر ڪنھن کي خبر پئجي ويئي تنھن
تي تفريح خاطر ھر ڪنھن کيس اجايو سجايو پان پارسل ڪرڻ لاءِ پئي چيو جنھن تي ھو اچي
بيزار ٿيو. ھڪ ڏينھن جڏھن ھڪ گراھڪ پان پارسل ڪرڻ لاءِ چيس تنھن کي چيائين ته مون
کي اڌ قيمت ڏي پر پان اتي ئي کائي ڇڏ. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پان کائي اسان کين
ھوٽل تي ڇڏڻ لاءِ چيو. ھو اسان کي گيسٽ ھائوس ۾ ڇڏي ويا جتي اچي آرامي ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ننڊ مان اٿيس ته دليپ
رتناڻي اچي دروازو کڙڪايو. چيائين ته منھنجو ھڪ دوست نيرن ڪرائڻ لاءِ اچي ٿو توھان
برش ڪري تيار ٿيو ته ھلون. مان ٿوري دير ۾ ئي تيار ٿي ويٺس. ھمراھ ھيٺ پھچي دليپ
کي فون ڪري اچڻ جو اطلاع ڏنو ته اسان گڏجي ھيٺ لٿاسين ۽ ھمراھ سان ملياسين. تعارف ٿيڻ
تي ھن جو نالو ھيمجي چوھاڻ ٻڌايو ويو. پيشي جي لحاظ کان ڊاڪٽر آھي ۽ عمرڪوٽ ضلعي
جو ڊسٽرڪٽ ھيلٿ آفيسر آھي. ھن بابت وڌيڪ ٻڌايو ويو ته سندس گھر واري، ڀينرون ۽ نياڻيون
به ڊاڪٽر آھن. تعليم سان چاھ کين اڳتي وڌايو آھي. ھو زميندار به آھي. اصليت بابت ٻڌايو
ويو ته ھو اصل ۾ ڪولھي آھي يعني مٽي جو ماڻھو ۽ سنڌ جي اصلي نسلن منجھان آھي. اسان
جي تصور ۾ جيڪو ڪولھي آھي سو غريب، ڪڙمي يا مزدور ھوندو سو به پوئتي پيل. پر وقت
سان اھي ذاتيون ۽ قبيلا ترقي ڪري اڳتي وڌن پيا. ايئن به ممڪن آھي ته علم سبب اھي
ئي اڳتي وڌي وڃن ۽ اڄ جي معتبر ذاتين جا ڀوتار پوئتي رھجي وڃن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھو اسان کي وٺي ھڪ
ھوٽل تي آيو جيڪو ويجھو ئي ھو. ھوٽل سٺو ٺھيل ھو ۽ کاڌي جو معيار به ٺيڪ ھوس. ھن
ھمراھ ڪجھ اسان جي پسند ته ڪجھ پنھنجي پسند جي کاڌن جو آرڊر ڏنو. ھمراھ طبيعت جو
ملنسار پئي لڳو تنھن سان خبرون چارون ڪيون سين. اسان کي پوئتي عمرڪوٽ ثقافتي ميلي ۾
شرڪت جو انتظار ھو ان ڪري نيرن ڪري واپس روانا ٿياسين. ھتي اھو به محسوس ٿيو ته اڄڪلھ
تعليم وڌڻ، مڊل ڪلاس جي ھڪ طبقي وٽ پئسي اچڻ، سرڪاري ۽ اين جي اوز جي ڪمن ڪارن سبب
ھاڻ ننڍن شھرن ۾ به رھائش ۽ کاڌي پيتي جي سٺن ھوٽلن جي ضرورت محسوس ٿي آھي تنھن کي
محسوس ڪندي ڪاروباري ماڻھن اھڙا ھوٽل کولي ورتا آھن جتي رھڻ کان کاڌي پيتي جو
مناسب بندوبست آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضي ۾ اھو
مھمانوازي جو حصو ھو يا روايتي انداز ھو جو ماڻھو ھڪ ٻئي وٽ ترسندا ھئا. اھا ضرورت
اوطاقن ذريعي پوري ٿيندي ھئي. پئسي جي لحاظ کان به ماڻھو ايترا آسودا ڪو نه ھئا جو
ھوٽلن تي پئسو خرچ ڪن. ھاڻي ته پئسي وارا گھڻو ڪري ھوٽلن ۾ رھن ٿا. مغرب ۾ اھو
رواج گھڻو آھي جتي ھر ڪو پنھنجي پنھنجي رھائش جو بندوبست گھڻو ڪري ھوٽل ۾ ڪندو آھي.
اصل ۾ آمدني وڌڻ ۽ سماجي تبديلي ۽ دنيا جو معمول کي ڏسي ماڻھو اھي طور طريقا
اختيار ڪري ٿو. ياد اٿم ته ھڪ ڀيرو ٽورنٽو شھر ۾ ھڪ ھنڌ ڪچھري پئي ٿي جنھن ۾ ھڪ
گوري عورت به شامل ھئي. حال احوال ڪندي ان عورت ٻڌايو ته اسان جو پي ماءُ ٽورنٽو
شھر کان ٻه سو کن ڪلوميٽر پري ھڪ ننڍي شھر ۾ رھندا آھن. اسان جي ماءُ بيمار ٿي
تنھن خبر ملڻ تي اسان ٽورنٽو ۾ رھندڙ ٽي ڀينرون اوڏانھن ويون سين. گھر ننڍو ھو پر
والدين جو ھو ان ڪري ڏکيو سکيو رھي پيوسين. رات جي وقت ان ڏکيائي کي ڏسي منھنجي پي
چيو ته توھان وڃي ھوٽل ۾ رھو ھتي ڇو اچي رھيون آھيو. اھڙيون ڳالھيون اڄ اسان کي
شايد عجيب ۽ اوپريون لڳن پر اسان به مغربي نظام جي پوئواري ڪندي ان طرف وڃون پيا. اڄ
نه ته سڀاڻي اسان جي نسلن کي اتي ئي پھچڻو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان نيرن ڪري واپس
غوثيه گيسٽ ھائوس پھتاسين. اسان تيار ٿيڻ لڳاسين ته جيئن وقت تي سول سوسائٽي سپورٽ
پروگرام جي اڄ جي رٿيل پروگرام عمرڪوٽ ثقافتي ميلي ۾ شرڪت ڪريون جيڪو عمرڪوٽ اچڻ
جو مکيه مقصد ھو. ڪپڙا استري ڪرڻ لاءِ بجلي جو مسئلو، ڪٿي فون چارج ڪرڻ لاءِ ساڪيٽ
ڪم نه ڪن. ڪوشش ڪري ڪپڙا استري ڪري تيار ٿي ھيٺ لٿاسين ته ان وقت ڪراچي شھر مان
اسان جا دوست مبشر ملڪ ۽ جئي رام داس تلريجا پڻ اچي پھتا. ھو به سول سوسائٽي سپورٽ
پروگرام جي سرواڻ نورمحمد بجير جي ڪوٺ تي فيسٽيول ۾ شرڪت لاءِ آيا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ڪجھ سالن کان
نور محمد بجير ۽ سول سوسائٽي سپورٽ پروگرام سان جڙيل آھيون جن سان تنظيم جي سطح تي
تعاون سان گڏ نور محمد بجير جھڙي بھترين آرگنائيزر جون صلاحون ۽ رھنمائي اسان کي
پنھنجي تنظيم اسڪالا ھلائڻ ۾ ڪافي مدد ڏئي ٿي. چوندا آھن ته مڙس ماڻھو ٿي رھجي يا
مڙس جي پاڙي ۾ رھجي. اسان ٿورو وقت سنڌ ۾ گذاريندي جتي وقت جي ڪمي يا ڪمن جي گھڻائي
محسوس ڪندا آھيون ته نورمحمد بجير پنھنجي تجربي سان رھنمائي ڪري اسان کي سرگرميون
منعقد ڪرڻ ۾ وڏو مددگار ھوندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان پاڻ ۾ بيٺي
حوال ڪيا ته ھڪ ھمراھ آيو جنھن اچي چيو ته معزز مھمان پچھي ويا آھن توھان به اچو ته
ڪاروائي جي شروعات ڪجي. اسان پنڊال ۾ پھتاسين جيڪو غوثيه گيسٽ ھائوس جي ميدان تي
ئي سجايو ويو ھو. حاضرين جي وڏي تعداد موجود ھئي جنھن ۾ ڪيتريون عورتون به شامل
ھيون. سول سوسائٽي سپورٽ پروگرام جو سرواڻ سائين نورمحمد بجير ۽ سندس منظم ٽيم
ميزباني جا فرائض احسن طريقي سان سرانجام ڏئي رھي ھئي. اسان جي پھچڻ تي معزز
مھمانن سان تعارف ٿيو جنھن کان پوءِ افتتاحي تقريب جي شروعات ٿي. عمر ڪوٽ جو ڊپٽي ڪمشنر
ڊاڪٽر ڌاريجو، ايس ايس پي اعجاز شيخ، ڪي اديب، سماج سڌارڪ شخصيتون ۽ سندن تنظيم جا
ڪارڪن موجود ھئا سي اڳتي ھليا. پنڊال جي ساڄي پاسي کان نمائش رکيل ھئي جنھن ۾
مقامي ھنرن تي ٻڌل ڀرت ۽ سلائي ڪڙاھي جا خوبصورت ڊزائين جي ڪم جا نمونا رکيل ھئا. ان
سان گڏ ڪتابن جو اسٽال ۽ بيا مقامي ثقافتي ورثي سان تعلق رکندڙ اسٽال لڳل ھئا. جيئن
ھلڻ لڳاسين ته پروفيسر جلال ڪوري صاحب جي مون تي نظر پئي ۽ مون به کيس ڏٺو. ھڪ ٻئي
طرف وڌي ملي ھڪ ٻئي جي خير خيريت پڇي سين. ھو علم دوست، ليکڪ ۽ ڄاڻو ماڻھو آھي. سنڌ
جي سڄاڻ شخصيتن مان ھئڻ سان گڏ ملنسار طبيعت جو مالڪ آھي تنھن سان فيس بوڪ تي
رابطو ھو. ھڪ ٻئي جون لکڻيون پڙھندا ھئاسين سو اڄ روبرو مليو ته سٺو لڳو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتي ٻين ماڻھن اسٽالن
کي گھرائي سان ڏسڻ تي وقت پئي لڳايو اتي اسان پنھنجي ڪچھري کي وڌيڪ وقت پئي ڏنو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئن اسٽالن کي ڏسي
سڀ موٽي اچي پنڊال ۾ ويٺا سين ته پھرين سيشن جي ڪاروائي جو آغاز ڪيو ويو جنھن ۾
پھريان ڪن کي اسٽيج تي ويھڻ لاءِ سڏيو ويو جنھن ۾ ٻين سان گڏ مان به شامل ھوس. ڪاروائي
جي شروعات ڪندي نورمحمد بجير پنھنجي ۽ پنھنجي تنظيم طرفان آيل مھمانن جا ٿورا مڃيا.
تنھن کان پوءِ ھن پنھنجي تنظيم جي ڪاڪردگي تي روشني وڌي. ان سان گڏ ھن عمر ڪوٽ
ثقافتي ميلي جي اھميت، مقصد، تسلسل ۽ ڪاميابي تي به ڳالھايو. ٿر جي واري مان وکون
کڻندي سماج سڌارڪ جھان جي افق تائين پھچندڙ نورمحمد پنھنجي ويزن ۽ انتظامي صلاحيتن
جي استعمال ڪرڻ سان گڏ اڻ ٿڪ محنت ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مھمانن مان ھر ڪنھن
واري واري سان ڳالھايو منھنجي واري اچڻ تي مون سنڌي ڪلچر جي اھميت بيان ڪرڻ سان گڏ
ان کي دنيا ۾ روشناس جي اھميت تي روشني وڌي. مون چيو ته اسان ان حوالي سان پنھنجون
قومي ذميواريون حقيقي طور تي ادا نه ڪري سگھيا آھيون. مون اھو به چيو ته ڪلچر جا ٻه
حصا آھن ھڪڙو مٽيريل ڪلچر ته ٻيو نان مٽيريل ڪلچر. مٽيريل ڪلچر جنھن ۾ اجرڪ ٽوپي، ڀرت،
رليون ۽ لباس اچي وڃن ٿا تن ۾ اسان کوڙ ترقي ڪئي آھي ۽ ڪندا رھون ٿا پر نان مٽيريل
ڪلچر جنھن ۾ اسان جا قدر، طور طريقا، رواج، رويا اچي وڃن ٿا تنھن ۾ ڏينھون ڏينھن
پوئتي آھيون ۽ صورتحال فڪر جي حد تائين پھچي چڪي آھي. اھو نان مٽيريل ڪلچر ئي
معاشري جي نظام جو اصل ڍانچو ھوندو آھي. اھو ئي معاشري جو حقيقي روح ۽ روپ ھوندو
آھي سو جيڪڏھن ڪمزور ٿيو ته پوءِ اسان پنھن ان تاريخي ورثي کي وڃائي ويھنداسين جيڪو
اسان جي فخر جو بنياد آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خاص مھمان ڊپٽي ڪمشنر
عمرڪوٽ جي خطاب کان پوءِ ان سيشن جي پڄاڻي ٿي ته ان کان پوءِ ٻن سيشنن منعقد ڪرڻ
جو اعلان ٿيو جيڪي جدا جدا جاين تي پئي ٿيا. ھتي تعليمي سيشن ھيو جنھن ۾ پڻ مون کي
ويھڻ جو چيو ويو. ھن سيشن ۾ تعليم سان لاڳاپيل ڪي نالي وارا استاد، ڪي تعليمي آفيسر
ته ھڪ استاد تنظيمين جو عھديدار به شامل ٿيو. مقامي سطح تي تعليم جي حوالي سان ٻڌايو
ويو ته ٻوڏ جي ڏينھن ۾ جتي جتي اسڪول بند ٿيا ۽ ماڻھن مختلف ڪيمپن ۽ ھنڌن تي عارضي
طور وقت پئي گذاريو اتي به تعليم جو عمل جاري رھيو. اتي ٽينٽ اسڪول جي انتظام ھيٺ
بارن کي تعليم ٿي ڏني وئي. ان سان گڏ اسڪولن جي گھرجون پوريون ٿيڻ تي اطمينان جو
اظھار پئي ڪيو ويو جنھن جو سبب شايد سردار شاھ جي ھنن تي سرپرستي واري نگاھ آھي ڇاڪاڻ
ته ھو تعليم جو وزاير آھي ۽ ھن ئي علائقي سان تعلق رکي ٿو تنھن ڪري ھتان جا ماڻھو وٽس
سولائي سان پھچي مسئلو ٻڌائي اھو حل ڪرائن ٿا. ايتري قدر جو استاد تنظيم جي ان
نمائندي کي به ان حوالي سان ڪا شڪايت ڪو نه ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن سيشن ۾ منھنجي ڳالھائڻ
جو وارو آيو ته مون ڪئناڊا جي تعليمي نظام جي ڪن ڳالھين جو ذڪر ڪيو ته ڪيئن اتي ٻارن
کي بي خوف ماحول ۾ تعليم ملي ٿي جنھن ڪري ٻار شوق سان اسڪول وڃي ٿو. ان سان گڏ اھو
ته اتي به سڀ شاگرد يونيورسٽين ۾ داخل ڪو نه ٿيندا آھن. پر انھن جي تعليمي معيار
جي لحاظ ۽ ترجيح جي حوالي سان ڪي ڪورس موجود آھن جيڪي ڪرڻ سان سندن روزگار جا
دروازا کلي وڃن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان سيشن جي پڄاڻي
تي مھمانن کي ماني لاءِ سڏيو ويو جتي ماني کائيندي سنگت سان خبرون چارون به پئي ٿيون.
لنچ ڪري واندا ٿي ٻاھر نڪتاسين ته جلال ڪوري صاحب ۽ ٻئي ھڪ دوست مون کي پنھنجو
تازو ڇپيل ڪتاب مان ۽ منھنجو جھان ڏيڻ جو چيو. مون ڪتاب جو ڪجھ ڪاپيون آنديون ھيون
جيڪي انھن دوست کي ڏنم. اتي ھڪ نوجوان ويجھو بيٺو ھو وڌي اڳتي آيو ۽ چيائين ته سر مون
کي به ڪاپي ڏيندئو. مون ان کي ڪاپي ڏني. جلال ڪوري ۽ ٻين دوستن کي ڪتاب ڏيندي اڄڪلھ
جي رواج موجب ڦوٽو به ڪڍياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جلد پروگرامن جي
تسلسل ۾ مومل راڻو ڊرامي پيش ڪرڻ جو اعلان ٿيو. اسان مان دوست مبشر ملڪ کي ان ڏسڻ
جو شوق ٿيو تنھن ڪري سڀ گڏجي اچي پنڊال ۾ ويٺاسين. حيدرآباد کان آيل ھڪ ڊراما گروپ
جنھن ۾ ڪي ڇوڪريون ۽ نوجوان شامل ھئا تن اھو ڊرامو اسٽيج ڪيو. ڊرامي جي ڪھاڻي ۽ ان
جا ٺھيل خاڪن جي باري ۾ اڳ ئي ڄاڻ ھئي ته ڇا ھوندا. حقيقت ۾ اسان کي اھي داستان ٻڌي
ٻڌي ايتري ڄاڻ ٿي ويئي آھي جو مومل ۽ راڻي کي پاڻ کي به ڪو نه ھئي. ڪھاڻي جي ته ڄاڻ
ھئي پر اداڪارن جي اداڪاري، ڊرامي جا منظر ٺاھڻ ۽ ڊائلاگن جي ادائگي جو لطف پئي
ورتوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سنڌين جو جھان
به عجيب آھي يا منھنجي سوچ ڪجھ وکري آھي جو مان سوچيندو آھيان ته اسان جي نگاھ ناڪامين،
روئڻ پٽڻ يا ڪنھن سان ھمدردي واري ھوندي آھي. ڪاميابي طرف ڪجھ گھٽ ئي ڌيان ڏيندا
آھيون. مومل راڻي جي قصي ۾ راڻو پري کان سفر ڪري، ڪشالا ڪري اچي روز ڪاميابي سان
مومل سان ملندو ھو. ڊگھي عرصي تائين ھلندڙ تن ڪامياب ملاقاتن جي تعريف يا ان تي
سرھا ٿيڻ بجاءِ سڄو زور ان ھڪ رات راڻي جي نه پھچڻ جي ناڪامي تي آھي. اسان سڀني کي
فڪر آھي ته راڻو ڇو نه پھتو. جيڪر پھچي پوي ھا ته ڀلو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ديس ۾ ھجون يا
پرديس ۾. سائنس پڙھون يا ڪمپيوٽر جا ماھر بڻجون، ديسي انداز سان زندگي گذاريون يا
مغربي طرز زندگي اختيار ڪريون راڪيٽ، خلا، ڊرون بليڪ ھول ۽ آرٽيفشل انٽيليجنس جي
دنيا ۾ رھڻ جي ڳالھين کان پوءِ راڳ جي محفل ۾ موٽي اچي چانگي جي ذڪر تي پھچندا آھيون.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آءُ راڻا رھ رات، تنھنجي چانگي کي چندن چاريان.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون کي يقين آھي ان
راڳ کي ٻڌي جھومندڙ وڏي اڪثريت کي ته چندن جي خبر ئي ڪو نه ھوندي ته اھو آھي ڇا. پر
وٺ رينگٽ کي ۽ انھن تنوارن کي جيڪي اسان جي رواج ۽ مزاج موجب آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خير اسان پورو ڊرامو
ڏٺي واندا ٿياسين ۽ پروگرام به پڄاڻي کي اچي پھتو ھو تنھن ڪري اڳتي جي فڪر ڪرڻ لڳاسين.
دليپ رتناڻي کي ته رات رھڻي ھئي ڇاڪاڻ ته ھن کي اڃا ڪجھ دوستن سان ملڻو ھو. نور
محمد بجير ۽ سندس ٽيم به پنھنجي ڪمن ڪارن ۾ مصروف ھئي تنھن ڪري مون مبشر ملڪ ۽ جئي
رام داس کي چيو ته ڇو نه پاڻ ھينئر ئي واپس روانا ٿيون. صبح جو رواني ٿيڻ جو مطلب
سڀاڻي جو سڄو ڏينھن ئي ويندو. ھو به ان ڳالھ تي متفق ٿيا ته اھو فيصلو بھتر ٿيندو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏينھن ٻه اڳ مون کي
فون ڪري ڊاڪٽر حسين بخش ڪولاچي جنھن جو تعلق ڳوٺ ٽنڊي ڪولاچي سان آھي سو ھتان گھڻو
پري ڪونھي تنھن ٻئي ڏينھن سندس ڳوٺ ۾ ٿيندڙ ڪن پروگرامن ۾ شرڪت لاءِ زور ڀريو ھو. نيم
رضامندي ھئي پر ان لاءِ ترسڻ ۽ صبح جو اوڏانھن وڃي سڄي ڏينھن جا پروگرامن ۾ شرڪت
کان پوءِ روانو ٿيڻ ڪجھ ڏکيو محسوس ٿيو. تنھن کان به فون ڪري معذرت ڪيم. ڊاڪٽر
حسين بخش به کاھوڙي ڪردار آھي جيڪو پنھنجي ڳوٺ ۾ تعليم ۽ فلاح بھبود لاءِ پاڻ پتوڙيندو
رھي ٿو جنھن سبب سندس ڳوٺ ۾ ڪافي بھتري آئي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان نورمحمد ۽ سول
سوسائٽي سپورٽ پروگرام تنظيم جي دوستن کان موڪلائڻ جي ڪئي ته ھنن رات رھڻ تي زور ڀريو
پر کين چيم ته توھان به پنھنجي ڪمن ڪارن ۾ مصروف آھيو. پاڻ جلد حيدرآباد يا ڪراچي
۾ ملنداسين جتي سڪون سان ڪچھريون ڪبيون. اسان جي اصرار تي ھنن اسان کي وڃڻ جي
اجازت ڏني. اسان کانئن موڪلائي ڪراچي طرف راھي ٿياسين. رستي ۾ ڪٿي چانھ، ڪٿي ڊنر ڪندا
ھلندا اچي ڪراچي پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ پھرين جنوري
نئين سال جو پھريون ڏينھن ھو. پوئين رات نئين سال جي آمد تي نوجوانن مست ٿي گذاريو
ھوندو. دنيا جي ڪيترن وڏن شھرن ۾ ميڙاڪا ۽ آتشبازي جا مظاھرا ٿيا ھوندا. اھڙو ھڪ وڏو
جشن ٽورنٽو شھر ۾ به ٿيندو آھي جتي نوجوانن جا ميلا، ميوزڪ ۽ آتشبازي به ٿيندي آھي.
ناگرا فال جي ڪرندڙ پاڻي تي رنگ برنگي روشنيون ھڻي ان جي نظاري کي وڌيڪ دلڪش بڻايو
ويندو آھي. آتشبازي جو مظاھرو به ڏسڻ وٽان ھوندو آھي جنھن دوران روشنين جي جھرمر ٿيڻ
تي فضا حسين ٿي ويندي آھي. دنيا جي انداز کي اختيار ڪرڻ جي شوق ۾ ڪراچي جا نوجوان
به سماجي پابندين کي ڪٿي ٽوڙي ڪٿي گوھي ڏئي ڪجھ تفريح ڪري وٺندا آھن. پوئين رات
ھتي ڪراچي ۾ ڇا ٿيو ڇا نه ٿيو تنھن جي سڌ ڪانھي ڇاڪاڻ ته اسان سفر تان موٽياسين ته
سمھي رھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ صبح آچر جو ڏينھن
ھو ملڪ مبشر کي ياد ايو ته آچر جي صبح صدر ۾ پراڻن ڪتابن جي بازار لڳندي آھي پاڻ ڇو
نه اوڏانھن ھلي ڪتاب ڏسون جي ڪو ڪم جو ڪتاب ملي وڃي ته خريد ڪريون. صلاح وڻي تيار ٿي
صدر ۾ ريگل چوڪ وٽ آياسين جنھن جي ويجھين گھٽين ۾ اسٽال لڳل ھئا، آچر ڏينھن صبح جو
دڪان بند ھوندا آھن ان ڪري ھي ڪتاب وڪڻڻ وارا اچي گھٽين ۾ عارضي اسٽال لڳائيندا
آھن. انھن ڪتابن مان ڪي ناياب ڪتاب به ملي ويندا آھن ته سستا به ھوندا آھن. ڪي پڙھيل
يا پراڻا به ھوندا آھن پر پڙھڻ لائق ھوندا آھن. ڪي ڪتاب دوست جن کي ھي مارڪيٽ سمجھ
۾ اچي ويئي آھي سي پيا ايندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪتاب علم حاصل ڪرڻ
جو ذريعو آھن. ان ڪري علم دوست ماڻھو ڪتابن پڙھڻ جو شوقين ھوندو آھي. اڳ جڏھن ڪتابن
پڙھڻ لاءِ ھي جديد طريقا موجود ڪو نه ھئا تڏھن لائبرين جي اھميت ھوندي ھئي. ڪي
ماڻھو ڄاڻ جي تلاش ۾ لنڊن جي برٽس لائبرري تائين وڃي پھچندا ھئا جتي ورھاڱي کان اڳ
جو سرڪاري رڪارڊ به موجود آھي. ھڪ ڀيري خان عبدالولي خان پاڪستان جي ٺھڻ ۽ ورھاڱي
کان اڳ جي ڪن معاملن متعلق بيان ڏئي ڇڏيو جيڪو ھتي جي عام ٿيل ڄاڻ جي برعڪس ھو. ان
تي ممڻ مچي ويو مٿس وڏي تنقيد ٿي تنھن جي جواب ۾ ھن اھو چيو ھو ته اھو سڀڪجھ ته مان
برٽس لائبريري ۾ ويھي انڊيا جي پراڻي رڪارڊ مان پڙھي آيو آھيان ڪنھن کي شڪ آھي ته اتي
وڃي اھو پڙھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پر جي حقيقت تي غور
ڪجي ته ڪتاب گھڻو ڪري اڻ ڌري ڄاڻ ڪو نه ٿا ڏين. اھي به ڪن درٻاري ليکڪن طرفان حڪمرانن
جي حق ۾، ڪن نظرين، عقيدن يا ڪنھن سوچ جي اثر ھيٺ لکيل ھوندا آھن. انھن مان مليل ڄاڻ
جي بنياد تي علم ڪيئن حقيقي ھوندو سو پنھنجي جاءِ تي ھڪ سوال آھي. مثال طور ڪرسٽوفر
ڪولمبس جيڪو پھريون ڀيرو آمريڪا پھتو ۽ جنھن جي سفر يورپي قومن جي اوڏانھن وڃڻ جو
رستو کوليو تنھن کي مغربي ماڻھو مھم جو، جاگرافي جو ماھر، فلڪيات جو ڄاڻو لکن ٿا تنھن
جي عيبن کي ھو لڪائين ٿا ڇو جو ھن جي ڪري ئي يورپي قومن کي فائدو ٿيو. ھن جي ڏوھن
تي پردو وجھندي ھن جي عھدي تان ھٽڻ کي ايئن بيان ڪن ٿا جيئن ڪو رواجي معمولي
معاملو ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پر وقت گذرڻ ۽ تحيق
جي نتيجي ۾ جيڪي ڪتاب لکيا ويا آھن سي ته صورتحال جي مختلف رخ سامھون آڻين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مئي سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۹۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> تي پوپ اليگزينڊر ڇھين فرمان جاري ڪري آمريڪا جي سرزمين اسپين جي بادشاھ ۽
ان جي راڻي ازابيلا کي بخشي. ان حڪم ۾ اھو به چيو ويو ھو ته آمريڪا جي مقامي قومن
جو تختو اونڌو ڪري انھن جو مذھب مٽرائي انھن کي عيسائي بڻايو وڃي. انھن ڏينھن ۾
پوپ جو اھو اختيار سمجھيو ويندو ھو ته ھو اھڙو فرمان جاري ڪرڻ جو اختيار رکي ٿو. ان
فرمان جي حوالي سان ڄڻ ته اسپين جو بادشاھ آمريڪا جي وسيع سرزمين جو مالڪ بڻجي ويو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسپين جي بادشاھ
شروع ۾ ڪرسٽوفر ڪولمبس جون خدمتون حاصل ڪيون جنھن کي ھن ان نئين سرزمين جو گورنر بڻايو
جيڪا ھنن اڃا ڏٺي ئي ڪو نه ھئي. ڪولمبس کي اتان حاصل ٿيندڙ آمدني مان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو ڏيڻ جو فيصلو ڪيو ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪولمبس کي گھربل فنڊ
ڏيڻ سان گڏ کيس جديد ھٿيار، شڪاري ڪتا، ڪي مھم جو، ڪي سيڙپ ڪرڻ جا خواھشمند، ڪي ڪرائي
جا ويڙھاڪ ڏنا ويا. جڏھن ھي يورپي ان سرزمين جي ڪن علائقن ۾ پھتا ته اھا خبر پين ته
ھتان جي باشندن وٽ رڳو ڪاٺي جا تير، ڪاٺي جون لٺيون يا ڪي پٿر ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن ڪولمبس ليٽن
يا اسپينش زبان ۾ کين اھو پيغام پھچايو ته عيسائي ٿي وڃو ۽ اسان جي حڪمراني کي مڃو
۽ ھن زمين تي اسان جي اختيار کي قبول ڪيو ته شروع ۾ ھنن ڳالھ ئي نه پئي سمجھي. جڏھن
سمجھ ۾ آين ته ھنن ان کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪيو. ھو صدين کان مالڪي ھيٺ زمين ۽
پنھنجي آزاد سوچ کي ختم ڪرڻ لاءِ تيار نه ٿيا. اھڙي انڪار تي يورپين مٿن ظلم شروع ڪيا
جن ۾ ماڻھن جا ڪن ۽ نڪ ڪٽڻ، معصوم ٻارن کي شڪاري ڪتن آڏو اڇلائڻ سان گڏ ماڻھن جو ڪوس
ڪرڻ شروع ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ آمريڪا جي ٻنھي
کنڊن جن ۾ نارٿ ۽ سائوٿ آمريڪا اچي وڃي ٿو تنھن منجھان سائوٿ کنڊ جا رھواسي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ھزار سالن کان ڪيترن ئي تھذيبن ۽ منظم
معاشرن جا خالق ھئا. جن ۾ مايا جھڙي ھڪ مشھور تھذيب به شامل ھئي جيڪا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۶۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سال قبل مسيح وجود ۾ آئي. ھو فلڪيات جي علم
جا ماھر ھئا جن مختلف مقصدن لاءِ جيڪي ٽي ڪيلنڊر ٺاھيا ھئا سي ڪمال حد تائين درست
ھئا.. ان سان گڏ سائوٿ آمريڪا جي موجودھ ملڪن پيرو، ميڪسيڪو، ۽ ٻين علائقن ۾ منظم معاشرا
موجود ھئا جتان جا ماڻھو پرامن ماحول ۾ رھندا ھئا جتي نه سرحدي جھيڙا ھئا ته نه وري
ڪو فساد ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پر يورپ مان ايندڙن
مٿن حاوي ٿيڻ ۽ سندن ڪوس واري عمل کي يورپ وارن کي درست مڃرائڻ لاءِ ھنن مقامي ماڻھن
کي ڪمتر ڪري پيش ڪيو. ھنن مقامي ماڻھن کي وحشي، جھنگلي، غير مھذب، ڪمتر، ڪٺور،
درندا، ڍونڍ کائيندڙ پکي، بگھڙ، ماري ڇڏڻ جھڙا درندا، ملحد، لاقانونيت ۾ رھندڙ،
بنا بادشاھ جي رھندڙ قرار ڏنو. جنھن جو مطلب ته انھن جي ڪوس يا مٿن ظلم تي ڪو ترس
نه کائي. انھي سرزمين تي پوءِ ڪروڙين ماڻھن جو ڪوس ٿيو جنھن کي دنيا کان ڊگھي عرصي
تائين لڪايو ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي چڪر ۾ ڪولمبس </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بحري جھاز </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سپاھي ۽ پادرين سميت انھي سرزمين جي ڪن
علائقن ۾ پھتو. نون علائقن ۾ وڃي ھن دولت گڏ ڪرڻ لاءِ مقامي ماڻھن تي جيڪي ظلم ڪيا
سي انھن لاءِ قيامت صغرا کان گھٽ ڪو نه ھئا. جن اھو سڀڪجھ ڪري پرائي سرزمين تي حڪمراني
قائم ڪئي تن جون ھي نسلون اڄ مھذب دنيا جون مھندار ٿيون چورائين. انھن جا اديب
يورپي قومن جي انھي ڪردار کي وائکو ڪرڻ بجاءِ ان تي ٽوڙي مروڙي پيش ڪندا رھيا آھن.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضي قريب کي ئي ڏسو
ته ملڪ جو ڊڪٽيٽر ايوب خان پنھنجي لکيل ڪتاب فرينڊس ناٽ ماسٽرس ۾ جيڪو ڪجھ لکيو
آھي سو سندس عملي ڪردار کان مختلف آھي. ايندڙ وقت ۾ ھي ڪتاب پڙھندڙ ھن کي ڪيڏو نه وڏو
ماڻھو سمجھندا. ان سان گڏ اختر عبدالرحمان جو لکيل ڪتاب خاموش مجاھد افغان لڙائي ۾
سندس ڪردار جي ڳالھ ڪري ٿو. جڏھن ته ان لڙائي جي حقيقت ڇا ھئي، ڪنھن لاءِ پئي وڙھي
ويئي، ان ڪردار ڪيتري دولت تي ھٿ صاف ڪيا ھئا تن جي اڄ جي ماڻھن کي ته خبر آھي پر ڇا
ايندڙ نسل ھي ڪتاب پڙھي درست تاريخي معلومات رکندي؟. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھي سڀني ڳالھيون ڄاڻندي
به علم جي طلب رکندڙن وٽ اھي ڪتاب پڙھڻ ڄاڻ حاصل ڪرڻ جو وڏو وسيلو آھي. اسان جيڪو ڪجھ
تاريخ بابت ڄاڻون ٿا. ماضي جي علم، سقراط جي ڏاھپ، جرمن فلسفين جي ڏاھپ جا ڏس،
روشن خيال دانشورن جون ڪاوشون، طبقاتي جدوجھد، انقلاب فرانس کان انقلاب روس تائين
جا جيڪو علم آھي سو ڪتابن ذريعي اسان تائين پھتو آھي. ان ڪري ڪن ادبي بدديانتين جي
باوجود ڪتاب جي اھميت ۽ ضرورت کي مڃڻ کان سواءِ ڪو چارو ڪونھي. پر ڪن ان کان سواءِ
به رھڻ جو جھان ٺاھي ورتو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اکر پڙھ الف جو، ورق ٻيا وسار،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اندر تون اجار، پنا پڙھندين ڪيترا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتي علم جي ھميشه اھميت
رھي آھي اتي ڪي عشق کي مٿاھون سمجھندڙ وري عشق ۾ فنا ٿيڻ کي ئي ڪاميابي سمجھن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ڦيرو ڏئي
پنھنجي پسند جا ڪي ڪتاب ورتا. اتان واندا ٿي روڊ تي آياسين ته صبح جي وقت دڪانن آڏو
روڊ تي والار ڪري ھوٽل ھلائيندڙن ٻاھر روڊ تي ڪرسيون رکي چانھن يا نيرن جنھن ۾ گھڻو
ڪري چانھن اڦڙاٽو يا بيدو ھوندو آھي پيا ڏيندا آھن. اسان ھن جھان ۽ عام زندگي جو
نظارو ۽ لطف وٺڻ لاءِ ڪرسيون ڇڪي ويھي چاءِ جو آرڊر ڏئي پاڻ ۾ حوال ڪرڻ لڳاسين. اتي
اسلم کٽياڻ جيڪو سنسار پبليڪيشن جو سرواڻ آھي ۽ ان سان گڏ عبدالواحد سومرو جيڪو
ليکڪ آھي تن تي نظر پئي. کين سڏي پاڻ سان چانھن پيئن جي صلاح ڪئي سين. ھو به اسان
سان اچي ويٺا. ھنن ٻڌايو ته ڪي دوست ھن ڪتاب مارڪيٽ ۾ ايندا آھن جن سان ھتي ھفتي ٻئي
ملاقات ٿي ويندي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منجھند ڌاري
موٽي فليٽ تي پھتاسين. پروگرام موجب اڄ ڊاڪٽر جبار خٽڪ مبشر ملڪ ۽ سندس گھر واري
کي پنھنجي گھر دعوت تي گھرايو ھو تنھن ڪري ھو اوڏانھن ھليو ويو. ڊاڪٽر جبار خٽڪ
عوامي آواز اخبار گروپ جو سرواڻ آھي. ھو ماضي ۾ نيشنل اسٽوڊنٽ فيڊريشن جو سرگرام ڪارڪن
رھي چڪو آھي. ان سان گڏ کاٻي ڌر جي نظرياتي جدوجھد سان سلھاڙيل رھيو آھي جنھن ڪري
کيس جيلن ۽ اذيتن کي منھن ڏيڻو پيو ھو پر ھن اھا سختي حوصلي سان برداشت ڪئي ھئي. ملڪ
مبشر سان انھن ڏينھن جو تعلق اٿس ان ڪري ڪراچي ۾ ھجڻ تي اسان جي ساڻس ميل ملاقات
رھندي آھي ۽ ھو اسان جي فنڪشن منعقد ڪرڻ ۾ مددگار رھندو آھي. پوئين ڀيري ٽورنٽو
شھر ۾ ٿيل سانا ڪنوينشن ۾ آيو ھو ته ھو مبشر ملڪ جو مھمان ٿيو ھو. مٿين ناتي سان
ھن سان پنھنجائپ وارو رشتو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ آچر ڏينھن مون
منجھند کانپوءِ وري پنھنجي ڪن دوستن سان ملڻ جو پروگرام طي ڪري ڇڏيو ھو جن ۾
منھنجو ڀاڻج غلام شبير ڪولاچي، ڊاڪٽر عبدالحفيظ ابڙو، ڊاڪٽر سعيد ابڙو ۽ ڊاڪٽر
برما جيسراڻي شامل ھئا. غلام شبير نوڪري سانگي حيدرآباد ۾ رھندو آھي سو ڪنھن موڪل
جي ڏينھن ڪراچي ايندو آھي. ڏينھن ٻه اڳ چيو ھئاسين ته ھن آچر تي توھان سان ملڻ
ايندس. اسان جو يار عبدالحفيظ ابڙو ۽ سندس ڀاءُ ڊاڪٽر سعيد ابڙي به اچڻ جو ٻڌايو
ھو. جن سان ملي حال احوال پئي ٿيا ته ڪجھ دير کان پوءِ ڊاڪٽر برما جيسراڻي اچي نڪتو
جنھن سان اسڪالا جي ايندڙ فنڪشن جي پروگرام کي ترتيب ڏيڻ جا صلاح مشورا ٿيا. ڊاڪٽر
برما سان ان وقت کان تعلق آھي جڏھن کان ھي اسٽيل مل ۾ ڊاڪٽر طور ڪم ڪندو ھو. پوءِ
ھن ڪراچي واٽر بورڊ ۾ نوڪري ورتي جتي اڄ به ڊپٽي ميڊيڪل انچارج آھي. ھيومن رائٽس
جي حوالي سان ھڪ پڪو ڪارڪن آھي. انساني حقن جي لتاڙ تي ڪنھن تحريڪ يا مظاھري ۾
پھرين صفن ۾ ھوندو آھي. بي لوث ڪارڪن آھي ان ڪري ھر ڪو سندس عزت ڪندو آھي. ائين سنڌ
جي سڄاڻ لڏي ۾ سندس ڪافي واقفيت ۽ ڄاڻ سڃاڻ اھي. لاڙڪاڻي ضلعي جي قمبر شھر سان
تعلق رکندڙ ھي کاھوڙي ڪردار آھي </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام تائين سنگت سان
چوياري رھي. ھو ھوريان ھوريان موڪلائي ويندا رھيا. ڪن جو خيال ھو ته شام جو گڏجي ڪيڏانھن
ھلون پر مون کين ٻڌايو ته اڄ رات اسان کي دوست ارشاد شيخ جي پٽ جي وليمي ۾ شرڪت
لاءِ وڃڻو آھي. ان ۾ شرڪت ڪندڙ دوست شام جو ھتي اچي گڏبا جتان پوءِ اسان اوڏانھن
وينداسين. ان پروگرام جي ڪري سڀني موڪلايو. مان تيار ٿي ويٺس ته سنگت به ھوريان
ھوريان پھتي جنھن ۾ ڊاڪٽر شاھد قريشي، عبدالجبار لاشاري، ملڪ مبشر شامل ھئا. وقت ٿيڻ
تي گڏجي اوڏانھن روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ارشاد شيخ جو تعلق
لاڙڪاڻي شھر سان آھي، ٺيڪيداري ۽ تعميراتي ڪم ڪندو رھي ٿو. اسان جو پيارو دوست آھي.
سندس ٻار ڪئناڊا ۾ رھن ٿا جن ڪري ھو ڪئناڊا ايندو ويندو رھندو آھي. ان ڪري ھتي
ھجون يا اتي ھجون رابطو، تعلق ۽ ميل ملاقات رھندي آھي. بيحد ملنسار، يار باش ۽ پرخلوص
ماڻھو آھي تنھن سان ملڻ تي دل ڪڍندي آھي. ھتي اچڻ تي ميل ملاقات رھي ۽ اسان کي ھن
وليمي ۾ اچڻ لاءِ دعوت ڏني ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جي وقت گڏجي ڊفينس
جي علائقي جي ھڪ ڪلب ۾ رکيل ھن دعوت ۾ شريڪ ٿياسين جتي ڪي ٻيا دل گھريا دوست مليا
جن ۾ عثمان شيخ به شامل ھو. عثمان شيخ پڻ زندھ دل ماڻھو آھي جنھن جي چوياري ۾ لطف
ايندو آھي. اتي پھچي ارشاد کي مبارڪ باد ڏئي يارن دوستن سان ملي ڊنر ڪري، سٺو وقت
گذاري رات جو واپس آياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي اڃا تائين
سائين سيد سردار شاھ سان ملاقات ڪو نه ٿي ھئي. اسڪالا جي فنڪشن جي تاريخ مقرر ٿيڻ
۽ ان تاريخ ھال ملڻ جي پڪ ٿيڻ تي اسان شاھ صاحب سان ملڻ چاھيو ته ملاقات سان گڏ
کيس ان فنڪشن ۾ خاص مھمان طور شرڪت جي دعوت به ڏيون. ملڻ لاءِ سنگت مان، مبشر ملڪ
۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي شامل ھئاسين. اسان سندس سيڪريٽري کان ان معلوم ٿيڻ تي ته ھو آفيس
۾ موجود آھي ته اوڏانھن روانا ٿي جلد پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سائين جا دروازا
اسان لاءِ کليل رھندا آھن. ان ڪري اتي پھچي سڌو سندس آفيس ۾ داخل ٿياسين. ان وقت
سائين ھڪ صوبائي وزير سان ملاقات ڪري رھيو ھو. اسان جي اچڻ تي ملي دعا سلام ڪري
چيائن ته توھان منھنجي شھر عمر ڪوٽ ۾ پئي گھميا ڦريا پر مون کي ٻڌايو ئي ڪونہ. اسان
کيس ٻڌايو ته اسان ڪن پروگرامن سبب اتي ھياسين باقي توھان سان ملڻ جو پروگرام ڪراچي
۾ رٿيل ھو. اسان کيس فنڪشن ۾ خاص مھمان طور شرڪت جي درخواست ڪئي جيڪا ھن قبول ڪندي
سيڪريٽري کي اھا شام جي مصروفيت نوٽ ڪرڻ جو چيو. اھو اوضع رھي ته اسان ھميشه اسڪالا
جي پروگرامن ۾ کيس ئي خاص مھمان ڪندا آھيون. ھو شاعر، اديب ۽ سڄاڻ ماڻھو آھي ان
ناتي سان ھو اسان جي ترجيح رھندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ٽورنٽو شھر ۾ ڪلچر
کاتي ۽ اسڪالا جي سھڪار ھيٺ رٿيل پروگرام جي ڪينسل ٿيڻ واري موضوع تي خيالن جي ڏي
وٺ ڪئي. ھن ٻڌايو ته ھن ڀيري مينھن جي تباھ ڪارين جي ڪري اسان شھرن مان پاڻي ڪڍرائڻ
۽ مختلف علائقن ۾ ماڻھن جي سار سنڀال ڪرڻ ۾ ڏاڍا مصروف ھئاسين. جڏھن سنڌ ڏکئي
حالتن ۾ ھئي انھن ڏينھن ۾ ٻاھر وڃڻ جو وقت موزون ڪو نه ھو تنھن ڪري پروگرام ڪينسل ڪيوسين.
ھاڻ وري توھان سان صلاح ڪري ڪنھن وقت اھو پروگرام ٻيھر ٺاھينداسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اسان کيس چيو ته توھان سان ھر ڀيري وانگر ٽي چار
ڪلاڪ ڊگھي ڪچھري ڪرڻي آھي. توھان جي آفيس ۽ گھر ته ملاقاتين جو اچڻ وڃڻ رھندو آھي
ان ڪري اسان جي فليٽ تي اچو جتي سڪون سان ڪي چار گھڙيون شاعري، ادب، سنڌ جي سماجي
۽ ثقافتي موضوعن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪريون. ھن پنھنجي مصروفيت چيڪ ڪرائي ٻئي ڏينھن
شام جي وقت اچڻ جو پروگرام طي ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان چاءِ پئي پيتي
ته سردار شاھ کي ٻڌايو ويو ته ڪيترا ماڻھو توھان سان پنھنجن مسئلن لاءِ ملڻ آيل
آھن. ھن سيڪريٽري کي واري واري سان ماڻھن کي اندر موڪلڻ جو چيو جنھن تي ماڻھو ايندا
ويا ۽ پنھنجا مسئلا ٻڌائيندا رھيا. فيصلي ڪرڻ جي قوت ڪنھن جي صلاحيتن جي عڪاسي ڪندي
آھي. مون کي ڏسي اھو محسوس ٿيو ته شاھ صاحب مسئلو ٻڌي ان کي سمجھڻ لاءِ ڪي سوال ڪري
ان بابت ذھن ٺاھي بنا دير جي فيصلا ڪندو ٿي ويو جنھن ۾ اڪثر ماڻھن جا ڪم پئي ٿيا. ملڻ
به سولو ته جائز ڪم ڪار به ٿيو وڃي ته پوءِ ماڻھو ملڻ ڇو نه ايندا. اتي ڪنھن ماڻھو
جڏھن ھڪ شھر جي تعليم کاتي جي آفيس ۾ رشوت گھرڻ جي شڪايت ڪئي ته سائين ان کي گھڻو
سنجيدھ ورتو ۽ ان جي ضلعي آفيسر کي ان وقت ئي فون ڪري سختي سان ان معاملي جي جاچ ڪري
ان جي رپورٽ ڏيڻ جو چيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ پٺيان ٻيو ماڻھو
پئي آفيس ۾ داخل ٿيو جنھن مصروفيت کي ڏسي اسان سائين کي چيو ته پاڻ سڀاڻي ته ڪچھري
ڪنداسين ان ڪري توھان اڄ ھنن ماڻھن جا مسئلا ٻڌو. ايئن اسان سردار شاھ کان موڪلائي
واپس روانا ٿياسين. واپس ايندي ورانڊي ۾ نالي وارو اديب ۽ ليکڪ مدد علي سنڌي ملي
ويو جنھن سان دعا سلام ڪئي سين ته ھو وڇي پنھنجا تازا ڇپيل ڪتاب کڻي آيو ۽ اسان کي
اچي اعزازي ڪاپيون ڏنائين. اتان پوءِ سنگت کان موڪلائي واپسي ورياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڏينھن شام جي
وقت اسان ڪي دوست گڏ ٿياسين جن ۾ اسان جي روز جي چوياري جي سنگت سان گڏ علي گل
ميتلو، دليپ رتناڻي، سڪندر بلوچ، لعل بخش ڪولاچي به شامل ھئا. ڪامران قريشي، شاھد
قريشي جو ننڍو ڀاءُ ھئڻ ڪري اسان جو ننڍو ڀاءُ آھي. ھو جھان ديدھ ماڻھو آھي شھر ۾ ڪھڙو
ڪم ڪيئن ٿيندو سو بھتر طور ڄاڻي ٿو. اسان جي ڪمن ڪارن جو گھڻو وزن مٿس ھوندو آھي. اسان
کيس صبح جو ئي مھمانن جي اچڻ جو ٻڌائي ڇڏيو ھو تنھن ڪري ھن ميزباني لاءِ گھربل
سامان وغيرھ جو بندوبست ڪري ڇڏيو ھو. ماني ٽڪي جي ذميواري اسان دوست سريش ڪمار تي ھئي
جيڪو راڄڌاني ھوٽل جو مالڪ ھئڻ ڪري ان انتطام ڪرڻ جي بھتر پوزيشن ۾ آھي. ان جي مدد
ٻئي اسان جي دوست شيام پئي ڪئي. اسان فليٽ ۾ اڪيلا رھيل ھئاسين پر سنگت جا قرب جو
ھنن سڀ ذميورايون سنڀالي ورتيون جنھن ڪري اسان سڪون سان سائين سان ڪچھري ڪندا ٿي
رھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪچھري ڪن ادبي ۽
سماجي موضوعن تي خيالن جي گھرائي سان ڏي وٺ تي ٻڌل ھئي جنھن ۾ ھر ڪنھن سنجيدگي ۽
دليلن سان پئي ڳالھايو جنھن کي ٻين غور سان ويٺي ٻڌو. شاعرن ۽ انھن جي تخليق تي سردار
شاھ جي وڏي ڄاڻ آھي تنھن شاھ سائين جي ڪلام جي معيار تي خيال پئي پيش ڪيا. ان سان
گڏ ڪن ٻين شاعرن جن صوفي جانڻ چن ۽ مولوي احمد ملاح جي شاعري جي معيار جو به ذڪر ٿيو.
سردار شاھ پاڻ به ڀلوڙ شاعر آھي جنھن جا پنھنجا شعر به ڪافي اثر ڪندڙ آھن جن کي ڀرپور
مڃتا ملي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">. اسان لاءِ سنڌ وطن آھي، اسان جي روح تي پاتل اسان لاءِ ڄڻ بدن آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">. ڪالھ جڏھن ڪنھن ويندي ويندي مون کان منھنجو ديس پڇيو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان سان گڏ اردو
مشاعري ۾ پڙھيل سندس ڪلام</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">. </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نیند کی نيا پر اک سپنا دور تلک لے جائے موهے
دور تلک لے جائے</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شعر ادب جي مکيه صنف
آھي جنھن ذريعي پيغام موثر طريقي سان ٻين تائين پھچائي سگھجي ٿو. سعدي شيرازي جو
شعر بعنوان بني آدم جنھن ۾ ھو چوي ٿو ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بني آدم ھڪ جسم مثل
آھن جيڪڏھن جسم جي ھڪ حصي کي تڪليف ٿئي ۽ بيو ان تي بيچين نه ٿئي ته اھو انسان
چورائڻ جي لائق ڪونھي. ان شعر ۾ انسانيت ڀرئي پيغام کي ايترو پسند ڪيو ويو جو اھو
اقوام متحدھ جي مکيه ھال جي گيٽ تي لڳل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين شاھ لطيف جي
دعا جنھن ۾ ھو پنھنجي ديس لاءِ دعا ڪرڻ سان گڏ سڄي دنيا جي انسانن لاءِ خير گھري ٿوتہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سائين سدائين، ڪرين مٿي سنڌ سڪار،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">دوست مٺا دلدار، عالم سڀ آباد ڪرين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان کان سواءِ به سندس
کوڙ اھڙا شعر آھن جن کي عالمگير مڃتا ملي سگھي ٿي. ھتي اھو سوا اٿي ٿو ته ايرانين
پنھنجي شاعر کي دنيا ۾ روشناس ڪرائي مڃتا ڏياري پر اسان جي دنيا پاڻ تائين محدود
آھي. اسان شاھ سائين کي گھڻو ڪري ھڪ ٻئي کي ٻڌايون ٿا. ٻاھر ان جو تعارف ان جي
پيغام کي روشناس ڪرائڻ ۾ ڪوتاھ رھيا آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڳ شعر شاعري جي
علم جي حساب سان به ٺاھيا ويندا ھئا جنھن ۾ بحر ۽ وزن جو خيال رکيو ويندو ھو سو ھڪ
متوازن شعر بڻجي ويندو ھو. اھو به ھن صنف جو علم ھو جيڪو ڪافي حد تائين نظرانداز ٿي
چڪو آھي. راڳي وري شعرن کي ڪنھن سر ۾ ڳائي ان کي سريلو ڪري ڇڏيندا آھن</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">علامه آءِ آءِ قاضي
پنھنجي ڪتاب صوفي لا ڪوفي جيڪو سنڌي ادبي بورڊ ڇپايو آھي تنھن جي ھڪ مضمون شاھ
لطيف جي شاعري ۽ فن ۾ شاھ لطيف جي شاعري کي پرکيندي ھن لکيو آھي ته پھريان ته شعر ڇا
آھي تن کي ڪسوٽين تي پرکيو وڃي. عالمي معيار موجب شاعري کي پرکڻ جون ٽي ڪسوٽيون
آھن جنھن ۾ ھو پھرين ڪسوٽي ته شعر اھو جيڪو ڳائي سگھجي کي سمجھي ٿو جيڪو ڪارلائل
جو به خيال ھو. سندس موجب شاھ جو ڪلام ان ان ڪسوٽي تي پورو لھي ٿو. شاھ جي شعر
۾گھرن احساسن ۽ امنگن مان سرجي نڪتا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پر اڄڪلھ آزاد نظم
۽ پوءِ نثري نظم جا حمايتي انھن پابندين کي ڪو نه ٿا مڃين ھنن جو چوڻ آھي ته شاعري
کي ڇو قيد ڪيو وڃي. بنا پابندين جي شاعري جي عام ٿيڻ سان شاعرن ۾ ڪافي واڌارو ٿيو
آھي ۽ اڪثر شاعري جا ڪتاب آزاد نظم واري مواد وارا ئي ڇپجن ٿا. ھڪ ڀيري ھڪ نالي واري
عورت طرفان سندس فيس بوڪ وال تي رکيل ھڪ نثري نظم بابت کائنس پڇيم ته ميڊم ھي نثر
آھي يا نظم. شايد ڳالھ نه وڻيس ان ڪري ڪو جواب ڪو نه ڏنائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڀيري ٽورنٽو شھر
۾ ھڪ سڄاڻ عورت مون کي ھڪ سنڌي شاعرھ جو ڪتاب ڏنو جيڪا سندس دوست ھئي. گھر ۾ وڃي ڪتاب
پڙھيم ته ان ۾ ڪو ڍنگ جو شعر ڪو نه ھو. ڪافي صفحن تي چئن سٽن جو ھڪ شعر ڇپيل جنھن
جو مطلب صفحا وڌائي ڪتاب پورو ڪرڻو ھو. اٽڪل ٻن ھفتن کان پوءِ ملاقات ٿي پڇيائين ته
تو ڪتاب پڙھيو وراڻيم ته ھا. مٿان سوال ڪيائين ته ڪيئن لڳو تنھن تي کيس چيم ته ان
جي جواب ڏيڻ کان اڳ توھان کي پنھنجي شاگردي جي زماني جو قصو ٿو ٻڌايان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اسان فرسٽ ييئر سائنس ۾ پڙھندا ھئاسين. ھڪ سبجيڪٽ
اردو ٻولي جو ھو. ان ڪتاب ۾ ھڪ سبق گفتگو ڪرڻ جي موضوع تي به ھو. استاد ان کي بھتر
سمجھائڻ لاءِ مشق ڪرائڻ مناسب سمجھيو ان لاءِ ٻن شاگردن کي اڳتي اچڻ لاءِ چيائين. کين
چيائين ته توھان مان ھڪ ڊاڪٽر آھي ۽ بيو مريض ھاڻ پاڻ ۾ علاج جي موضوع تي اردو ٻولي
۾ گفتگو ڪريو. جيڪو مريض جو رول ڪري رھيو ھو تنھن چيو تُه ڊاڪٽر صاحب مجھي گلي ۾ تڪليف
ھي. ڊاڪٽر وارو رول ادا ڪندڙ چيس ته وات پٽو. خير ڪلاس پورو ٿيو ته اسان ان دوست
کي چيو ته تون اھو ٻڌاءِ ته وات پٽو ۾ ڪھڙو لفظ اردو ٻولي جو ھو. ان محترمه کي به چيم
ته سڄي ڪتاب ۾ ڳوليم پئي ته شعر ڪھڙو آھي پر نه مليو. ڳالھ نه وڻيس چيائين ته پوءِ
توکي شاعري جي خبر ئي ڪونھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌي ماڻھو پڙھيل
ھجي يا اڻ پڙھيل شاعري سان سندس لڳاءُ رھي ٿو. اسان جي ٻھراڙي جا سگھڙ جيڪي شعر ٺاھين
ٿا يا ٻولي استعمال ڪن ٿي سي ڄڻ ته بولي جا نگھبان آھن. ھو نج ٻولي، مروج اصطلاح ۽
انداز بيان ڪن ٿا. اسان جا بزرگ پير پوءِ مخدوم خاندان ھجي، پير لنواري وارا ھجن. شاھ
سچل سامي، صوفي فقير ھجن يا بلوچستان جي حدن ۾ چيزل شاھ ھجي سي سٺا شاعر ھئا. ان
جو سبب اھو ھو ته سنڌي ماڻھو شاعري پسند ڪندو ھو ۽ راڳ سنڌي معاشري جي ھڪ مکيه تفريح
رھي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سنڌي ايترا
سريلا آھيون جو اسان جي ماءُ جي لولي ھجي يا ڪنھن جي مرتئي تي عورت پار ڪڍي سي به ڪنھن
سر ۾ ھوندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سماجي مسئلن تي ڳالھائيندي
روايتي سوچ ۽ ويساھن تي منھنجو خيال ھو ته گھڻو ڪري اسان ڪن چوڻين تي اکيون بند ڪري
ويساھ ڪري ان کي ڳالھ جو محور بڻايو آھي مثال طور عبدالرحيم گروھڙي جن جي اھا
پيشنگوئي ته جڏھن ڪڏھن سنڌڙي تو کي قندارئون جوکو. قنڌار جي طرف کان ته حملا ٿيندا
رھيا ھئا ان سان گڏ ان علائقي جي ماڻھن جي سنڌ ۾ لڏ پلاڻ ڊگھي عرصي کان جاري آھي. اھو
ته ڊگھي عرصي کان ھر ڪنھن پئي ڏٺو. ان ڪري ان لاڳيتي تاريخي عمل جي تسلسل ۾ ڪا
پيشنگوئي ڪرڻ ڪھڙي نئين ڳالھ آھي جنھن تي اسان ايترا متاثر آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حقيقي پيشنگوئي اھا
ھجي ھا جو اھڙي طرف کان خطرو ظاھر ٿئي ھا جنھن جو ڪنھن کي وھم گمان ڪو نه ھو مثال
طور ورھاڱي کان پوءِ ٿيل مشرق جي طرف کان لڏ پلاڻ جنھن سنڌ جي سڃاڻپ کي ئي خطري ۾
وجھي ڇڏيو آھي. ان وڏي آبادي جي اچڻ تي جيڪو قومي سڃاڻپ کي خطرو ٿيو آھي تنھن خوف
۾ اسان ڏڪندي گذاريون ٿا. اھڙي خوف ۾ ملڪ ۽ سنڌ اندر ٿيندڙ ھر عمل کي ان جي پس
منظر ۾ ڏسون ٿا. ايڏو وڏو جوکو پر سنڌ جي ڪنھن بزرگ ان جي پيشگي نشاندھي ڪو نه ڪئي.
اھا ڳالھ ڊاڪٽر علي گل ميتلي کي وڻي جنھن چيو ته اسان ته ان طرف سوچيو ئي ڪو نه ھو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سڪندر بلوچ ان
موقعي تي ڪونيا ترڪي جي دوري جا تاثرات بيان ڪيا ۽ ھن اتي جي ماحول، ماڻھن جي انھي
نظريي سان سلھاڙجي ان ۾ رنگ ۾ رنگجڻ جي ڪي قصا بيان ڪيا. ايئن ھر ڪنھن سوال پڇي
سردار شاھ کان ڪنھن موضوع تي معلومات ٿي ورتي ته ڪٿي ڪن موضوعن تي خيالن جي ڏي وٺ
پئي ٿي. شاھ صاحب جتي ڪافي موضوعن تي گھري ڄاڻ رکي ٿو اتي ھو ڪلام ڪرڻ جي حوالي
سان به صلاحيت رکي ٿو. ان ڊگھي ڪچھري جو بيحد لطف آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سردار شاھ ڪافي ڊگھي
ڪچھري کان پوءِ موڪلايو تنھن کان پوءِ اسان پنھنجي روايتي ڪچھري ۾ ويھي رھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪراچي شھر ۾ رھندي
خبر پئي ته ڪئناڊا مان اسان جو دوست شاھد بھراڻي به آيل آھي. سندس والد صاحب امداد
بلوچ جي سنڌين جي خدمت جي حوالي سان ڪافي شھرت آھي. سندس شخصيت ۽ خدمتن بابت ڪافي
معلوم ھو پر ڪڏھن ملڻ جو موقعو ڪو نه مليو ھو. منھنجي اھا ڪمزوري آھي ته مان ڪنھن
اھڙي ماڻھو جو نالو ٻڌندو آھيان جيڪو باصلاحيت آھي يا ھو ڪو چڱو ڪم ڪندو رھي ٿو
تنھن سان ملڻ ۾ اڳڀرائي ڪندو آھيان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاھد بھراڻي کي فون
ڪري ملڻ جو وقت طي ڪيم. سندن گھر ڊفينس فيز پنج ۾ آھي. اتي پھتس ته امداد بلوچ سان
گڏ سندس پٽ شاھد، غلام نبي ۽ انجنيئر ساجد علي موجود ھئا تن ڀليڪار ڪيو تنھن کان
پوءِ ڪچھري ۾ لڳي وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">امداد بلوچ صاحب ۽
سندس خاندان جو تعلق ڳوٺ ھوت خان بھراڻي سان آھي جيڪو موري ۽ نوان جتوئي جي وچ ۾
آھي. امداد بلوچ صاحب پاڪستان ۾ گيھ ٺاھڻ جي ڪنھن اداري ۾ ڪم ڪندو ھو. اتان پوءِ
ھو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۷۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ دبئي ھليو ويو جتي پڻ ھن ساڳئي شعبي ۾ نوڪري حاصل ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيڪي ماڻھو ٻاھر ڪمائڻ
ويندا آھن تن مان گھڻن جو ڌيان پنھنجي ڪمائڻ ۽ معيار زندگي يا ٻارن تائين رھندو
آھي پر امداد بلوچ اتي رھي به پنھنجي ڳوٺ، تر ۽ سنڌي ماڻھن کي روزگار ڏيارڻ جو فڪر
ڪندو رھيو. انھن ڏينھن ۾ ماڻھن کي ٻاھر جي دنيا جي ڄاڻ گھٽ ھوندي ھئي تن کي پاسپورٽ
ٺھرائڻ ڏيڻ کان ويندي دبئي ۾ نوڪري وٺي ڏيڻ ۽ اتي سندس رھائش جو به ڪو بندوبست ڪندو
ھو. ان سلسلي کي ھن جاري رکيو ايستائين جو ان فيڪٽري ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ملازم سنڌي ھئا جيڪي سڀ امداد بلوچ رکرايا
ھئا. ان ڪري ھي فيڪٽري سنڌين جي فيڪٽري طور مشھور ٿي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھو نه فقط ماڻھن کي
روزگار ڏيارڻ ۾ اڳڀرو رھيو پر دبئي ۾ سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان پوءِ سنڌين جي سماجي ۽ ثقافتي گڏجاڻين، فنڪشن منعقد
ڪرڻ جي ڪوششن جو سرواڻ رھيو. دبئي ويندڙ ماڻھن جو وڏو تعداد سندس مھمان نوازي جو
لطف حاصل ڪندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">امداد صاحب ٻڌايو ته
ھو جڏھن دبئي ويو ھو تڏھن دبئي ھڪ ننڍي آبادي وارو شھر ھو جيڪو چئن ڏھاڪن ۾ بيحد
بدلجي ويو آھي. شھر جي تجارتي ۽ سياحتي سرگرمين سبب بادي ۾ وڏو اضافو ٿيو تنھن ڪري
اتي سماجي ۽ ثقافتي سرگرميون به وڌيون. ھندستان ۽ پاڪستان جي ماڻھن جي روزگار کان
ويندي سير تفريح لاءِ ھي ھڪ وڏو مرڪز بڻجي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">امداد بلوچ جتي
دبئي ۾ سنڌين کي روزگار ڏيارڻ ۾ ڪوشان رھيو اتي ھن پنھنجي اباڻي ڳوٺ کي به ياد
رکيو. ھن نياڻين جي تعليم جي اھميت کي محسوس ڪندي اسڪول لاءِ گھربل پلاٽ ڏنو. ھن ڳوٺ
۾ سولر سسٽم لڳرائي ڳوٺ کي روشن ڪيو آھي. پاڻي جي پيئڻ لاءِ ڳوٺ ۾ ڏھ نلڪا ھڻايا
آھن جنھن ڪري ڳوٺ جي ھر حصي جا ماڻھو سولائي سان پاڻي حاصل ڪن ٿا. ھو ڳوٺ ۽ تر جي ستن
اٺن شاگرن کي پڙھائيندو رھي ٿو. ھن شھر ۽ تر جي نوجوانن کي فوج ۾ وڃڻ لاءِ ھمٿايو
جنھنڪري اڄڪلھ اٽڪل ستر نوجوان ان اداري ۾ ملازم آھن جن مان ھڪ ڪرنل جي عھدي تي به
پھتو آھي. ائين ڪنھن کي ويل چيئر وٺي ڏنائين ته ڪن بيواھ عورتن کي ماھوار وظيفو ڏئي
ٿو. مطلب ته ڳوٺ جي ھر ضرورت تي نظر رکي ماڻھن جي معاشي ڀلائي کان ويندي انھن جي
سوشل لائيف کي بھتر ڪرڻ لاءِ پنھنجون ڪاوشون ڪندو رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خواھش ته گھڻن جي
رھي ٿي ته ھو عوامي ڀلائي جا ڪم ڪن پر گھت ماڻھن کي اھڙي ھمٿ ٿئي ٿي ۽ ڪاميابي ملي
ٿي. سندس پٽن مان شاھد بھراڻي ڪئناڊا جي شھر پيٽربورو ۾ رھي ٿو. ھن جو اتي ڪاروبار
آھي ۽ سنڌي ڪميونٽي جو متحرڪ ڪردار آھي. پنھنجي والد مان کيس اھو خدمت جو جذبو ورثي
۾ مليو آھي. غلام نبي سان ڪراچي ۾ اڳ ملاقات ٿي ھئي جيڪو نھايت مھذب نوجوان آھي. باقي
ساجد علي سان پھرين ملاقات ھئي. ھي نوجوان سعودي عرب ۾ انجنيئر آھي. ڪچھري ۾ ڪيئي
موضوعن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي سين. مون کين </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري تي ٿيندڙ اسان جي تنظيم اسڪالا جي فنڪشن
۾ شرڪت جي کين دعوت ڏني جنھن تي شاھد ٻڌايو ته ھو پوئتي ڪاروبار جي سنڀال لاءِ جلد
واپس ويندو. ھو آيو ئي ٿوري وقت لاءِ ھو جنھن جو سبب سندس خاندان ۾ ھڪ شادي ھئي. امداد
بلوچ اچڻ جو واعدو ڪيو. ڪچھري ۾ امداد صاحب جي تجربي۽ ڄاڻ جو ڳالھيون ٻڌي لطف پئي
آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جديد دبئي تي نظر
وجھبي ته شروع ۾ تيل جي آمدني سبب اتي جي ترقي ۾ تيزي آئي، ھاڻ ٻين رياستن جھڙوڪ
ابوظھبي ۽ قطر ۾ تيل ۽ گئس جي آمدني جام آھي پر دبئي جو تيل گھٽجي ويو آھي تن وري
شھر ۽ علائقي کي ڪاروبار ۽ سياحت جو مرڪز بڻايو آھي. آبادي وڌڻ ڪري اتي پڙھيل ۽ اڻ
پڙھيل ماڻھن جي روزگار جا در کليا. اتي انڪم تئڪس به ڪونھي ان ڪري پئسو ڪمائيندڙ
پئسو بچائيندا به رھيا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن طرف ماڻھن جي رخ
جو ٻيو سبب ڪاروبار رھيو. موزون جاگرافيڪل ھنڌ تي ھئڻ سان گڏ حڪومت طرفان سيڙپڪارن
لاءِ نرم پاليسون جوڙيون ويون جنھن ڪري ماڻھن سيڙپ ڪري ڌنڌن ۾ واڌارو ڪيو جنھن ڪري
دبئي ڌنڌي واپار جو مرڪز بڻجي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي رياستون ڪاري ناڻي
جي لڪائڻ جو وڏو مرڪز بڻجي ويو آھي. پاڪستان ھندساتن ۽ ٻين ملڪن جا ڪرپٽ ماڻھو ھتي
اچي پنھنجي ناجائز حاصل ڪيل دولت رکن ٿا ۽ ان جي زور تي پرآسائش زندگي گذارين ٿا. اھو
ئي سبب آھي جو اسان جي ملڪ جو ھر سياستدان، ڪاموري، سمگلر دبئي کي ٻيو گھر ٻڻائي ڇڏيو
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سياحن جي ڪنھن ملڪ
يا شھر طرف رخ ڪرڻ لاءِ امن امان، سھوليتون ۽ ٻيا تفريح جا مرڪز گھرج ھوندا آھن. دبئي
سياحن جون اھي ضرورتون به پوريون ڪيون آھن. جتي بھترين انفرااسٽڪچر، رھڻ لاءِ سٺيون
جايون ۽ معياري ھوٽلون آھن اتي تفريح جا به موقعا موجود آھن. ڪنھن زماني ۾ عرب مصر
۾ بيلي ڊانس ڏسڻ ويندا ھئا، پوءِ لبنان جي آزاد معاشري انھن کي پاڻ ڏانھن متوجھ ڪيو.
بحرين جي رياست کي ڏسو جنھنجي سرحد سعودي عرب سان گڏ آھي پر بحرين وارن سياحن جي ڪن
پسند جي شين جي آزادي ڏئي سياحن جي دلچسپي وڌائي آھي. ان ڪري سعودي عرب مان روزانو
ڪافي تعداد ۾ ماڻھو پنھنجي گاڏين ۾ سفر ڪري بحرين جي معاشري جي زندگي جو لطف وٺڻ
ايندا آھن جنھن سان بحرين کي وڏي ڪمائي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪچھري کان پوءِ
امداد صاحب ۽ سندس فرزندن کان موڪلائي واپس فليٽ طرف روانو ٿيس. فليٽ تي پھتس ته ڊاڪٽر
شاھد قريشي ۽ اسان جو ٻيو ڪئنيڊين دوست عطاءُ الله ملاح موجود ھو تنھن سان گڏجي ڊفينس
جي علائقي ۾ عمران مٺياڻي جي مچ ڪچھري جي دعوت ۾ وڃڻو ھو. اسان ٿوري دير فليٽ تي
پنھنجون خبرون چارون ڪيون. وقت ٿيڻ تي گڏجي روانا ٿياسين. ڊفينس جي علائقي ۾ عمران
مٺياڻي جي بنگلي تي پھتاسين ته ھن اسان جو گرمجوشي سان آڌارڀاءُ ڪيو. عمران مٺياڻي
جو تعلق لاڙڪاڻي ضلعي سان آھي. جتي سندس خاندان مالي طور تي خوشحال آھي اتي سندن
خاندان جو ھڪ فرد علي گوھر مٺياڻي مشھور پوليس آفيسر رھيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عمران اسان جي دوست
عطاءُ الله ملاح جو ڪلاس فيلو آھي جنھن ناتي سان ھن اسان جي دعوت ڪئي ھئي. ھنن سنڌ
يونيورسٽي مان انگريزي ادب ۾ ايم اي ڪئي ھئي جيڪو سندن تعلق زندگي ڀر جي دوستي ۾
بدلجي ويو آھي. عمران پوءِ بيريسٽر جي ڊگري حاصل ڪري آيو ۽ ھاڻي ڪراچي شھر ۾ وڪالت
ڪري ٿو. سندس بنگلي جي مٿين حصي ۾ سندس لا چيمبر ٺھيل آھي جتي ٽي چار وڪيل ڪم ڪندا
رھن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عمران ملنسار ماڻھو
لڳو جنھن اتي موجود پنھنجي ٻين ساٿين سان اسان جو تعارف ڪرايو جنھن ۾ گھڻا سندن
شاگردي جي زماني جا ئي دوست ھئا. انھن ۾ ھڪ ھڪ نديم سولنگي نالي ھمراھ ھو جيڪو ھاڻي
سنڌ يونيورستي جي ميرپورخاص ڪيمپس ۾ ليڪچرار آھي. ٻيو سندس دوست غلام دستگير شيخ ھو
جيڪو اسسٽنٽ ڪمشنر آھي. ٿوري دير کان پوءِ اسان جو مشترڪ دوست علي پلھ به اچي ڪچھري
جو حصو بڻيو. ھو به وڪيل آھي ان ناتي ھنن ڪن قانوني مسئلن ۽ ڪن ڪيسن تي ھڪ ٻئي کي ڄاڻ
ڏني. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڳڻ تي مچ ڪچھري ۾
عمران سڀني کي گفتگو جو حصو بنائڻ لاءِ ھڪ موضوع تي بحث ڇيڙيو. ته موجودھ حالتن ۾
تبديلي آخر ڪيئن ايندي. ان تي ھر ڪنھن پنھنجي پنھنجي سوچ موجب پئي خيال پيش ڪيا. ڪجھ
وقت کان پوءِ وري موضوع مٽبا رھيا ائين تاريخ، ادب ۽ بين موضوعن تي گفتگو ٿيندي
رھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عمران اسان کي مٿي
پنھنجو چيمبر ڏيکاريو ۽ پنھنجي سيٽ اپ بابت بريفنگ ڏئي. اتان ٿي آياسين ته ھيٺ ڊرائنگ
روم ۾ ٽيبل تي ڊنر لڳي چڪي ھئي. ھن سڀني مھمانن کي سڏيو. ڪشادو دسترخوان ھو جتي کاڌي
دوران ٻه حوال پئي ھليا. ماني کائي پوءِ وري مچ تي ٿوري دير ڪچھري ڪئي سين. پوءِ
اسان ۽ علي پلھ موڪلائڻ جي ڪئي. اسان کان سواءِ ٻيا پاڻ ۾ پراڻا دوست ھئا سي مليا
ھئا ته ھنن جي ڪچھري گھڻي ڊگھي ٿيڻي ھئي. اسان کين چيو ته توھان پنھنجي چوياري جو
مزو وٺو پر اسان کي موڪل ڏيو. ايئن مان ۽ ڊاڪٽر شاھد فليٽ طرف روانا ٿياسين ۽ علي
پلھ پنھنجي بنگلي طرف روانو ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سائين مراد علي شاھ
صاحب سان دعا سلام رھي آھي. ساڻس پھريون ڀيرو ان وقت مليس جڏھن ھو اڃا ايم پي اي
يا وزير ڪو نه ھو پر سياست ۾ حصو وٺڻ شروع ڪيو ھئائين. ھڪ ڏينھن پ پ پ ٽورنٽو
طرفان ھڪ تقريب منعقد ڪئي ويئي جنھن ۾ بينظير ڀٽو کي مدعو ڪيو ويو ھو پر ھوءِ ڪن
مصروفيتن سبب اچي ڪو نه سگھي ھئي تنھن پنھنجي نمائندگي ڪرڻ لاءِ سائين مراد علي
شاھ کي موڪليو ھو. تقريب جي آخر ۾ مراد علي شاھ تقرير ڪئي جنھن کانپوءِ تواضع جي
دور ۾ مان ۽ چند ٻيا دوست جيڪي اتي موجود ھئاسين سي وڃي سائين سان ملياسين. تعارف
دعا سلام کان پوءِ خبرون چارون ڪندي مون کيس پنھنجي گھر اچڻ جي دعوت ڏني جيڪا ھن
قبول ڪندي مصروفيتون چيڪ ڪري وقت ڏنو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڏينھن مون ڪيترن
دوستن کي گھر سڏيو ھو ته ڪچھري ٿئي. اھو سيشن تمام سٺو رھيو ھو جتي حاضرين دل کولي
سندس پارٽي خلاف شڪايتون ڪيون ھيون پر شاھ صاحب غور ۽ تحمل سان ٻڌي آخر ۾ تفصيلي
جواب پئي ڏنو. پڙھيل لکيل ماڻھو ھجڻ ڪري کيس گفتگو جو سليقو ھو. ان ملاقات کان پوءِ
ٻه تي ڀيرا ھڪ ٻئي جي دعوتن ۽ اتي ٿيندڙ تقريبن ۾ آيا وياسين تنھن ڪري سٺي دعا
سلام ٿي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن ھو ايم پي اي،
وزير ۽ پوءِ وڏو وزير ٿيو ته مان ان دوران ڪافي ڀيرا سنڌ آيس پر ساڻس ملڻ جي ڪوشش
ڪو نه ڪيم ان ڪري جو منھنجي طبيعت فقيري آھي. ٻيو ته مون کي ڪو ذاتي ڪم يا حڪومت
مان ڪو فائدو وٺڻو ڪو نه ھو ٻئي طرف ھو به بيحد مصروف رھڻ لڳو ھو. پر ھن ڀيري اھو
ذھن ۾ آيو ته ساڻس ملاقت ڪجي. ھڪ ته دعا سلام ٿيندي ٻيو ته پنھنجي تنظيم اسڪالا جي
ايوراڊ ڏيڻ واري تقريب ۾ کيس خاص مھمان طور مدعو ڪجي جنھن سان تنظيم جو تعارف بھتر
ٿيندو ۽ ايوراڊ حاصل ڪندڙن جي ھمٿ افزائي ٿيندي. اسان گھڻو ڪري انھن ماڻھن کي ڳولي
ڳولي ايوارڊ ڏيندا آھيون جيڪي خلوص نيت سان بنا ڪنھن مشھوري جي خواھش جي خاموش
خدمتون ڪندا رھندا آھن. انھن جي تعارف ۽ ڪم کي اسان ان ڪري ھمٿائيندا آھيو ته انھن
جو قدر وڌي ۽ ٻيا انھن جي ڪم کي ڏسي پاڻ به اھڙين ڪمن ۾ حصو وجھن. انھن سڀني کان وڌيڪ
ھڪ ڳالھ ذھن ۾ ھئي ته ڪئناڊا ۾ تعليم جي خواھشمند اھڙن نوجوانن لاءِ ڪو رستو ڳولجي
جو مالي ڏکياين سبب سندن ويزا رد نه ٿئي. جيڪڏھن حڪومت جي سرپرستي ھوندي ته پوءِ
انھن جا ويزا ملڻ وارو مسئلو گھڻو ڪري حل ٿي ويندو. واضح رھي ته سرندي وارن جا ٻار
ته ھر دور ۾ ٻاھر تعليم لاءِ ويندا رھن ٿا پر اصل مسئلو انھن غريب پر ذھين ٻارن جو
آھي جيڪي ٻاھر تعليم لاءِ اھل ھوندي به مالي ڏکياين سبب وڃي نه ٿا سگھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي تنظيم ان
حوالي سان ھڪ اسڪيم تيار ڪئي آھي جنھن کي جيڪڏھن سرڪاري تعاون ملي وڃي ته گھڻن
لائق نوجوانن لاءِ رستو کلي ويندو. سائين مراد علي شاھ کي خاص مھمان طور گھرائڻ جو
اھو مقصد ھو ته کيس اسڪالا جي سرگرمين ۽ پروگرامن بابت آگاھي ڏئي اڳتي غريب شاگردن
جي ٻاھر تعليم واري منصوبي لاءِ سھڪار وٺجي. ان لاءِ اسان ڇا آھيون، ڇا پيا ڪريون،
ارادا ڇا آھن ان جي موثر بريفنگ ته فنڪشن ۾ ڏيڻ مناسب ھئي. ڇاڪاڻ ته اھو عوامي
مفاد جو مسئلو ھو ان ڪري ساڻس ملڻ مناسب سمجھيم. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو ارادو پڪو ٿيڻ
تي مون وڏي وزير جي آفيس سان رابطو ڪري ملاقات جي خواھش پھچائي. ٻن ٽن ڏينھن کان
پوءِ سندس آفيس مان فون آئي ته توھان ڪيستائين سنڌ ۾ موجود آھيون کين وراڻيم ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري تي منھنجي ڪئناڊا واپسي آھي. ان کان
پوءِ خاموشي ٿي ويئي. اسڪالا جي فنڪشن ۽ واپسي ۾ ڪي چند ڏينھن وڃي بچيا ھئا ته ھڪ ڏينھن
منجھند ڌاري وزير اعلي ھائوس مان فون آئي ته سڀاڻي ٻاريھن بجي منجھند جو توھان
ملاقات لاءِ اچي سگھو ٿا. ڪراچي ۾ ئي ھوس تنھن ڪري کين وراڻيم ته ھا اچي ويندس ۽
مون سان گڏ ٻه ٻيا ڪئنيڊين دوست به گڏ ھوندا. ٺيڪ آھي توھان جي ملاقات جو وقت مقرر
آھي توھان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽ اڳ ئي پھچي وڃجو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڏينھن مان ڊاڪٽر
شاھد قريشي ۽ ڊاڪٽر صاحب خان شاھاڻي مقرر وقت تي وزير اعلي ھائوس پھتاسين. اندر
داخل ٿي تعارف ڪرائڻ تي آفيس جو پروٽوڪول آفيسر اچي اسان سان مليو. دعا سلام ڪري اسان
کي ويھاري چانھن ۽ تواضع جو آرڊر ڏئي اسان کي ٻڌايائين ته توھان جي ملاقات طي ٿيل
وقت تي ئي ٿيندي. جلد چانھن ۽ تواضع جون ڪي شيون اچي ويون. چانھن پيتي سين ته ٿوري
دير کان پوءِ اھوئي آفيسر آيو ۽ اسان کي ھلڻ لاءِ چيائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڏي وزير جي آفيس ۾
داخل ٿياسين ته اسان کي ڏسي مراد علي شاھ صاحب ٽيبل کان ٻاھر اچي اسان سان سرگرمي
سان مليو، ٽنھي سان دعا سلام ڪري مون کي چيائين ته توھان سان ملاقات ۾ دير ان ڪري ٿي
آھي جو مان مڪاني چونڊن جي مسئلن ۾ بيحد مصروف ھوس پر آفيس ۾ چئي ڇڏيو ھوم ته توھان
جي وڃڻ کان اڳ مناسب وقت تي ملاقات جو ڏينھن ۽ وقت مقرر ڪري ڇڏجو. پوءِ ڪئناڊا جي
سنگت جي خير خيريت پڇيائين. کيس وراڻيم ته سڀ خوش آھن باقي توھان کي سو ياد ڪندا
آھن. گھڻو وقت گذري چڪو آھي ڪو ڀيرو ڪري وڃو. ان تي ھن مناسب وقت تي اچڻ جو واعدو ڪيو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">کيس </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري تي اسڪالا جي ٿيندڙ پروگرام ۾ شرڪت
جي دعوت ڏيڻ کان اڳ کيس تنظيم جي سرگرمين ۽ پروگرامن کان آگاھ ڪيم. کيس عرض ڪيم ته
توھان ٿورو وقت ڪڍي ايوارڊ ڏيڻ واري سيشن ۾ خاص مھمان طور اچو ته سنڌ جي انھن
گمنام ھيروز جي ھمٿ افزائي ٿيندي جيڪي بي لوث خدمت ڪندا رھن ٿا. ان سان گڏ ان
پروگرام دوران بريفنگ ۾ توھان کي تنظيم ۽ ان جي پروگرامن جي تفصيلي آگاھي ڏيندا
سين. ان وقت ھن ڪنھن آفيسر کي سڏي کيس چيو ته سائين وارن کان پروگرام جي تفصيل وٺي
ڇڏ مون کي ان پروگرام شريڪ ٿيڻو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿوري دير جي ان
ملاقات ۾ ڪن ٻين موضوعن تي به خيالن جي ڏي وٺ ٿي. سندس مصروفتين ۽ باھر سندس
ملاقات لاءِ پھتل ماڻھن کي ڏسي اسان سندس گھڻو وقت ڪو نه ورتو. اڄڪلھ جي رواج موجب
ساڻس ڦوٽو ڪڍرائي اجازت ورتي سين ته ھن آفيس جي دروازي تي اسان کي رخصت ڪيو. ٻاھر
نڪتاسين ته اھو آفيسر اچي مليو جنھن کي سائين فنڪشن ۾ ھلڻ لاءِ نوٽ ڪرڻ جي ھدايت ڪئي
ھئي. ھن اسان کان تنظيم، فنڪشن، ماڻھن جي شرڪت ۽ اھو سيشن جنھن ۾ سائين کي اچڻو
آھي تنھن جا تفصيل ورتا. اھي ڏئي اسان واپس ورياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جڏھن ٻئي ڏينھن
لياقت لائبرري جي احاطي ۾ ڪلچر کاتي جي محمد ابراھيم جويو آڊيٽوريم کي ڏسڻ ۽
انتظامن ڪرڻ لاءِ وياسين ته حبيب الله ميمڻ ڊائريڪٽر ڪلچر سان ملاقات ٿي جنھن جي ڪمري
ويھي انتظامن تي ڳالھايو سين. حبيب الله ھن کاتي جو پراڻو، قابل، ملنسار ۽ مثبت سوچ
رکندڙ آفيسر آھي. ھن جي ئي ذمي ڪلچر کاتي طرفان فنڪشن جي انتظامن جو بار ھوندو آھي.
اسان سان سندس قرب آھي. پنھنجي ذميوراين سان گڏ اسان جي تعلقات سبب ھو اسان جي فنڪشن
۾ ھميشه مددگار رھندو آھي. ان وٽ ويھي سڀني انتظامن تي ويچاريوسين. ان ئي بلڊنگ ۾ ڊي
جي ڪلچر سائين منور مھيسر جي آفيس آھي جنھن سان ملڻ لاءِ اسان حبيب الله سان گڏ
سندس آفيس ۾ وياسين. قربدار ماڻھو آھي. ڪچھري ڪندي کيس ٻڌايوسين ته اسان جي ھن
پروگرام ۾ وڏي وزير کي به شرڪت ڪرڻي آھي جنھن لاءِ ھن جي آفيس جا آفيسر رابطي ۾
آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منور مھيسر اسان کي
ٻڌايو ته اسان کي وڏي وزير جي اچڻ جو اطلاع ملي ويو آھي. ان ڪري اسان ان جي اچڻ جي
صورت ۾ انتظامن جو جائزو ورتو آھي. اھڙو رابطو سردار شاھ جي آفيس مان به ٿيو جن
اسان کي چيو ته سردار شاھ صاحب ڪھڙي مھل ھال ۾ پھچي. وڏي وزير سان گڏ اچي يا اڳ ۾
پھچي. اسان ان کي جلد اچڻ جو چورايو ته جيئن ھو نئي اڀرندڙ ٽيلنٽ جا ويچار ٻڌي
سگھي. منور مھيسر ڳالھين دوران چانھن پياري. تنھن کان پوءِ اسان حبيب الله ميمڻ
سان گڏ ھال جي جائزي لاءِ وياسين. ضرورت جي شين لاءِ ڪنٽريڪٽر کي ھدايتون ڏنويسن. تنھن
کان پوءِ سنگت کان موڪلائي واپس ورياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">فنڪشن کان ھڪ ڏينھن
اڳ واري شام جو وڏي وزير جي آفيس مان شاھ صاحب جي اچڻ لاءِ مناسب وقت پڇيو ويو جيڪو
اسان کين ڏسيو. پر رات دير سان اھو پيغام پھتو ته ٻئي ڏينھن شام جو کيس ڪنھن ضروري
ميٽنگ لاءِ اوچتو پيغام مليو آھي آھي تنھن ڪري ھو اچي ڪو نه سگھندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان کان اڳ موزون
ھال جي ڳولا ۽ انتظامن جي سلسلي ۾ ھڪ ڏينھن دائود انجنيئرنگ يونورسٽي جي وائيس
چانسلر ڊاڪٽر فيض الله عباسي سان ملاقات لاءِ وياسين. ڊاڪٽر شاھد قريشي سان اڳ ئي
سندس سئوٽ ڊاڪٽر ايس ايم قريشي جي تعلق جي حوالي سان چاڻ سڃاڻ ھئي. مون کي نالي تي
شڪ ھو ته فيض الله عباسي انجنيئرنگ ڪاليج ۾ اسان جو ڪلاس فيلو ھو ٿي سگھي ٿو ته اھو
نه ھجي. ملياسين ته اھوئي ھمراھ. ھڪ ٻئي کي سڃاتو سين. ھي حيدرآباد شھر سان تعلق
رکندڙ نوجوان ھوندا ھئا جن ۾ فيض الله ڪافي ھوشيار ۽ ايڪٽو ھو. ملي خوش ٿياسين. پراڻن
دوستن کي سارڻ سان گڏ انھن ڏينھن جي استادن ۽ حالتن کي ياد ڪيوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انھن ڏينھن يعني
ستر جي ڏھاڪي ۾ اسان جي انجنيئرنگ ڪاليج جا کوڙ ھوشيار شاگرد ان ڪري مڪينيڪل
انجنيئرنگ ۾ ويا ھئا جو انھي شعبي ۾ نوڪري ملڻ جا وڌيڪ امڪان ھئا. پوءِ گھڻن پڇتايو.
اھڙو اظھار ڊاڪٽر فيض الله عباسي گفتگو دوران ڪيو ته منھنجا ٻار چوندا آھن ته توھان
مڪينڪل انجنيئرنگ پڙھي ڇا حاصل ڪيو. مون کيس چيو ته توھان پي ايڇ ڊي ڪئي، وائيس
چانسلر ٿيا اھو به ڪافي آھي. ان دوران ھن ماني جو آرڊر ڏنو جيڪا گڏجي کاڌيسين جنھن
دوارن حال احوال جاري رھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">فيض عباسي ٻڌايو ته
ھتي جڏھن مون چارج سنڀالي ته ماحول ڏاڍو خراب ھو. جميعت ۽ ٻين تنظيمن جي شاگردن جي
غنڊاگردي ھئي ڪنھن کي موجود ئي ڪو نه سمجھندا ھئا. ٻئي طرف شھر ۾ لساني تنظيم جي
گرفت ڪري ھو اڃا مضبوط ٿي ويا ھئا. پر مون نھايت ئي تحمل سان وقت گذاري ھوريان ھوريان
حالتن تي ڪنٽرول ڪيو. جڏھن ڪنھن ڳالھ ۾ منجھندو ھوس ته ڊاڪٽر ايس ايم قريشي يا ٻين
مھربانن کان رھنمائي وٺندو ھوس. ھاڻي حالتون مڪمل طور تي ڪنٽرول ۾ آھن. ھن پوءِ
اسان کي فنڪشن جي باري مشورا ڏنا. ھن زور ڀريو ته ھن وٽ ڪنھن ڏينھن رات جي ماني
کائون جنھن جو کيس واعدو ڪيوسين پر وفا ڪو نه ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن ٻڌايو ته بجيٽ
ايتري ملندي ھئي جو مان يونيورسٽي جو خرچ مشڪل سان پورو ڪندو ھوس پوءِ ان ۾ بھتري ڪئين
ٿيندي. اھو فڪر ھوندو ھو. ھڪ ڏينھن سمري ٺاھي وڏي وزير مراد علي شاھ وٽ ويس کيس
حجت سان چيم ته سائين ادارو ھلائڻ لاءِ وڌيڪ پئسا گھرجن مدد ڪريو. چيائين ته گھڻا
گھرجن مون کيس چيو ته ھيترا جيڪي سالياني بجيت کان ٻيڻا ھئا. ھن مون کان سمري وٺي ان
کي منظور ڪري مون کي واپس ڪئي. اوڻاين تي تنقيد ضرور ڪجي پر ڪٿي چڱي ڳالھ جي خبر
پوي ته ان کي به ساراھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوئين ھڪ قسط ۾ جڏھن
سردار شاھ سان ملاقات جو ذڪر ڪيو ھيم ته ڪن مھربانن ان تي ڪنھن حوالي سان تنقيد به
ڪئي ھئي. ھن قسط ۾ مراد علي شاھ جي ذڪر تي به تنقيد ٿيڻ جو امڪان آھي پر منھنجي
ملاقات ذاتي تعلق ۽ فنڪشن ۾ دعوت جو مقصد شاگردن جي ڀلي جي ڪوشش ھئي. جي نه ته مان
گھڻو اڳ به ساڻس ملي پئي سگھيس. بھتر آھي ته ڳالھ جي مثبت پھلو ۽ ان رخ کي به ڏسجي
جيڪو ڪنھن حوالي سان آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ستين جنوري تي اسان
جو دوست ۽ سنڌي ايسوسيئيشن آف نارٿ آمريڪا (سانا) جو صدر محترم ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽو
پھچڻو ھو. اسان اٺين تاريخ پنھنجي فليٽ تي موجود ھئاسين ته جامي چانڊيي صاحب اسان ڏانھن
اچڻ جو اطلاع ڏنو. ھو ڊاڪٽر شاھد قريشي جو سٺو دوست آھي ان سان گڏ مون ۽ اسان ٻين
دوستن سان سندس قرب آھي. علم دوست ۽ ڄاڻو ماڻھو آھي تنھن سان ملاقات ٿيڻ تي ڪن
موضوعن تي خيالن جي ڏي وٺ ٿيندي آھي. اڄ ڪچھري دوران به ڪن موصوعن تي ويچار ونڊياسين.
ان دوران ٻڌايائين ته کيس اڄ شام جي فلائٽ ۾ ڪنھن شھر ڏانھن وڃڻو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿوري ديرکان پوءِ اسان
ڊاڪٽر مقبول سان رابطو ڪيو جنھن ٻڌايو ته ھو ڪالھ اچي ويو آھي ۽ ھاڻي گھر ۾ موجود
آھي. اسان وڃي ساڻس ملڻ جو ارادو ڪيو ته جامي چانڊيي چيو ته ڊاڪٽر مقبول منھنجو به
سٺو دوست آھي ان ڪري پاڻ گڏجي ٿا ھلون اتان مان پوءِ ايئرپورٽ ھليو ويندس. ائين گڏجي
ڊاڪٽر مقبول جي گھر ڊفينس ۾ پھتاسين. اسان وحيد راڄپر جنھن سان شام جو ملاقات طي
ھئي تنھن کي پڻ اوڏانھن اچڻ جو چيو. ائين اتي گڏجي ويٺاسين ته مختلف موضوعن تي ڳالھائيندا
رھياسين. ان دوران چاءِ ۽ تواضع جي ڪي شيون آيون. سندس ملازمن نھايت سليقي سان
شيون ۽ چانھن پئي رکي کيس چيم ته ڊاڪٽر اسان کي ھڪ نوجوان مليو آھي جيڪو فور اسٽار
ھوٽل ۾ بيرو آھي. شام جي وقت ھو اسان جي فليٽ تي ڪم ڪندو آھي. سندس اھو ئي وڏن ھوٽلن
جي سروس وارو انداز جيڪو سٺو لڳندو آھي پر ھي توھان وارا ملازم ته ھن کان به وڌيڪ
بھتر سورس ٿا ڪن. ان جي کين ٽريننگ ڏياري اٿو يا اھڙي سليقي وارا آھن. وراڻيائين ته
توھان جي نشاندھي تي مون غور ڪري اھو محسوس ڪيو آھي جيڪو سٺو ٿو لڳي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪتر مقبول ھاليپوٽو
آمريڪا ۾ ڊاڪٽر آھي جنھن جي اسپيشلٽي آنڪالاجي (ڪينسر جو علاج) آھي. پنھنجي
پيشيواراڻي مصروفيت سان گڏ سنڌ جي حقن لاءِ ڪاوشن ۾ اڳڀرو رھي ٿو. سنڌ دوست ماڻھو آھي
جنھن مقصد لاءِ ڪيترن سنڌ دوست فورمن ۾ ڪم ڪندو رھيو آھي. سانا ۾ اڳ خزانچي ۽ پوءِ
جنرل سيڪريتري رھي چڪو آھي ھاڻي کيس صدر چونڊيو ويو آھي. ذاتي زندگي ۾ مھذب،
ملنسار ھئڻ سان گڏ اڳواڻي جون ڀرپور صلاحيتون رکي ٿو. تنظيم ۾ تنقيد يا مخالفت
برائي مخالفت جو به تحمل سان جواب ڏيندو آھي. ھن ڀيري سنڌ اچڻ جو مقصد پنھنجي ڀائٽي
جي شادي ۾ شرڪت ڪرڻ ھو جيڪا چوڏھين جنوري تي ٿيڻي ھئي. ان شادي ۾ شرڪت جو سڏ ھن اسان
سڄي سنگت کي به ڏنو ھو. سندس ڳوٺ ٽنڊو الھيار شھر جي ويجھو آھي جتي سندس خانداني
زمينون به آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ٿوري دير ڪچھري
ڪئي تنھن دوران وحيد راڄپر کيس ۽ اسان کي سڀاڻي ھن طرفان ڊنر جي دعوت ڏني جيڪا
قبول ته ڪئيسين پر مون فرمائش ڪئي ته ماني پريس ڪلب ۾ کارائجان جيڪا مون کي پسند
ايندي آھي. ھن اھا فرمائش پوري ڪندي اسان سان شام جو پريس ڪلب ۾ ملڻ جو طي ڪيو. ملاقات
جي پڄاڻي تي جامي چانڊيو ايئرپورٽ لاءِ روانو ٿيو ته مان ڊاڪٽر شاھد ۽ وحيد راڄپر
واپس روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڏينھن شام جو
اسان گڏجي پريس ڪلب پھتاسين جتي وحيد راڄپراسان کي ڀليڪار چوڻ لاءِ موجود ھو. ھن
سان گڏ اسان جو ھڪ مشترڪ دوست ذوالفقار(زلفي) راڄپر به موجود ھو جيڪو پريس ڪلب جي
ھاڻوڪي باڊي ۾ شامل آھي. وحيد پريس ڪلب جو اھم ميمبر آھي. ٻه ڀيرا ھو خزانچي چونڊجي
ڪم ڪري چڪو آھي ان ڪري ڪلب ۾ سندس مان ۽ مقام آھي. ھن سڀ کان پھريان ته اسان کي
پريس ڪلب جو معائنو ڪرايو. ھن ڀيري مرمت ۽ اڏاوت جو ڪم ڪافي حد مڪمل ٿي چڪو آھي ڪٿي
جاري به ھو. پريس ڪلب جي عمارت جيڪا انگريزن جي دور واري اڏاوت وڪٽوريا بلڊنگ جي ڊزائين
موجب آھي سان پنھنجي انداز ۾ ھڪ حسن رکي ٿي. مرمت ٿيڻ تي اڃا بھتر ڏيک ڏئي رھي ھئي.
اتي ضرورت موجب سھوليتون مھيا ڪيون ويون آھن. مثال طور اسٽوڊيو، پريس ڪانفرنس لاءِ
ڪشادو ھال ۽ ٻين گڏجاڻين لاءِ به ھال ٺاھيا ويا آھن. ان سان گڏ ٻاھر ويھڻ واري صحن
کي به بھتر ڪيو ويو ويو آھي جتي صحافي يا سندن مھمان ھڪ سٺي ماحول ۾ ويھي ھڪ ٻئي
سان رابطي ۾ رھڻ سان گڏ چانھن پيا پيئندا آھن يا ڪي ماني پيا کائيندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جنرلزم خبرن کي جمع
ڪري، انھن جي ڇنڊ ڇاڻ ڪري ماڻھن تائين پھچائڻ جو ڪم آھي. ٻين شعبن وانگر جنرلزم به
ھوريان ھوريان ترقي ڪري ھن مقام تائين پھتي آھي. گهڻو اڳ واپاري جيڪي ڏور علائقن ڏانھن
سفر ڪندا ھئا سي ڪن نين خبرن جو ذريعو ھوندا ھئا. ڪشالا ڪري دنيا جو سفر ڪندڙ
سياحن جي طرفان مھيا ٿيندڙ معلومات ڄاڻ جو ھڪ ذريعو ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سڀ کان پھريان
بنيادي خبرن پھچائڻ جو حوالو سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بي سي ۾ روم جي بادشاھت ۾ ملي ٿو جڏھن روزانو جا معاملا
۽ تقريرون جمع ڪري ڪن ھنڌن تي پڌرا ڪيا ويندا. اھڙين ڪوششن جا حوالا چين جي تنگ ۽ ڪوئنگ
بادشاھت جي ڏينھن ۾ به ملن ٿا. پريس جي ايجاد ٿيڻ کان پوءِ ھي شعبو وڌيڪ منظم ٿيڻ
لڳو. سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶۰۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ جرمني ۾ محدود سطح تي باقاعدھ اخبار شايع ٿيڻ شروع ٿي جنھن کان پوءِ
اھو سلسلو وڌندو ويو. ويھين صدي ۾ پرپفيشنل جنرلزم جو تصور وڌيڪ واضح ٿي سامھون
آيو ۽ پوءِ پرنٽ ميڊيا جو رول وڌيو جنھن کان پوءِ نشرياتي ادارا وجود ۾ آيا. واشنگتن
پوسٽ جي اڳوڻي رپورٽر رابرٽ قئيسر جي موجب جنرلزم جھموري سوسائٽي جي بنيادي گھرجن
مان آھي ھن موجب جنرلزم جو ڪو دور سونھري ھو جنھن کان پوءِ تحقيقي جنرلزم کي ادارن
پنھنجي مالي فائدن لاءِ گھٽائي ڇڏيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪو وقت ھو جو
تحقيقي جنرلزم موثر ڪردار ادا ڪري رھي ھئي جن ڪيئي برج لوڏي ڇڏيا ھئا مثال طور سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۶۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ آمريڪي صدر جان ايف ڪينيڊي ويٽنام لڙائي
دوران ويٽنام مان رپورٽنگ ڪندڙ صحافي ڊيوڊ ھالبيرسٽام جي رپورٽنگ کان ايڏو بيزار ٿيو
جو ھن معروف اخبار نيويارڪ ٽائمز جي پبلشر کي چيو ته ھن پنھنجي صحافي کي ته بدلي ڪريو.
سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۷۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ٻن نوجوان صحافين واٽرگيٽ اسڪينڊل کي پڌرو ڪيو جنھن جي نتيجي ۾ آمريڪي
صدر رچرڊ نڪسن کي صدارت تان استعفي ڏيڻي پئي. سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ وائيٽ ھائوس جي ملازم مونيڪا ليوسنسڪي ۽
ان وقت جي آمريڪي صدر بل ڪلنٽن جي جنسي اسڪينڊل جي پڌري ٿيڻ تي ڪلنٽن ڏچي ۾ اچي
ويو. وڏي ڪوشش کانپوءِ ئي سندس جان ڇٽي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ميڊيا جي ادارن وڏو
ناڻو ڪمايوآھي. ھي شعبو ھاڻي وڏو ڪاروبار ۽ تعلقات جو وسيلو بڻجي ويو آھي. ٻئي طرف
ميڊيا جي ادارن جو ڪردار ماڻھن جي ذھن کي ڪنھن بيانيي جي طرف موڙڻ جو وڏو ذريعو ٿي
ويوآھي. ان ڪري دنيا جي ڪنھن معاملي تي ماڻھن جو ذھن ٺاھڻ لاءِ ھي ادارا استعمال ٿيڻ
لڳا. مثال طور آمريڪي ٽي وي چينل فاڪس نيوز جي خبرن جي تجزيو ڪرڻ وارن جو خيال آھي
ته اھا ھڪ لابي خاص ڪري آمريڪي سياسي پارٽي ريپبليڪن پارٽي جي پڪي ترجمان بڻيل آھي
جنھن جي خبر کي ھاڻ غير جانبدار ماڻھو شڪ جي نگاھ سان ڏسن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين سي اين اين جيڪو
دنيا ۾ ڏٺو ويندڙ مشھور ٽي وي چينل آھي تنھن لاءِ اسان جو ھڪ ڪاروباري دوست چوندو
آھي ته ھن جو درست نالو </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">CNN means. Continuous
Negative News</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھجڻ گھرجي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنھنجي ملڪ ۾ به جرنلزم
ھڪ وڏي قوت بڻجي ويو آھي جنھن کي حڪومت ۽ مخالف ٻئي ڌريون راضي رکڻ لاءِ ڪوشن ۾
رھن ٿا. آفيسر شاھي جيڪا ھن دور ۾ فنڊن جي وڏي حصي تي ھٿ صاف ڪري ٿي سي ڪمزوري سبب
صحافين کان بليڪ ميل ٿين ٿا. اسان جي ميڊيا جي ادارن جو نمائندن کي گھٽ پگھار ڏيڻ
يا نه ڏيڻ سبب انھن نمائندن جي خرچ جو وزن معاشري جي انھن ڪردان تي آھي جيڪي ڪنھن
حوالي سان ڪرپشن ڪن ٿا يا ڪنھن ڏوھ ۾ ملوث ٿين ٿا. وڏا صحافي وري حڪومت کان وڏا
فائدا وٺندا رھن ٿا. پر ھر شعبو ايمانداري کان خالي ڪونھي ڪي پنھنجون ذميواريون
پنھنجي صلاحيتن ۽ ايمانداري سان ادا ڪندا رھيا آھن پر موجودھ دور جي حالتن ۾ اھڙا
ماڻھو ھاڻ اڻ لڀ ٿيندا ٿا وڃن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽين دنيا جي ملڪن ۾
جتي قانون کي ٽوڙڻ سولو آھي اتي ڪي بااثر شخصيتون يا لابيون انھن صحافين تي سختيون
به ڪن ٿيون جيڪي سندس خلاف لکن يا ڳالھائين ٿا. ائين ڪيئي ملڪ صحافين لاءِ خطرناڪ
ليکيا وڃن. بھرحال ھي جھان به پنھنجي انداز ۾ ھلي ٿو. ايڪويھين صدي ۾ جڏھن سوشل ميڊيا
وجود ۾ آئي آھي تنھن معاشري ۾ ھلچل مچائي ڇڏي آھي. ھن ميڊيا جي شعبي ۾ ھر ڪوئي
داخل ٿي ھر ڪنھن تي تنقيد ڪري، ھر ڪنھن جو پٽڪو لاھي سگھي ٿو. مثبت استعمال کان وڌي
ان جو منفي استعمال ٿئي ٿو. گھڻو ڪري ھرڪو دانشور ٿي ويو آھي ۽ ڪنھن کي موجود ئي
ڪو نه ٿو سمجھي. پنھنجي وجود ڏيکارڻ لاءِ جائز ڳالھ جي به مخالفت ڪري پاڻ ڏانھن ماڻھن
کي متوجھ ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وحيد اسان جي ويھڻ
جو بندوبست بورڊ روم ۾ ڪيو جتي ويٺاسين ته وحيد کاڌي جو آرڊر ڏنو. اتي ھن ڪلب جي
جنرل سيڪريٽري کي به گھرايو جنھن اسان کي ڀليڪار چيو. ھن ۽ وحيد راڄپر ۽ زلفي راڄپر
اسان کي اجرڪ پارائي مان ڏنو. اتي ذاتي تعارف سان گڏ سانا ۽ سمنڊ پار سنڌين جي سرگرمين
جي ڳالھ ٻولھ ٿيندي رھي. اھو به طي ٿيو ته ھڪ ڏينھن سانا جي صدر ڊاڪٽر مقبول
ھاليپوٽي کي پريس ڪلب طرفان آجياڻو ڏنو ويندو جنھن جي تاريخ صلاح ڪري چند ڏينھن ۾
مقرر ڪبي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جلد ماني اچي ويئي.
صاف سٿري ھئي، تنھن ڪري سڀني کي وڻي. اتي کين منھنجي پسند به وڻي. ائين پريس ڪلب ۾
وحيد راڄپر ۽ ٻين دوستن سان مليل جول جو لطف آيو. ڊاڪٽر مقبول وٽ وقت ٿورو ۽
مصروفيتون گھڻيون ھيون ان ڪري اسان گڏجاڻي کي برخواست ڪري سنگت کان موڪلائي راھي ٿياسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڏينھن فيلٽ تي
موجود ھوس جتي منھنجو ڀاڻج سعيد ڪولاچي به مون سان ملڻ آيو ھو. اسان پنھنجي حوالن
۾ محو ھئاسين ته ذوالفقار راڄپر جي فون آئي جيڪو ان وقت پريس ڪلب ۾ موجود ھو. سٺو
دوست، نالي وارو صحافي ۽ ليکڪ آھي تنھن مون کي چيو ته جيڪڏھن توھان واندا آھيو ته پريس
ڪلب اچي وڃو ته چاءِ جي ڪوپ تي خبرون چارون ڪريون. ان تي مان ۽ سعيد ڪولاچي اوڏانھن
روانا ٿياسين. پھچي زلفي سان ملياسين ته ويھڻ لاءِ مون باھر واري حصي کي ترجيح جتي
ڇپر ھيٺا ويھڻ جو جوڳو بندوبست آھي. اتي ڪي ڄاڻ سڃاڻ وارا ھمراھ ايندا ۽ ملندا ٿي
رھيا. انھن ۾ ھڪ ڊاڪٽر مسرت خواجه به ھو جنھن سان لکڻ پڙھڻ جي حوالي سان تعلق ھو. بيحد
مھذب ۽ ملنسار ماڻھو آھي. ھو پ پ پ طرفان سينيٽر به رھي چڪو آھي. ھن ان وقت ڪو ڇپيل
ميگزين ڏنو جنھن سان ھو سلھاڙيل آھي. اتي ڪي ٻيا دوست به اچي چوياري جو حصو ٿيندا
ويا. ائين سنگت سان ڪجھ وقت گذاري موٽياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدرآباد شھر ۾
صوفي ميلي ٿيڻ جو خبرون پئي آيون. پوئين ملاقات ۾ سردار شاھ صاحب گفتگو ۾ اسان کي
چيو ھو ته توھان به ان ميلي ۾ شرڪت ڪجو. سنڌ ۾ ترسڻ دوران اھڙين ثقافتي سرگرمين ۾
شرڪت اسان جي ترجيح رھندي آھي ان ڪري اسان به ان ۾ شرڪت لاءِ سنبرياسين. حيدرآباد وڃڻ
جو ٻيو سانگو اھو ھو ته ڪئناڊا ۾ اسان جي چوياري جو دوست وشنو لوھاڻو تازو
حيدرآباد پھتو ھو تنھن سان رابطي ۾ ھئاسين. سندس ڀاءُ چندر لوھاڻي حيدرآباد اچڻ تي
وٽس ڊنر ڪرڻ جي دعوت ڏني ھئي. وشنو ۽ چندر لوھاڻي جو تعلق ٿاڻي بولا خان واري
علائقي سان آھي. چندر حيدآباد ۾ ڪاروبار ڪري ٿو. ان سان گڏ ھو ڪن خير جي ڪمن ۾ اڳڀرو
رھندو آھي. اسان چاھيو پئي ته جتي ميل ملاقات ٿئي اتي ان سان گڏجي اھڙي ڪنھن ڪم تي
خيالن جي ڏي وٺ ڪريون جيڪو سنڌ جي غريب ماڻھو جي ڀلائي لاءِ ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انھن ٻنھي سانگن
سبب جنھن ڏينھن صوفي ميلي جو افتتاح ھو ان ڏينھن حيدرآباد شھر ڏانھن روانا ٿياسين.
ميلو سنڌ جي ماڻھن جي مکيه تفريح رھي آھي. گھڻو ڪري سنڌ جي ٻھراڙين ۽ ننڍن شھرن ۾
پيرن تي ميلا لڳندا آھن. تر جي ماڻھن جي اھا ھڪ گھڻ رخي سرگرمي آھي جنھن ۾ تفريح
سان گڏ عارضي دڪانداري ۽ ڪي ڪمائڻ جا ذريعا ھوندا آھن. اڳ ٻھراڙي جي ماڻھن جي دنيا
محدود ھوندي ھئي ان ڪري ميلو انھن لاءِ ڪافي تفريح بڻجي ويندو ھو. ڪٿي اھو پير
صاحب جي گادي وارا لڳرائيندا آھن ته ڪٿي وري ڪن ٻين سببن ڪري لڳندو آھي. ميلي ۾ دڪاندار
يا واپارين کي علائقي ۾ ٿيندڙ ميلي جي تاريخ ميلي جي منتظيمن کان وڌيڪ ياد ھوندي
ھئي ڇاڪاڻ جو اھو سندن روزگار سان لاڳاپيل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنھنجي شھر باڊھ ۾
لڳندڙ پير تقي شاھ جي ميلي کي ياد ڪريان ٿو جيڪو ننڊڻ ۾ گھمندا ھئاسين. ان لاءِ
نوان ڪپڙا سبرائيندا ھئاسين، خرچي به چڱي ملندي ھئي جيڪا ميلي ۾ خرچ ڪري خوش ٿيندا
ھئاسين. ميلن جي ان مقبوليت کي ڏسندي جيڪب آباد شھر کي ترقي وٺرائيندڙ انگريز آفيسر
سر جان جيڪب اتي چوپائي مال جو نمائشي ميلو شروع ڪرايو جنھن کي کوڙ مشھوري ملي ۽ اڄ
تائين ھلندو اچي پيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضي جي تسلسل ۾
اھي روايتي ميلا ملاکڙا اڃا تائين جاري. قلندر شھباز جي ميلي تي سنڌ ۽ پنجاپ مان
جھجھا عقيدت مند اچن ٿا. جتي ھو نعرا ۽ ڌمالون ھڻي پنھنجي مرشد جي شان ۾ الاپيا
ويندڙ ڪلام ٻڌندا آھن. مثال طور </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سگھو ٿي سير ۾ ساڻي، قلندر لعل سيوھاڻي،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مرشد لعل تنھنجي مان ملنگياڻي آھيان.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ميلو ھجي يا سنڌين
جي ڪٿي ڪا سماجي يا ثقافتي گڏجاڻي ھجي اتي لعل ميري پت رکيو ڀلا وارو پنجاپي ڪلام
گھڻو ڪري ھلندو آھي جنھن ۾ تيز ميوزڪ ماڻھن کي مست ڪري ٿي ۽ ھو ان تي جھمر ھڻندا
آھن. ائين ڪي ٻيا ڪلام به جھڙوڪ مور ٿو ٽلي، الي منھنجا ماروئڙا جھڙا ڪلام محفل جو
ضروري حصو ٿي ويا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سچل سائين جي ميلي
تي وري عشق جي منزل واريون صدائون الاپيون وينديون آھن. ھڪ ڊگھو دور عشق ۾ پچي راس
ٿيڻ، مرشد يا ھادي جو قرب حاصل ڪرڻ. مزاجي عشق جي ڏاڪي ذريعي حقيقي عشق تائين پھچڻ
وارو فڪر عام رھيو. ھاڻ اھو ڪلاس نالي ۾ وڃي رھيو. ان جي جاءِ تي پڙھيل ماڻھو ان
نظريي تي عمل بجاءِ ان جا مصنوعي عاشق آھن جيڪي صوفي راڳ تي ڪنڌ ڌوڻي منزل ماڻڻ
چاھين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جھڙو جھان اھڙو ئي ڪلام،
ياد اٿم ته اسڪول جي نصاب ۾ ھڪ بيت پير پٿوري جي ميلي تي به ڪتاب ۾ موجود ھوندو ھو
جنھن ۾ مينھن پوڻ تي ميلي جي ڦٽڻ ۽ نقصا ٿيڻ جو بيان ھو. ان جا ٻول ته ياد نه رھيا
آھن باقي شروعات ھيٺين لفظن سان ٿي ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آھي اھو افسوس ۽
ارمان پٿورا وغيرھ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتي روايتي ميلا
پنھنجي انداز ۾ جاري آھن اتي پڙھيل يا شھري ماڻھن وري ادبي ميلا، لٽريچر فيسٽيول، صوفي
ميلو، لاھوتي ميلو، اياز ميلو جھڙا ميلا مچائين ٿا. اھو روايتي ميلي جو ٻيو روپ
آھي جيڪو شھر ۾ اسان جي تفريح واري ضرورت پوري ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي ته ھن جھان کي به
ميلو سمجھن ٿا ان شعر وانگر</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ناصر یوں اس کی یاد چلی ہاتھ تھام کے</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">میلے میں اس ج</span><span lang="ER" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: ER;">ہاں</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کے کھونے ن</span><span lang="ER" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: ER;">ہ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">یں دیا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيئين شيڪسپيئر ھن
زندگي کي ستن ڏاڪن ۾ ورھايو آھي جنھن ۾ تين منزل عاشق آھي. ڦوھ جواني ۾ ڪنھن سان
عشق ٿيڻ ڄڻ ته ان عمر جي فطري گھرج آھي. اھو ٽين ڏاڪي وارو عشق زندگي جي ان ڏاڪي
لنگھڻ کان پوءِ ماٺو ٿي وڃي ٿو پر جيڪو عشق معرفت ماڻڻ لاءِ ٿئي ٿو سو زندگي ڀر
رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدرآباد پھتاسين ته
ميلي شروع ٿيڻ ۾ اڃا ڪجھ وقت ھو. اسان اھو وقت سجايو ڪرڻ لاءِ سول سوسائٽي سپورٽ
پروگرام جي سرواڻ نورمحمد بجير سان ملڻ سندس آفيس ۾ وياسين. اتي سندس تنظيم جي ڪارڪردگي
جي تفصيل ويٺي معلوم ڪئي سين. ھڪ ته ماڻھو مکڻ ٻيو ھو عوام جي ڀلي لاءِ ڪوشان اھڙو
بي لوث ماڻھو ملي وڃي ته ان سان رھاڻ جو لطف ئي پنھنجو آھي. اتي ويٺي اسان پنھنجي ڪئنيڊين
دوست عطاءُ الله ملاح جنھن جو تعلق حيدرآباد شھر سان آھي تنھن کي فون ڪري ھن آفيس
۾ اچڻ جو چيوسين. ھو به اچي محفل جو حصو ٿي ويو. ڪافي دير ڪچھري کانپوءِ وقت ٿيڻ
تي سڀ صوفي ميلي واري ھنڌ ڏانھن روانا ٿي اتي پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واقعي ميلو لڳو پيو
ھو. پوليس جا به ڪي آفيسر اچڻا ھئا تنھنڪري مين گيٽ ويجھو ڪنھن کي گاڏي بيھارڻ به
ڪو نه ٿي ڏنائون. اسان لھي ڊرائيور کي ڪٿي وڃي گاڏي پارڪ ڪرڻ جو چيوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پروگرام جي افتتاحي
تقريب شروع ڪرڻ لاءِ خاص مھمانن جي اچڻ جو انتظار پئي ٿيو. ميلي ۾ موجود ڪيترن ماڻھن
کي ڳچي ۾ گيڙو رنگ جا مفلر پيل ھئا. مھمانن کي به آڻي پئي ڏنائون اسان به جڳ جھڙا ٿيڻ
لاءِ اھي ڳچي ۾ وڌا. منتظيمن مان ته ڪي ترڪي ٽوپي کان ويندي سڄو لباس ان رنگ جو
پھري صوفين واري لباس ۾ ھجڻ جو ڏيک بڻايو پئي ھليا. اتي ڪن دوستن سان ملاقات به ٿي.
انتظاميه مان ڊائريڪٽر ڪلچر کاتوحبيب الله ميمڻ به اچي مليو. ٻڌايائين ته سائين
سردار شاھ ڪنھن ضروري ڪم سبب اچي ڪو نه سگھيو آھي. اسان حبيب الله سان خبرون چارون
پئي ڪيون ته ٿوري دير کان پوءِ خاص مھمان ڊي جي ڪلچر منور مھيسر، ڊي آءِ جي
حيدرآباد ۽ ٻيا به اچي پھتا ۽ پنڊال طرف ھلڻ لڳا. حبيب الله اسان کي وٺي اچي پھرين
صفن ۾ ويھاريو. ھن سمجھيو ته ھي مھمان آھن پوءِ متان رش ۾ کين جاءِ نه ملي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن سڀ اچي ويٺا ته
پھرين سيشن جيڪو صوفي ازم تي ھو تنھنجي ڪاروائي جي شروعات ٿي. ان پينل ۾ سائين
منور مھيسر سان گڏ مدد علي سنڌي، شير مھراڻي، صوفي جاڻڻ چن جي گادي واري خاندان
مان ھڪ نوجوان ۽ ڪي ٻيا اچي ويٺا. موضوع سان سندن لڳاءُ ۽ صوفي ازم جي سنڌ ۾ گھڻي مڃتا
واري اثر ھيٺ ھو ان موضوع تي ڀرپور ڄاڻ رکن ٿا. ھنن پنھنجي ڄاڻ، مشاھدي تصور ۽
چاھت موجب پئي خيالن جو اظھار ڪيو جنھن ۾ ڪافي گھرائي ھئي. صوفي نظريي جي ھڪ ڳالھ
اھا آھي ته اھو ھر صوفي بزرگ جي پنھنجي مشاھدي تي ٻڌل آھي تنھن ڪري ان جي ھڪ وصف
بجاءِ ھر بزرگ جي پنھنجي سوچ ۽ ويچار آھي. ان ڪري صوفي ازم کي سمجھڻ لاءِ گھڻن صوفين
جي فڪر جو مشاھدو ڪرڻو پوندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي جھان ۾ ڪي
صوفي گذريا آھي، ان جو ٿورو تسلسل اڄ به موجود آھي، ڪي ان کي علم جي زور تي بيان ڪري
وسيع علم رکڻ وارو ڪريڊٽ کڻندا آھن ته ڪي صوفي راڳ تي ڪنڌ لوڏڻ وارا. سچل سائين جي
خاص مريدن ۾ خوش خيرمحمد ھيسباڻي، نانڪ يوسف، غلام حيدر گودڙيو ۽ ڪي ٻيا شامل ھئا سي
پنھنجي پنھنجي جاءِ تي ادارا بڻجي ويا ھئا. خوش خيرمحمد جي خاندان جي ڪن ڄاڻو فردن
سان ڪچھري پئي ٿي. ھو ان سلسلي جي تعريف سچل کان شروع ڪري پنھنجي بزرگ تي يچي ٿي
ويا. کين چيم ته سچل جا ته پوئلڳ پڌرا آھن پر انھن خليفن جو ڪو پوئلڳ ڇو ڪونھي جو
انھن جھڙو ٻوٽو باري. ان جو مطلب ته مرشد، مريدي، سلسلي ۾ اھو عشق نه رھيو آھي جنھن
سبب ھي سلسلو ھلندو ھو. مون کين وڌيڪ چيو ته توھان اھو سلسلو کڻي ڇو اڳتي ڪو نه ھلي
سگھيا، ٻيو ته ڇا ان سلسلي جو طلسم ھان ٽٽي چڪو آھي جو نه اھڙا بزرگ آھن ته نه وري
اھڙا سندن فقير. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون کي حيرت انھن پڙھيل
لکيل ماڻھن تي ٿيندي آھي جيڪي صوفي ازم تي ڊگھو علم ۽ ڄاڻ رکن ٿا. ڪلاڪن جا ڪلاڪ
ليڪچر ڏين پر ھو پاڻ عملي طور تي صوفي ڪونھن. ھڪ اھڙي ھمراھ کي چيم ته جي اھو
نظريو سٺو آھي ته تون به دل صاف ڪري صوفين وارو انداز اختيار ڪر. اھا حقيقت آھي ته
صوفي ازم، شاھ لطيف، موھن جو دڙو ۽ سنڌو درياھ اسان جي روزگار جو وسيلو ٿي ويو آھي.
کين خبر آھي ته سنڌي ماڻھن وٽ انھن جو مان آھي ۽ ھو انھن جي تعريف ٻڌڻ چاھين ٿا سا
ھو ڪري پنھنجو ڪم ھلائين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سيشن پئي ھليو ته ان
دوران وشنو لوھاڻو، سندس ڀاءُ چندر لوھاڻو ۽ سندس ھڪ دوست به اچي پھتا جيڪي اسان
سان گڏ اچي ويٺا. سيشن جي پڄاڻي تي راڳ شروع ٿيو جنھن ۾ پھريان ريشمان پروين ۽
فقير شوڪت علي سر وکيريا جنھن کان پوءِ اھو سلسلو ھلندو رھيو. اسان ٿوري دير راڳ ٻڌي
ا اٿياسين ميلي وارو مقام گھمڻ تي معلوم ٿيو ته مختلف ھنڌن تي راڳ جون ٻيون محفلون
به پئي ھليون. اسان حبيب الله سان گڏجي ان سينٽر جي ڊائريڪٽر ڪلچر مھر صاحب جي
آفيس ۾ آياسين جتي ٻي سنگت به اچي ويئي جن سان چانھن جي ڪوپ تي تعارف ۽ ڪچھري به ٿيندي
رھي. ان کان پوءِ اسان سنگت کان موڪلائي وشنو لوھاڻي سان گڏ روانا ٿياسين. اتي نور
محمد بجير اھو چئي موڪلايو ته مون کي آفيس ۾ ڪم ڪرڻو آھي. سوچيم ته اسان جھڙو ڪو
ھجي ته ھنن ڪچھرين لاءِ ڪم ڪار ڇڏي ڏئي پر جس ھجي نورمحمد بجير کي جنھن ڪم کي
ترجيح ڏئي شام جي محفل جو لطف قربان ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان چندر لوھاڻي
جي فڪٽري ۾ پھتاسين جتي ويھڻ جو سٺو بندوبست ھو. ھن اسان جي ڪچھري مچائڻ لاءِ
پنھنجا ڪافي دوست به گڏ ڪيا ھئا. اتي اسان جي ڪئناڊا جي چوياري جو دوست دليپ رتناڻي
به اچي پھتو جيڪو ٿر مان واپسي تي سڌو ھت آيو ھو. چندر لوھاڻو دلبر ماڻھو آھي جنھن
خلوص سان سڀني کي ڀليڪار چيو ۽ اسان جي تواضع ۽ ڊنر لاءِ وسيع دسترخوان سجايو ھو. اسان
روايتي ڪچھري پئي ڪئي. خيالن جي ڏي وٺ ۾ خيالن جو گھوڙو ڪڏھن ھيڏانھن ڪڏھن ھوڏانھن
پئي ڊوڙيو. ماڻھو سڀ پڙھيل لکيل سلجھيل، پنھنجي پنھنجي شعبي ۾ مھارت رکندڙ ھئا
تنھنڪري ھر موضوع تي گھرائي سان پئي ڳالھايائون جيڪو سٺو پئي لڳو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئن وشنو ۽ سندس ڀاءُ
چندر لوھاڻي جي مھمان نوازي جو خوب لطف وٺي آڌي رات ڌاري حيدرآباد شھر ۾ ڊاڪٽر
شاھد قريشي جي گھر آرامي ٿياسين. جتان صبح جو واپس ڪراچي روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چوڏھين جنوري شام
جو ٽنڊو ڄام ويھجو ڪروز ڪلب بئنڪيت ھال ۾ عبدالستار ھاليپوٽي جي پٽ جي شادي جو ڪاڄ
ھو. عبدالستار ھاليپوٽو ڪئناڊا جي شھر ايڊمنٽن ۾ رھي ٿو جتي جي سنڌي سنگت جو متحرڪ
ڪردار آھي. ان سان گڏ اسان ٽورنٽو ۾ رھندڙ ڪافي دوستن سان سندس نيازمندي آھي. ھن
مند ۾ اتان جي دوستن جو گھڻو اچڻ ٿئي ٿو سي آيل سڀ دوست ھن ڪاڄ ۾ ڪانڊيل ھئا. سانا
جو صدر ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽو به پنھنجي ڀائٽيي جي ڪاڄ ۾ شرڪت لاءِ آيل ھو. ان ڏينھن
اسان پھريان حيدرآباد ۾ گڏ ٿياسين جتان پوءِ ٽنڊو ڄام لاءِ روانگي ھئي. سنگت ۾ مان،
ڊاڪٽر شاھد قريشي،، دليپ رتناڻي، ۽ ٻيا دوست شامل ھئا. حيدرآباد سان تعلق رکندڙ
عطاءُ الله ملاح ۽ ٻيا دوست سڌا اتي پھچڻا ھئا. عبدالجبار لاشاري ٽنڊي ڄام ۾ موجود
ھو سو اتي اسان کي گڏجڻو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو دوست آفتاب
ميمڻ جنھن جو تعلق ٽنڊي ڄام سان آھي سو پڻ آمريڪا مان پنھنجي شھر ۾ آيل ھو. ھو
آمريڪا جي رياست نيو جرسي ۾ ڪافي وقت رھيو ھاڻي وري ٻي رياست ورجينيا ۾ مقيم آھي. ھو
اتي ڪاروبار ڪري ٿو. سنڌي ڪميونٽي جو متحرڪ ڪردار آھي ھو سانا جي تنظيم ۾ نائب صدر
به رھي چڪو آھي. ذاتي طور تي قربدار ماڻھو آھي جنھن سان ملڻ تي دل چوندي آھي. ھن
کي اسان جي اچڻ جي خبر پئي ته ھن ڪاڄ ۾ شريڪ ٿيڻ کان اڳ اسان کي پاڻ وٽ اچڻ ۽ ساڻس
گڏجي چانھن پيئڻ لاءِ چيو. سٺو موقعو ھو دوست سان ملاقات به ٿي ويندي. ان ڪري اسان
وٽس اچڻ جي پڪ ڏياري. قربدار تان اساتد بخاري جو شعر ياد آيو تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي قربدار ڪڪريون، آڇين ڇانو ڇپريون،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">استاد جي حياتي، نه ته ڌر تتي به آھي،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن دور ڪئي اڌواڌ، ھي زندگي به آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان آفتاب ميمڻ وٽ
ڪجھ دير وڃڻ جي پروگرام سبب حيدرآباد مان ڪجھ وقت اڳ نڪتاسين. آفتاب وارن جو بنگلو
ٽنڊو ڄام مين روڊ تي بازار ۾ ئي آھي. اتي پھتاسين ته ھن ٻاھر اچي اسان کي گرمجوشي
سان ڀليڪار ڪيو. اندر ڊرائينگ روم به ڪشادو ھو جتي اڳ ئي ڪيئي ماڻھو موجود ھئا جنھن
جو ھڪ سبب ٻئي ڏينھن مڪاني ادارن جون چونڊون ھيون جنھن ۾ آفتاب جو ڀاءُ نعيم ميمڻ
به اميدوار ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊرائنگ روم ۾ ويٺاسين
ته آفتاب پنھنجي ڀائرن جن ۾ نديم الرحمان، نعيم ۽ ٻين موجود شھر جي دوستن سان
تعارف ڪرايو. نديم الرحمان ميمڻ ويھين گريڊ جو سرڪاري آفيسر آھي جيڪو ٿورو وقت اڳ
حيدرآباد جو ڪمشنر به رھي چڪو آھي. ٻئي ڏينھن ڇاڪاڻ ته چونڊن جو ڏينھن ھو. آخري رات
چونڊ جي تياري ۾ اميدوار ۽ سندن ورڪر بيحد مصروف رھندا آھن پر ان مصروفيت کي ھڪ
پاسي ڪري ھنن ٽنھي ڀائرن اسان کي جتي پورو وقت ڏنو اتي دل سان تواضع به ڪيائون. پھريان
روايتي مھمان نوازي موجب ھنن اسان مھمانن کي اجرڪ پارايا. ان کان پوءِ تواضع جون
کوڙ شيون آڻي ٽيبل ڀري ڇڏيائون. مون آفتاب کي چيو ته اسان کي ٿوري دير ۾ وليمي ۾ وڃڻو
آھي تو ھيتري تڪليف ڇو ڪئي آھي. ھن مرڪي چيو ته ادا توھان پھريون ڀيرو آيا آھيو ان
ڪري دل کولي توھان جي تواضع ڪرڻ تي دل گھري ٿي. سنڌ جي مھمان نوازي جي حوالي سان
چوندا آھن ته آئي جي عزت آھي. ان ڪري ئي ھنن دل کولي اسان کي عزت پئي ڏني. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چونڊن بابت سندس ڀاءُ
کان پڇيوسين ته ھن وراڻيو ته منھنجي پوزيشن ڪافي مضبوط آھي جنھن جو سبب راڄ ۾ اسان
جي نيازمندي واري واٽ آھي. اسان جي معاشري ۾ ٻئي کي عزت ڏيڻ، مھل تي ڪنھن جي ڪم اچڻ
ڏک سک ۾ ساٿ ڏيندڙ کي چونڊ جھڙن موقعن تي موٽ ملي ٿي. ھنن يارن جو به ان حوالي سان
سٺو رويو رھي ٿو جنھن ڪري ھو چونڊ کٽڻ لاءِ پراميد ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چونڊن جي حوالي سان
ضياءُالحق جي حڪمراني جي ڏينھن ۾ ھڪ ٽوٽڪو مشھور ٿيو ھو. اصل ۾ ضياءُالحق چونڊون ڪرائڻ
نه ٿي چاھيون ته جيئن سندس آمراڻو دور وڌيڪ وقت ھلي. ٻيو ته کيس پڪ ھئي ته چونڊن
جي نتيجي ۾ سندس پسند جي نتيجن اچڻ جو گھٽ امڪان آھي. چون ٿا ته ھڪ حجام ضياءُالحق
جا وار ڪٽڻ ايندو ھو. اچڻ شرط ھو ضياءُ کان پڇندو ھو ته سر چونڊون ڪڏھن ٿا ڪرايو. ضياءُ
ھر ڀيري ان جي سوال کي ٽاري ڇڏيندو ھو. ھر ڀيري ان سوال تان نيٺ ضياءُ الحق ڪڪ ٿي،
ڪاوڙجي کيس وراڻيو ته تنھنجو چونڊن ۾ ڇا تون ڇو ھر ڀيري چونڊن جو پڇندو آھي. ان
حجام وراڻيس ته سر مان غريب حجام مون کي ڪو چونڊ وڙھڻي آھي؟. مان توھان کان جڏھن
چونڊن بابت سوال ڪندو آھيان ته توھان جا وار اڀا ٿي ويندا آھن تنھن ڪري مان سولائي
سان ڪٽي وٺندو آھيان. سو سائين چونڊون اميدوارن کي پريشان ڪن ٿيون. ڪن جا وار اڀا ٿين
ٿا ته ڪي بيزار ٿين ٿا. اھو به ھڪ وڏو سبب آھي جو جاگيردار ۽ ڀوتار اڳ جيڪي پنھنجي
مرتبي سبب عام ماڻھو سان گھٽ ئي ملندا ھئا سي ھاڻي ووٽ جي مجبوري ھيٺ ماڻھن سان
ملن به ٿا ته پنھنجو پاڻ تي ڪنٽرول ڪري ماڻھن سان سٺي ھلڻ جو تاثر ڏين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>آفتاب ميمڻ سان دعا سلام سان گڏ پوئتي آمريڪا ۾
سندس ڪاروبار ۽ نئين علائقي جتي ھو ھاڻ رھي ڪاروبار ڪري ٿو تنھنجي ڄاڻ ورتي سين. ڪافي
دير ويھي سنگت کان موڪلايو سين ته ٽيئي ڀائر ٻاھر نڪري اسان کي ڇڏڻ لاءِ آيا. سندن
مھمان نوازي ۽ قرب جا ٿورا مڃي اسان ان ھال طرف روانا ٿياسين جتي شادي جو وليمو
رکيل ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ جي جھان ۾ جتي
معاشري جي ھڪ طبقي وٽ پئسو اچي ويو آھي اتي اھي ماڻھو ھاڻي روايتي طور طريقن کان ھٽي
شھري انداز اختيار ڪن ٿا. شادي ھال جو سسٽم ان ڪري سٺو آھي جو اتي پئسن عيوض ھر شي
ٺھيل ٺڪيل ملي ٿي جنھن ۾ ميزبان جو ڪم گھٽجي وڃي ٿو. ان سان گڏ ھي ھڪ وڏو ڪاروبار
آھي جنھن سان پئسا ڪمائي سگھجن ٿا. ان ڪري ھاڻ ننڍن شھرن ۾ به شادي ھال کلي ويا
آھن ان حوالي سان ٽنڊو ڄام ويجھو مين روڊ لڳ ھڪ ڪروز ڪلب بئنڪيٽ نالي سان سٺو ھال ٺھيو
آھي جتي علائقي جا سرندي وارا ماڻھو پنھنجي ڪاڄ جي تقريب رکن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بحري جھاز جي شڪل
وارو ڏيک ڏيندڙ ھن ھال تي ان جي نسبت سان ڪروز نالو رکيو ويو آھي جيڪو اڄڪلھ جي
بحري سير تفريح جو وڏو جھان بڻيل آھي. مغرب ۾ ڪروز لاءِ ڪيئي ماڙ بحري جھاز جوڙيا
ويا آھن جيڪي پنھنجي اندر ڄڻ ته شھر يا جدا جھان ھوندو آھي. رھڻ لاءِ ھوٽل جيان ڪمرا.
کاڌي پيتي جي مفت ۽ معياري سھوليتون، تفريح لاءِ سئمنگ پول، ان سان گڏ ڪيئي
پروگرام جنھن ۾ راڳ، ڊانس، يا ڪرتبن ذريعي تفريح مھيا ڪندڙ گروپ. ائين ڪي ڏينھن ان
ڪروز ۾ سير سفر ڪندڙ ماڻھو جھاز ۾ پنھنجي پنھنجي پسند جي تفريح مان پيو لطف وٺندو
آھي. ان سان گڏ کلئي سمنڊ ۾ سفر جو نظارو جيڪو عام زندگي ۾ ڪو نه ملندو آھي. ائين
چند ڏينھن ۾ ماڻھو نئين ماحول ۾ عام زندگي جي معمول کان پري رھي تفريح واري جھان ۾
گذاري ٿو جنھن سان ھو تازو توانو ٿي واپس وري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زمين جي اٽڪل ستر
سيڪڙي ايراضي تي پاڻي آھي تنھن وسيع جھان ۾ بحري جھاز ھلندا رھن ٿا. ڪٿي ماڻھن جي
سفر لاءِ ته ڪٿي واپار جو سامان پھچائين لاءِ. عالمي واپار جو اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو کان به وڌيڪ مال مختلف ملڪن ڏانھن بحري
جھازراني ذريعي موڪليو وڃي ٿو جيڪو سستوآھي ۽ گھٽ وقت به وٺي ٿو. ائين ھي بحري
واپار عالمي معيشت جي ڪرنگھي جي ھڏي مثل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انساني تاريخ ۾ ٻيڙي
جو ذڪر حضرت نوح جي ڏينھن کان ملي ٿو جنھن جو مطلب ته ٻيڙي جو ھنر ۽ استعمال انھن ڏينھن
۾ موجود ھو. ماضي ۾ عربن جي واپار جا قصا ھجن يا سنڌ ورڪين جا سفر ھجن تن جي واپار
۽ سفر لاءِ بحري ٻيڙا ئي مکيه ذريعا ھئا. ھي جو عربن، پورچوگيزن، انگريزن اسان جي
علائقي ۾ اچي قبضا ڪيا يا يورپ جي ٻين قومن سڄي دنيا جي قومن تي قابض تي انھن جي
وسيلن کي لٽيو تن جي سفر جو مکيه وسيلو بحري ٻيڙا ھئا. نيپولين بوناپارٽ جيڪو ھڪ
قوت ٿي يورپ تي بالادست ٿيو ھو تنھن کي برطانيه شڪست ڏني. برطانيه جي ان فتح جو وڏو
سبب برطانيه جي مضبوط بحري قوت ھئي. آمريڪا جي ھڪ رٽائر ايڊمرل آمريڪي حڪوت کي
صلاح ڏني ھئي ته دنيا جي پاڻي جي رستن تي قابض ٿيڻ سان ئي اسان سپر پاور ٿي
سگھنداسين. ان صلاح کي قبول ڪندي آمريڪا نيوي جي مضبوطي تي زور ڏنو جنھن جي نتيجي
۾ آمريڪا بحري ٻيڙا دنيا ھي ھر حصي ۾ پھتا ۽ اتي اڏا قائم ڪيا ويا جنھن سان آمريڪا
جي بالادستي وارو مقصد پورو ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد اٿم ته ستر جي ڏھاڪي
تائين حج لاءِ عام ماڻھو بحري جھاز ۾ سفر ڪندا ھئا جن ۾ ٻن جھازن جا نالا ورتا
ويندا ھئا. ھڪ سفينه حجاج ۽ ٻيو سفينه عرب. گھٽ ڀاڙي سان عام ماڻھو سعودي عرب پھچي
ويندو ھو. ٻيو ته بحري جھاز ۾ کوڙ سامان کڻڻ جي گنجائش ھئي تنھن ڪري ھو دل کولي
سامان آڻيندا ھئا. اڄ به جيڪڏھن ان جھاز راني تي ڌيان ڏجي ته ماڻھن کي سستي حج جي
سھوليت مھيا ٿي سگھي ٿي. ان سان گڏ دبئي، ايران ۽ ڪتيرن عرب ملڪن سان گڏ مشرق ۾ انڊيا،
بنگلاديش ۽ انھن کان اڳتي ملڪن ڏانھن سستي سفر سان گڏ سير تفريح لاءِ ڪروز شپ جي
سروس ھلي سگھي ٿي. ھي ھڪ وڏو ڌندو به آھي ته عام ماڻھو لاءِ سستو سفر. اھڙن موقعن
ھجڻ جو به اسان جي سرڪار کان ويندي ڪاروباري ماڻھو فائدو ڪو نه ٿا وٺن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اسان عجيب ماڻھو آھيون. موٽر سائڪل آئي ته سائيڪل
جي سواري تمام گھڻي گھٽجي ويئي. جڏھن ھوائي سفر ۾ وسعت آئي ته بحري جھازن جو سفر بند
ئي ٿي ويو. اسان جو عام ماڻھو مالي لحاظ کان ايترو خوشحال ڪونھي پوءِ به ڪنھن سستي
وسيلي تي سندس اک ئي ڪانه ٿي ٻڌي.. دنيا ٻيڙين کان بحري جھاز کان جنگي جھاز ۽
آبدوز تائين پھچي ويئي. اسان ان صنعت ۾ اڳتي ته ڪو نه وڌياسين پر ٻيڙين ٺاھڻ جي
اھا صنعت جتان عرب ملڪن جا ماڻھو به اچي ٻيڙيون ٺھرائيندا ھئا سا زوال پذير ٿي چڪي
آھي. بحري جھازن ٺاھڻ جو ھڪ ئي ڪارخانو ڪراچي شپ يارڊ ٺھيو جنھن ۾ ڪي ڳڻڻ جيترا
جھاز ٺھيا پر شپ بريڪنگ ۾ سو اسان دنيا ۾ ٻئي نمبر تي به پھچي ويا ھئاسين. يعني بحري
جھاز ٺاھڻ ۾ ٻين کان پوئتي باقي جھاز ٽوڙڻ ۾ ٻين کان اڳتي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھال شھر کان باھر
ھو ان ڪري پارڪنگ به ڪشادي ھئي. جتي گاڏيون پارڪ ڪري اندر وياسين ته ميزبانن مان عبدالستار
ھاليپوٽو ۽ ڊاڪٽر مقبول مھمانن جو آڌرڀاءُ ڪندي نطر آيا. اسان سان مليا ته اسان
کين مبارڪ ڏني جنھن کان پوءِ ھنن اسان کي اسٽيج ويجھو ھڪ ٽيبل تي ويھاريو جتي ڪيترن
دوستن جي ويھڻ تي محفل مچي ويئي. ماضي ۾ شادي جي تقريب منعقد ڪرڻ ۾ جتي کوڙ ڪم ڪار
ھوندو اتي گھڻا ماڻھو ان ڪم ڪار جو حصو ٿي ھڪ ٻئي جي مددگار ٿي ھٿ ونڊائيندا ھئا. ان
سان ڪاڄ جي انتطامن دوران پاڻ ۾ گھڻو وقت گذارڻ جو موقعو به ملندو ھو. زرعي سماج ۾
وقت به گھڻو ھو تنھنڪري ماڻھو ھڪ ٻئي کي وقت به ڏيندا ھئا. ھاڻ ته ڪاڄ جو معمول
دعا سلام ڪرڻ ۽ ماني کارائڻ تائين محدود ٿي ويو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان تقريب جي پڄاڻي
تي حيدرآباد لاءِ روانا ٿياسين. ان ڪاڄ ۾ حيدرآباد سان تعلق رکندڙ اسان جو دوست
طفيل ميمڻ به شريڪ ھو. واپسي تي گڏ سفر ڪيوسين موڪلائڻ مھل ھن اسان کي صبح جو وٽس
نيرن ڪرڻ جو چيو. پر خلوص ماڻھو آھي ان ڪري سندس نيرن جي دعوت قبول ڪئي سين. مقصد ھن
سان چار گھڙيون گذارڻ به ھو. اسان رات حيدرآباد ۾ ترسياسين، صبح جو اسرا ڪالوني ۾
ھن جي گھر پھتاسين ته ھن اسان جي ٻي سنگت مان نرينجن راڄاڻي، گھنشام راڄاڻي، ڊاڪٽر
حليم مگسي کي به گھرايو ھو. سنگت سان رھاڻ دوران نيرن ڪئي سين جيڪا سندس ۽ اسان جي
پسند جي کاڌن تي ٻڌل ھئي. تنھنکان پوءِ سنگت کان موڪلائي واپس ڪراچي روانا ٿياسين </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي پروگرام جا
ڏينھن ويجھا ٿي رھيا ھئا تنھنڪري پروگرام جي تيارين ۾ مصروف رھڻ لڳاسين. ان سلسلي
۾ ھڪ ڏينھن مشرق سينٽر ۾ سنڌ لتريچر فيسٽيول جي آفيس وڃي نصير گوپانگ ۽ زھيب ڪاڪا
سان ملڻو ھو. ھنن سان ملڻ جو ڏينھن ۽ وقت طي ٿيل ھو تنھن ڪري ھو اسان جي انتطار ۾
ھئا. مان ۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي مقرر وقت تي اتي پھتاسين. ھي ٻئي نوجوان باصلاحيت آھن،
اٽل ارادي سان ڪم جي شروعات ڪري وڃي پار پوندا آھن. ڪنھن مقصد جي ڪاميابي لاءِ ھڪ
گول ۽ ٻيو اڻ ٿڪ محنت ڪاميابي جي امڪانن کي وڌائي ڇڏي ٿي. جيڪڏھن ناڪامي به ٿئي ته
اھا انسان کي ڪافي سيکاري ٿي. تجربو ان شي جو ئي ته نالو آھي. تجربي ۾ ڪاميابيون ۽
ناڪاميون ٻئي ھجڻ ته پوءِ ئي انسان متوازن طريقي سان اڳتي جو سفر جاري رکي سگھندو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد اٿم ته نوڪري
دوران ڪم ڪار سانگي ڪيترن اھڙن ماڻھن سان ملاقات ٿيندي ھئي جيڪي ڪاروباري ۽
جھانديدھ ھئا. ھڪ ڏينھن اھڙي ھڪ ھمراھ سان تعارف ۽ ڪچھري ٿي. پھرين ملاقات ھئي
جنھن ۾ ھڪ ٻئي سان تعارف ۽ پوءِ تفصيلي گفتگو ٿي. مون پنھنجي تعليم، نوڪري، ۽
پروموشن وغيرھ جو ذڪر ڪيو. اھو ٻڌي ھن وراڻيو ھو ته تنھن جو مطلب تون اڃا مڪمل ڪو
نه آھين. اھو وري ڪيئن مون کانئنس پڇيو تنھن تي وراڻيائين ته تو ڪا ناڪافي ڏٺي ئي ڪونھي
يا ان جو ذڪر ڪو نه ڪيو اٿئي تنھن مان سمجھان ٿو ته تنھنجي شخصيت اڃا نامڪمل آھي. جڏھن
تون ڪي ناڪاميون ڏسندين ته پوءِ ئي تنھنجي سوچ متوازن ٿيندي. ان ڪري ئي حضرت علي
جو قول آھي ته مون ناڪامين مان ئي رب جي وجود کي ڄاتو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نوجوانن وٽ پھتاسين
ته بيحد قرب سان مليا، اسان سندس ڪم ڪار ۽ ڪاوشن جي تفصيل ڄاڻڻ چاھي جيڪا ھنن ٻڏائي
۽ ان ڏس ۾ وڌيڪ ڪوششن جي حوالي سان پرعزم نظر آيا. ان سفر ۾ جتي ھنن کي ڪي اھرا
ماڻھو مليا جيڪي سندن مددگار ٿيا ته ڪي اھڙا به مليا جن پنھنجي عملن سان ھنن جي ڪم
۾ رنڊڪون وڌيون. ڪي وري سندن ڪاميابين ۾ مفت جا حصيدار ٿي ويا آھن ته ڪي وري
ھوريان ھوريان سندن ڪاميابين تي قبضو ڪرڻ جي ڪوششن ۾ آھن پر ھو انھن سڀني کي
نظرانداز ڪري پنھنجي ڪم تي ڌيان ڏيندا ٿا اچن. بھرحال ڏکياين جي باوجود ھي نوجوان
پنھنجو ڪم ڪندي اڳتي وڌي رھيا آھن. سندن ڪاميابين جا تفصيل ٻڌي خوشي ٿي ۽ سندن عزم
کي ڏسي مٿن فخر ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڏينھن واري ڪچھري
۾ ھنن اسان جي پروگرام کي ترتيب ڏيڻ ۾ پنھنجي راءِ ڏيڻ سان گڏ ڪي نالا ڏنا جيڪي ان
پروگرام ۾ مقرر طور ته ڪي ايوارڊ ڏيڻ جي لائق ھئا. سندن مدد سان اسان انھن ماڻھن
سان رابطا ڪري انھن کان پروگرام ۾ شرڪت جي پڪ ورتي سين. ان سان گڏ اسان پنھنجي رٿيل
پروگرام جي ميزباني واري ذميواري به نصير گوپانگ کي ڏني جيڪا ھن خوشي سان قبول ڪئي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ملاقات جي پڄاڻي تي
ڊاڪٽر شاھد قريشي موڪلائي روانو ٿيو ته مان ان ئي بلڊنگ ۾ ميٽرو ون ٽي وي چينل جي
آفيس ڏانھن روانو ٿيس. ان ٽي وي چينل جي ھڪ پروگرام جو ميزبان امتياز مير ھو جنھن
اڄ شام جو مون کي ھڪ مذاڪري ۾ ويھڻ لاءِ چيو ھو جيڪو ملڪ جي سياسي صورتحال متعلق
ھو. مان اتي پھتس ته امتياز مير مليو جنھن سان ٿوري دير پروگرام کان اڳ خبرون
چارون ٿيون. وقت ٿيڻ تي اسٽوڊيو ۾ وياسين. ان ڏينھن واري مذاڪري ۾ مکيه اسپيڪر
سينيٽر ڊاڪٽر ڪريم خواجه ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پروگرام دوارن
ميزبان ان کان ئي گھڻا سوال ٿي ڪيا. ان سان گڏ ھن ھڪ پي ٽي آءِ جي ۽ ٻئي پارٽي جي
سياستدان کي به لائين تي وٺي ھلندڙ گفتگو تي سندن خيال معلوم ڪيا. مون کان ھن
پروگرام دورام ٽي چار سوال ڪيا جيڪي گھڻو ڪري ڪئناڊا جي سياسي نظام متعلق ھئا. شايد
ھن سمجھيو پئي ته ھي ٻاھر جي رھڻ واري کي ھتان جي حالتن ۽ مقامي سياست جي ڪھڙي خبر.
مون به جيڪو ڪجھ پڇيو ويو انھن جي جوابن تائين پنھنجي گفتگو محدود رکي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو اخبارون
ھجن يا ٽي وي پروگرام انھن ۾ اھو ڪجھ زير بحث ايندو آھي جنھن جي گھڻو ڪري ھر ڪنھن
کي خبر ھوندي آھي. پنھنجي ملڪ جي ڪچھري ھجي، اخبار جون خبرون يا ڪالم ھجن، ٽي وي
جا مذاڪرا ھجن سي روزمرھ جي گفگتو جي ارد گرد ھوندا اھن فرق ايترو ھوندو آھي جو
نمائندا ان کي ترتيب ڏئي پيش ڪندا آھن ۽ ڪچھري ۾ اھي بي ترتيب ڳالھايا ويندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پروگرام جي پڄاڻي
تي امتياز مير کان موڪلائي نڪتاسين ته بلڊنگ کان ٻاھر ايندي ڪريم خواجه سان گفتگو ٿيندي
رھي. ھن ٻڌايو ته سندس ٻه بار به ڪئناڊا ۾ رھندا آھن جن سان ملڻ سانگي مان به ايندو
رھندو آھيان. مون کيس ايندڙ ڀيري اچڻ تي اتي ملڻ جو چيو جنھن جو ھن واعدو ڪيو. ھن
مون کي چيو ته ڪراچي ۾ ترسڻ دوران ڪو ڪم ڪار ھجي ته مون کي ياد ڪجو. خيرسگالي جي
ان ڏي وٺ کان پوءِ مکيه دروازي تي ھڪ ٻئي کان موڪلايوسين. ھو پنھنجي ڪار ۾ ھليو
ويو. مون پنھنجي پروگرام موجب ڪريم جي ٽئڪسي گھرائڻ لاءِ فون ڪرڻ شروع ڪيا پر ڪو
جواب ڪونہ. ڪراچي شھر ۾ ڪريم جون ايتريون ٽئڪسيون آھن جو فون ڪرڻ جي دير ھوندي آھي
پر اڄ پھرين ڀيرو ٽئڪسي نه ٿي ملي. ڪرڪيٽ راند سبب ھن روڊ تي ٽرئفڪ جام ھئي ۽ گاڏين
جو ھلڻ مشڪل ھو. ان ڏکيائي سبب شايد گاڏيون ھن طرف نه پئي آيون جو ھيڏانھن اچڻ جو
مطلب ٽرئفڪ ۾ ڦاسڻ جي برابر ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن فون تي ٽئڪسي
ملڻ جي ڏکيائي محسوس ڪيم ته مجبور ٿي گھٽي ۾ ھيڏي ھوڏي ڏسي ڪنھن رڪشا تي واپس فليٽ
تي وڃڻ جو سوچيم. ٽي چار رڪشا وارا ته ويجھو گراھڪ ملڻ جي چڪر ۾ ھئا پر ھڪ رڪشا
وارو ملي ويو جنھن ڪرايو وڌيڪ ٻڌايو پر مان جيڪو چيائين سو ڏيڻ لاءِ تيار ٿي ويھي
رھيس. پوءِ ته ھن جي ڪاريگري ھئي گاڏين وچان، ڪٿي پاسي مان گھمائي ڦيرائي نيٺ اچي ڪينٽ
اسٽيشن ويجھو اسان جي فليٽ تي پھتو. ھوا به خوب لڳي ۽ سڄو سفر دعا ڪندو آيس ته خير
سان پھچان. ھن جي جھڙي ڊرائيونگ ھئي ته خوف پئي ٿيو ته ھي ڪٿي رڪشا نه وڃي ھڻي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽي وي پروگرام جي
حوالي سان ان کان اڳ آواز ٽي وي جي پروگرام ۾ شريڪ ٿيا ھئاسين جنھن ۾ مان ڊاڪٽر
شاھد قريشي، مبشر ملڪ سان گڏ پنجاپ جي ھڪ يونيورسٽي مان اڳوڻو پروفيسر جيڪو آسٽريليا
۾ به ڪم ڪري چڪو آھي سو شريڪ ھو. پروگرام جي ڊائريڪٽر مريد ڄامڙي سان پراڻي دعا سلام
اھي تنھن اسان کي پروگرام ۾ اچڻ جي ڪوٺ ڏني ھئي. پروگرام جي ميزبان سندس نياڻي
شازيه ڪريم ھئي جنھن سان ڪيترن پروگرامن ۾ شريڪ ٿي چڪا آھيون. شازيه کي گفتگو تي
عبور آھي ۽ ھوءِ موضوع ۾ گھرو وڃي پروگرام جي ضرورت موجب ماڻھن کان وڌ ۾ وڌ ڄاڻ وٺڻ
واري فن رکي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پروگرام ۾ اسان ٻاھر
رھندڙن کان ته گھڻو ڪري ساڳيا سوال ته ڪجھ سوالن کي تبديل ڪري ڪيا ويندا آھن جن جا
جواب ڏئي ڏئي اسان به ان رخ کي سمجھي ويا آھيون. سوال اھي ته ماڻھو باھر ڪيئن وڃن،
ڪئناڊا ڪيئن اچن، ھتي جو جھان ۾ ڪيئن بھتري ايندي، ڪٿي ٻاھر جي دنيا سان ھتان جي
حالتن جو تجزيو. سنڌ جي ڪلچر ۽ ٻولي کي روشناس ڪرائڻ ۽ اتي زندھ رکڻ لاءِ ڪوششون
وغيرھ. ظاھر آھي ته سنڌ جي ماڻھن کي اھو ڏسڻو آھي ته پنھنجا ماڻھو باھر وڃي سنڌ جي
محبت کان غافل ته ڪو نه ٿيا آھن. يا ھو ديس لاءِ ڇا ڪري سگھن ٿا. ھنن جو اميدون
جائز آھن ۽ اسان کي پنھنجو فرض ياد ھوندو آھي جنھن تي عمل لاءِ وس آھر ڪوششون ڪندا
رھندا آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان پروگرام جي پڄاڻي
تي ٻڌايو ويو ته آواز ٽي وي جو چيف فيض بروھي صاحب پنھنجي آفيس ۾ توھان جو انتظار ٿو
ڪري. اسان سڀ مريد ڄامڙيي سان گڏجي سندس آفيس ۾ وياسين جتي رزاق سروھي، امتياز مير
به موجود ھئا. فيض بروھي ۽ سنگت دل سان ڀليڪار ڪيو. اتي چانھن جي ڪوپ تي خبرون
چارون ٿيون. فيض بروھي صاحب جو تعلق وارھ جي علائقي سان آھي جيڪو اسان جو به تر
آھي. ھر علائقي جي ماڻھن جي رھڻي ڪھڻي، طور طريقا ھڪجھڙا ھوندا آھن تنھن ڪري انھن
سان ملڻ تي انھن کي سمجھڻ ۽ انھن سان ذھني ھم آھنگي سولي ٿي ويندي آھي. بروھي صاحب
جو تعلق پڙھيل لکيل خاندان سان آھي ۽ ان سان گڏ ذاتي حوالي سان مھذب، مانائتو ۽ ٻئي
کي عزت ڏيڻ وارين خوبين وارو آھي. ھو سال به اڳ سانا جي ڪنوينشن ۾ واشنگٽن ڊي به اچي
ان ۾ شرڪت ڪري چڪو آھي. ان حوالي سان به ڪن يادگيرين کي ساريو ويو. ھڪ ته ٽي وي جھڙي
اداري سان سلھاڙيل ھئڻ ۽ دنيا کي ڏسڻ ڪري سندس خيالن ۾ وڌيڪ وسعت اچي ويئي آھي
جنھن سان ملڻ ۽ رھاڻ ڪرڻ سٺو ٿي لڳو. ھن ڪنھن ڏينھن ڊنر تي گڏجڻ جي دعوت ڏني جنھن
تي اسان کيس چيو ته پاڻ صلاح ڪري ان جو ڏينھن مقرر ڪنداسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان شام جي وقت
مشرق سينٽر مان واپس فليٽ تي پھتس. ٿوري دير ويٺس ته ڊاڪٽر طاھر قريشي جو فون آيو
تنھن مصروفيت جو پڇو. کيس وراڻيم ته واندو آھيان. چيائين ته پوءِ نائين بجي تيار
رھجو ته پاڻ ڊنر تي ھلنداسين. مان پوئين قسطن ۾ ڊاڪٽر طاھر قريشي صاحب جو تعارف ڪرائي
چڪو آھيان ته ھو سنڌ ھڪ عاشق سائين حفيظ قريشي جو فرزند آھي ۽ ڪليڪٽر ڪسٽم جي عھدي
تي فائز آھي. نائين بجي طاھر قريشي صاحب آيو ته ھن سان گڏ ٻه سي ايس ايس آفيسر به ھئا
جن مان ھڪ سندس ئي کاتي ۾ ڪليڪٽر ڪسٽم ھو ته ٻيو وري سنڌ حڪومت ۾ سيڪريٽري ھو. انھن
سان تعارف ٿيو تنھن کان پوءِ اھو طي ٿيو ته اڄ مڇي کائڻ ھلجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ھلندي ڪياماڙي
روڊ تي پھتاسين جتان ٿوري پنڌ تي ھڪ گھٽي وٽ راشد بنگالي مڇي جو بورڊ لڳل ھو. ڊاڪٽر
طاھر قريشي صاحب ان گھٽي ۾ گاڏي ڊرائيو ڪندي داخل ٿيو. اندر گھٽي ۾ رش لڳي پئي ھئي.
پارڪنگ ڀريل ھئي تنھنڪري اسان کي گاڏي بيھارڻ جي جاءِ نه پئي ملي. ان انتظار ۾ ته ڪو
گاڏي ڪڍي ته ان جاءِ تي اسان پارڪ ڪيون ان ڪوشش ۾ ڪي پندرنھن منٽ لڳي ويا. ڪافي ڪوشش
کان پوءِ گاڏي بيھاري اڳتي وڌياسين. ان ننڍي گھٽي جو ھڪ حصو پارڪنگ ته ٻيو ماڻھن
جي ويھڻ لاءِ باھر ۽ اندر ڪمرن ۾ جاءِ ھئي. غور ڪيم ته ڪو فرنيچر به معياري ڪو نه ھو
پر ان جي پرواھ بنا ماڻھن جو ڌيان مڇي کائڻ ڏانھن ھو. آخر ۾ مڇي جي آرڊر ڏيڻ ۽
پويان ان جي تياري جو بندوبست ھو. گھٽي ۾ ايتري رش جو ميلي جو منظر پئي لڳو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان کان اڳ به ڪن
دوستن ان مڇي جي دڪان جي تعريف پئي ڪئي. اسان ويٺاسين ته طاھر صاحب ۽ ٻيو سندس
دوست وڃي مختلف قسم جي مڇين جا آرڊر ڏئي آيا. ٽن قسمن جي مڇي ترجي آئي. اسان به پوري
ڪوشش ڪئي پر کٽائي ڪو نه سگھياسين. رھيل مڇي پيڪ ڪرائي نڪتاسين. رات دير تائين ھي ڌنڌو
ھلي ٿو جنھن ۾ ھڪ ٽيبل تي ھزارين رپين جي مڃي جو آرڊر ڏنو وڃي ٿو. سندس ھن ڌنڌي
مان ڪمائي جو اندازو لڳائي سگھجي ٿو. ڪروڙن جي آبادي جي شھر ڪراچي ۾ مکيه تفريح کاڌو
کائڻ آھي. جنھن جو ھوٽل جي ھلي پوي ته مالڪ رات جو پئسن ميڙڻ ۾ پورو رھي ٿو. کاڌي
جو ھڪ ڊش جي مقبوليت مالڪ کي امير ڪري ڇڏي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪراچي شھر ۾ ھزارين
پٺاڻ اڦراٽو ۽ چانھن مان سٺي ڪمائي ڪري ٿا وڃن. ڪن ھوٽلن جي ڪڙاھي مشھور ٿئي ٿي، ڪنھن
جي مٺائي ته ڪنھن جو بروسٽ، برگر يا پيزا. بندو خان چڪن تڪن جي دڪان مان عاليشان
ھوٽل تائين پھتو. تنھن کان پوءِ ملڪ کان ٻاھر دنيا جي ٻين ملڪن تائين ھي ڌنڌو پھتو.
درياھ جا پاسا ھجن يا سامونڊي ڪنارا ھجن مڇي مارڻ، پچائڻ ۽ کائڻ اسان جو ڪم رھيو
آھي. پر اسان پنھنجو جھان محدود رکندا رھيا آھيون ان خال کي شھر جو ماڻھو اچي ڀري ٿو
جنھن کي ڪاروباري گر اچن ٿا. سي مڇي جي ڪاروبار مان وڏي رقم ڪمائي ٿا وڃن. جڏھن سنڌي
ماڻھو ۾ به اھو ڪاروبار جو جنون ٿيو ته ھو ڪراچي شھر ۾ اربين رپين جي ڌندن ۾
حصيدار ٿيڻ تي خوشحال به ٿي ويندا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جيترا ياري
دوستي ۾ دريا دل آھيون، پنھنجي ذات ۾ ادارا آھيون ان سوچ جو ھڪ حصو به ڪاروبار تي
لڳايون ته ھوند سنڌي ماڻھو گھڻو خوشحال ٿي وڃي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عطاءُ الله ملاح
اسان جو دل گھريو دوست آھي جيڪو ڪئناڊا جي شھر ايڊمنٽن ۾ رھندو آھي پر سياري جا
چار مھينا ھو حيدرآباد ۾ گذاريندو آھي. ان ڊگھي وقت رھڻ جا سبب پنھنجي خاندان، مائٽن
جي سار سنڀال لھڻ، ڪي خير جا ڪم ڪرڻ سان گڏ يارن دوستن سان وقت گذارڻ ھوندا آھن. انھن
مان يارن دوستن سان چوياري ۾ ھو وڌيڪ وقت لڳائيندو آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انسان تي ڪو جذبو جڏھن
حاوي ٿي وڃي ٿو ته اھو نشي وانگر ٿي وڃي ٿو جنھن جي نه ملڻ تي انسان بيچين ٿئي ٿو.
ياري دوستي ۾ وقت گذارڻ به گھڻن جي ڪمزوري بڻجي وڃي ٿو. دوست اھو ماڻھو آھي جنھن
کي خوبين ۽ خامين سان گڏ قبول ڪجي ٿو. ٻئي جي خامين تي کلي تنقيد ڪئي وڃي ٿي پر
دوست جي خامين کي نظر انداز ڪيو وڃي ٿو يا کيس پيار سان سڌرڻ جي ھدايت ڪبي آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھا به حقيقت آھي ته
دل گھريا دوست جن سان اندر اورجي سي ٿورا ھوندا آھن، ڪي دوستي جي سرڪل ۾ ھوندا آھن
ڪي وري ملڻ جلڻ وارا. معاشري ۾ ڪن تي شفقت، ڪن جي تربيت، ڪي محفل ۾ ويھڻ وارا سي سڀ
ڪو دوست ڪو نه ھوندا آھن آمريڪا جي مشھور ٽي وي اينڪر ۽ ھڪ بااثر عورت اوپرا ونفري
موجب سندس فقط ٽي دوست آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انسٽاگرام اسٽار ۽
نالي واري ڳائڻي سيلينا گوميز موجب سندس ٽي دوست آھن جن سان ھوءِ دل جو حال اوري
سگھي ٿي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مشھور اداڪار ميٿيو
ميڪونئوگي جو چوڻ آھي ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن جي اداڪاري جي ڪيريئر دوارن چند رازدان دوست ٺھيا.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منير نيازي به واھ
جو چيو آھي تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">دوست ہوتا نهیں ہر ہاتھ ملانے والا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عطاءُ الله ملاح اسان
سان رابطي ۾ به ھو ته ميل ملاقاتون به ٿينديون رھيون. ھن جي خواھش ھئي ته ڊاڪٽر
مقبول ھاليپوٽي ۽ اسان سنگت جي مان ۾ حيدرآباد شھر ۾ گڏيل دعوت ڪري. ھن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري تي حيدرآباد شھر ۾ اھو پروگرام رکي
اسان کي دعوت ڏئي ۽ شريڪ ٿيڻ لاءِ زور ڀريو. اسان کيس چيو ته اسان پنھنجي فنڪشن جي
تيارين ۾ آھيون جنھن ۾ چند ڏينھن وڃي بچيا آھن تنھن ڪري ھن دعوت کي منسوخ ڪر. اسان
گھڻو ئي زور ڀريو پر اسان جي ھڪ به نه ھلي. دعوت ڇاڪاڻ ته اسان جي مان ۾ ھئي تنھنڪري
شرڪت جو فيصلو ڪيوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">دعوت واري ڏينھن ڊاڪٽر
شاھد قريشي اچي ڪو نه سگھيو مبشر ملڪ بنگلا ديش ويل ھو تنھن ڪري مان ۽ عبدالجبار
لاشاري حيدرآباد وڃڻ لاءِ تيار ٿياسين. اسان سوچيو ته وڃڻو ته آھي تنھنڪري ڇو نه ٿورو
جلدي نڪرون ته جيئن حيدرآباد ۾ ڪن دوستن سان ملاقات ڪري وٺون. جلد روانا ٿي منجھند
ڌاري حيدرآباد شھر ۾ پھتاسين. رستي ۾ ئي عبدالصمد سومرو سان رابطو ھو جنھن کي چيم
ته سڌو ان ھوٽل تي اچون ٿا جيڪو تازو نوجوان وسيع الرحمان سومري ورتو آھي. سڀ کان
پھريان عبدالصمد سومرو جيڪو سندس عزير آھي، برادري ۽ سنگت جو مکيه ڪردار آھي سو
اچي مليو. تنھن کان پوءِ ٽي ڀائر مطيع الرحمان، رفيع الرحمان ۽ وسيع الرحمان سومرو
به اچي پھتا. ھنن جو چاچو منھنجو نياڻو ڊاڪٽر قدوس الرحمان سومرو ڪئناڊا ۾ رھي ٿيو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وسيع الرحمان سومري
تعليم مڪمل ڪري پرائيويٽ اداري ۾ نوڪري شروع ڪئي جتي ھو چڱي پوزيشن ۾ ھو پر سندس ذھن
ڪاروبار طرف ھو تنھن نوڪري کي خيرآباد چئي اچي زم زم نالي ھوٽل خريد ڪيائين. ڄامشوري
روڊ تي ھي ھوٽل ھلندڙ ھو جنھن کي ھن وڌيڪ ڌيان سان ھلائڻ شروع ڪيو آھي ته ان جو ڌنڌو
۽ اپت به وڌي آھي. سنڌي نوجوانن ۾ حوصلي سان اھڙن قدم کڻڻ جو رحجان گھٽ آھي. جڏھن
سنڌ جو نوجوان نوڪري جي سحر مان نڪري ٿوري رسڪ کڻي وڌيڪ محنت کي قبول ڪري ڌنڌن ۾
گھرندو ته مالي لحاظ کان وڌيڪ مستحڪم ٿي معاشري ۾ گھڻ رخو ڪردار ادا ڪندو. ڪو وقت
ھو جو سنڌ جي ٻھراڙي جو ماڻھو زرعي سماج مان نڪري شھرن ڏانھن آيو ھو ته ان کي نوڪري
اھو وسيلو ھو جيڪو تعليم جي بنياد تي بنا سيڙپ جي روزگار جو ذريعو بڻيو. پر اھو
دور گذري ويو ھاڻي شھر ۾ رھندڙ نوجوانن کي شھري ڌنڌن ۾ داخل ٿيڻو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وسيع الرحمان جي ان
فيصلي ۽ ڪوشش کي ساراھڻ سان گڏ سندس ھمٿ وڌايم. ان دوارن عبدالصمد سومري جا ڪي
دوست به اچي ان گڏجاڻي جو حصو ٿيا جيڪا ھوٽل جو ھڪ ھال خالي ڪرائي ان ۾ رکي ويئي
ھئي. عبدالصمد سومرو سنڌ حڪومت جي ليبر کاتي ۾ جوائنٽ ڊائريڪٽر آھي. بيحد يار باش
۽ مھمان نواز آھي جنھن خدمت ڪرڻ ۾ ڪا ڪسر نه پئي ڇڏي. لنچ ۽ تواضع جي پرتڪلف دور ۽
رھاڻ جي پڄاڻي تي سنگت کان موڪلايوسين ته جيئن بي سنگت سان ميل ملاقات ڪريون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ٻئي ملاقات
ڊاڪٽر نويدا ڪٽپر سان رکيل ھئي. اسان ڪراچي ۾ رٿيل پنھنجي فنڪشن ۾ سنڌ جي اڀرندڙ ٽيلينٽ
کي خيالن جي اظھار جو موقعي ڏيڻ لاءِ ڪن باصلاحيت نوجوانن ۽ وچولي عمر جي ماڻھن جي
لسٽ ٺاھي ھئي جنھن ۾ ڊاڪٽر نويدا به شامل ھئي. ان سان فون تي رابطو ٿيو ھو پر ان
سان پنھنجي تنظيم جو تعارف، فنڪشن ۾ سندس گفتگو جو موضوع وغيرھ تي ويچار ونڊڻا ھئا.
کيس ٻڌايم ته اڄ حيدرآباد اچون پيا جيڪڏھن توھان وٽ وقت ھجي ته ٿوري دير ملاقات ڪريون.
وراڻيائين ته ضرور منھنجي گھر اچجو ته اتي ملنداسين. ماني وغيرھ کائڻ لاءِ چيائين
پر اسان کيس چيو ته گھڻين مصروفيتن سبب توھان وٽ ٿوري دير ويھي خبرون چارون ڪندي
چانھن جو ڪوپ پيئنداسين. سندس گھر قاسم آباد ۾ واڌو واھ روڊ جي لڳ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر نويدا ڪٽپر
سنڌ يونيورسٽي جي شعبي انسٽيٽيوٽ آف بزنس ايڊمنسٽريشن ۾ اسسٽنٽ پروفيسر آھي. ھن ساڳئي
ئي اداري مان ايم بي اي جي ڊگري حاصل ڪئي ھئي، اقرا يونيورسٽي مان ايم فل ڪري پوءِ
ملائيشيا جي ملايا يونيورسٽي مان پي ايڇ ڊي ڪيائين. ھن تعليم رڳو ڊگري حاصل ڪري نوڪري
ڪرڻ تائين محدود ڪو نه رکي پر ھوءِ ان شعبي ۾ لاڳيتو ڪم ڪندي رھي ٿي. ھن پنھنجي
بزنس جي فيلڊ ۾ اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> معياري مضمون لکيا آھن جيڪي گوگل اسڪالر اڪائونٽ ۾ ڏسي ۽ پڙھي سگھجن ٿا. ھن
سماجي بھتري واري سوچ سان سوشو پوليٽيڪل، تعليم، وومن ڊولپمينٽ. معاشيات جي موضوعن
تي ڪيئي مضون لکيا آھن. ھوءِ علم جي طلب ۾ بزنس جي شعبي کان اڳتي وڌي قانون جي
شعبي ۾ ايل ايل بي ڪري ان ۾ وڌيڪ اعلي ڊگريون حاصل ڪرڻ جي جستجو ڪري رھي آھي ھوءِ پيشيوارڻي
ڪمن ڪارن سان گڏ شاعري به ڪندي آھي. سندس شاعري جا ٻه ڪتاب سنڌي ۽ اردو ٻولين ۾ ڇپيل
آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سندس مٿين مضبوط
پروفائيل سبب ئي اسان کيس اسڪالا جي پروگرام ۾ اڀرندڙ سنڌ واري سيشن ۾ اسپيڪر طور
چونڊ ڪئي ھئي. ھن سيشن متعلق ڄاڻ وٺي پوءِ اھو به پڇيو ته توھان مون کان ڪھڙي
عنوان تي خيالن جو اظھار چاھيو ٿا. ھن ڄاڻڻ پئي چاھيو ته ھوءِ ڪھڙي موضوع تي تياري
ڪري اچي. اسان جي تفصيل ٻڌائڻ تي سندس سوچ سيشن ۽ گفتگو تي واضح ٿي ويئي. ملاقات ۾
مون کيس پنھنجي آتم ڪٿائي ڪتاب مان ۽ منھنجو جھان جي اعزازي ڪاپي ڏني. موڪلائڻ مھل
ھن اسان کي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري تي ڪراچي ۾ رٿيل اسان جي پروگرام ۾ اچڻ ۽ تقرير ڪرڻ جي پڪ ڏئي. جنھن
کان پوءِ اسان سندس ٿورا مڃي اتان روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻاھر نڪري طي ڪيوسين
ته باقي وقت ۾ عبدالجبار پنھنجي ڪن عزيزن سان ملڻ ويندو ته مان وري پنھنجي ھڪ دوست
قربان ڪولاچي سان ملڻ ويندس. مون قربان سان رابطو ڪيو سو اچي مون کي وٺي ويو. قربان
ڪولاچي ڪجھ وقت اڳ اچي حيدرآباد شھر وسايو آھي. اڳ ھو ميھڙ شھر ۾ رھندو ھو جتي
سندس ريئل اسٽيٽ جو ڪاروبار ھو. ڪاڇي جي علائقي جي ھڪ ڳوٺ سان تعلق رکندڙ ھي
نوجوان گھڻو علم ته حاصل نه ڪري سگھيو پر ڪامياب ڪاروباري ماڻھو ضرور بڻيو. وڏو ٿيو
ته ميھڙ شھر ۾ اچي رھڻ لڳو جتي ريئل اسٽيٽ جي ڪاروبار تي ڌيان ڏئي ھوريان ھوريان
ان ۾ محنت ڪندو رھيو. ان ڪم ۾ کيس ڪافي فائدو ٿيڻ لڳو ۽ ھو پنھنجي پيرن تي بيھي
ويو. پوءِ ان ڌنڌي ۾ واڌارو ڪندو ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھو اوچتو حيدرآباد
شفٽ ٿي ويو.. ان خبر پوڻ تي سوچيم ته ميھڙ ۾ سندس ڄاڻ سڃاڻ ھئي ھتي وڏي شھر ۾ سندس
ڌنڌو ھلي الائي نہ. ھن ڀيري وٽس ويس ته ٻڌايائين ته ھتي واڌو واھ واري روڊ تي ھڪ
ننڍو شو روم کوليو اٿم. ان سان گڏ ريئل اسٽيٽ جو ڪم ڪريان ٿو. سندس گھر ڪشادو جنھن
جي مٿين حصي ۾ سندس بار رھن ٿا ھيٺيون حصو خالي آھي جيڪو اوطاق ۽ مھمان خانو آھي. جيترو
قسمت جو ڌڻي آھي اوترو وري سخي آھي. مھمان نوازي ۾ ھٿ جو کليل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ذرا سوچيو سنڌ جي
پوئتي پيل علائقي جي ٻھراڙي مان نڪرندڙ ھڪ نوجوان پنھنجي حوصلي، ڪوشش سان حيدرآباد
شھر ۾ ڪاروبار ڪري سکيو ستابو رھي ٿو. ڳالھ حوصلي، ڪم ۾ ھٿ وجھڻ ۽ ڪوشش ڪرڻ جي آھي
پوءِ ڪاميابي يقيني آھي. سچائي سان ڪنھن ڪم تي وقت لڳائڻ سان ئي ڪاميابي ملندي آھي.
سنڌ جي نوجوانن کي اھڙي سوچ رويو ۽ حوصلي جي ضرورت آھي. ڪاروبار لاءِ سرمايو
بنيادي ضرورت ضرور آھي پر ان کان به وڌيڪ ذھن ۽ ڪوشش اھم عنصر آھي. زندگي ۾ ڪيئي
ماڻھو مليا جيڪي غريب ھئا پر ڪامياب ڪاروباري ان ڪري بڻيا جو ھنن ڌيان ڏنو ء۽ پوري
فوڪس سان ڪم ڪندا رھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قربان ڪولاچي سان ڪافي
دير ڪچھري ڪيم، جيتونيڪ ويندي ئي کيس ٻڌايم ته مان ماني کائي، چانھن پي آيو آھيان
پر ھو پنھنجي مھمانوازي واري سوڄ ھيٺ ھڪ نه ته ٻئي تواضع ڪرڻ لاءِ چوندو رھيو ۽ ڪجھ
نه ڪجھ کارائي ئي ڇڏيائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گفتگو علم، تربيت
سان بھتر ٿيڻ جو امڪان آھي پر ان حوالي سان قدرتي مزاج ۽ ڏات به ھڪ وڏي خوبي آھي
جنھن ڪري چيو ويندو آھي ته ڪنھن جو کلڻ به خواري ته ڪن جو روئڻ به راحت. ڪي گفتگو ڪندي
وڻندا آھن ته ڪن جي گفتگو مان ماڻھو بيزار ٿيو وڃي. قربان به انھن ماڻھن مان آھي
جن کي وڻندڙ گفتگو ڪرڻ جي قدرتي خوبي آھي ان ڪري ان سان ڊگھي گفتگو به سٺي لڳندي
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سنگت سان
ملاقاتن مان واندا ٿي وقت ٿيڻ تي دعوت واري ھنڌ راجپوت فارم ھائوس طرف روانا ٿياسين.
ھي فارم ھائوس ھالا ناڪي ۽ حيدرآباد باءِ پاس جي وچ ۾ اسرا اسپتال ۽ جميرا پراجيڪٽ
لڳ آھي. اسان فون تي ھدايتون وٺندي ان جي ويجھو پھتاسين ته مين روڊ تي ھڪ ھمراھ موجود
ھو جنھن کي مھمانن جي رھنمائي لاءِ بيھاريو ويو ھو. اتان فارم ھائوس طرف ويندڙ
ننڍي رستي تان ھلندي اچي فارم ھائوس وٽ پھتاسين. گاڏي پارڪ ڪري اندر داخل ٿياسين. ته
اندر بنگلي ۾ ڪشادو صحن ھو جتي ماني تيار ڪرڻ جو ڪم ڪار ٿي رھيو ھو. موسم ڪجھ ٿڌي
ھئي تنھن ڪري ھال اندر ويھڻ جو بندوبست ٿيل ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھال ۾ داخل ٿياسين
ته ان ڪشادي ھال ۾ ستر کان اسي ماڻھن جي ويھڻ جي گنجائش ھئي جتي ڪافي دوست اڳ ئي
ويٺا ھئا. وڏي آواز ۾ سڀني کي سلام چئي ھر ھڪ سان ملندا وياسين. آخر ۾ پنھنجي حلقي
جي دوستن جي ويجھو وڃي ويٺاسين. جڏھن گڏجاڻي ۾ گھڻا ماڻھو ھجن ته اتي ھڪ ڪچھري ڪو
نه ٿي سگھندي آھي پوءِ ويجھو ويٺل ھم خيال ماڻھو پنھنجو سرڪل ٺاھي حوال ڪندا آھن. ايئن
اسان به ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽو، عبدالستار ھاليپوٽو ۽ ٻيا دوست ويجھا ٿي پنھنجي ڪچھري
۾ لڳي وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عطاءَ الله ملاح
حيدرآباد جو ھڪ سوشل ماڻھو آھي جنھن جي ياري باشي جام آھي. سنڌ جي گھڻن ماڻھن
وانگر ھي به غريب خاندان مان جدوجھد ڪري پيرن تي بيٺو آھي جنھن ڪري سندس دوستي جي
حلقي ۾ ھر قسم جو ماڻھو شامل آھي. غريب کان ويندي امير تائين، ننڍپڻ جي ساٿين کان
يونيورسٽي جي يارن تائين سندس وسيع حلقو آھي. ھن ان دعوت ۾ گھڻن دوستن کي گھرايو
ھو جنھن ڪري ھتي ميلو مچي ويو ھو. ھن جي قرب جي ڪوٺ تي سڀ اچي گڏ ٿيا ھئا. شريڪ ٿيندڙن
۾ اسان کان علاوھ سراج سيال صاحب، ارشد جان سرھندي، ڊاڪٽر اويس قرني، شڪيل پلھ،
محمد خان کوسو، ذيشان راجپوت، ياسين کونھارو، ڊاڪٽر رميشور، بيريسٽر عمران مٺياڻي،پروفيسر
حفيظ ميمڻ. ان سان گڏ نرينجن راڄاڻي به شريڪ ھو جنھن جي فنلينڊ سان تعلق رکندڙ گھر
واري سوزين به آيل ھئي جنھن جي ميزباني عطاءُ الله ملاح جي ڀيڻ ڪلثوم ملاح پئي ڪئي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن سڀ دوست اچي
ويا ته عطاءُ الله ملاح رسمي ڪاروائي جي شروعات ڪندي سڀني کي مخاطب ٿي ڀليڪار چيو
ان کان پوءِ ھن ھرڪنھن کي پنھنجو پنھنجو تعارف ڪرائڻ لاءِ چيو. جنھن تي ھرڪنھن
پنھنجو تعارف ڪرايو. ان کان پوءِ آيل مھمانن مان اسان سميت ڪن کي اجرڪ پارايا ويا
جنھن کان پوءِ ڪجھ ماڻھن کي خيالن جي اظھار ڪرڻ جي دعوت ڏني ويئي ۾ اسان سميت سڀني
ڪجھ نه ڪجھ ڳالھايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان دوران چانھن پاڻي
سان تواضع ٿيندي رھي آخر ۾ ماني لاءِ سڏ ٿيو. صحن ۾ لڳل ماني ۾ ڪيئي طعام رکيل ھئا.
ائين لڳو ته عطاءُ الله دل کولي سنگت جي خدمت ڪرڻ لاءِ ڪشادي دل سان ھي کاڌن جي ٽيبل
سجائي ھئي. ماني کائي واندا ٿياسين ته ھال اندر محفل موسيقي به شروع ٿي جنھن ۾ راڳي
اياز سمي سر وکيرڻ شروع ڪيا. سنڌين جي گڏجاڻي ھجي ۽ موسيقي نه ھجي ته ڄڻ مزور نه ٿيو.
جيئن چانھن لاءِ مشھور ٿيو ھو ته مھمان جي ڀلي ڪيتري خدمت ڪريو پر جي کيس چانھن نه
پياري ويئي ته سڀ ضايع ويو. اھو چيو ويندو ته ھن چانھن ئي ڪو نه پياري. ڪٿي راڳ نه
ھوندو آھي ته چوياري مان ڪنھن کي ڪجھ ٻڌائڻ جي فرمائش ڪئي ويندي آھي. سنگت کي اھا
خبر ھوندي آھي ته انھن مان ڪير ڪير ڳائي سگھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راڳ شروع ٿيو ته مان
۽ عبدالجبار لاشاري اھو طي ڪيو ته اسان سنگت کان اجازت وٺي ھلون ڇاڪاڻ ته اسان جو ڪراچي
واپس ورڻ جو فيصلو ھو. ان وقت ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽو. شڪيل پلھ ۽ ٻين به اجازت ورتي.
باقي دوست سنگت سان وقت گذارڻ ۽ راڳ ٻڌڻ لاءِ ويھي رھيا. دروازي وٽ ڊاڪٽر شڪيل پلھ
به گڏيو جيڪو پڻ ان وقت روانو ٿي رھيو ھو. چوڻ لڳو ته ڪافي دير ٿي ويئي اڄ منھنجي
سالگرھ آھي جيڪا ملھائڻ لاءِ سڄي فيملي منھنجي انتظار ۾ آھي. کيس چيم ته تو واھ جو
کين وقت ڏنو آھي ھتان رات جو ٻارھين بجي روانو ٿي رھيو آھين پھچڻ کان پوءِ ئي ھو
تنھنجي سالگرھ ملھائيندا. وراڻيائين ته ڇا ڪجي سنگت سان به ته منھن ڏيڻو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ڪراچي واپس
روانا ٿياسين. ڊرائيونگ جو بارعبدالجبار لاشاري تي ھو ڇاڪاڻ ته پاڪستان ۾ مون کان
گاڏي ڪو نه ھلندي آھي. اسان محفل جو راڳ ته ڇڏيو ھو پر راڳ کي صفا به ڪو نه ڇڏي
سگھياسين. رستي ۾ گانا ٻڌندا آياسين. ڪڏھن ڪنھن جا ڪلام ڪڏھن ڪنھن جا. سفر ڪندي
رات دير سان گلشن حديد پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي پنھنجي
پروگرام کي آخري شڪل ڏيڻ لاءِ شھر روانو ٿيڻو ھو تنھن ڪري نيرن ڪري اتان روانا ٿياسين.
فليٽ تي ڊاڪٽر شاھد قريشي سان ملڻ جو وقت طي ھو. ان ڏينھن مبشر ملڪ به بنگلاديش
مان واپس پھتو ھو. ملڻ تي کائنس بنگلاديش ڏانھن سفر ۽ اتي جي ماحول بابت حال احوال
ورتاسين. ھن جيڪي ڳالھيون ٻڌايون تن مان ڪي ھيٺ ڏجن ٿيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن ٻڌايو ته بنگلا
ديش ۾ رھڻ ۽ گھمڻ ڦرڻ دوران معاشري ۾ عورتن جو ڪردار وڌيل نظر آيو. مارڪيٽ کان
ويندي ھر ھنڌ عورتن جو تعداد مردن جي اڌ جي برابر نظر پئي آيو. انسان جي اٿڻ ويھڻ،
گھمڻ ڦرڻ ۽ روين مان ان جي آزادي ۽ بي خوفي جو اندازو لڳائي سگھجي ٿو. ھن موجب
سندن باڊي لينگويج مان اھو پئي محسوس ٿيو ته ھنن کي ايندي ويندي ڪو خوف ڪونھي. مرد
جي بد نظر جو خوف به بظاھر نظر نه ٿي آيو. ان ڪري عورتون اتي پر اعتماد نظر آيون. بنگلاديش
وارن پنھنجي نئين پاليسي ھيٺ عورتن جي اڌ افرادي قوت کي ڪتب آڻڻ لاءِ کين تعليم ۽
روزگار ۾ حصو ڏنو آھي ته ان سان گڏ کين بي خوف ماحول ڏيڻ تي ڌيان ڏنو آھي. ڪيتيرين
ئي ھنڌن تي بورڊ لڳل ھئا ته عورت ورڪرن سان پنھنجو رويو بھتر رکو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان جي ڀيٽ ۾ اسان
جي ديس ۾ عورت جو ڪردار محدود آھي جنھن سبب ترقي جي رفتار ٻين جي ڀيٽ ۾ سست آھي. اسان
جي معاشري ۾ عورت ته پنھنجي جاءِ تي پر مرد به حقيقي طور تي آزاد ڪونھي. ھو ٻھراڙي
۾ ھڪڙن ڪردار جي چنبي ۾ آھي ته شھر ۾ وري ٻين لابين جي خوف ۾ آھي. پوءِ ھو سڌي يا
اڻ سڌي غلامي ڪري وقت گذارو ڪري ٿو ڪٿي وري ڪن لٽار ڪري ڪنھن ڪنڊ پاسي ۾ گذاري ٿو.
ان حوالي سان ھڪ پوليس جمعدار جو ٻڌايل قصو پڙھندڙن سان ونڊيان ٿو جيڪو معاشري جي
ھڪ حصي جي زندگي کي پڌرو ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان جمعدار ٻڌايو ته
سندس ڳوٺ ڪاڇي جي عائقي ۾ آھي جتي سندس خاندان رھندو آھي ۽ روايتي زندگي يعني پوک
۽ مال پالي گذارو ڪندو آھي.. منھنجي نوڪري ميھڙ ٿاڻي تي ھئي جتي اسان جي علائقي ڪاڇي
جا ڪي ڌاڙيل گرفتار ٿي آيا ھئا. مان سندس ڪم ايندو ھوس. کين ڪا شي گھرجي ته گھرائي
ڏيندو ھوس. مائٽن سان ملاقاتون به ڪرائيندو ھوس. ڪنھن ڪم ڪار سانگي مون کي نياپو ڪندا
ھئا. ھو ڪي ڏينھن اتي قيد رھي جيل ويا جتان پوءِ ضمانت ٿيڻ تي وري وڃي پنھنجي ساڳئي
ڪرت سان لڳا. ھو ڳوٺن يا زمين تي وڃي ھر ڪنھن کان ڀتو وٺندا ھئا. ھڪ ڏينھن مان
پنھنجي زمين تي بيٺو ھوس جتي فصل تيار ھو ته ڪنھن لمحي ڌاڙيلن جو ٽولو اچي پھتو. مان
کين ڏسي اڳتي وڌي مليس ته مون کي سڃاتائون. اڙي جمعدار تون. مون کين چيو ته ھا. اھو
چئي مون کين ويھاريو ۽ چانھن سان سندن تواضع ڪئي. اٿڻ مھل سندن سردار سڀني ڌاڙيلن
کي مخاطب ٿي چيو ته ھن جمعدار ٿاڻي تي اسان جو خدمت ڪئي ھئي ان ڪري ھن کان ھاڻي يا
اڳتي ڪوبه ڀتو نه وٺبو. ائين چئي ھو ھليا ويا. اھو ھڪ مثال آھي. ائين تر جي ڏوھارين
سان چڱا چڱا ماڻھو تعلق رکي ھيٺاھين ڪري وقت گذارين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن ٻڌايو ته سامونڊي
ڪناري ويجھو گھانگھٽن (جھينگن) جا فارم وسيع پيماني تي نظر آيا. ايستائين جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> اسڪوائر فٽ جا به ڪي ننڍا فارم ھئا. ھنن جي
طريقي موجب چڙھندڙ وير مان پاڻي روڪي ان ۾ جھينگا پاليا وڃن ٿا. اھو ھڪ وڏو اپت
وارو ڌنڌو نظر آيو جنھن ۾ ماڻھو مالي طور تي خوشحال ٿيڻ جا قصا ٻڌائي رھيا ھئا. ملڪ
صاحب موجب اھي ڏسي مون سوچيو ته پنھنجي ڊگھي سامونڊي ڪناري سان اھو ساڳيو ڪاروبار ڌنڌو
ڪيئن نه سولائي سان ڪري گھجي ٿو جيڪو ماڻھن جي روزگار خوشحالي ۽ ترقي ۾ مددگار ٿي
سگھي ٿو. اھڙي ڪاروبار ۾ حڪومتي سرپرستي سان گڏ ماڻھن طرفان سيڙپ واري سوچ ۽ عمل
جي گھرج آھي. اسان وٽ وسيلا ته آھن پر رويا، عمل جي کوٽ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن وڌيڪ ٻڌايو ته ڊاڪا
کان باھر ڪن شھرن ڏانھن به سفر ڪيوسين جتي تعمير ۽ روڊن جي ڪم وسيع پيماني تي ٿيندو
نظر آيو. ان مان اھو اندازو ٿيو پئي ته اتي ترقي جو ڦيتو اڳتي ڦري پيو. ماضي جي
سائيڪل رڪشا جيڪو ماڻھو پيڊل سان مشقت ڪري ھلائيندا ھئا تنھن جي جاءِ تي بيٽري تي
۽ موٽر رڪشا سي اين جي تي پئي ھلايا ويا. معاشي ترقي ۽ روين جو ٻيو ڏيک اھو نظر
آيو ته اتي ورلي ڪو فقير پنندي نظر آيو. اسان جڏھن پنھنجي ملڪ ۾ نظر وجھون ٿا ته گاڏي
سگنل تي رڪي، ٻاھر ڪنھن ھوٽل تي ويھو يا مارڪيٽ ۾ وڃو ته ھر ھنڌ فقير وڏي تعداد ۾
موجود ھوندا آھن. پنھنجي ملڪ ۾ گداگري جي اھڙي واڌ کي ڇا چئجي ڪم چوري يا ڪم ڪار ۾
گھٽ سنجيدگي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ترقي جي جھلڪ
ايئرپورٽ تي نظر آئي جتي ڪافي تعداد ۾ اڏامون پئي آيون ويون جنھن مان ملڪ ۾
خوشحالي سان گڏ ٻاھران ڪاروبار ڌنڌي لاءِ ايندڙن جو گھڻو تعداد ھو. ھاڻ ته ايئرپورٽ
ايترو مصروف ٿي ويو آھي جو ايئر ٽرئيفڪ کي منھن ڏيڻ لاءِ ھڪ نئون ۽ وڏو ايئرپورٽ
تعمير ھيٺ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان پاڻ ۾ خبرون
چارون ڪري پوءِ فنڪشن جي انتظامن تي غور فڪر شروع ڪيو. پھريون فڪر صدر وڃي اتي
تيار ٿيل شيلڊون کڻڻ ھو جيڪي ٻئي ڏينھن ڏيڻيون ھيون. اسان شام جو ان ٺيڪيدار کي
گھرائڻ لاءِ رابطو ڪيو جنھن کي فنڪشن واري ڏينھن چانھن ۽ کاڌي جو بندوبست ڪرڻو ھو.
اسان شيلڊون کڻي واپس فليٽ تي پھتاسين ته ٺيڪيدار به اچي نڪتو جنھن کي آرڊر ورجائي
ان کي وقت تي شيون مھيا ڪرڻ جي پڪ ورتي سين. اھو سندس روز جو ڪم ھو تنھن ڪري ھن اسان
کي پنھنجي ذمي ڪمن جي وقت تي ٿيڻ جي خاطري ڪرائي. کيس اھو به چيوسين ته صبح توھان
جي ڪم ڪار وارا ماڻھو جلد پھچن ته وقت کان اڳ پاڻي، ڊيڪوريشن جو ڪم ڪاروقت تي ڪري
وٺن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتي اسان انتظامن
جو فڪر پئي ڪيو اتي مبشر ملڪ وري فنڪشن ۾ نوجوانن جي سيشن ۾ ڪئناڊا ۾ تعليم ۽
روزگار جي حوالي سان موقعن ۽ ڄاڻ تي ٻڌل پريزنٽيشن کي آخري شڪل پئي ڏني. مون ۽ ڊاڪٽر
شاھد قريشي ۽ عبدالجبار لاشاري وري مختلف سيشن جو وقت، انھن جي ترتيب، ھوسٽ ۽ اسپيڪرن
سان رابطا ڪرڻ کان پوءِ اسڪرپٽ کي لکي تيار پئي ڪيو. رات اٺين بجي تائين گھڻو ڪري
ھر پھلو تي غور ڪري ان تي عمل ڪرڻ کي فائنل شڪل ڏنيسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات جي ماني فليٽ
تي آرڊر ڏئي گھرائي سڪون سان کائي، قلم رکي، سوچ جي پابندين مان آزاد ٿي پاڻ ۾ ڪچھري
ڪري جلد ارامي ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري ڇنڇر جي ڏينھن ٽي بجي ڌاري اسان جو پروگرام رکيل ھو. اسان سڀ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي ھال ۾ پھتاسين. جن جي ذمي مختلف ڪم ھئا
تن ان جون تياريون پئي ڪيون.. وقت تي سنگت اچڻ شروع ٿي جنھن ۾ ڪراچي شھر سان گڏ ٻين
شھرن مان علم دوست ماڻھو پھچندا رھيا ڪي دوست ته اسلام آباد مان به ڪھي آياھئا. وقت
تي محمد ابراھيم جويو آڊيٽوريم ڀرجي ويو ته ان سان گڏ اسٽيج جي پي ڊي ايم سسٽم کان
ويندي فيس بوڪ لائيو اسٽريمنگ ۽ وڊيو رڪارڊنگ جي تياري مڪمل ٿي ويئي جنھن جي تياري
ميڊيا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۶۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪميونيڪيشن گروپ پئي ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>وقت تي پروگرام جي شروعات ڪندي اسڪالا جي ڊائريڪٽر
ڊاڪٽر شاھد قريشي سڀني مھمانن کي ڀليڪار چيو ۽ ھڪ نوجوان کي شاھ لطيف جا شعر ۽
وائي ٻڌائڻ لاءِ سڏيو. ان نوجوان نھايت سريلي آواز ۾ شاھ جا شعر ٻڌيا. تنھن کان
پوءِ مون کي اسٽيج تي سڏيو ويو. مون تنظيم جي ٺھڻ ان جي مول متن ۽ سرگر مين کان
حاضرين کي آگاھ ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان کان پوءِ ڊاڪٽر
شاھد قريشي پھرين سيشن جي شروعات ڪرڻ لاءِ مائيڪ اڀرندڙ شاعر ۽ اديب امتياز دانش
کي ڏنو. امتياز دانش چاڻو ھئڻ سان گڏ اسٽيج سيڪريٽري جا فرائض نھايت اثرائتي انداز
۾ ادا ڪندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسڪالا جي پروگرام
۾ جيڪي سيشن ٿيا تن جي مقررن ڪافي ڪارائتيون تقريرون ڪيو جيڪي ڪتابي صورت ۾ جلد
دوستن آڏو اڻڻ لاءِ ڪم ٿي رھيو آھي. ھتي مان ڪن مقررن جي گفتگو مان ڪي نڪتا چونڊي
پيش ڪريان ٿو. شروعات نوجوانن جي سيشن سان ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نوجوانن جو سيشن </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(نوجوانن کي ڪئناڊا
۾ تعليم حاصل ڪرڻ ۽ اميگريشن وٺڻ ۾ رھنمائي ڪرڻ)</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مقررن ۾ مبشر ملڪ، ڊاڪٽر
شاھد قريشي، عطاءُ الله ملاح ۽ وشنو لوھاڻو ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مبشر ملڪ پاور
پوائنٽ پريزنٽيشن جي ذريعي ڪئناڊا ۾ تعليم جي موقعن بابت تفصيلي ڄاڻ ڏني. ھن جي
تقرير جون مکيه پوائنٽون ھيون ته نوجوانن جي ذھن ۾ اھو سوال ھوندو آھي ته ڇا مان ٻاھر
جو خرچ ڀري سگھان ٿو. ان حوالي سان ان ڳالھ جي چاڻ حاصل ڪرڻ ضروري آھي ته تعليم جي
حوالي سان جتي مھانگيون يونيورسٽيون ۽ مھانگا ڪورس آھن اتي ايسٽ ڪئناڊا جي علائقي
۾ چار يونيورسٽيون اھڙيون به آھن جتي پنجاھ سيڪڙو غير ملڪي شاگرد آھن ان جو سبب
اتان جي فيس گھٽ آھي جنھن جو ٻار فائدو وٺن ٿا. ھو اتان سستي تعليم حاصل ڪري پوءِ
ملڪ جي ان حصي ۾ رھڻ جي چونڊ ڪن ٿا جيڪو کين پسند آھي يا جتي روزگار جا وڌيڪ موقعا
آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان سان گڏ اھو به ڄاڻڻ
ضروري آھي ته رڳو يونيورسٽي جي تعليم ضروري ڪونھي پر ننڍا ڊپلوما يا سرٽيفڪيٽ ڪورس
به آھن جيڪي ھتي ورڪ پرمٽ وٺڻ ۾ مددگار ٿين ٿا ۽ جيڪو رستو اميگريشن طرف وڃي ٿو. نوجوان
اتان جو شھري ٿي پوءِ اتان جي سھوليتن جو فائدو وٺي پنھنجي پسند جي اعلي تعليم
حاصل ڪري سگھي ٿو. ان ڪري ان رستي جي چونڊ ڪجي جيڪو برداشت ڪرڻ جھڙو ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ وڏو فيصلو ڪورس
جي چونڊ جو آھي. ڪورس اھو کڻڻ وڌيڪ فائيديمند ٿيندو جنھن جي مارڪيٽ ۾ وڌيڪ ڊمانڊ
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڪستان ۾ اھو سوال
اڪثر ڪيو وڃي ٿو ته ڇا مون کي اسڪالرشپ ملي سگھي ٿي. ان جو جواب اھو آھي ته ٻاھرين
ملڪ جي شاگرد کي داخلا کان پھريان اسڪالرشپ جو ڪو آسرو نه ڪرڻ گھرجي. باقي اتي جي
سسٽم تحت پھرين سيميسٽر ۾ سٺين مارڪن کڻڻ تي تعليمي ادارو اسڪالرشپ ڏيندو آھي. ان
لاءِ اھليت ۽ قابليت جي بنياد تي پاڻ مڃائڻو پوندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سيشن جي ٻي اسپيڪر
عطاءُ الله ملاح، پنھنجي ڪيريئر جي سفر جا تفصيل ونڊيا. ھن ٻڌايو ته ڪيئن ھو ھن ملڪ
جو عام ماڻھو ھو جيڪو ٻه گھر ھلائڻ ۾ به ڏکيائي محسوس ڪندو ھو پر ڪئناڊا ۾ آباد ٿيڻ
کان پوءِ ھو ٻه ته ڇا پر ھو پنجاھ گھرن کي به خرچ ڏئي سگھي ٿو. ھن موجب ته رڳو
پئسا گڏ ڪرڻ يا ڪا وڏي گاڏي رکڻ زندگي جو حقيقي معيار ڪونھي پر معيار زندگي ۾
سلامتي، تعليم، صحت، بين سھوليتن جو موجود ھجن آھي. ھن ڪيئي مثال ڏئي ان فرق کي
سمجھايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وشنو لوھاڻي پڻ
پنھنجي تجربي ۽ مشاھدي سان موضوع تي خيالن جي ڏي وٺ ڪندي پنھنجا ويچار ونڊيا. ھن
اتي ھڪ ڪامياب پروشنل ھجڻ تي پنھنجي ڪاوشن ۽ ڪاميابين جو ذڪر ڪيو. ھن نوجوانن کي ٻاھرين
دنيا خاص ڪري ڪئناڊا ۾ موجود موقعن مان فائدو وٺڻ جي صلاح ڏيندي ان حوالي سان
رابطو ڪندڙن جي رھنمائي جو يقين ڏياريو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڀرندڙ سنڌ سيشن</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھي ٻيو سيشن انھن اڀرندڙ
قابل نوجوانن جي خيالن جي اظھار لاءِ ھو جيڪي پنھنجون صلاحيتون مڃائيندي اڳتي وڌي
رھيا آھن. اھڙي طبقي جي خيالن کي ٻڌڻ سان ئي انھن جي سوچ معلوم ٿيندي. اھو به الميو
آھي ته پراڻا اديب ۽ دانشور ھنن کي نظر انداز ڪن ٿا جنھن سان نوجوانن سان سندن
تعلق ڪٽيل رھي ٿو. جن کي اڳتي سنڌ جا معاملا ھلائڻا آھن تن کي موقعو ڏجي ته ھو ڇا ٿا
سوچين، کين اڳتي وڌڻ ۾ ڪا رنڊڪ ته ڪو نه ٿي محسوس ٿئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن سيشن جي ميزباني
معروف ٽي وي اينڪر نصير گوپانگ ڪئي جيڪو واري واري سان مقررين جو تعارف، سندن ڪارڪردگي
بڌائن سان گڏ اسٽيج تي سڏيندو ٿي ويو. نوجوانن جا خيال ٻڌڻ ۽ ان جو نتيجو ڪڍڻ لاءِ
ٽن ڏاھن جو ھڪ پينل تشڪيل ڏنو ويو ھو جن ۾ نالي وارو سماج سڌارڪ نور محمد بجير، لنڊن
۾ مقيم ڊاڪٽر علي گل ميتلو ۽ ڪراچي يونيورسٽي جو پروفيسر ڊاڪٽر شير مھراڻي شامل
ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لياري مان ماھين
بلوچ جيڪا نالي واري اديب واحد بلوچ جي نياڻي آھي ۽ لياري ۾ پوئتي پيل خاندانن جي ٻارن
کي تعيلم ڏيارڻ جي ڪوششون ڪري رھي آھي تنھن تقرير ڪئي.. ھن ٻڏايو ته جڏھن مون
پنھنجي والد کان اھو سوال ڪيو ته بابا ھي اسان جي پاڙي جا ٻار اسڪول ڇو ڪو نه ٿا وڃن
ته بابا مون کي ڏسي مرڪيو ۽ چيو ته اھو سوال تون پاڻ کان پڇ. ٻئي اھڙي سوال تي ھن
وراڻيو ته تون پڙھين پئي تون ٻين کي پڙھائڻ جو به ڪوششون ڪر. سندس ان ڳالھ مون ۾ ھڪ
جذبو بيدار ڪيو. ٻي ڳالھ جيڪا منھنجي والد مون کي چئي ته ماھين تون ماڻھن جي ڳالھين
تي ڪن نه ڏجان تنھنجو ڪم ۽ ڪاميابي پاڻ ڳالھائيندا. ان ڏينھن کان ئي مان ھر گھر ۾
وڃي ٻارن کي اسڪول وڃڻ لاءِ سمجھائڻ شروع ڪيو. ھن ٻڌايو ته ھاڻ صبح جو مان گڏ لشڪر
ٻارن جو اسڪول وڃي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌ يونيورسٽي ۾
اسسٽنٽ پروفيسر ڊاڪٽر نويدا ڪٽپر پنھنجي خطاب ۾ چيو ته اسان جي معاشري جو گھڻو وزن
نوجوانن تي ھوندو آھي جيڪي گھر ٻار کان ويندي خاندان جا سڀ معاملا ڏسندا آھن. ھن وڌيڪ
چيو ته گھڻي آبادي ڪا خراب ڳالھ ڪونھي. ان ۾ پئدا ٿيندڙ ھڪ ليڊر قوم جي قسمت بدلي ڇڏي
ٿو. جيترا دماغ ھوندا اوترا استعمال ٿيندا اوتري ئي ترقي ٿيندي جيئن چين جي ترقي
جو مثال آھي. ھن جو زور ھو ته بارن جي درست تربيت ٿئي، نوجوانن جي رھنمائي ٿئي ۽
عورتن جي اڌ آبادي کي موثر ڪردار ڏجي جنھن کان سواءِ ترقي ممڪن ڪونھي. ھن چيو ته ھتي
جي تقريرن مان به اھو معلوم ٿيو ته جيڪي عورتون اڳتي وڌيون آھن انھن جي اھڙي ڪاميابي
۾ سندن والدين جو ھٿ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽي وي اينڪر شازيه ڪريم
پنھنجي سفر جا تفصيل ٻڌائيندي چيو ته مون کي ميڊيا ۾ ڪم ڪرڻ جي شروعات ڪرڻ تي مٽن
مائٽڻ کان ڪيتري نه مزاحمت ملي. مائٽن صاف لفظن ۾ چيو ته توھان مٽي مائتي چونڊيو
يا ڇوڪري جو ميڊيا ۾ ڪم ڪرڻ پر ھن موجب جس ھجي منھنجي پي کي جنھن چيو ته مان پنھنجي
نياڻي کي پنھنجي مرضي سان ڪم ڪرڻ جو موقعو ڏيندس. ھن عورت جي اڳتي وڌڻ ۾ ڏکيايين ۽
معاشري جي منفي سوچ جو ذڪر ڪيو. ھن موجب مٽن مائٽن جا طعنا ته پي نياڻي جي ڪمائي
کائي ٿوجھڙا جملا به ٻڌاسين. مان کين چوندي ھيس ته بابا به ته مون کي کارائيندو
آھي پر جيڪڏھن مون ڪجھ ڪمائي گھر ۾ ڏنو ته ڪھڙو گناھ ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ليلي نثار مرکياڻي
پڻ پنھنجي ڪيريئر ۾ مزاحمت جا تفصيل ٻڌايا. ھن ٻڌايو ته سندس تعلق ڳڙھي ياسين
ويجھو ھڪ ڳوٺ جھنگل واھڻ سان آھي. منھنجي تعليم لاءِ منھنجو والد منھنجي پڦين،
ماسين ۽ مائٽن کي ناراض ڪري شھر ۾ اچي رھيو. ھن موجب ته انسان کي موقعو نه وڃائڻ
گھرجي. ٻيو ته ڪنھن به تنقيد کي اسان پاڻ تي کڻي ٿا وڃون جيڪو نه ڪرڻ گھرجي. يونيورسٽي
۾ سوال ڪرڻ جي ھمٿ افزائي ڪو نه ٿي ٿئي. جيڪڏھن ميڊيا ۾ وڃون ته ان جي باري ۾ منفي
پروپيگينڊا، جيڪڏھن ڪا نياڻي ميڊيڪل ۾ پڙھڻ چاھي ته رات جي ڊيوٽي جي بھاني ان پڙھائي
جي حوصلي شڪني. ھن ٻڌايو ته ھوءَ ٻن ٽي وي پروگرامن کي ھوسٽ ڪري ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان سيشن کي نوابشاھ
يونيورسٽي جي ڊاڪٽر ڦلو سندر ميگھوار، ڊاڪٽر سومار کوسي، راجا ساند، سنڌ يونيورسٽي
مان ڊاڪٽر شاھ مراد چانڊيي ۽ شاھرخ نالي نوجوان پڻ پنھنجي خطاب ۾ پنھنجي تعليم، ڪردار
۽ ڪاميابين جا تفصيل حاضرين سان ونڊيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آخر ۾ پينل ۾ ويٺل
ساٿين ان سيشن کي سھڙيندي سيشن ۾ ٿيل گفتگو تي پنھنجا ويچار ونڊيا. ھنن موجب ته اڄ
نوجوانن جي قابليت ۽ اعتماد کي ڏسي اھو محسوس ٿئي ٿو سنڌ واقعي اڀري پئي. اسان کي
مايوسي وارن سوچ مان نڪري سنڌ جي روشن مستقبل ۽ نوجوانن جي ڪردار تي مڪمل ڀروسو ڪرڻو
پوندو. ھن سيشن ۾ نوجوانن کي وڏي تعداد کي ڏسي سرھائي ٿي جيڪا اسڪالا نئين ريت وڌي
آھي. ھال ۾ اڪثريت نوجوانن جي موجودگي ھڪ سٺو سنوڻ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنھنجي صدارتي خطاب
۾ وزير تعليم ۽ ڪلچر سائين سردار شاھ چيو ته مالڪي يعني ڏڻيپ جيڪڏھن نه ھجي ته اھا
ملڪن، قومن ايستائين جو گھرن کي تباھ ڪري ڇڏيندي آھي. اسان جي ڳوٺن، شھرن ۽ ادارن جي
جيڪي حالت خراب ٿي آھي تنھن ۾ اسان جو انھن ۾ نه ھجڻ وڏو سبب آھي. ھن وڌيڪ چيو ته جيڪڏھن
اسان پنھنجي ڳوٺ يا پاڙي جي اسڪول جي مالڪي ڪريون ۽ رڳو وڃي ڏسون ته استاد آيو يا
نه يا فون تي کڻي خبر وٺون ته ڪافي فرق پئجي ويندو. ھن ماضي ۾ جن ڪرداران تعليم کي
عام ڪرڻ لاءِ ڪردار ادا ڪيو تن جو ھن خاص طور تي ذڪر ڪيو، الھندو شاھ، مير غلام
محمد ٽالپر، نورمحمد لاکير اھي ڪرادار ھئا جن ھڙان وڙان خرچ ڪري سنڌ ۾ تعليم کي
عام ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. شاھ صاحب وڌيڪ چيو ته اسان کي ڪالونيل بخار مان نڪري پنھنجي
ماضي جي ڪردارن تي فخر ڪرڻ گھرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پروگرام جي آخر ۾
اھڙن ماڻھن کي ايوراڊ ڏنا ويا جن مان گھڻا گمنام خدمتون ڪندا رھيا آھن. جن مان سماجي
خدمتن کي زندگي ارپيندڙ شخص حريف خان چانڊيو، لطيف جي رسالي تي ڪم ڪندڙ راجا سانڌ،
لياري مان ماھين بلوچ، دادو مان معشوق برھماڻي، فرزانه ڏھوٽ جن ٻوڏ جي ڏينھن ۾ رات
ڏينھن ٻوڏ ستايلن جي خدمت ڪئي ھئي. سماج سڌارڪ ڪم ۾ لاڳيتو موثر ڪردار ادا ڪندڙ ڪلثوم
ملاح. ٻھراڙي جي گھٽ واري ماحول مان شاعري ڪري پاڻ مڃائيندڙ شبانا عالماڻي ۽ ڪن ٻين
کي ايوارڊ ڏنا ويا. ائين ٺٽي ضلعي ۾ سماج سڌارڪ ڪم جي ھڪ متحرڪ ڪردار امجد خواجه کي
پڻ ايوارڊ ڏنو ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پروگرام جي پڄاڻي
تي ڊنر ٿي جنھن کان پوءِ گھڻا ماڻھو ته موڪلائي ھليا ويا پر ڪجھ ماڻھو موجود رھيا
ته جيئن آخر ۾ موسيقي جي محفل ۾ شريڪ ٿين جلد نوجوان راڳي اياز سمي سر وکيريا. ڏينھن
جي مصروف رھڻ کان پوءِ سڪون سان ويھي ھڪ طرف فنڪشن جي ڪاروائي ۽ ان جي ڪاميابي تي ڳالھائيندا
رھياسين ته راڳ به ٻڌندا رھياسين. مون سان آخر تائين سائين امداد بلوچ ۽ نصير
گوپانگ گڏ ويٺا رھيا ۽ خبرون چارون ڪندا رھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿوري دير راڳ ٻڌي
پوءِ ھڪ ٻئي کان موڪلايوسين. مان سنگت کان اجازت وٺي گلشن حديد روانو ٿيس ڇاڪاڻ ته
لاڙڪاڻي مان منھنجا ڀاڻج ۽ ٻيا دوست آيل ھئا تن سان ملڻ ۽ ڪجھ وقت گذارڻ مقصد ھو. رات
اچي گلشن حديد ۾ رھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو وقت گھر ۾
لاڙڪاڻي مان آيل ڀاڻج ۽ ٻين عزيزن سان گذاري منھنجد کان پوءِ ڪراچي شھر لاءِ روانو
ٿيس. منھنجو ڀاڻج فياض ڪولاچي ان ڏينھن مون سان گڏ ھو. ھاڻي ميلي جي موٽ ھئي تنھن ڪري
پوٽن، پوٽين ۽ ڏوھٽن لاءِ ڪي ڪپڙا وٺڻ جو سوچيم. ان ڏينھن شھر ۾ ڊاڪٽر شاھد قريشي
گڏ ھو تنھن صلاح ڏني ته ھائيپر اسٽار جي ڪن دڪانن تي معياري ڪپڙا ملي ويندا آھن ان
ڪري بازار ۾ ھيڏي ھوڏي ڦرڻ بجاءِ اوڏانھن ھلجي. ان صلاح تي اوڏانھن وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون جنيد جمشيد، کاڌي
۽ ٻين دڪانن تان ٻارن جا ڪپڙا ورتا. ھڪ دڪان تان پنھنجي لاءِ ھڪ ڪوٽ به ورتم. مون
کي خريداري جو گھٽ ئي تجربو آھي ڇاڪاڻ ته ان ۾ شروع کان دلچسپي گھٽ رھي آھي. ٻار به
جوان آھن جن جي پنھنجي پسند آھي تنھن ڪري ننڍن ٻارن جي لاءِ سوکڙي وٺڻ تائين
خريداري محدود رکيم. اھڙين مارڪيٽن جي دڪانن ۾ ٿيندڙ خريداري تي نظر وجھو ته لڳندو
ته ھي امير ملڪ آھي. ھڪ ڀيري ڪئناڊا جي دوست جيڪو سٺي پوزيشن ۾ آھي ۽ کوڙ ڪمائي اٿس
تنھن پنھنجو تجربو ونڊيندي ٻڌايو ته ھڪ ڏينھن مان ان مال ۾ ٻه ٽي ڪارپيٽ وٺڻ ويس،
قيمت ڏسي پريشان ٿيس. دڪاندار کي چيم ته ڪو گھٽ قيمت وارو ڏيکار. تنھن تي دڪاندار
اھو چيو ته پوءِ توھان پاسي تي ويھو ته مان ٿورو واندو ٿي توھان کي ٻيا ڪارپيٽ ڏيکاريان.
ھن موجب منھنجي سامھون ھن ٻن ٽن گراھڪن کي سامان وڪيو جيڪو ڳري قيمت جو پئي لڳو پر
ھنن قيمت تي ڳالھائڻ بجاءِ ھن جيڪو گھريو سو ڏئي سامان کڻايو. مغرب ۾ رھندڙ ڀلي ڪو
سرندي وارو ھجي پر محنت سان ڪمايل پئسي کي بيدردي سان خرچ ڪو نه ڪندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڪستان ۾ خريداري
۽ ٻين شين تي خرچ ٿيندڙ پئسي تي مون کي دوست جو ٽوٽڪو ياد اچي ٿو جيڪو چوندو ھو ته
پئسي جو قدر جوا جي اڏي تي ڪو نه ھوندو آھي پر ھاڻ مان ان ۾ اھو اضافو ڪندو آھيان
ته پئسي جو قدر پاڪستان جي انھن ماڻھن وٽ به ڪونھي جن وٽ سولائي سان جھجھو پئسو اچي
وڃي ٿو. ان شعر وانگر</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تمہارا لہجا بتا رہا ہے تمہاری دولت نئی نئی ہے</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شھر ۾ مصروف ھوس ته
لعل بخش ڪولاچي فون ڪري دعا سلام ڪندي اھو پڇيو ته ڪڏھن واپسي آھي؟ مون کيس چيو ته
سڀاڻي رات. تنھن تي چيائين ته يار پوءِ پاڻ اڄ شام ملون. تون آھين به شھر ۾ سو
واپسي تي رستي ۾ ئي ايئرپورٽ لڳ رمدا ھوٽل تي اچي وڃ. وڃڻ کان اڳ مون کي به ساڻس
ملڻو ھو. تنھن ڪري شام جو ڇھين بجي ملڻ جو واعدو ڪيم. شام جو ڪم ڪار مان واندا ٿي
ان ھوٽل تي آياسين. چوياري ۾ فياض ڪولاچي ۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي به گڏ ھو. ھي رمدا ھوٽل
جيڪو اڳ ايئرپورٽ ھوٽل جي نالي سان ڄاتو ويندو ھو سو ھاڻ رمدا ھوٽل آھي تنھن کي ڪافي
بھتر بڻايو ويو آھي. ان جي پوئين پاسي لان ۾ پول جي پاسي ۾ جيڪا ٻاھر ويھڻ جي جاءِ
آھي سا عاليشان آھي ان ۾ اڳ به اچي چڪا آھيون. ويھڻ جي سٺي جاءِ ڪم ڪار مان به واندا
ٿي چڪا ھئاسين ان ڪري ڊگھي ڪچھري ڪري پر تڪلف ڊنر مان لطف اندوز ٿي سوھڻي ڌاري ھڪ ٻئي
کان موڪلايوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڏينھن ننڍي پٽ
لاءِ شادي جي جوڙا جنھن ۾ شلوار قميس شامل ھئي سا وٺڻ جو ارادو ھو. جڏھن ڊاڪٽر
عبدالحفيظ ابڙي سان اھڙو ذڪر ڪيم ته ھن ساڳئي مال ۾ اچڻ جو چيو جتي ھن موجب شادي
جي ڪپڙن جي حوالي سان ڪي خاص دڪان آھن. وياسين ته اتي ٿوري گھڻي فيشن سان جوڙو
تيار ھو پر قيمت ڳري ھئس. جوڙو شادي تي پائڻ لاءِ سٺو لڳو جنھن ڪري پئسن جي پرواھ
نه ڪندي اھڙا ٻه جوڙا خريد ڪيم. ان سان گڏ ڪن دڪانن تي ڪوٽ به ڏٺم جيڪي گھڻو ڪري
ترڪي مان آيل ھئا. اسان جي ديس ۾ ڪوٽ جي ڊزائين ڪندڙ ڪي چڱا ڪاريگر ڪونھن يا اسان
وٽ پئسو جام آھي جو ڪوٽ به باھران ٿا گھرايون. خزاني مان قرض ڏيڻ لاءِ پئسي جي فڪر
ٻئي طرف وري ھي شاھ خرچيون. اسان جي ماڻھن ۽ حڪومت کي ڪير سمجھائي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو سڀ ڪم ڪار ڪري
واپس پھتس ۽ اچي سامان پيڪ ڪيم. صبح سوير منھنجي فلائٽ ھئي. ترڪش ائرلائين جي اڏام
تي سوار ٿيڻ لاءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي روانو ٿيڻو ھو. ان رات سڄي ڪراچي شھر ۾ بجلي ڪو نه ھئي. ان ڏينھن شايد
ملڪي سطح تي اھو مسئلو ھو. سڄي علائقي ۾ اوندھ ھئي سواءِ انھن گھرن يا دڪانن جي
جتي سولر يا جنريٽر پئي ھليا. اسان به ھڪ نوجوان مائٽ کي گھرائي جنريٽر ھلرايو ته گھر
روشن ٿيو. ان دوارن مون ھڪ واقفڪار ٽئڪسي ڊرائيور کي رات ٻي بجي اچڻ لاءِ چئي تاڪيد
ڪئي جنھن پڪ اچڻ جو يقين ڏياريو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪا مھل ٿي جو جنريٽر
جو تيل کٽي ويو، جنھن ڪري اھو بند ٿي ويو. جنھن ڪري اونداھي جو راڄ ٿي ويو. رات ٿي
چڪي ھئي، ان ڪري گھر وارا سمھي پيا ھئا، مون کي ٿوري گھڻي ننڊ آئي. ھڪ فڪر اھو ھو
ته ڪٿي فون جي بيٽري نه ڊائون ٿي وڃي تنھن سبب رابطو ڪٽجي ويندو. سامان کڻي اڳواٽ ئي
مين گيٽ ويجھو رکي ڇڏيم. سٺو ٿيو جو ڊرائيور وقت تي اچي فون ڪيائين ته مان اچي ويو
آھيان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ٻاھر نڪتس ته ھو
مين گيٽ وٽ ٻاھر بيٺو ھو سامان گاڏي ۾ رکيم اوندھ ۾ ڪوشش ڪري سڀ شيون کنيم پر سڄي ڌيان
جي باوجود منھنجو ليپ ٽاپ رھجي ويو. مون ان جي بيگ گاڏي رکي پر رات جو ان کي
استعمال ڪري جو ٻاھر رکيو ھيم سو کڻڻ کان رھجي ويو تنھن جي خبر مون کي ايئرپورٽ تي
پئي. ان اوندوھ ۾ سفر ڪندي ايئرپورٽ طرف پئي آياسين. سوچيم ته سڄو وقت شاندار
گذريو پر ھي واپسي واريون گھڙيون مونجھ ۾ گذريون. نيٺ ايئرپورٽ پھتس جتي جو جھان
روشن ھو. لھي اندر ويس ۽ ايئرپورٽ جا سڀ مرحلا خير خوبي سان طي ڪري وڃي گيٽ وٽ ويٺس.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سفر جو پنھنجو جھان
آھي. اسان جو ھڪ دوست اسلام آباد ويندي جھاز بجاءِ ريل گاڏي جو سفر ڪندو آھي. ايبٽ
آباد مان ڪراچي ڪاروبار سانگي ايندڙ دوست حاجي رشيد ھوٽل ۾ ٻئي يا ٽئين منزل تي ڪمرو
وٺندو ھو. ھو اسان کي لفٽ ۾ موڪلي پاڻ ڏاڪڻ تان ھلي ڪمري ۾ ايندو ھو. ھو لفٽ جو
استعمال ان ڪري نه ڪندو ھو جو ھڪ ڀيرو لفٽ ۾ ڦاسي چڪو ھو. ائين ٽورنٽو کان ستر اسي
ڪلوميٽر پري ھڪ شھر ۾ رھندڙ دوست ھاءِ وي تي ڪڏھن گاڏي ڪو نه ھلائيندو ھو. ھو ننڍن
روڊن تان ھلندو ڦرندو ڪي ڪلاڪ سفر ۾ ڪاٽي اچي ٽورنٽو پھچندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ترڪش ايئرلائين ھي
اڏام وقت تي ئي استنبول لاءِ رواني ٿي. ھن ايئر لائين جي سروس چڱي اھي ان ڪري سڪون
سان سفر ڪٽجي ويو ۽ اچي استنبول ايئرپورٽ تي لٿس. ان وقت اتي جھڙالي موسم ھئي جنھن
کي ڏسي شاھ لطيف جي سر سارنگ جو اھو شعر ياد آيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">موٽِي مانڊاڻِ جِي، واري ڪَيائِين وارَ؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وِڄُون وَسَڻ آئِيُون، چَؤڏِس ۽ چَوڌارِ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي اُٿِي ويئِيُون اِسِتَنبولَ ڏي، ڪي مَڻِيُون مَغرَبَ پارَ؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي چِمِڪَنِ چِينَ تي، ڪي لَھنِ سَمَرِقَندِيُنِ سارَ؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان شعر جي آخر ۾ سنڌ
سان گڏ دنيا لاءِ دعا ۽ نيڪ تمنائن جو اظھار آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سر سارنگ ۾ جيڪي
مينھن پوڻ جون اميدون، جھڙالي موسم ۽ مينھن پوڻ کان پوءِ واري خوشحالي جي واھ جو
منظر نگاري آھي. ٿر جو ماڻھو وسڪاري جو شديد طلبگار رھيو آھي. وحيد علي جي ڳايل ان
ڏوھيڙي وانگر تہ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين گھران ٿو توکي پرين، جيئن ٿر گھري برسات،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رھ اڄوڪي رات، ته سور ورھايون سپرين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاعر موجب؛ ٿر ۾ برسات
جي طلب، محبوب جي پيار جي ڪشش وانگي آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽورنٽو لاءِ ويندڙ
اڏام ۾ سوار ٿيڻ لاءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪن جو وقفو ھو. سو وقت پئي گذاريم. ھڪ ھنڌ
فون کي چارج تي لڳائي پاسي ۾ ھڪ ھوٽل تان، ڪافي، سينڊ وچ ۽ پاڻي جي بوتل وٺي اچي
ويٺس. ڪريڊٽ ڪارڊ سبب ادائگي سولي ٿي پئي آھي ان ڪري کيسي ۾ ھر ملڪ جي ڪرنسي رکڻ
جي ضرورت ڪو نه ٿي پوي. منھنجي پاسي وارو گورو ھمراھ به سڪون سان ويٺو ھو. وقت
گذاراڻ لاءِ ساڻس ڳالھ ٻولھ ٿي ھن ٻڌايو ته ھو اصل ۾ پولينڊ سان تعلق رکي ٿو. ٽيھارو
سال آمريڪا ۾ رھي ھاڻ اتان رٽائر ٿيو آھي ۽ ھاڻي گھڻو وقت پولينڊ ۾ گذاري ٿو. پولينڊ
آمريڪا جي ڀيٽ ۾ سستو به آھي آمريڪا مان ملندڙ پينشن ھن ملڪ ۾ ڪافي ٿي وڃي ٿي. ٻيو
ته اباڻو وطن آھي اتي زندگي جا آخري ڏينھن پنھنجي ان ماحول ۾ گذارڻ سٺو لڳي ٿو جتي
مان ڄائو نپنو ھوس. سوچيم ته ھي جيڪا ديس سان محبت آھي اھا ھر ماڻھو ۾ آھي. کيس
اھي ڳالھيون نه ٿيو وسرن جتي ھن ننڍپڻ ۽ جواني جا ڏينھن گذاريا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وقت تي ان گيٽ وٽ
پھتس جتان اڏام ۾ داخل ٿيڻ لاءِ بورڊنگ ٿيڻي ھئي. اتي پھتس ته گيٽ وٽ چيڪنگ جو سخت
سسٽم ھو ٻين ايئرپورٽن تي سڀني فلائٽن جي گڏيل سيڪيورٽي چڪاس ٿيندي آھي پر ھتي ان
ھر جھاز جي مسافرن جي سامان کي جھاز جي گيٽ وٽ تفصيل سان چيڪ ڪيو ٿي ويو. ان وقت
اھو خيال ذھن ۾ آيو ته شايد ھو ڪردن ۽ سرحد جي ٻئي پاسي جي ماڻھن جي ڪن تنظمين سان
جھيڙي سبب پنھنجي جھازن جي حفاظت لاءِ وڌيڪ محتاط آھن. خير سامان چيڪ ڪرائي گيٽ وٽ
ويھي انتطار ڪرڻ لڳاسين پر وقت ٿيڻ جي باوجود بورڊنگ جي ڳالھ ئي ڪونہ. پڇڻ تي ھڪ
ئي جواب ٿي مليو ته جھاز جي اڏامڻ لاءِ ڪليئرنس جو انتظار آھي. ائين انتظار ۾ ٻيا
به </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪ گذري ويا جنھن ڪري اچي بيزاري ٿي. ان وچ ۾ ايئرپورٽ
طرفان مسافرن کي سينڊ وچ، پاڻي ۽ ڪوڪ سان تواضع ڪيائون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان اچي ورانڊي ۾
بيٺس ته ڪنھن مھل ڏٺم ته گيٽ واري عملي مان ھڪ ھمراھ ڊوڙندو گيٽ طرف پئي آيو. سمجھي
ويس ته روانگي جو کيس سگنل ملي ويو آھي. اچڻ سان ٻين کي چئي پاڻ به ھڪ پوسٽ سنڀالي
بيھي رھيو. بورڊنگ شروع ٿي ويئي. اچي پنھنجي پنھنجي سيٽن تي ويٺاسين. جھاز اڏام ڀري.
عملو خدمت چاڪري ڪندو پئي آيو. ڪجھ اوجاڳو ھو ته ڪجھ وري ماني کائڻ کان پوءِ ماڻھوءَ
کي ننڊ اچڻ لڳندي آھي ان ڪري سمھي رھيس. صبح جي وقت عملي نيرن پئي ڏني. منھنجي
پاسي وارن کي کاڌو ڏئي ھو اڳتي وڌي ويا ھئا. اسٽيورڊ ڪم ڪندي ويجھو آيو ته کيس چيم
ته مون کي به نيرن ڏي. نھايت ئي نرم لھجي ۾ وراڻيائين ته سر مون توھان کي ٽي ڀيرا
آواز ڏنو ھو پر توھان گھري ننڊ ستل ھئا. توھان کي ھاڻ نيرن آڻي ٿو ڏيان ائين ھن
نيرن سان گڏ ڪافي به آڻي ڏني جنھن تي نيرن ڪري تازو توانو ٿيس. ھاڻي اڏام پھچڻ جو
وقت ويجھو ٿي چڪو ھو ان ڪري ٿورو وقت سامھون لڳل ٽي وي اسڪرين تي ڪي پروگرام ڏسي
گذاريم. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڏام ٽورنٽو
ائيرپورٽ تي پھتي جلد ٻاھر نڪري آيس جتي مون کي کڻڻ لاءِ ٻار آيل ھئا. مان پاڪستان
مان موافق آبھوا مان آيس ته ھتي سخت ٿڌ ھئي. جھان جا رنگ به نرالا آھن ڪٿي لڱ ساڙيندڙ
گرمي ۾ ماڻھو ٿڌي ھوا جي جھوٽي لاءِ طلبگار ته ڪٿي ٿڌ مان بچڻ لاءِ گرم ڪمري ۽ گرم
بستر جي ضرورت. گھر پھچي ٻارن کي پنھنجون پنھنجون شيون حوالي ڪيم. پوئتي جا کين
حال احوال ڏنم. ان سان گڏ ڪيئن وقت گذريو جھڙن سوالن جا جواب ڏنم. ائين ٿوري دير
آرام ڪري ھن جھان جي معمول ۾ گم ٿي ويس. </span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-57291958008781685362023-01-31T08:30:00.010+05:002023-01-31T19:33:40.474+05:00موکيءَ مٽ، متارن موت - مھر فقير<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">موکيءَ مٽ، متارن موت</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;">مھر فقير</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7-3abV6EQvuJwz9egVBnekgG7qNO2YhBBesgTVp9D-12YCUPidnNfIiHr83K8Uen7vL1YRDfOrcjMm8t4KnXhYqyTsqVsoY_ri5g6lv2ImoCzXGlvd53Dk39VGT6tOLuAVBrgGU36vK4rzQNPl9uv3jUfHaZ4zSDRRCFTsLewSWCfqqkuEsuowGTC/s960/%D9%85%D9%88%DA%A9%D9%8A%20%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7%20%D9%82%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7-3abV6EQvuJwz9egVBnekgG7qNO2YhBBesgTVp9D-12YCUPidnNfIiHr83K8Uen7vL1YRDfOrcjMm8t4KnXhYqyTsqVsoY_ri5g6lv2ImoCzXGlvd53Dk39VGT6tOLuAVBrgGU36vK4rzQNPl9uv3jUfHaZ4zSDRRCFTsLewSWCfqqkuEsuowGTC/s320/%D9%85%D9%88%DA%A9%D9%8A%20%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7%20%D9%82%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86.jpg" width="240" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪافي ڏينهن
کان وٺي سنڌ جي ڏاهي ۽ ادبي ڪتاب ”لهرون گيت ڳائن ٿيون</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>“</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جي مصنف ڇور جي شاعر لجپت راءِ
مظلوم جي اصرار تي تاريخ ۰۷.۰۴.۲۰۲۲ع خميس جي ڏينهن موڪل هئڻ سبب، ڪراچيءَ جي
علائقي موکيءَ جي ڳوٺ ۽ ڪونڪر ڳوٺ ۽ بنديجا اسٽاپ جي ويجهو ناراٿر جبل جو پروگرام
جوڙي، رمضان شريف جي ڀلاري مهيني ۾ سوير ڀرو موٽر بائيڪ تي چڪرا ڳوٺ (لجپت راءِ به
ڪافي عرصي کان وٺي چڪرا ڳوٺ منجھ رهائش پذير آهي) کان ڪورنگي، شاه فيصل ڪالوني کان
ايئر پورٽ وارو رستو ڏئي سپر هاءِ وي کان ناردرن باءِ پاس وارو رستو اختيار ڪري،
افغان بستي ڪراس ڪري وڃي موکيءَ جي مزار تي پهتاسون. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">موکي
چوکي نه ٿئي، اصل اوڇي ذات، <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏيئي
وه وٽيون وات، موکي متارا ماريا. (شاهه) <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">موکي ۽
متارن بابت تاريخ ۾ مختلف رايا ملن ٿا ڪراچيءَ ۾ ديھ موکي ۽ ديھ ناراٿر ۾ موکي ۽
متارن جون ڌار ڌار قبرون آهن، گڏاپ ڀرسان ڪونڪر کان اڳتي بنديجا کان اولھ طرف ڪجھ ڪلوميٽرن
جي فاصلي تي ناراٿر جبل تي متارن جون قبرون آهن، جڏهن ته موکيءَ جي قبر موکيءَ جي
مڪان ۾ آهي. تاريخ لکي ٿي ته مومل جي ٻانهي ناتر مومل جي امرڪوٽ ۾ ڏاگھ چڙهڻ بعد ڪاڪ
ڪنڌيءَ جا وڻ ڇڏي اچي ڪونڪر کان اولھ طرف ناراٿر کان ڪافي فاصلي تي اچي رهي جتي هن
ڪلالڪو هٽ يا شراب جو گتو کوليو، موکي ناتر جي ڌيءَ هئي ۽ حسن ۾ پنهنجو مٽ پاڻ
هئي، موکيءَ جي ڪلالڪي هٽ جي هاڪ هنڌين ماڳين هلي وئي، موکي مهمانن کي پيالا ڀري
شراب پيئاريندي هئي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">چون ٿا
ته ڪونڪر سفوران (صفوران) سونگل تئيسر (تائيسر) ۽ موکي پاڻ ۾ ڀيڻيون هيون جن جي نالن
سان ڪراچيءَ ۾ ڌار ڌار علائقا اڄ به موجود آهن. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">موکيءَ
جي مئخاني تي اٺ يار ٺرو پيئڻ ايندا هئا، <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻه سما،
ٻه سومرا، ٻه چنا، ٻه چهواڻ، <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">موکي
گهر مهمان ايندا هئا اٺ ڄڻا. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">متارا
لفظ سنڌي ٻوليءَ ۾ صحتمند/ پهلوان لاءِ استعمال ٿيندو آهي، سومرن ۽ سمن جي دور ۾
سنڌ جي حفاظت ڪندڙن کي به متارا چيو ويندو هو، جيڪي باقاعده سرڪاري عهدن تي مقرر ٿيندا
هئا. هن لوڪ داستان ۾ متارن لاءِ سگهڙن پنهنجي شاعريءَ ۾ سردار، ڏاتار، سري جا
سردار وغيره جهڙا لفظ ڪتب آندا آهن. جنهن مان معلوم ٿيندو ته اُهي حڪومت جي خاص
منصب جا مالڪ هئا يا سردار هئا. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">متارا
مطلب پهلوان يا مت + وارا معني عقل وارا يعني اهي اٺئي عقل ۽ مت وارا هئا ته پوءِ
هو موکيءَ جي هٽ تي اچي مڌ پيئڻ جي خواهش ڇو ڪندا هئا، جڏهن ته مڌ هڪ نشو آهي ۽
نشو ساڃاه کي ختم ڪندو آهي يا هنن جو عقل موکيءَ جي مڪان تي اچي ڪري ختم ٿي ويندو
هيو وري جڏهن موکيءَ کين نانگ وارو قصو بيان ڪيو ته هو اتي ئي ڊهي پيا مطلب مري
ويا، ان جو مطلب ته اهي متارا نه هئا يا ايئن به ٿي سگهي ٿو ته اهي قد ڪاٺ ۽ پيسي ڏوڪڙ
جي حساب سان سگهارا هئا تنهن ڪري کين متارا سڏيو وڃي ٿو. اهي اٺ ڄڻا متارا هئا جيڪي
چون ٿا ته ڪوهستان جي علائقي سري جا هئا ۽ ڪراچي ۾ هر ڇهين مهيني انهيءَ رستي سان
ايندا ويندا هئا ۽ موکيءَ جي هٿ جو شراب پي مست ٿي ويندا هئا، هڪ ڀيري متارا گهڻي
وقت کانپوءِ آيا ته موکيءَ انهن کي خوب شراب پيئاريو ۽ کين سمورا مٽ اپٽي ڏنائين
پر انهن کي سرور نه ٿيو ۽ بار بار پروڪي مڌ جي گهر ڪندا رهيا تڏهن موکي متارن کي
پروڪي مٽ ۾ نانگ جي زهر مليل هجڻ واري سربستي ڳالھ ٻڌائي، <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جوڌا
هئا جوان، مئا نه مڌ ساڻ،<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هنن
پيتو هميشه<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ڏهاڙڪو ڏاڻ،<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پر
نانگيلو زهراڻ، مري متارا مهر ويا. (مهر فقير) <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جيڪا ڳالهه
موکيءَ متارن کان لڪائي هئي، متارن موکيءَ جي پروڪي مٽ ۾ نانگ جي زهر هجڻ واري ڳالھ
ٻڌي اتي ئي دم ڏنو، متارن جي مرڻ کانپوءِ موکي جو مئخانو اجڙي ويو ۽ انهيءَ ڏک ۾
موکي به مري وئي، جتي موکيءَ جو مئخانو هو اتي ئي موکي جي قبر آهي، موکيءَ جي قبر
مٿان هن وقت هڪ ڪمرو به ٺهيل آهي، اسان اتي اوسي پاسي جو بخوبي جائزو ورتو ته اهو
معلوم ٿيو ته موکيءَ جي مزار هڪ ننڍڙي پهاڙي نما ٽڪري تي واقع آهي ۽ اتي ان ننڍڙي ٽڪري
کان سواءِ ڪٿي به ٻي ڪا ٽڪري نظر نه آئي، موکيءَ جي مزار جي چوڌاري جيڪي پٿر هيا
سي ڪارا ٿيل هيا ۽ مٽن جون ڪجھ ٺڪريون پڻ نظر اچي رهيون هيون، جنهن منجهان اهو
يقين سان چئي سگهجي ٿو ته اتي موکي مڌ يا شراب جو ڪاروبار ڪندي هئي، جيڪو سندس جو
ذريعا معاش هيو ڇو ته اتي جڏهن متارا ايترو پري کان ايندا هئا ته لازمي آهي ته
اتان جي آس پاس جا ٻيا به ڪيترائي پيئاڪ مئخاني جو رخ ڪندا هوندا، هونئن به پيٽ کي
پالڻ خاطر ازل کان هرڪو پنهنجي سمجھ ۽ شعور آهر ڪو نه ڪو ڪاروبار ڪندو رهيو آهي،
ايئن ئي موکيءَ به ڪلالڪو هٽ يا ايئن کڻي چئجي ته شراب خانو کوليو، جتان ئي هوءَ
گهر جو گذر سفر ڪندي هئي. جڏهن ته متارن جون قبرون وري ناراٿر جبل تي آهن، منهنجو
پياري دوست ۽ تاريخ جي ڄاڻو لجپت راءِ مظلوم سان گڏجي موکي ۽ متارن جي قبرن تي وڃڻ
ٿيو، موکيءَ جي قبر تي مونکي لطيف سرڪار جو هيءَ بيت ذهن تي تري آيو ته، <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جي اٿئي
سڌ سري جي ته ونءُ ڪلاڙڪي هٽ،<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">لاهي
رک لطيف چئي، مٿو ماٽيءَ وٽ، <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سر ڏيئي
۾ سٽ، پيج ڪي پياليون. (شاهه)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ناراٿر
جبل تي هڪ ننڍڙي چوديواري ۾ ڇھ قبرون اندر ۽ هڪ قبر ٻاهر آهي، انهن مان ڪجھ قبرن
تي متارن جا نالا به لکيل آهن. دلچسپ ڳالھ اها آهي ته اهي حاجي آهن، هڪ قبر تي
حاجي حالار لکيل آهي، ٻي قبر تي محمد اسماعيل حاجي لکيل آهي، ٽين قبر تي اسحاق
خان، چوٿين تي روستم ۽ پنجين تي يادگار اسماعيل حاجي لکيل آهي، ٻين قبرن تي نالا
ناهن پر سڀ هڪجهڙيون آهن، چوديواري ۾ هڪ پٿر کي اهڙي طرح تراشي رکيو ويو آهي جو
اهو پيالي جهڙو لڳي ٿو اهو پٿر اڄڪلھ ٻه ٽڪر ٿيل آهي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">متارن
جي قبرن تي لکيل نالن مان خبر پئي ٿي ته اهي يا ته هڪ ئي خاندان جون قبرون آهن ۽
انهن مان ٽي ڀائر آهن جيڪي حاجيءَ جا پٽ آهن يا اهي ذات جا حاجي آهن. انهن مان هڪ
قبر تي حالار حاجي اڀريل لکڻيءَ سان لکيل آهي ۽ باقي نالا پٿر کي کوٽي تراشي لکيا
ويا آهن. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">معلومات
خاطر اوهان کي اهو به ٻڌائيندو هلان ته ناراٿر جبل جي اها چوٽي جتي متارن جون
قبرون آهن تنهن جي مٿئين سطح تي چڙهڻ لاءِ اڃان به مٿي وڃبو ته اُتي هڪ 12 فوت ڊگهي
قبر آهي، اها قبر ڪنهن جي آهي ان جي ڪا خبر ڪونهي، هيءَ قبر به عام قبرن وانگر
آهي، البت ان تي عقيدتمندن پاران پڙ به چڙهيل آهن. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پر جي
متارن جي قبرن جي پٿرن کي صاف ڪري نالا پڙهجن ته انهن جا نالا به نمايان ٿي پوندا
جڏهن ته هڪ قبر چوديواري کان ٻاهر پيرانديءَ ۾ ساڳي ڊزائين سان آهي، باقي انهن جي
اٺين سنگتيءَ جو ڪو به ڏس پتو ڪونهي، مون ۽ لجپت، ناراٿر ٽڪري مڪمل ۽ هر طرف جو
جائزو وٺي گهمي ڏٺي ۽ مٿي چوٽيءَ تي چڙهي سڄي علائقي جو نظارو ڪيوسين اسان کي ناراٿر
ٽڪري هڪ قبرستان وانگر لڳي، جيڪو تمام آڳاٽو آهي، مٿي اتانهين چوٽيءَ تي به قبرون
نظر آيون ۽ حيراني ٿي ته ان دور ۾ ماڻهن مڙهن کي مٿي ڪيئن پڄايو هوندو، جبل جي
دامن ۾ به قبرستان آهي، جتي نيون ۽ آڳاٽيون قبرون موجود آهن، ناراٿر ٽڪري جي
قبرستان بابت اهو به ذڪر آهي ته هتي جنگ لڳي هئي ۽ اهي قبرون جنگ ۾ مارجي ويل ماڻهن
جون آهن، بهرحال ناراٿر جبل تي موجود جيڪي متارن جي نالن سان قبرون آهن انهن تي وڌيڪ
کوجنا جي ضرورت آهي ڇو ته متارا جڏهن موکيءَ جي مئخاني تي ئي مري ويا هئا ته پوءِ
انهن کي موجوده موکيءَ جي قبر واري هنڌ کان ايترو پري اچي ٽڪريءَ تي ڪيئن ۽ ڇو دفن
ڪيو ويو؟ <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">موکيءَ
مٽ متارن موت، ڪنهين نه ڪا ڪل، <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">وقت
سندي اٿل، نه موکي رهي نه متارا رهيا. (مهر فقير) <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ناتر
جو هن علائقي ۾ اچڻ توڙي موکيءَ جي ٻين سڀني ڀينرن جو تاريخ ۾ ڪو ذڪر نه هجڻ ڪيترن
ئي سوالن کي جنم ڏئي ٿو، ان ڪري تاريخ کي اهو واضح ڪري مونجهارا ختم ڪرڻ سان گڏ موکي
۽ متارن جي تاريخي ۽ امر ڪردارن جي آخري آرام گاهن جي سار سنڀال پڻ ڪرڻ گهرجي ته
جيئن شاه جي رسالي جي سرن جو تحفظ يقيني بڻجي پوي.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 0in; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي عبرت
حيدرآباد ۾ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-78046253136883343112023-01-27T20:55:00.004+05:002023-01-28T21:42:39.749+05:00سرائيڪين جي ديس ۾ - شريف ٿھيم<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">سرائيڪين جي ديس ۾</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شريف ٿھيم</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBm40LC4mAeayLY8h3UfgobNJH-uFGN3h3nw5IlOYM096oE5PlhQ9iRa7GMVfdD9d21OB2eCSBfudBmm4aap8OSDwww9-JIJ_uwXdHekTF63TP9nF25d5uj4fnmkmURzTWFwwCH6NKwU97xbYYf0qySfckVBB_CFCPp0FN9vFluwYTURvjhu_kiq8T/s2048/%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBm40LC4mAeayLY8h3UfgobNJH-uFGN3h3nw5IlOYM096oE5PlhQ9iRa7GMVfdD9d21OB2eCSBfudBmm4aap8OSDwww9-JIJ_uwXdHekTF63TP9nF25d5uj4fnmkmURzTWFwwCH6NKwU97xbYYf0qySfckVBB_CFCPp0FN9vFluwYTURvjhu_kiq8T/s320/%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88.jpg" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گذريل هفتي سرائيڪين جي ديس وڃڻ
ٿيو. خيال اهي ئي هئا ته هي به اسان وانگيان پيپلز پارٽي طرفان مضبوط ڪيل وڏيرڪي
نظام ۾ جڪڙيل هوندا. شھر ۽ ڳوٺ به ڏتڙيل هوندا. پر ائين نظر ڪو نه آيو. جڏهن مان
سکر کان موٽر وي تي رحيم يار خان کان راجن پور روانو ٿيس ته مٺڻ ڪوٽ وٽ سنڌو
درياءَ کي پار ڪيم. جتي چناب، راوي ۽ ستلج سنڌو درياءَ ۾ ڇوڙ ڪن ٿيون. راجن پور
کان ڊيري غازي خان تائين جن ڳوٺن ۽ شھرن کي ڪراس ڪرڻو پيو، ان ۾ ڄام پور، ڪوٽ ڇٽا
۽ ٻيا به ڪيترائي ننڍا وڏا شھر هئا. هنن شھرن ۾ مون هڪڙي خاصيت ڏٺي ته فوٽ پاٿن يا
روڊن تي قبضا ڪو نه هئا. شھر ڪافي ويڪرا نظر آيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات ڊيري غازي ۾ گذاريسين. ڪچهري
سڻائي انهي ڪري لڳي جو اسان به سرائيڪي هئاسين. اسان پنهنجي سنڌي لهجي واري سرائيڪي
پئي ڳالهائي ۽ اسان جي سرائيڪي دوستن پنجابي لهجي واري سرائيڪي پئي ڳالهائي. هونئن
به لسانيات جي تاريخ ۾ ڏٺو وڃي ته سنڌي ۽ سرائيڪي جو تمام گھرو تعلق آهي. ڪي
لسانيات جا ماهر ته جهڙوڪ ٽرومپ سرائيڪيءَ کي سنڌي جو لهجو قرار ڏئي ٿو ته ڪي ان
کي سنڌي ٻوليءَ جيترو ئي قديم ٻولي ڪري سمجهن ٿا، ته ڪي وري سرائيڪي کي سنڌي جي
شاخ قرار ڏين ٿا. “برصغير جي ٻولين جو لسانياتي جائزو” جيڪو جي اي گريرسن جو لکيل
هو، ان ۾ اها وضاحت ڏنل آهي ته “سرو مان سرائيڪي ٺهيو لفظ” سرو جي معنيٰ مٿيون وهڪرو
يعني اهڙو علائقو جيڪو سنڌو جي مٿان هجي. ان ڪري ان ۾ اولھه پنجاب وارو لهندو
علائقو به اچي ويو. مقصد اهو ٿيو ته مٿئين ملڪ واري ٻولي. جنھن کي گريرسن “سنڌي سرائيڪي”
ڪوٺي ٿو. مون ڊاڪٽر غلام علي جي ڪتاب ”سنڌيءَ ٻوليءَ جي ارتقا” مان بابا فريد ۽
قاضي قادن جا هي چونڊ شعر جيڪي سنڌي ۽ سرائيڪيءَ جي پراڻي تعلق جي نشاندهي ڪن ٿا،
سي ڪنھن وقت ڪتاب پڙهندي ڊائري ۾ نوٽ ڪري ڇڏيا هئا، جنھن ۾ قاضي قادن خود بابا
فريد گنج شڪر جي سرائيڪيءَ کان ايڏو متاثر هو جو پاڻ به ان جي ڪاپي ڪندي شعر چيائين،
جن کي سنڌي ادب جا اوائلي شاعريءَ به قرار ڏنو وڃي ٿو. (قاضي قادن (1465_1515) اصل
۾ بکر جو هو، پوءِ ٺٽي ۾ اچي رهائش پذير ٿيو. ان وقت حڪومت جو قاضي هو، باقي ڇا
هو، ڇا ڪيائين اهو وري الڳ موضوع آهي).</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">فريدا ڏکان سيتي ڏينھن ڳيا
سوالان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سيتي رات کڙا پڪاري پاتڻي ٻيڙا ڪپر
وات. (بابا فريد)</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏينھن لٿا سنجھا پئي اڳئون آئي،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات کڙا پڪاري پاتڻي ٻيڙا ڪپر
وات. (قاضي قادن)</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بابا فريد سرائيڪيءَ سان گڏ سنڌيءَ
۾ به شاعري ڪئي. سو چوڻ جو مقصد سنڌي ۽ سرائيڪيءَ جو پراڻو تعلق آهي. انهيءَ ڪري
ته سچل به سرائيڪيءَ ۾ پنهنجو ڪلام پيش ڪيو. بس هڪ ڳالهه ۾ مزو نه آيو ته هڪ هنڌ آڊيٽوريم
کي گهمندي اهو پڙهيو ته شاهه ولي الله جي گذارش تي افغانستان جو حاڪم احمد شاهه
ابدالي پنجاب تي چڙهائي ڪري آيو. اتي هندن ۽ مرهٽن کي ماري مسلمان ڪيائين ۽ اهو
دور هو سترهين صديءَ جو، هن ظالم سنڌ تي به حملو سنڌ جي وسندين کي به تباهه ڪيو ۽
لکين سنڌين جو خون وهايائين. اچون ٿا پنهنجي اصل قصي تي، جڏهن مون ڊيري غازي خان
جي سرائيڪي دوستن کان پڇيو ته هي دريشڪ سردار، کوسا، لغاري، بوزدار انھن جو ڪيترو
سياسي عمل دخل آهي. صفا سادو ۽ سڌو جواب ڏنائون ته اسين ووٽ پنهنجي مرضيءَ تي ڏيندا
آهيو. هتي ڪو به سردار انهيءَ ووٽ جي آزاديءَ کي پنهنجي عزت ۽ سرداري جو مسئلو ڪو نه
ٿو سمجهي ۽ نه ئي ڪو مخالف ۾ ووٽ ڪندڙ کي پريشان ڪيو ويندو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات ڊيري غازي خان ۾ سرائيڪي
دوستن سان گذاري. صبح سوير ملتان اچي نڪتاسين، جتي ملتان بار جي سينيئر نائب صدر
ملڪ نصير احمد خان سان ملاقات ٿي، جنھن ڪچھري دوران ٻڌايو ته ملتان بار دنيا جي ٽين
نمبر وڏي بار آهي جنھن جا پنجاهه هزار کان مٿي وڪيل ميمبر آهن. ملتان جا ماڻھو
شاهه محمود قريشيءَ جي سخت خلاف نظر آيا. هن کي ڪوڙو ۽ منافق قرار ڏئي رهيا هئا
باقي گيلاني جي باري ۾ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">soft corner</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> نظر آيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ملتان جي تاريخي جڳهن کي به گهمڻ
جو به موقعو مليو. ملتان جون درگاهون ته پڪنڪ پوائنٽس آهن، جتي وڏا پارڪ شاندار وڻ
وڻڪاري نظر آئي. شھر ۾ ميٽرو بس وارو شاندار روڊ به شاهي طرح سان هر طرف وڇايل نظر
آيو. روڊ رستا شاندار کليل هر طرف گل گلزاري سبب پاڻ وارو حيدرآباد ته شرمنده پئي
نظر آيو پر هي سرائيڪي بيلٽ وارا وري لاهورين کي فراڊي قرار ڏين ٿا. هنن جي نظر هي
لاهوري هنن جو حق کايو ويٺا آهن. شايد ان ڪري به هي سرائيڪي نواز شريف جي حمايت ۾
ايترا سرگرم نظر نه آيا، جيترا عمران خان جي حمايت ۾ ۽ اهو به مڃين پيا ته هي ترقي
به نواز شريف جي وقت ۾ ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سرائيڪي سنڌين کي جاهل ۽ وڏيرڪي
نظام ۾ جڪڙيل قوم قرار ڏين ٿا. واقعي به سرائيڪي بيلٽ وارا سياسي سمجھه ٻوجهه ۾ ۽
روڊ رستن شهري رٿابندي ۽ ترقيءَ اسان سنڌين کان گهڻو اڳتي نظر آيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي سنڌ ايڪسپريس حيدرآباد ۾
</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جنوري </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-38274284505435906722022-11-19T23:05:00.001+05:002022-11-19T23:05:33.840+05:00ٿڌي جھان جون ڪي ڳالھيون - خير محمد ڪولاچي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">ٿڌي جھان جون ڪي ڳالھيون</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خير محمد ڪولاچي</span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBzgKXLWIJZ6W80Zy66ZYIP1W61GzWBcNHPQpvbR20eV8M5IGYXfRz-wdAWB2bWlYQoC7mVZN6XaXketDPr3buDT1HcAZ47akx_MxwbZz6wp3UrKq3PlDMIRWafDHO83jsT_u6H_1LOtBGz7vCFZo9rbVcMqSCyjCaSZ56CEptZGAqxb8RNflCnErJ/s720/%D8%AE%D9%8A%D8%B1%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%DA%AA%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%86%D9%8A.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="720" data-original-width="446" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBzgKXLWIJZ6W80Zy66ZYIP1W61GzWBcNHPQpvbR20eV8M5IGYXfRz-wdAWB2bWlYQoC7mVZN6XaXketDPr3buDT1HcAZ47akx_MxwbZz6wp3UrKq3PlDMIRWafDHO83jsT_u6H_1LOtBGz7vCFZo9rbVcMqSCyjCaSZ56CEptZGAqxb8RNflCnErJ/s320/%D8%AE%D9%8A%D8%B1%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%DA%AA%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%86%D9%8A.jpg" width="198" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گذريل جمع جي ڏينھن،
ڪئناڊا لڳ آمريڪا جي نيويارڪ رياست جي شھر بفلو ۽ ان جي پسگرادائي ۾ سخت برفباري ٿي،
جيڪا اٽڪل ٽي (۳) فٽ اونچي ھئي. ھن برفباريءَ شھر ۽ علائقي جي زندگيءَ کي مفلوج ڪري
ڇڏيو. ھيءُ علائقو ٿڌو آھي، جنھن ڪري ھتي برفباري ٿيڻ عام آھي. پر ھن سال، وقت کان
اڳ، اھا به اوچتي ڳري برفباري، تنھن ماڻھن کي پريشان ڪري ڇڏيو. نيويارڪ رياست جي
ميئر ڪيتي ھوچل، ھن شھر ۽ علائقي ۾ ھنگامي حالتن جو اعلان ڪري ڇڏيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھتان جو موسميات
کاتو جديد ٽئڪنالاجي سبب موسم تي گھري نظر رکندو آھي ۽ اھو ماڻھن کي ھفتي کن جي
موسم، گرمي پد، مينھن، برفباري جو اڳواٽ اطلاع ڏيندو رھندو آھي. ان ڪري ماڻھو اڳواٽ
ان حساب سان سفر جي منصوبه بندي ڪندا رھندا آھن. جتي پنھنجي ملڪ ۾ موسميات کاتي جي
اھميت گھٽ آھي اتي سرد ملڪن ۾ ان جي وڏي اھميت آھي. ايئن فائر برگيڊ جنھن جو
پنھنجي ملڪ ۾ به ڪڏھن ڪڏھن ڪم نڪري اچي ٿو اھو کاتو ٿڌن ملڪن ۾ جتي ڪاٺ جا گھر ٺھيل
ھوندا آھن اتي اھم ليکيو ويندو آھي. موسميات کاتي جا ڪيئي چينل ھلندا آھن جيڪو
پنھنجي پنھنجي معلومات موجب ماڻھن کي باخبر رکندا آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نيوياڪ رياست جي
بفلو شھر جي تازي برفباري جي خبر ۽ ان جي تفصيل ملڻ تي منھن جي ذھن ۾ ماضي جا ڪي
منظر جا ورق اٿلڻ لڳا. ياد اٿم ته <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>سياري
جي مند، منھنجي ننڍپڻ جا ڏينھن ھئا مان جڏھن اڱڻ تي کيڏي واپس وريس ته ماءُ مون کي
گود ۾ ويھاري لڱن کي ھٿ لاٿو خاص ڪري ھٿن تي ھٿ رکيائين ته کيس اھي ٿڌا محسوس ٿيا
تنھن تي ھن چيو ھو ته تنھنجا ھٿ ته برف لڳا پيا آھن. اسان جي گرم علائقن ۾ برف جھڙو
ٿڌو وڌ ۾ وڌ ٿڌو سمجھيو ويندو آھي. سياري جي ڪن ڏينھن ۾ ڪن گھڻين ٿڌين راتين ۾ ڪٿي
ڪي پاڻي جا ڦڙا يا ڪو ڪنھن ٿانو ۾ پيل ٿورو پاڻي ڄمي پوندو ھو تنھن کي چوندا ھئا ته
اڄ پارو ڄمي پيو آھي سو غور سان ڏسندا ھئاسين. باھه تي ھٿ سيڪڻ ۾ فرحت محسوس ٿيندي
ھئي ان ڪري سياري جي مند ۾ صبح جو چلھ جي چوڌاري ويھڻ معمول ھوندو ھو انھن ڏينھن ۾
ملڪ ۽ دنيا جي ٻين حصن جي ٿڌ ۽ برفباري جي ڄاڻ گھٽ ھئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو گرم علائقي جو
نفسياتي اثر ھو، اسان جي عام ماڻھن جي غربت يا جھان پيو ھلندو وارو رويو جو سياري
جي <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>مند ۾ گرم ڪپڙن پائڻ جي گھٽ ئي رحجان
ھو. جھان ھلائڻ واري انداز ۾ چادر ويڙھي ڇڏڻ، مٿي ۽ ڪنن کي ڪپڙي سان ڍڪي يا ٻڌي ڇڏڻ.
اھو به عام ڪپڙو ھوندو ھو. سائنسي ترقي ۾ ايتري تيزي ڪونه آئي ھئي جنھن ڪري دنيا
جي ٻين حصن جي گھٽ ئي ڄاڻ پھچندي ھئي. اسان جو جيستائين اچڻ وڃڻ ھو تنھن جو جھان
گھڻو ڪري ھڪجھڙو ھو. ڪوئيٽا جي موسم ٿڌي آھي، سا خبر ھئي. ان جو ڪارڻ اھو ھو جو
اتر سنڌ جي علائقي جا ماڻھو، گرمين کان بچڻ لاءِ ٻه ٽي مھينا، ڪوئيٽا ۾ وڃي
گذاريندا ھئا. گرم علائقن جي گھرج جي حوالي سان، اسان جون خواھشون ۽ تمنائون آھن.
مينھوڳي جي مند جي تمنا، جيڪا موسم کي خوشگوار ڪري، ٿر جھڙن علائقن ۾ خوشحاليءَ جو
سبب بڻجي ٿي. رات ٺرڻ به من پسند آھي، جنھن سبب، گرميءَ مان جان آجي ٿئي ٿي.
ابراھيم منشي جي ٻول وانگر ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ مند چري آھي، ٻي جا رات ٺري آھي،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھڙي ۾ اچڻ تنھنجو، ڀاڳن جي ڀري آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ ٽورنٽو ۽
ان جي پسگردائي وارن شھرن ۾ به برفباري شروع ٿي چڪي آھي. پر بفلو جي ھي وڏي
برفباري بحث ھيٺ رھي. منھنجو پاڙي ۾ رھندڙ ھڪ ھمراھ، جيڪو ڪئناڊا جي ھڪ سخت ٿڌي
صوبي نوانٽ ۾ رھندو ھو، جتي ڪافي ٿڌ سان گڏ ٻين علائقن جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ برفباري ٿيندي
آھي. تنھن ٻڌايو ته ھڪ ڀيري ايتري برفباري ٿي جو ٻاھرئين دروازي وٽ، برف جو ڍير ٿي
ويو. تنھن ڪري در ئي نه ٿي کليو. گھڻا ئي زور ڏئي، جڏھن بي وس ٿياسين ته ھاڻ ٻاھر
نڪرڻ جون ترڪيبيون سوچڻ لڳاسين. آخر اھو خيال ذھن ۾ آيو ته جيستائين در وٽان برف نه
ھٽندي، تيستائين دوارزو نه کلندو ۽ اسان اندر بند رھنداسين. اھا ترڪيب ذھن ۾ آئي ته
ڌيءُ کي دريءَ مان ٻاھر ڪڍون، جيڪا در وٽ برف ھٽائي ته دروازو کوليون. ايئن ئي ڪيوسين.
تڏھن وڃي دروازو کولي ٻاھر نڪري گھر آڏو پيل برف کي ھٽائي ھلڻ جھڙا ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ستر جي ڏھاڪي ۾
سويت يونين جي جنھن علائقي ۾ اسان فني تربيت ورتي، اتي ڏٺم ته سياري ۾ ھڪ ڀيرو جيڪا
برف پئي، سا گرميءَ جي مند تائين نه پگھري. ھو وڏن روڊن تان برف ھٽائي ڇڏيندا ھئا،
جيڪا روڊ جي پاسي ۽ ٻين ھنڌن تي ڍير ٿي پئي ھوندي ھئي. ائين ڪي سال اڳ ٽورنٽو ۾ ھڪ
سال گھڻي برف پئي ھئي ۽ لاڳيتو گرمي پد منفي رھيو، تنھنڪري روڊ تان ھٽايل برف به
روزمرھ جي ٽرئفڪ لاءِ ڏکيائي ھئي. تنھن ڪري ڊمپرن تي اھا برف لوڊ ڪري، پري اڇلائي
ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتر قطب جتي گرمي
پد منفي ۵۰ تائين ڪري پوي ٿو اتي ھر طرف برف ئي برف نظر ايندي آھي ان علائقي ۾ شڪار
جي ڳولا ۾ پري ويندڙ موٽ جو رستو ڳولڻ لاءِ رستي ۾ ڪاٺي جا لڪڙا کوڙيندا ويندا ھئا،
جن جي نشاني سان ھو واپس گھر تائين پھچندا ھئا. اتي ڪھڙو گھوڙو، اٺ يا ڪا گاڏي ھلي؟!
تنھن ڪري ھو تختن تي ويھي سفر ڪندا ھئا جنھن کي ڏھ يا ٻارنھن ڪتا ڇڪيندا ھئا. ھاڻ
سائنس ترقي ڪئي آھي، جنھن ڪري انھن ڪتن جي جاءِ تي، ھاڻ برف تي چرندڙ گاڏيون اچي
ويون آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھي علائقا جتي برف
ٿئي ٿي ۽ اڄلھ اتي سائنسي ترقيءَ سبب ماڻھو موسمي حالتن کي منھن ڏئي وڃن ٿا. اتي به
سياري جي اچڻ تي ڪي زرعي ڪم گھٽجي ٿو ۽ معمول جي زندگي ۾ ڪن مسئلن کي منھن ڏيڻو
پوي ٿو. مثال طور؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سياري ۾ ڪو فصل ڪو نه
ٿو ٿئي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماڻھن جون سرگرميون
محدود ٿي وڃن ٿيون. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊگھيون راتيون ۽ ننڍا
ڏينھن ٿين ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سيارو ايندي ئي گاڏيءَ
۾ برف وارا ٽائر لڳرائڻا پون ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سفر، موسم کي ڏسي
احتياط سان ڪيو وڃي ٿو. ڇو جو سڀ کان گھڻا حادثا، گاڏيءَ جي برف تي ترڪڻ سبب ٿين ٿا.
ھڪ گاڏي جي ترڪڻ سان، اھا ٻين سان ٽڪرائجي ٿي، جنھن سان ڪيئي گاڏيون حادثي جو شڪار
ٿين ٿيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماڻھو گرم جوتا،
گرم ڪپڙا پھري نڪري ٿو. ڀلي گاڏي گرم ھجي پر ڪنھن حادثي يا ڪنھن سبب جيڪڏھن گھر
کان ٻاھر نڪرڻو پوي ته ان لاءِ گرم اوورڪوٽ جي ضرورت پنھنجي جاءِ تي رھي ٿي. ان ڪري
ان جو پھرڻ يا ساڻ رکڻ، ضروري ٿيو وڃي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گورا ان معاملي ۾ وڏو
احتياط ڪندا آھن. ھو ٿوري ٿڌ ۾ ان جي ضرورت وارا ڪپڙا پائين. سخت ٿڌ ۾ وري ان
موسمي ضرورت ھيٺ ڪپڙا پائين. اسان ڪٿي پنھنجي روايتي لاپرواھي ڪندا آھيون ته ان ۾ نقصان
به کائيندا آھيون. ھڪ ڀيري مان بنا دستانا پائڻ جي نڪري پيس، گاڏيءَ ۾ خير جھان ھلي
ويو پر جڏھن گاڏيءَ ۾ تيل ڀرائڻ لڳس ته ٻاھر کليل ھٿن سان اھو ڀرڻ عذاب ٿي ويو. ان
ڏينھن گرمي پد به منفي ويھ ھو ۽ ھوا لڳڻ جي ڪري اھو منفي ٽيھ پئي محسوس ٿيو. اھڙي ٿڌ
۾ چند سيڪنڊن کان پوءِ ھٿ پئي مٽايم. ۽ ٻئي کي کيسي ۾ ٿي رکيم. حقيقت ۾ منظم رھڻ
وارو ئي سک سان رھي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيڪڏھن ڳري برفباري
ٿي وڃي ته گيريج وٽان برف ھٽائي، پوءِ گاڏي ڪڍندا آھيون. پر جي گاڏي ٻاھر بيٺي آھي
ته ان جي مٿان پيل برف ھٽائي، پوءِ گاڏي ھلائبي آھي. گاڏيءَ کي ٿوري دير گرم ڪري،
پوءِ ھلائڻ ان جي بچاءَ جي گھرج آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھڪ ڏينھن گھر مان ٻاھر
نڪتس ته رات جو ڪافي برف پئجي چڪي ھئي. مون سستي مان گاڏي اندر ڪا نه بيھاري ھئي.
ان ڪري گاڏيءَ مٿان پيل برف صاف ڪري ھلي پيس. ڏٺم ته سامھون گھر وارو ھمراھ دروازي
وٽان برف جا کوڙا ھٽائيندي پگھرجي پيو. ويندي مون گاڏي روڪي کيس سلام ڪيو ۽ چيم ته
اڄ منھنجي سستي منھنجي ڪم اچي ويئي ان ڪري برف رڳو گاڏيءَ تان ھٽائڻي پئي. سياري
جي مند ۾ برف ھٽائڻ لاءِ بيلچا رکڻ ۽ گھر آڏو لوڻ ڇٽڻ جي ضرورت رھي ٿي ته جيئن گھر
آڏو لنگھندڙ ڪو ترڪي ڪري نه پوي. جي ڪنھن ائين نه ڪيو ۽ ڪو ترڪي ڪري پيو ته ان گھر
واري تي سرڪار ڏنڊ وجھندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سو سائين منھنجا ھن
ٿڌ ۾ ٻاھر نڪرڻ مھل، سوچي سمجھي نڪرڻو پوي ٿو. گھڻي ٿڌ آھي. موسم ڪيئن آھي، ان
حساب سان ڪپڙا پائجن. گرم ملڪن واري آزادي ڪونھي، جو جنھن وقت دل چاھي ٻاھر نڪري
پئو. پر ھتان جو اونھارو، ملڪ کي جنت نظير بڻائي ٿو ڇڏي. اسان جي دوست وشنو لوھاڻي
جو ڀاءُ، گرميءَ جي مند ۾ گھمڻ آيو. تنھن ڀاءُ کي چيو ته يار توھان ته جنت ۾ پيا
رھو. تنھن تي وشنو چيس ته؛ ھڪ ڀيرو ٿڌ ۾ به آءُ ۽ اھا به ڏس. ان جي سختي برداشت
ڪرڻ کان پوءِ ئي اسان کي ھي جنت نصيب ٿئي ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان سوچيندو ھوس ته
ماضي ۾ بجلي ۽ گئس نه ھئڻ تي ھتان جا ماڻھو ڪيئن ھن ٿڌ کي منھن ڏيندا ھئا. ھڪ ڏينھن
مان پنھنجي دوست مبشر ملڪ جي فارم ھائوس تي ويس جتي ان جي گھر ۾ گھر کي گرم رکڻ
لاءِ جديد نظام سان گڏ، اڳ جي نظام موجب ھڪ بٺي ۽ چمني به لڳل ھئي. ھن بنگلي ۾ اڳئين
مالڪ، ڪاٺين سان گھر گرم رکڻ جي سھوليت به رکي ھئي. اسان ان ڪمري ۾ ويھي چلھ ۾ ڪاٺيون
وڌيون، جن جي ٻرڻ تي ڪمري سان گڏ گھر گرم ٿي ويو. ايستائين جو اسان کي باھ گھٽ ڪرڻي
پئي. ھنن ٿڌن علائقن ۾ جتي ٿڌ وڌيڪ آھي ۽ برف به پوي ٿي اتي وري ٻيلا ۽ ڪاٺ به جام
آھي، جيڪو اڳ ٿڌ کان بچڻ ۾ مددگار ھوندو ھو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>قدرت ھر جھان ۾ جيئڻ ۽ گذارڻ جو سامان مھيا ڪري ڇڏيو
آھي. انسان کي رڳو ھٿ پير ھڻڻا آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(خير محمد ڪولاچيءَ
جي فيسبڪ ٽائيم وال تان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نومبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي رکيل/ کنيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-46630892283912895742022-11-18T01:23:00.001+05:002022-11-18T01:23:31.935+05:00آمريڪا جي شھر ھوسٽن جو سفرنامو - خير محمد ڪولاچي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">آمريڪا جي شھر ھوسٽن جو
سفرنامو</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خير محمد ڪولاچي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhofe2qTyTENiJbN_A7rTCliwIDJZaNvrpbdtPy0OYqdV4yIf-PQZZ0XCCFmXRQVfTUs_c78FQsgXBg9eVLA7myGzHo5uHafIzywT1vGNZhzwLDn2kOgysvb8V3o_YTAddiwdeXE5rTY735gf8ki76cctctdnnl0Jj9F0px-CQnhfDHVnEYFAwlb6Q8" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhofe2qTyTENiJbN_A7rTCliwIDJZaNvrpbdtPy0OYqdV4yIf-PQZZ0XCCFmXRQVfTUs_c78FQsgXBg9eVLA7myGzHo5uHafIzywT1vGNZhzwLDn2kOgysvb8V3o_YTAddiwdeXE5rTY735gf8ki76cctctdnnl0Jj9F0px-CQnhfDHVnEYFAwlb6Q8" width="320" /></a></div><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">موجودھ دور ۾ مالي
خوشحالي، ڪجھ فارغ وقت ملڻ سان گڏ سفري سھوليتن جي بھتر ٿيڻ سبب، سياحت ۾ وڏو واڌارو
آيو آھي. اھا ڪن ملڪن جي معيشت لاءِ وڏي ھٿي به ثابت ٿي آھي. جنھن کي سياحت جو شوق
ٿيو سو به ڄڻ ان نشي جو موالي بڻجي ويندو آھي. ماضيءَ ۾ جڏھن سفر ڏکيو ۽ خطرن سان ڀريل
ھوندو ھو ته به سياح ڄاڻ جي تلاش ۾ ڏکيائيون سھندا، وڌندا رھندا ھئا. سندن سفر جون
ڪٿائون عام ماڻھوءَ لاءِ ڄاڻ جو وسيلو رھيون آھن. تيرھين صديءَ ۾ اٽليءَ جو سياح
مارڪو پولو ڊگھو سفر ڪندي چين جي وسيع گوبي صحرا کي پار ڪي چين جي گادي جي ھنڌ
تائين پھتو. ھن کي ان وقت جي حڪمران قبلائي خان، وڏو مان ڏئي پاڻ وٽ ترسائي عھدو ڏنو.
ائين مراڪش جو ابن بطوطه پڻ چوڏھين صدي ۾ مراڪش کان ھلي، ڪيئي ملڪن کان ٿيندو چين تائين
ويو. ان دور ۾ سفر ڏکيو ھجڻ ڪري، گھڻا ماڻھو ڊگھي سفر جي ھمٿ گھٽ ئي ڪندا ھئا،
پرھاڻي اھي ڏکيايون نه رھيون آھن. ان ڪري گھربل منزل تي سولائيءَ سان پھچي وڃجي ٿو.
اڄڪلھ جا سياح، ماضيءَ جي سياحت جي بنسبت، آڱر وڍائي شھيدن جي لسٽ ۾ نالو لکرائين ٿا.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چوندا آھن ته علم ڪتابن
کان وڌيڪ سفر ۾ آھي. سفر ۾ انسان مختلف علائقن ۾ رھندڙ قومن جي رھڻي ڪھڻي جو ذاتي
مشاھدو ڪري ٿو. مقامي علم ۽ لوڪ ڏاھپ مان فيض پرائي ٿو. دنيا ڪٿي ڪيئن ٿي جيئي اھا
ڄاڻ سفر ڪري انھن سان ملڻ انھن جي زندگي ۽ معمول جو مشاھدو ڪرڻ سان ملي ٿي. يورپ
مان جڏھن فر جا واپاري ڪئناڊا پھتا ته ھتي سياري ۾ ٿڌ کان بچڻ جي طور طريقا کين
مقامي ريڊ انڊين سيکاريا ھئا. اتر قطبن ۾ جتي ٿڌ ناقابل برداشت آھي، جتي ماڻھو جيئڻ
جو تصور نه ٿو ڪري سگھي، پر اتان جا مقامي باشندا اسڪيموز اتي پنھنجي معمول جي
زندگي گذارين ٿا. ائين گرم علائقن جا ماڻھو پڻ، اتي جيئڻ جا ڍنگ سکڻ سان گڏ اھا
خورڪ واپرائين ٿا، جيڪا موسم جي لحاظ کان موزون آھي. ايئن رھڻي ڪھڻي جنھن ۾ خوراڪ
سان گڏ ڪپڙو لٽو شامل آھي سو موسم جي ضرورتن موجب پھرين ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ذاتي طور تي نوڪري
دوران يورپ جا ڪي ملڪ ۽ مشرق ۾ جاپان گھمي آيو ھوس ان ڪري ٻاھر جي دنيا کي وڌيڪ
گھرائي سان ڏسڻ جي تمنا وڌي ھئي. اھا خواھش ھاڻي رٽائر زندگي دوران پوري ڪرڻ جي ڪوشش
رھندي. تازو چند دوستن سان گڏجي ھر سال ڪي ملڪ گھمڻ جوپروگرام رٿيوسين. اسان طي ڪيو
ته پھريان ڪئناڊا ۽ آمريڪا جي ڪن علائقن کي ڏسجي پوءِ سائوٿ آمريڪا ۽ يورپ ۽ مشرق
جي ملڪن ۾ وڃجي. ان پلان کي عملي جامو پائيندي ڪئنادا جي البرٽا صوبي جو چڪر ٿيو
جنھن جو حال احوال تازو پنھنجي سفر نامي ۾ ڏنو ھيم سو توھان جي نظر مان گذريو
ھوندو. تنھن کان پوءِ امريڪا جي ٻڻ علائقن کي گھمي ڏٺوسين. ھي احوال منھنجي ھوسٽن
شھر جي سفر ۽ اتي گذاريل چند ڏينھن جو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آمريڪا جيڪو اسان
جو پاڙيسري ملڪ آھي سو ڪيئي حوالن سان منفرد ۽ بالادست مقام رکي ٿو. ماضي ۾ ريڊ انڊين
جو ھي ملڪ، ھاڻ نون مالڪن جي حڪمراني ۾ دنيا جو سپر پاور آھي. ان ۾ رھڻ، اتي ڪو ڌنڌو
ڌاڙي ڪرڻ، ٻارن کي تعليم ڏيڻ يا اتي سير ڪرڻ، گھڻن جي تمنا آھي. اھڙن ماڻھن جي به
جيڪي ان جي سامراجي ڪردار جا سخت مخالف آھن. دنيا جي پھريون نمبر اڪانامي رکندڙ ملڪ
جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو آبادي دنيا جي ٽيھ سيڪڙو وسيلن مان حقيقي فائدو وٺي ٿي. ھي دنيا جو
سڀ کان وڏو تيل پئدا ڪندڙ ملڪ آھي ۽ وسيلن سان مالا مال آھي. . ان ڪري حڪومت جي
آسودي ھئڻ سان گڏ ان جو سڌو ۽ اڻ سڌو ثمر، ملڪ جي عوام کي ملندو رھي ٿو. پر مٿس </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۱</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽريلن ڊالر جو قرض به آھي، جنھن ڪري ھي ملڪ دنيا ۾ سڀ کان وڏو قرضي ملڪ آھي.
پر پوءِ به ڏنڊي جي زور تي ھٿيار وڪڻي ۽ ٻين ذريعن مان پئسا ڪمائي، ڏاڍائي ۾ اڳ
کان اڳرو رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آمريڪا جيڪو اڄ گھڻن
حوالن سان ماڻھن جي پسند جو ملڪ بڻيل آھي تنھن جي گليمر ۾ ماضي جا ڪي دردناڪ
داستان دٻجي ويا آھن. مغربي تاريخدان ۽ ليکڪ دنيا کي ان جي ڪاميابين، اسرڻ ۽ اڳتي
وڌڻ جي ڳالھين ٻڌائڻ سان ان کي دنيا جي ھن تھذيب ۽ دور جو مھندار ٿا سمجھن. دنيا
جي گھڻن ملڪن جا ماڻھو جيڪي مغربي تعليمي نظام سان سلھاڙيل آھن، سي اھڙا ڪتاب پڙھي
نئين تھذيب ۽ ترقي جي شروعات ئي مغربي ملڪن کان ڪيل ٿا سمجھن. اھو آمريڪين جي جارح
حڪمت عملي جو حصو آھي جنھن ۾ ليکڪ به پنھنجو ڪردار ادا ڪري پنھنجي محاذ تي ڪم ڪري پنھنجو
حصو وجھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چيف سياٽل جي ڪيل
تاريخي تقرير به رڪارڊ تي ھجڻ جي باوجود گھڻن جي سامھون اچي نه سگھي آھي. ھن ريڊ
انڊين اڳواڻ اھا تقرير سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۵۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ واشنگٽن جي گورنر کي ان وقت مخاطب ٿيندي ڪئي ھئي، جڏھن
گورنر ھنن اصلي باشندن کي زمين وڪرو ڪرڻ جو چيو ھو. ھيءَ تقرير سياٽل جي ھڪ اخبار
۾ سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۸۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ڇپي ھئي. ان تقرير جا ڪي جملا ھيٺ ڏجن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو آسمان جيڪو
اسان جي بزرگن جي درد تي ھمدردي جا لڙڪ لاڙيندو ھو سو ھاڻ شايد اھو نه رھي. گورن
جي ھڪ فرزند اسان کي دوستي جو پيغام موڪليو آھي جنھن جي اسان موٽ به ڏيون پر ھن وٽان
اسان کي سچي دوستي جي ڪا اميد ڪونھي. ڇاڪاڻ ته ھن جا ماڻھو اسان جي ڌرتي تي گاھ
وانگر پکڙجي ويا آھن، جڏھن ته اسان جي حيثيت ڪٿي ڪٿي بيٺل وڻن واري آھي. ھو اسان
کان زمينون وٺي اسان تي اھا مھرباني ٿا ڪن ته اسان پنھنجي محدود علائقي ۾ آزاد
گذاريون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنھنجي تعداد گھٽجڻ
تي افسوس ضرور آھي پر مان ان تباھي تي ڪو ماتم ڪو نه ڪندس. جڏھن اسان جي ديس ۾ ھڪ
به ريڊ اندين نه رھندو ته اسان ھڪ ڏند ڪٿا بڻجي وينداسين. مان ڏسان ٿو ته نوجوان
پنھنجي بقا لاءِ جان جي بازي لڳائڻ لاءِ تيار آھن پر بزرگ عداوت وارو رويو رکڻ نه ٿا
چاھين. اسان جا مئل به ھن جھان جو حصو آھن. موت ڪا شيءِ ڪونھي، فقط جھان بدلڻ جو
نالو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي وڏڙن جي خاڪ
۽ جتي اھا خاڪ آھي اھا ڌرتي اسان لاءِ مقدس آھي. جڏھن ته گورا پنھنجي وڏڙن جي قبرن
سان لاتعلق ٿي وڃن ٿا. تنھن ڪري ھنن جا مئل وڏڙا به کين پيار ڪو نه ٿا ڪن. ان جي ڀيٽ
۾ اسان جا مئل بزرگ، پنھنجي خوبصورت دنيا کي ڪو نه وساريندا آھن. اھي ديس جي وادين،
ڀڻ ڀڻ ڪندڙ ندين، عاليشان جبلن، وادين، ڍنڍن ۽ سامونڊي ڪنارن کي ڪڏھن ڪو نه ٿا
وسارين. . گورن جو دين پٿر جي سليٽ تي لوھائن آڱرن سان لکيل آھي. جڏھن ته اسان جو
دين، اسان جي وڏڙن جا رواج ۽ رسمون آھن، بزرگن جا خواب، قبيلي جي اڳواڻ جي ڏاھپ
آھي، جيڪا اسان جي ماڻھن جي دلين تي نقش آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان گورن تي زور ٿو
ڏيان ته اھي ڌرتي کي پوري قوت، دماغ ۽ دل سان پيار ڪن ۽ ان جو خيال رکن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آمريڪا وڃڻ جو
پروگرام رٿيل ڪو نه ھو پر پوئين ڀيري جڏھن اسان ايڊمنٽن شھر ۾ ھئاسين ته اتي جي ساٿين
ٻڌايو ته آمريڪا جي رياست ٽيڪساس جي شھر ھوسٽن ۾ سانا جي چونڊ مھم جي حوالي سان ھڪ
ميڙاڪو رکيل آھي، جنھن ۾ اميدوارن کي اتان جي ماڻھن سان متعارف ڪرايو ويندو. ھنن ٻڌايو
ته ھتان به اسان ڪي دوست ان ميڙاڪي ۾ شرڪت لاءِ وينداسين. اسان جي دوستن به ارادو ڏيکاريو
ته اسان به ڇو نه ان موقعي تي ھلون، جتي گھڻن دوستن سان ملاقات جو موقعو ملندو. ان
سان گڏ اھو شھر به گھمون ۽ اتان جو جھان به ڏسي اچون. ڳالھ سڀني کي وڻي. تنھن ڪري
اسان به کين اتي اچڻ جو واعدو ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واپس اچي پنھنجي
دوست اصغر پٺاڻ سان رابطو ڪيوسين. جنھن ان موقعي تي ٿيندڙ پروگرامن جا تفصيل ٻڌايا.
ھن چيو ته ان موقعي تي ٻه ڏينھن لاڳيتو ٻه پروگرام ترتيب ڏنل آھن. ھڪ اميدوارن جو
تعارف ۽ ٻئي ڏينھن ھوسٽن ڪميونٽي طرفان سنڌ جي ٻوڏ ستايلن لاءِ فنڊ ريزنگ جو پروگرام
آھي. اصغر پٺاڻ جتي اسان سڀني جو دوست آھي اتي ھو اسان جي ساٿي مبشر ملڪ جي شھر
روھڙي سان تعلق رکي ٿو. ھو شاگردي جي زماني کان ساڳين اسڪولن ۾ پڙھي، ساڳئي پاڙي ۾
رھڻ ڪري، ھڪ ٻئي جا سٺا دوست آھن. ملڪ صاحب اڪثر ڪري ھوسٽن شھر، اصغر وٺ ويندو
رھندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اصغر کي جڏھن ملڪ
صاحب اسان سڀني جي اچڻ جي پروگرام بابت ٻڌايو ته ھن چيو ته توھان سڀ منھنجا مھمان
ھوندا. مان توھان کي ايئرپورٽ تان وٺي اچڻ لاءِ اتي موجود ھوندس. رڳو پنھنجي ٽڪيٽ
جي ڪاپي موڪلي ڇڏيو. جنھن تي اسان کيس ٽڪيٽ جي ڪاپي موڪلي ڇڏي. اصغر بابت جيئن مٿي
لکيو اٿم ته سندس تعلق روھڙي شھر سان آھي. ويھارو کن سالن کان آمريڪا جي شھر ھوسٽن
۾ مقيم آھي. اتي سندس ڪاروبار آھن. جنھن ڪري اتي ڪميونٽي ۾ متعارف ھئڻ سان گڏ ھڪ
مقام رکي ٿو. ملنسار ۽ يار باش طبيعت جو مالڪ آھي. جتي ھو ڪاروبار، گھر ٻارن کي
وقت ڏئي ٿو اتي ھو دوستن لاءِ به ڪافي وقت ڪڍندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سفر جي چئن ساٿين
جن ۾ مان مبشر ملڪ، ڊاڪٽر شاھد قريشي ۽ عبدالجبار لاشاري شامل ھئاسين آمريڪا ھلڻ
جو پروگرام طئي ڪري ٽڪيٽون وٺڻ لاءِ مبشر ملڪ کي ذميواري ڏنيسين. ٽورنٽو مان جيڪڏھن
ھوسٽن شھر جي لاءِ ٽڪيٽ وٺجي ٿي ته اھا بين الاقوامي ٽڪيٽ جي ذمري ۾ اچي ٿي. تنھن ڪري
مھانگي آھي. ان ڪري آمريڪا جي ڪنھن شھر ڏانھن سفر لاءِ ڪڏھن آمريڪا جو ايئرپورٽ
بفلو کي استعمال ڪندا آھيون، جيڪو ٽورنٽو کان اٽڪل ٻن ڪلاڪن جي ڊرائيو تي آھي. اھا
اڏام آمريڪا اندر ڊوميسٽڪ ٿي وڃي ٿي. ان ڪري گھڻي سستي پوي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مبشر ملڪ جيڪا ٽڪيٽ
ورتي، سا اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۵۰۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي سفر لاءِ بيحد سستي ھئي. اھا ٽڪيٽ، واپسيءَ
جي ٽڪيٽ سان گڏ، اسان کي ٽي سؤ چاليھ ڪئنيڊين ڊالرن ۾ ملي. ٽڪيٽ جي خريد ٿيڻ تي،
ان ڏينھن روانگيءَ جي تياري ڪري ڇڏيسين. اڏام صبح سوير ستين بجي ھئي. ان ڪري اسان ڪار
رستي، رات جو اڍائي وڳي گھر مان نڪتاسين. ايتري صبح سوير روڊ خالي ھو. تنھنڪري گاڏي
ڊوڙائيندا اچي ناگرا فال وٽان آمريڪي سرحد تي ٺھيل چيڪ پوسٽ تي پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سڀني وٽ ڪئنيڊين
پاسپورٽ ھئا. ان ڪري ويزا يا ڪو ٻيو سفري ڊاڪيومينٽ گھربل ڪو نه ھو. اڪثر ڪري چيڪ
پوسٽ تي بيٺل آفيسر ڪئنيڊين کان ڪيڏانھن ٿا وڃو، ڇو ٿا وڃو، ڪڏھن موٽندا جھڙا ٻه ٽي
رسمي سوال ڪري، وڃڻ ڏيندو آھي. انھن سوالن جا جواب، گھڻو ڪري گاڏيءَ ۾ ويٺي ڏنا
ويندا آھن. جي ڪنھن آفيسر کي وڌيڪ سوالن ڪرڻ يا ڇنڊ ڇاڻ جي ضرورت محسوس ٿي ته ھو انھن
سفر ڪندڙن کي ويجھي ھال ۾ موڪليندا آھن. اسان جي گاڏي چيڪ پوسٽ تي پھتي ته رات جي
ان وقت فقط اسان جي گاڏي ھئي. پٺيان ڪا گاڏي ڪا نه ھئي. اسان سسٽم موجب، پنھنجا
پاسپورٽ چيڪ پوسٽ تي موجود آفيسر جي حوالي ڪيا، جن ذريعي ھن اسان جي سڃاڻپ جي
تصديق ڪئي. . ھن روايتي طور تي اسان کان مٿي بيان ڪيل معمول جا سوال ڪيا. ھڪ واڌو
سوال اھو ھو ته توھان ھڪ ٻئي کي ڪيئن سڃاڻو. اسان کيس وراڻيو ته اسان جو تعلق، ھڪ
ئي ديس سنڌ سان آھي. اسان ھڪ ئي سنڌي ٻولي ڳالھائيندا آھيون. اسان جي ھڪ قوم آھي. اسان
ھڪ ٻئي جا پراڻا دوست آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتي مون کي ياد آيو
ته اھڙو ئي سوال ڪنھن ٻاھرين ملڪ ۾ ھڪ اجنبيءَ، سيد سردارعلي شاھ (موجودھ وزير
تعليم ۽ ڪلچر) کان پڇيو ھو ته؛ تون ڪير آھين ۽ ڪٿان جو آھين. جنھن کي عنوان بڻائي
سردار شاھ شعر ٺاھيو آھي ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪالھ پڇو ڪنھن رستي ويندي،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آخر ڪھڙو ديس آ تنھنجو،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون ته چيو؛ مان سنڌي آھيان،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌڙي جندڙي ديس آ منھنجو،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھونئن ته آدم زادو آھيان،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيڪو پايان ويس آ منھنجو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ ھن اسان جا
پاسپورٽ اسڪين ڪري، اسان جي آمريڪا اچڻ وڃڻ جو رڪارڊ چيڪ ڪيو، جنھن موجب اسان اڳ ڪيئي
ڀيرا وڃي چڪا آھيون. اھڙي صورت ۾ عام طور تي وڃڻ جي اجازت ڏئي ڇڏيندا آھن پر ھن
اندازي جي ابتڙ اسان کي اميگريشن ھال طرف وڃڻ لاءِ چيو. طريقي موجب، ھن اسان جا
پاسپورٽ به اوڏانھن موڪلي ڇڏيا ھئا. اسان ھال ۾ پھتاسين ته اتي اسان کان سواءِ ڪو ئي
ڪو نه ھو. اسٽاف به واندو ويٺو ھو. پر ھنن اسان کي ڏھ منٽ ويھاري، پوءِ دري وٽ سڏيو.
ساڳيا ئي سوال ڪيا. وري اسان کي ويھڻ لاءِ چيائون. ڏھن منٽن کانپوءِ سڏي، اسان کي
پاسپورٽ ڏئي، وڃڻ جي اجازت ڏنائون. اھڙي ڪارروائيءَ تي دوستن جا مختلف رمارڪس ھئا.
ھڪڙن جو خيال ھو ته ھو پنھنجي نوڪري پڪي ٿا ڪن، جي ھو گھڻن ماڻھن کي روڪي پڇا ڳاڇا
نه ڪن ته پوءِ ھيترن ماڻھن جي ضرورت ڪيئن رھندي. ايئن ھو ڪارروائي وجھي، پنھنجي نوڪري
پڪي ڪن ٿا. مغربي ملڪن ۾ به سرڪاري ڪامورا، وڌيڪ ڪم ھجڻ جي ڪارروائي وجھي، پنھنجي
نوڪري پڪي ڪندا آھن. ڪن جو خيال ھو ته ھي اھڙي ڪارروائيءَ سان چيڪ پوسٽ تي پڇا ڳاڇا
ھئڻ واري تاثر کي، ماڻھن تائين پھچائڻ چاھيندا آھن. خير! جيڪو به ٿيندو رھيو، اسان
سڪون سان پنھنجي ڪچھري ۾ لڳا رھياسين. ان ڪري جو اسان کي پڪ ھئي ته ھو اسان کي
ضرور وڃڻ ڏيندا. پاسپورٽ ملڻ تي اسان آمريڪا جي بفلو ايئرپورٽ طرف روانا ٿي وياسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بفلو ايئرپورٽ سرحد
کان اٽڪل اڌ ڪلاڪ جي ڊرائيو تي آھي. بفلو شھر ناگرا فال وٽ آمريڪا جي حد ۾ آھي. ھي
شھر نيويارڪ رياست جو ٻيو نمبر وڏو شھر آھي. ھن شھر جو ايئرپورٽ ٻن حوالن سان
مصروف رھي ٿو. ھڪ ته بفلو شھر ۽ ان جي پسگردائي وارا ماڻھو ان کي استعمال ڪن ٿا، ٻيو
ته سرحد جي ويجھو ھجڻ ڪري ڪي ڪئناڊا جا ماڻھو ھتان ھوائي سفر شروع ڪن ٿا. اسان ڊرائيو
ڪندا، جلد اچي ايئرپورٽ جي حدن ۾ داخل ٿياسين. ھتي ھر ڪنھن جي مصروف ھئڻ ڪري، چند ڏينھن
لاءِ سفر تي ويندڙ ماڻھو گاڏي ايئرپورٽ تي پارڪ ڪري ھليا ويندا آھن. واپسي تي وري
پنھنجي گاڏي ذريعي واپس ايندا آھن. چند ڏينھن جي مناسب پارڪنگ فيس ڀرڻ ڪو مسئلو ڪونھي.
اسان به ائين ڪيو. ايئرپورٽ ويجھو وسيع ميدان ۾ اھڙي پارڪنگ جا ڪيئي لاٽ ٺھيل آھن.
اسان ايئرپورٽ پارڪنگ جي آخري حصي ۾ وڃي گاڏي بيھاري، جيڪو ھنڌ وٿيرڪو ھئڻ ڪري اتي
گاڏي بيھارڻ جي پارڪنگ فيس به گھٽ ھئي. اتان جي معمول موجب گاڏي پارڪ ڪري ايئرپورٽ
لاءِ ھلندڙ شٽل ۾ سوار ٿياسين. شٽل جي ڊرائيور اسان کي ان اسٽاپ جو ڪارڊ ڏنو ته
جيئن واپسي تي ان ھنڌ کي ڳولڻ ۾ سولائي ٿئي. اتي معلوم ٿيو ته ان لاٽ ۾ پارڪنگ جي
فيس </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊالر في ڏينھن آھي جيڪا نھايت مناسب لڳي. اسان چند منٽن
۾ اچي ايئرپورٽ بلڊنگ وٽ پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جون بورڊنگ
پاسون اڳ ئي نڪتل ھيون ان ڪري سڌو سيڪيورٽي چيڪ طرف وياسين. سامان ته ھليو ويو پر
جڏھن مان لنگھيس ته سامھون بيٺل آفيسر چيو ته اڃا ڪجھ تو وٽ آھي جنھن ڪري تون ڪليئر
نه پيو ٿين. مون کيسن ۾ ھٿ ھنيو ته ھڪ ڊالر جو سڪو پيل مليو جيڪو ڪڍي ٻاھر رکي
پوءِ گيٽ مان لنگھيس ته آفيسر چيو ته ٺيڪ آھي ھاڻي تون وڃ. اڄ جي دور جون ھي
مشينون ڪيتريون جديد آھن جو ڪنھن معمولي شيءِ جي به نشاندھي ڪيو ڇڏين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن سڀئي ساٿي ڪلئير
ٿي اڳتي آيا ۽ مقرر گيٽ وٽ پھتاسين ته محسوس ٿيو ته جھاز ۾ سوار ٿيڻ لاءِ اڃا ڪلاڪ
آھي ان ڪري صلاح ڪري ھڪ ڪافي ھائوس تي وياسين جتي ڪافي سان گڏ ڪجھ کائڻ پيئڻ جون
شيون ورتيون سين. اھي کڻي وڃي ھڪ ٽيبل تي ويھي پنھنجي ڪچھري ۾ لڳي وياسين. وقت تي
اچي جھاز ۾ سوار ٿياسين. اسان جو سيٽون گڏ ھيون ان ڪري سفر ۾ به حال احوال ڪندي
وقت پئي گذاريوسين. ھنن مقامي ۽ سستين اڌامن ۾ جتي کائڻ پيئڻ لاءِ ڪجھ ڪو نه ڏين
فقط پاڻي يا جوس جو گلاس حاضر ڪن اتي اھو به نوٽ ڪيم ته ھوائي ميزبانن تي ڪنھن
يونيفارم جي پابندي ڪو نه ھئي. مرد پنھنجي روايتي ڊريس ۾ پئي خدمت ڪئي ته عورت
فضائي ميزبانن کي به ڪا يونيفارم پاتل ڪو نه ھئي رڳو ايئرلائين جو بيج لڳل ھين. جتي
فضائي ميزبان پنھنجو ڪم پوري ڌيان سان ڪري رھيا ھئا اتي مسافر به پڙھيل ۽ سمجھدار
ھجڻ ڪري پرسڪون ويٺا ھئا. اسان جي ملڪي ايئرلائين ۾ ان حوالي سان جھان نرالو آھي. پي
آءِ اي جي ھڪ ميزبان ڇوڪري کان جڏھن پڇيم ته اسلام آباد ويندڙ ۽ ملڪ جي اندورني
حصن ۾ ايئرپورٽن ڏانھن ويندڙ اڏامن ۾ مسافرن جو رويو ڪيئين ھوندو آھي. ھن وراڻيو
ھو ته اسلام آباد واري اڏام اسان لاءِ مٿي جو سور ھوندي آھي. سفر ڪندڙ ڪامورا ۽
سياستدان ٿوري ٿوري ڳالھ تي رعب ڪري نوڪري مان ڪرائڻ جا داٻا ڏيندا آھن جڏھن ته ننڊن
شھرن ڏانھن ويندڙ ماڻھو گھڻو ڪري چپ ويھي وقت گذاريندا آھن. اسان وٽ پڙھيل ماڻھو ته
مھذب رويو رکي پر ھتي تعليم رھندو ماڻھن کي مغرور بڻائي ڇڏيو آھي جيڪي پنھنجي طاقت
جو ظاھر ڪرڻ تي فخر محسوس ڪندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد اٿم ته اسان جا
ڪي دوست ھوائي سفر کان لھرائي اسلام آباد ريل گاڏي ۾ سفر ڪندا ھئا. اھڙي طرح ٽورنٽو
ويجھو ھڪ ننڍي شھر ۾ مقيم اسان جو دوست ھاءِ وي تي گاڏي ھلائڻ ۾ خوف محسوس ڪندي ننڊن
روڊن تان گاڏي ھلائيندو ڪيئي ڪلاڪ جو وڌيڪ سفر ڪري پھچندو ھو. اسان جي شھر جو ھڪ رٽائرڊ
فوجي سپاھي چوندو ھو ته اسان کي ٽريننگ ڏيندڙ فوجي چوندو ھو ته ڊرائيوري ڪرڻ
بھادرن جو ڪم آھي. اسان ننڍي ھوندي ان جون اھڙيون ڳالھيون ٻڌي کلندا ھئاسين پر ھاڻ
اھڙا مثال ڏسون ٿا جن ۾ ڊرائيوري ۾ بھادري واري عنصرجو ڪجھ دخل لڳي ٿو. خوف به وڏي
بلا آھي جيڪو ماڻھو کي ڪمزور ڪري فيصالا سازي تي اثر انداز ٿئي ٿو. زندگي ۾ حوصلي
سان جيئڻ ۽ پڇتاءُ جي زندگي کان بچڻ لاءِ انسان کي خوف تي قابو پائڻ گھرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جھاز جي اڏام جاري
رھي ۽ مقرر وقت تي اچي ھوسٽن جي ھوائي اڏي تي لٿو، جتي اصغر پٺاڻ اسان کي ڀليڪار
چئي، ساڻ وٺي وڃڻ لاءِ موجود ھو. ھوائي اڏو، ڪافي وڏو ھو. جنھنڪري ڪھڙي ٽرمينل تي
آھيون ۽ ڪھڙي پاسي کان نڪرون؛ تنھن جو اصغر کان پڇي، ھوائي اڏي جي ان حصي طرف وڃڻ
لاءِ ايئرپورٽ جي اندر ھلندڙ ريل گاڏي، جيڪا ايئرپورٽ جي حدن ۾ مسافرن کي پنڌ کان
بچائڻ لاءِ ھلندي آھي، تنھن ۾ سوار ٿي ان گيٽ وٽ پھتاسين. گيٽ کان ٻاھر نڪتاسين ته
اصغر اسان کي ڏسي گاڏي ھلائي، اسان جي ويجھو اچي ويو. گاڏيءَ مان لھي، سڀني سان
قرب سان مليو. سامان گاڏي ۾ رکي پاڻ به سوار ٿياسين ته گاڏي ھاءِ وي تي اچي ھوا
سان ڳالھيون ڪرڻ لڳي ۽ اسان پاڻ ۾ ڳالھيون ڪرڻ ۽ ھڪ ٻئي کان حال احوال وٺڻ ۾ لڳي
وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪئناڊا جو وڏو حصو،
سياري ۾ ٿڌو رھندو آھي. ان جي برعڪس آمريڪا وڏو ملڪ ھئڻ ڪري، ان جي ڪن حصن ۾ موسم
گرم رھي ٿو. اھڙن علائقن ۾ ٽيڪساس رياست جو ھوسٽن وارو شھر ۽ علائقو به اچي وڃي ٿو.
ھوسٽن شھر جي موسم ڪراچي جھڙي آھي. اتي ٿڌ، تمام گھٽ ٿي ٿئي. ھوسٽن وارا، اسان ٽورنٽو
وارن کي چوندا آھن ته يار توھان ته ڊيپ فريزر ۾ ٿا رھو. ڪئناڊا جي ٽن ٿڌن صوبن جا
ماڻھو، خاص ڪري زميندار طبقو، جن جي سياري ۾ زمين تي ڪو ڪم ڪار ڪونھي، سي ڪافي وقت
کان سياري جا ڏينھن، آمريڪا جي گرم شھرن ۾ وڃي رھن ٿا. ھنن اتي گھر به وٺي ڇڏيا
آھن. مقامي ماڻھو، انھن کي موسمي پکي چوندا آھن. ڪئناڊا ۾ سيٽ ٿي، ھاڻ رٽائر ٿيندڙ
اسان دوستن به اھڙو ئي پروگرام ٺاھيو آھي. پر اسان جي سياري ۾ سائبيريا جي پکين
وانگر ھجرت، سنڌ طرف ھوندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ڪئناڊا مان
آيا ھئاسين، جتي ٿڌي موسم شروع ٿي چڪي ھئي. ھتي ھوسٽن ايئرپورٽ بلڊنگ کان ٻاھر نڪتاسين
ته موسم گرم ۽ خوشگوار ھئي، جنھن سبب اسان کي فرحت پئي محسوس ٿي. اصغر پٺاڻ اچي ھڪ
بنگلي تي گاڏي جھلي. جنھن تي پٺاڻ ھائوس جو بورڊ لڳل ھو. ان جي اندر داخل ٿياسين ته
بنگلو سٺي فرنيچر سان آراسته ٿيل ھو. اصغر ٻڌايو ته؛ ھي بنگلو مون دوستن سان
ھفتيوار موڪلن دوران ڪچھري ڪرڻ ۽ ٻاھران آيل مھمانن کي ترسائڻ لاءِ خالي رکيو آھي.
ھتي ھر ھفتي دوستن جي ڪچھري مچندي آھي. ھن اسان کي چيو ته؛ توھان ھن بنگلي ۾
رھندئو ۽ توھان جي ضرورت جي ھر شيءِ ھتي موجود آھي. بنگلي جي پٺئين پاسي وڏو اڱڻ به
جتي ٻاھر ويھي ڪچھري لاءِ ٽيبل ۽ ڪرسيون به رکيل ھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڏينھن صبح جو
اسان کي ھوسٽن شھر ۾ رھندڙ دوست، سانا جي اڳوڻي صدر ۽ ھوسٽن ڪميونٽي جي سرگرم ڪردار
جميل دائودي سان سندس ڀاءُ آفتاب دائودي جي وفات تي عذرخواھي ڪرڻي ھئي. طئي ايئن ٿيو
ھو ته رات تائين ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽو به پھچندو ته سڀ گڏجي صبح جي پھر جميل دائودي
جي گھر وينداسين. ھوسٽن شھر ۾ پھچڻ ۽ صبح جو وٽس اچڻ جو جڏھن جميل دائودي کي اطلاع
ڏنم ته ھن وارڻيو ته سائين مان ته اڄ رات ڪنھن ضروري ڪم سانگي شڪاگو شھر پيو وڃان
۽ آچر جي شام رات تائين واپس موٽندس. ھن وڌيڪ چيو ته؛ توھان قسمت سان آيا آھيو.
پنھنجي اچڻ جو اطلاع جيڪڏھن ھفتو کن اڳ ڏيو ھا ته مان پنھنجو پروگرام ئي نه ٺاھيان
ھا. مون کيس چيو ته؛ اسان جو جھان ائين ئي ھلندو آھي. سنڌ جي ماضي واري جھان وانگر.
جڏھن مواصلاتي نظام نه ھئڻ ڪري ماڻھو اوچتو اچي دروازي تي پھچي سڏ ڪندا ھئا. تنھن
لاءِ ھڪ چوڻي به مشھور ٿي ته؛ ”جاڙا خان ڪتي کي جھلجانءِ! اسان پھچي ويا آھيون.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان تي ھن چيو ته؛
پوءِ مان ھاڻي ئي توھان سان ملڻ، توھان جي جاءِ تي اچان ٿو ۽ اتي ئي دعا به گھري ٿا
وٺون. ٿوري دير ۾ جميل اچي پھتو. بھترين ماڻھو ۽ دل گھريو دوست آھي. اھڙو شخص آھي
جنھن سان ملي دل خوش ٿي ويندي آھي. ساڻس ڀاءُ جي وفات تي عذرخواھي ڪري پوءِ خبرون
چارون ڪيوسين. ڪافي دير تائين ويٺو رھيو. بار بار چوندو رھيو ته؛ توھان جي ڪنھن
خدمت جو موقعو نه مليو. کيس چيوسين ته ھاڻي رستو ڏٺوسين ۽ ايندا رھنداسين. رات جو
اسان کي ڪنھن تقريب ۾ وڃڻو ھو، تنھن ڪري اسان ھڪ ٻئي کان موڪلايوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان تيار ٿي نڪتاسين.
اڄ شام ٻه سانگَ ھئا. ھڪ مبشر ملڪ ۽ اصغر پٺاڻ جي مشترڪ دوست شبير بروھيءَ جي
عيادت ڪرڻ ھو. ان کان پوءِ ھتان جي ھڪ مقامي چونڊ مھم جي حوالي سان، سائين محمود ڏاھري
جي گھر تي رکيل تقريب ۾ شريڪ ٿيڻو ھو. ملڪ صاحب ٻڌايو ته شبير بروھي ھڪ متحرڪ شخص
۽ يار باش طبيعت جو ماڻھو رھيو آھي. مان جڏھن به ھوسٽن آيس ته ھن جي مھمان نوازي ۽
قرب جي ڪچھري مان ھميشه لطف اندوز ٿيس. ھي اھڙن ماڻھن مان آھي جيڪي شاھ سائين جي
شعر وانگر</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايندي چوني آءُ، ويندي چوني ويھ،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڇڏي سارو ڏيھ، اڱڻ وڃجي انھن جي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪامياب ڪاروباري ھئڻ
سان گڏ، سوشل ھئڻ ڪري، دوستن جو حلقو ۽ ان حلقي ۾ مقبول شخص رھيو آھي. پر زندگي جي
ھڪ وڏي آزمائش، کيس بستر ڀيڙو ڪري ڇڏيو آھي. سال کن اڳ، مٿس فالج جو سخت حملو ٿيو
ھيو. جنھن ھن جي وجود ۽ صحت کي لوڏي ڇڏيو. ڪافي وقت صحت خراب رھيس، ھاڻي ڪجھ بھتر ٿي
رھيو آھي. ھو ھاڻ ماڻھن سان ڳالھائي ٻولھائي سگھي ٿو. اصغر پٺاڻ جي اھا وڏائي ۽
پرخلوص دوستي جو ھو ان عرصي دوران وٽس باقائدگي سان ويندو رھيو ۽ سندس خاندان جي
رابطي ۾ رھي انھن جي پرگھور ڪرڻ واري ذميواري ادا ڪندو رھيو. اھا آھي انسانيت ۽
وقت تي ڪم اچڻ وارو دوست. اھڙن ئي دوستن جي ھجڻ ڪري ماڻھو آسودو ليکيو ويندو آھي. اسان
جي ساڻس پھرين ملاقات ھئي. پوءِ به اسان جو تفصيلي تعارف ڪرڻ ۽ اسان سان ڪي گھڙيون
گذارڻ جي سندس تمنا، واضح پئي نظر آھي. ھن پوءِ مبشر ملڪ ۽ اصغر پٺاڻ سان گذريل
وقت جي حوالي سان ڪي ڳالھيون ٻولھيون ڪيون. ڪجھ دير ان وٽ رھي پوءِ سندس صحت لاءِ
دعاگو ٿي، اڳتي سندس چڱڀلائيءَ جي اميد تي ساڻس وقت گذارڻ جي خواھش ۽ واعدو ڪري کانئس
موڪلايوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صحت ڪيڏي نه وڏي شيءِ
آھي. ان ڪري ئي چوندا آھن ته؛ ”تندرستي، ھزار نعمت آھي.“ جوانيءَ ۾ ان جو قدر ڪو
نه ٿا ڪريون پر وقت گذرڻ کان پوءِ يا بيماريءَ واري ڪيفيت ۾ ان جي اھميت جو حقيقي
قدر پوي ٿو. انسان جو سڀ کان وڌيڪ پيار، پنھنجي حياتي سان ٿئي ٿو. پر ماڻھن کي ڪي
اھڙيون حالتون درپيش اچن ٿيون جو ھو ان پياري شيءِ مان به بيزار ٿي، پنھنجو انت آڻي
ٿو ڇڏي. ان لاءِ علم بدن ۽ علم صحت جي اھميت آھي جو اھي انساني حياتي سان لاڳاپيل
آھن. بيماري، انسان لاءِ ھڪ خوف آھي. اھا زندگي لاءِ ھڪ خطرو آھي. جنھن جي اچڻ تي
انسان، ويڄن جا در کڙڪائي ٿو. صحت جي بحالي لاءِ جتن ڪري ٿو. ستيون ڦڪيون کائڻ سان
گڏ، کاڌي جي پرھيز ڪري، نفس کي قابوءَ ۾ رکي ٿو. ھاڻي ته ڄاڻ وڌڻ جي ڪري، انسان
پنھنجي صحت بھتر رکي، بيمارين کان بچڻ لاءِ ڪڏھن ورزش ڪري، ڪٿي کاڌي کائڻ مھل ھٿ
روڪي ٿو ته ڪٿي صحت جي لاءِ بھتر يا سادن کاڌن کي واپرائي ٿو. ڪٿي وري انسان
پنھنجي زندگيءَ جي موج مستين ۾ گم رھي ٿو. ڪڏھن وري ھو لاپرواھ ٿي، زندگيءَ جي
معمول کان خوراڪ جي چونڊ تائين، صحت کي ڌيان ۾ رکڻ بجاءِ وات جي لذت جي اثر ۾ رھي ٿو.
تازو ڪنھن فيس بوڪ تي ھڪ پوسٽ رکي، جيڪا معاشري جي عام زندگي ۽ ماڻھن جي رحجان جي
نشاندھي ڪري ٿي. ڪنھن لکيو ته؛ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماڻھو ميوو ڇڏي پڪوڙا،
سموسا کائيندو آھي، پوءِ بيمار ٿي اسپتال ڀيڙو ٿيندو آھي. اسپتال جي بستري تي ھو
مائٽن جا آندل صوف، مالٽا ۽ انگور کائيندو آھي ۽ وري سندس مائٽ پاڻ ۾ اسپتال جي ٻاھران
ويھي سموسا ۽ پڪوڙا کائيندي ڪچھري ڪندا آھن. زندگي جو اھو ئي چڪر آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھاڻ اسان اصغر پٺاڻ
سان گڏجي، محمود ڏاھري جي گھر پھتاسين، جيڪو پري ڪو نه ھو. محمود ڏاھري، ھوسٽن شھر
جو متحرڪ ڪردار آھي. جيڪو ھتان جي سنڌين سان گڏ سياسي جھان ۾ پڻ حصو وٺڻ ڪري، ان ۾
ڪردار ادا ڪري ٿو. گھڻا سنڌي دوست، ھن شھر ۾ اچڻ تي ھن جي مھمان نوازيءَ مان لطف
اندوز ٿيندا رھندا آھن. اسان ان گھر ۾ پھتاسين ته تقريب اڳ ئي جاري ھئي. جنھن ۾ ھڪ
گورو ڪائونٽي جي جج جو اميدوار، چونڊ مھم جي سلسلي ۾، پنھنجي خيالن جو اظھار ڪري
رھيو ھو. ھو معاشري جي ڪن مسئلن تي روشني وجھندي، انھن جي حل بابت پنھنجو موقف پيش
ڪري رھيو ھو. اسان به ان ھلندڙ تقريب ۾ وڃي ويھي رھياسين. اميدوار جي تقرير کان
پوءِ ان جي ڪن حمايتين ڳالھايو. ان کان پوءِ حاضرين طرفان ڪي تجويزون، ڪي سوال پڇيا
ٿي ويا. جنھن جا اميدوار، جواب پئي ڏنا. اڳ ئي ڪافي دير ٿي چڪي ھئي ۽ ٽيبل تي لڳل
ماني ٿڌي ٿي رھي ھئي، تنھن کي محسوس ڪندي، ميزبان تقريب کي پڄاڻي تي پھچائڻ جو
اعلان ڪري، مھمانن کي کاڌي لاءِ سڏيو. اتي سڀ ويٺل، ھڪٻئي سان ملڻ ۾ لڳي ويا. اتي
گھڻا ته مقامي ھئا. اسان مھمان ھئاسين. تنھنڪري دوستن سان گڏ ڪي نوان ھمراھ به اچي
دعا سلام ڪرڻ لڳا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تقريب ۾ ادي نصرت
لاشاري به موجود ھئي، سا مون کي ڏسي مون ڏانھن ھلي آئي ۽ اچي دعا سلام ڪري خير
خيريت پڇيائين. پڇڻ تي ٻڌايائين ته ھاڻ مان ھتي مستقل طور رھان ٿي. ھن پوءِ پنھنجي
مڙس کي سڏي، ان سان ملائي، ان سان منھنجو تعارف ڪرائي منھنجي بابت ٻڌايو. ادي نصرت
سنڌ جي نامياري ليکڪ، اديب ۽ صحافي فقير محمد لاشاري جي ڌيءُ آھي. فقير محمد جو
تعلق اسان جي تر جي ھڪ ننڍي شھر گاجي کھاوڙ سان ھو. ھن جا لکيل اخباري ادارا ۽ ليک
حڪومتي حلقن ۾ ھلچل مچائي ڇڏيندا ھئا. عوام دوستي، انساني حقن لاءِ آواز ۽ حڪومتي
پاليسين تي کلي تنقيد ڪندو ھو. کيس ان ڳالھ تان ھٽائڻ لاءِ ڪيئي ڪوششون ٿيون پر ھو
مرڻ گھڙي تائين پنھنجي ان ڪم تي اٽل رھيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو به مشھور ٿيو
ھو، پوءِ اھا حقيقت ھئي يا نه. ڄام صادق علي جڏھن سنڌ جو وڏو وزير ھو ته ڪنھن ھنڌ
ملڻ تي کيس چيائين ته فقير محمد ڏسڻ ۾ ڪيڏو نه سھڻو جوان آھين. ڪجھ ھلڪو ھٿ رک. جيڪڏھن
نه ته ڪنھن ڏينھن سامھون ڪا گاڏي اچي تو تي چڙھي ويندي. تون جھان مان ھليو ويندين.
مان تنھنجي تڏي تي اچي تنھنجي ٻارن کي نوڪريون ڏيندس ۽ انھن جي مدد ڪندس. پوءِ سڀ
منھنجي واھ واھ ڪندا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو به دور ھو ۽
اھي به ماڻھو ھئا، جيڪي موت جي ڌمڪين تي به پنھنجي موقف تان ڪو نه ھٽندا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ادي نصرت کان سندس ڀاءُ
سارنگ بابت پڇيم ته ڇا ھو ھتي اچي سيٽ ٿيڻ ۾ ڪا دلچسپي نه ٿو رکي. تنھن تي وراڻيائين
ته ھن جي ھيڏانھن اچي سيٽ ٿيڻ ۾ اڃا ته دلچسپي نظر نه ٿي اچي. مون کيس چيو ته جيڪو
جنھن جھان ۾ رھي ٿو، تنھن جي معمول ۾ رنگجي ھو ان ۾ سڪون محسوس ڪري ٿو. ڪٿي اڃا ھن
ٻاھرين دنيا جا فائدا نه ڏٺا آھن يا اھا سندس ترجيح ڪو نه آھي. کيس ٻڌايم ته منھنجا
ٻه ڀاڻج ڪئناڊا ۾ اميگريشن ملڻ کان پوءِ ڪجھ وقت رھي واپس ويا ته وريا ئي ڪو نه. ھنن
کي پنھنجي ديس جي جھان ۾ وڌيڪ مزو اچي ٿو. چوندا آھن ته؛ ڪٿي چور سڃا، ڪٿي ڍور سڃا.
جيڪي مغربي ملڪن ۾ رھن ٿا، تن مان ڪي اتي خوش ته ڪي پوئتي جي جھان کي ساريندا رھن ٿا.
ڪي ته ڪئناڊا ۾ سالن کان رھندي ڪئناڊا جا شھري ھوندي، پاسپورٽ استعمال ڪرڻ جي
باوجود گفتگو ۾ چوندا ته ھي ڪئناڊا وارا، يا ڪئنادا ۾ ھي ٺيڪ ڪونھي. اھو سڀڪجھ ان
انداز ۾ چوندا ڄڻ ھو ڪو ڪئينيڊين ئي ڪونھن. اھڙي رويي مان ظاھر آھي ھتي رھندي به
ھو ذھني طور تي پنھنجي اباڻي وطن ۾ موجود آھن. جيڪي مغربي ملڪن ڏانھن اچڻ چاھين ٿا
سي وري اچڻ جا رستا پيا ڳولين. ھر ڪنھن جي پنھنجي پسند ۽ پنھنجو جھان آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سائين ڊاڪٽر سليمان
شيخ صاحب ٻه ڀيرا ٽورنٽو آيو ھو، تنھن سان ڊگھيون ڪچھريون ٿيون ھيون. سندس ٻن پٽن
مان ھڪ آمريڪا ۽ ٻيو ڪئناڊا ۾ سيٽ آھي. ڪچھري ڪندي کيس ھڪ مرحلي تي چيم ته سائين
ھاڻي توھان به ھتي اچي رھو. ان تي سنجيدھ ٿيندي وراڻيائين ته سر مارئي ۾ شاھ سائين
جو شعر آھي ته</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">الست بربڪم، جڏھن ڪن پيوم،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قالو بليٰ قلب سين، تڏھن تت چيوم،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تنھن وير ڪيوم، وچن ويڙھيچن سين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن مون کي مخاطب ٿيندي
چيو ته؛ ”ڪولاچي صاحب! سنڌ سان جند آھي! اتي ئي دائمي رھڻ جو وچن ٿيل آھي. انڪري
سنڌ کي ڪو نه ڇڏبو.“ انھن آخري جملن ادا ڪرڻ مھل مان ھن جي ڪيفيت کي سمجھي رھيو
ھوس. مون کي چيل اھي جملا سندس اندر جو آواز محسوس ٿيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماڻھن سان ملندي
طلعت ٽالپر جي گھر واري نڪولتا ٽالپرجيڪا گوري نسل مان آھي سا وڌي اچي ملي. اصل ۾
سانا ڪنوينشن، جيڪا ٽورنٽو شھر ۾ سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ٿي ھئي تنھن وقت مرڪزي عھديدارن ۾ طلعت ٽالپر به
شامل ھو. ھو ان باڊي ۾ خزانچي ھو. ان ڪنويشن جو مقامي ميزبان مان ھوس. ان جي ڪم ڪار
۾ طلعت ٽالپر جي گھر واري نڪولتا، ڪافي وقت ڏئي اسان جو ھٿ ونڊايو ھو. پوءِ ڪنھن ڪنوينشن
۾ ڪو ھڪ اڌ ڀيرو ايندي ويندي ڪو دعا سلام ٿي. ان ڪري کانئس پڇيم ته مون کي سڃاڻي ٿي.
وراڻيائين ته ھا پاڻ گڏجي ٽورنٽو ڪنوينشن جو ڪم ڪيو ھيوسين. ان سان گڏ ٻئي ملاقات
جي مختصر دعا سلام به ياد ھئس. جڏھن ان جو ذڪر ڪري طلعت کي سندس گھر واري جي حافظي
جي تعريف ڪيم ته ھن ٻڌايو ته ھن جي يادگيري ڏاڍي پڪي آھي. ڪٿان ھلندي اسان جاين يا
لوڪيشن تي سرسري نظر وجھندا آھيون سالن کانپوءِ وري اتان لنگھڻ تي تبديليون ڏسي ٻڌائيندي
آھي ته ھت ھي پراڻي جاءِ ڪونھي ۽ ھن نئين عمارت جو واڌارو ٿيو آھي. سندس ٻي خوبي ته
ھو سنڌين جي گڏجاڻين ۾ مڙس سان گڏ باقائدگي سان ايندي آھي. ڪي مغربي عورتون، ٻولي
يا ڪلچر جي مختلف ھجڻ تي، اھڙي ميل جول کان لنوائينديون آھن. پر ھوءَ، اھڙن ميڙاڪن
۾ اڳڀري ھوندي آھي. سندس اھڙي شخصيت، مزاج سبب، ڪميونٽي ۾ مقبول آھي ۽ سندس واکاڻ ڪئي
ويندي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اختر علي خواجه سان
غائباڻو تعارف ھو. فيس بوڪ تي رابطو به رھندو ھو. پر روبرو ملاقات ڪو نه ٿي ھئي تنھن
کي خبر ھئي ته اسان به اصغر پٺاڻ سان گڏ اچون پيا. تقريب ۾ ملاقات کان پوءِ ھن کي
اسان سان گڏ اچڻو ھو ۽ طئي ٿيل پروگرام موجب کيس رات سنگت سان رٿيل ڪچھريءَ ۾ شريڪ
ٿيڻو ھو. اختر علي خواجه اتي اصغر پٺاڻ واري دوستن جي چوياري جو مکيه ڪردار آھي. مانائتي
شخصيت، گفتار ۽ روين ۾ انتھائي مھذب، دوستن جو خيال رکڻ سان گڏ، انھن جي سرگرمين ۾
وڌي چڙھي حصو وٺڻ سان گڏ سنگت کي ساٿ ۽ وقت ڏيڻ جي خوبين سان ڀريل آھي. اھڙو ماڻھو
جنھن سان ملي دل خوش ٿي وڃي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>تقريب ۾ ٻيا به ڪيئي دوست اچي ملندا رھيا. جن ۾
اسان جو پيارو دوست عيسيٰ ڀرڳڙي شامل آھي، سو به اچي قرب سان مليو. حال احوال
ورتائين. ٻڌايائين ته پاڻ ٻنھي پروگرامن ۾ گڏ ھونداسين پر ھڪ ڏينھن پنھنجي ۽
پنھنجي تنظيم شاھ لطيف ڪلچرل انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪساس طرفان توھان مھمانن جي مان ۾ ھڪ
دعوت به رکنداسين. ان کان پوءِ اعجاز عالماڻي اچي مليو، جيڪو پڻ ھتان جي ڪميونٽي
جو متحرڪ ڪردار آھي ۽ ھڪ مقامي ريڊيو اسٽيشن تان پيش ٿيندڙ پروگرامن جو ھوسٽ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ميزبان محمود ڏاھري
سان پھرين ملاقات ھئي. غائباڻو تعارف ٿيل ھو. سو به اچي اسان سڀني سان مليو. خبرون
چارون پڇي پوءِ ماني لاءِ وٺي ويو. جتي سڀني گڏجي رات جي ماني کاڌي. ۽ پوءِ چاءِ
جو دور شروع ٿيو. اڃا دوست خبرن چارن ۾ ھئا ته اسان تقريب جي ميزبان کان موڪلائي اختر
علي خواجه سميت، پنھنجي رھائش طرف روانا ٿياسين، جتي اسان جي رات جي ڪچھري مچڻي
ھئي. ٿوري دير ۾ اچي جاءِ تي ويٺاسين. اصغر پٺاڻ پنھنجي چوياري جي دوستن جن ۾ طلعت
ٽالپر، سھيل سومرو ۽ پير ابراھيم شامل ھئا تن کي به چئي ڇڏيو ھو، جيڪي پڻ اچي محفل
جو حصو ٿيا. اتي ويٺي اصغر پٺاڻ عبدالغفار تبسم کي فون ڪري منھنجي اچڻ جو ٻڌايو ۽
کيس اچي چوياري جو حصو ٿيڻ لاءِ چيو. تبسم صاحب وارڻيو ته مان ڪنھن دعوت ۾ آھيان.
پر اتان جلد موڪل وٺي توھان جي ڪچھري ۾ شامل ٿيان ٿو. سو به ڪلاڪ کن ۾ اچي پھتو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">محفل جو رنگ پئي
بدليو، ڪن لاءِ محفل شيخ اياز جي شعر وانگر ھئي ته</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جنھن وقت چراغ شام ٻري،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۽ ميخاني ۾ جام ٻري،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تنھن وقت اسان جو پنڌ پري،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنھنجو به پائو آ پيارا!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪي رند ته ڪي صوفي.
پر اھي غير پياڪ ھتي جي سھپ واري ماحول جو اثر وٺي ٻئي جي عمل تي ارھا ڪو نه ٿين. ھر
ڪنھن کي پنھنجو جھان ھلائڻ ڏجي. اھو ئي سيڪيولر سوچ جو حسن آھي. برداشت جنھن ۾ بنيادي
عنصر آھي. ڪو مون جھڙو ھجي يا ٿي وڃي سو انتھا پسندي واري سوچ آھي جيڪا اختلافن، نفرت
۽ فسادن جو بنياد بڻجي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالغفار تبسم
منھنجي ڪتاب مان ۽ منھنجو جھان جيڪو منھنجي آتم ڪٿا جون پھريون ڀاڱو آھي جو ذڪر ڇيڙيو.
تنھن کي پاڻ سان آندل ڪتاب سوکڙي طور ڏنم. ھن چيو ته مون به پنھنجي آتم ڪٿا جو
پھريون حصو ڪيئي سال اڳ ڇپرايو آھي. باقي ٽي حصا اڃا لکڻا آھن. اتي ھن چيو ته يار ھاڻ
حافظو به ڪمزور ٿيندو پيو وڃي. ڳالھيون ياد نه ٿيون رھن. سندس ڳالھ سان مون به
اتفاق ڪيو ته مون سان به ايئن ٿو ٿئي. اھو عمر سان ٿئي ٿو پر ڪنھن جي ياداشت چڱي ته
ڪنھن جي ڪمزور آھي. اھو ھر ڪنھن جي صحت ۽ شخصيت تي منحصر آھي. کيس ٻڌايم ته؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”اسان جي
علائقي ۾ ھڪڙو ھمراھ رھندو ھو. جڏھن ھو ڪجھ پڪي عمر جو ٿيو ته کيس ويسارو ٿي پيو.
پوءِ پنھنجي اوطاق ۾ ويٺي ٻارن کي چوندو ھو ته؛ ’ابا وڃ! گھران پڇي آ ته مون ماني
کاڌي آھي.‘ ھڪ ڀيري ٻني گھمڻ لاءِ گھوڙي تي سوار ٿي اتي پھتو. گھوڙو وڻ سان ٻڌي، ٻني
گھمڻ لڳو. گھمندي گھمندي پنڌ اچي گھر پھتو. گھر وارن پڇيس ته؛ ’گھوڙو ڪٿي؟‘ ٿورو
سوچي وراڻيائين ته؛ ’اڙي اھو ته مان ٻني تي ئي ٻڌل ڇڏي آيس.‘“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالغفار تبسم
جيترو سٺو شاعر آھي، اوترو ملنسار ۽ ٿڌي طبيعت جو مالڪ آھي. شعر شاعري جي موضوع تي
به ڳالھايوسين. ھن نوجوان نسل کان شاعري جي حوالي سان مايوسي جو اظھار ڪيو. سندس
موجب شاعر کي ٻولي جي معياري ڄاڻ ھجڻ گھرجي ته جيئين ھو نج ٻولي سان گڏ درست جاءِ
تي درست لفظ استعمال ڪري. ڪچھري دوران راڳين طرفان سندس ڪن ڪلامن جو ذڪر ٿيو ته ان
سان گڏ کانئس ڪن شعرن جي فرمائش به ڪئيسين، جيڪي ھن ڪچھري کي ٻڌايا. سندس ڪي مشھور
شعر آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جنون جوش جذبا جوالا ڪنداسين،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻوٽيون ماس ٻاري مشالا ڪنداسين،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رڳو پرين پڪ ڏي پنھنجي اچڻ جي،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان تي ڇڏي ڏي ته ڇا ڇا ڪنداسين.<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">-</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏُکَ جو اثر ته وٺبو پاڇا ته ناهيون جانان،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سج، چنڊ، سمنڊ وانگي نرڄا ته ناهيون جانان.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪو ڏُک سهي رُناسين، ڪنهن سُکَ تي ٽهڪي پياسين،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">احساس جي اثر کان، آجا ته ناهيون جانان.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چوياري جو ٻيو دوست
طلعت ٽالپر، ڪافي وقت کان ھتي مقيم ۽ سانا ۾ سرگرم ھجڻ ڪري، ڊگھي عرصي کان تعلق
رکي ٿو. ڪافي ڄاڻو ماڻھو ۽ ڳالھئاڻ ۾ اعتماد ڀريل آھي. پنھنجي موقف کي ڀرپور انداز
۾ رکڻ جو ھنر رکي ٿو. ڪچھري ۾ ھن سان ڪيترن ئي موضوعن تي خيالن جي ڏي وٺ ٿيندي رھي.
محفل ۾ رنگ ڀريندڙ ھڪ ٻيو دوست سھيل سومرو ھو. ھن جي شخصيت ۾ ملنسار ۽ ساٿ ڏيڻ
واري خوبي ڪري ھتي جي چوياري جو مکيه ڪردار آھي. منھنجي ساڻس پھرين ملاقات ھئي پر
پھرين نشست ۾ ائين لڳو ته ڄڻ سالن جا دوست آھيون. پوءِ جيترو وقت رھياسين، سندس ساٿ
۽ ڪچھرين مان لطف وٺندا رھياسين. ڪچھري جو ساٿي ڊاڪٽر پير ابراھيم شاھ ھيو جنھن جو
تعلق گمبٽ شھر سان آھي. ھتي ھوسٽن شھر ۾ ڪيئي سالن کان رھي ٿو. نھايت باصلاحيت ۽
ملنسار ھئڻ سان گڏ، ھتان جي چوياري ۾ متحرڪ رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چوندا آھن ته؛ پئسي
جو قدر، جوئا جي ٽِڪريءَ تي نه ھوندو آھي. موالي وري ونڊي ورھائي کائڻ جي خوبي رکن
ٿا. ڪچھري وري انھن جي، جيڪي پيگ ٻن پيئڻ کان پوءِ، اندر جي ڳالھ کولي ڪندا آھن. انھن
جو اندر ٻاھر، ھڪ ٿي ويندو آھي. ڪچھريءَ ۾ به جيڪڏھن ٻئي جي موقف کي ٻڌي، پنھنجو
دليل ڏجي، ان سان گڏ اڳين جي درست ڳالھ تي غور ڪجي ته ھوند ڪچھري معلومات ونڊيندڙ ٿي
ويندي آھي. پر ڪٿي ڏاھپ جو مڙئي جارحاڻو استعمال ٿيندو آھي، اتي چپ ٿي وڃڻ ۾ ئي
خير آھي. ياد اٿم ته ھڪ ڀيري ڪراچي شھر ۾ ٿيل ڪچھري ۾ ھڪ ھمراھ سان خيالن جي ڏي وٺ
پئي ٿي. ھو پنھنجو پاڻ کي دانشور ۽ عقل ڪل سمجھندڙ پئي لڳو. سنڌ جي لساني مسئلي جي
حل لاءِ چيائين ته جي زرداري صاحب ۽ الطاف حسين پاڻ ۾ ملي وڃن ته سنڌي ۽ اردو
آبادي به پاڻ ۾ ھڪ ٿي ويندي. ھن ان خيال جي حق ۾ دليل ڏيندي چيو ته توھان ٻن رنگن
کي پاڻي ۾ ڇڏيو ته ٿوري دير کان پوءِ پاڻ ۾ ملي ھڪ ٿي ويندا. مون کيس چيو ته مان به
اھڙي لساني اتحاد جي حق ۾ آھيان پر تو وارو مثال ھتي فٽ ڪو نه ٿو ٿئي. رنگن جا نه
ذھن آھن ته نه وري ڪي مفاد آھن. جڏھن ته انسانن جا مفاد آھن انھن جو رنگن وانگر
جلد مڪس ٿي وڃڻ ايترو سولو ڪونھي. پر ھمراھ مڃي ئي نه. سمجھيم ته ھن سان بحث، مٿي
ماري کان سواءِ ڪجھ ڪونھي، سو مان خاموش ٿي ويھي رھيس. پوءِ ھن اھڙا ئي فلسفا پئي
بيان ڪيا. دوست چون ته تون چپ ڇو ٿي ويو آھين. کين وراڻيم ته ڳالھ اسان جي دليل
کان چڙھيل آھي، ان ڪري چپ رھڻ ئي بھتر آھي. اسان جي ڏاھپ ايئن به چند فقرن، چند
دليلن تي ائين ٻڌل ھوندي آھي جيئن ڪي راڳي ھڪ ڪلام جي مقبوليت تي سڄي عمر جھان
ھلائيندا رھندا آھن. ياد اٿم ته نوي جي ڏھاڪي ۾ پي ٽي وي تي زال مڙس اچي گانو ڳائيندا
ھئا جنھن جا ٻول ھئا:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خدا ھم ڪو ايسي خدائي نه دي، <o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪه اپني سوا ڪچھ دکائي نه دي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو ڪلام گھڻو ڪري
روز ھلندو ھو. اھو ڪلام ته ھو چڱو ڳائيندا ھئا پر انھن کي گلوڪار سمجھي جڏھن ڪن
پروگرامن ۾ ٻئي ڪلام جي فرمائش ٿي ته صفا ڳائي ڪو نه سگھيا. ھڪ ڏينھن ڪراچي جي
ھمراھ انھن جي تعريف پئي ڪئي. مون کيس وراڻيو ته ھنن کي ان ھڪ گاني تي ته پاڪستان
جي شھريت ملي ھوندي، ھندستاني دانشورن جي ان دليل تي ته ھي گانو ۽ ھنن جو ڳائڻ، ملڪي
سلامتي لاءِ ضروري آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي مجلس ۾ سڀئي
دوست، مھذب انداز ۾ خيالن جي ڏي وٺ ڪندا ٿي رھيا، تنھنڪري محفل ۾ جان رھي. ڪافي
رات ٿي ويئي ته پوءِ سنگت گھرن ڏانھن رواني ٿي. اسان به وڃي بستر ڀيڙا ٿياسين. سفر
جي ٿڪ ۽ ڏينھن جي مصروفيت ڪري جسم ٿڪل ھو. تنھنڪري جلد گھري ننڊ اچي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو دوست مبشر
ملڪ جلد وڃي ستو ھو. سو صبح جو جلد اٿي چاءِ تيار ڪرڻ ۾ لڳي ويو. ھو چاءِ تمام سٺي
ٺاھيندو آھي. سندس گھر جنھن کي عام طور تي اسان بچل جي اوطاق چوندا آھيون (بچل به
سندس ننڍپڻ جو نالو آھي) اتي ھو ٽانڊن تي ڳڙ جي چاءِ ڪاڙهيندو آھي. دوست اھا چاءِ شوق
سان پيئندا آھن ته ڪڏھن کانئس ان جي فرمائش به ڪندا آھن، جيڪا ھو دل سان پوري ڪندو
آھي. اسان به ھوريان ھوريان اٿندا ڊرائنگ روم ۾ ايندا وياسين. صبح جي چاءِ سا به
چوياريءَ ۾، تنھن جو لطف ئي پنھنجو آھي. چاءِ جي ڪوپ تي ڳالھيون پئي ٿيون. اڄ جي
پروگرام ۾ صبح جي نيرن اصغر پٺاڻ جي گھر ھئي. جيتوڻيڪ ھتي کاڌي پيتي جي ھر شيءِ
موجود ھئي ۽ اسان ھتي پاڻ نيرن تيار ڪري کائڻ پئي چاھي. پر ھن چيو ته؛ اڄ نيرن
منھنجي گھر ٿيندي. ان کانپوءِ اسان کي اصغر پٺاڻ جي ڪاروبار ڏانھن وڃي ان کي ڏسڻو
ھو ۽ اصغر پٺاڻ کي ٿوري دير ڪاروبار جي نگراني به ڪرڻي ھئي. اسان جي ساٿي شاھد
قريشيءَ کي اتي جي ڪاروبارن جو جائزو به وٺڻو ھو، ڇو جو ھو اتي ڪنھن ڪاروبار ڪرڻ
جو سوچي رھيو آھي. ان سان گڏ شھر جو ڦيرو ڏئي اھو به ڪجھ ڏسڻو ھو. شام جو وري محفل
مچڻي ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اصغر پٺاڻ جو گھر
شگر لينڊ جي علائقي ۾ آھي، جيڪو ھن شھر جو مھانگو حصو ھجڻ ڪري، سرنديءَ وارن جي رھڻ
جو علائقو آھي. ڪشادو گھر، ان جو شاندار ڏيک ۽ اڏاوت به سٺي، اندر وري اڳ جي دور
وانگر اونچيون ڇتون جنھن سان رھڻي ڪھڻي وڌيڪ آرامدھ ٿئي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اصغر پٺاڻ جڏھن
آمريڪا آيو ھو ته ھن کي ڪانٽيننٽل ايئرلائين ۾ سٺي نوڪري ملي ھئي، جيڪا ھن جلد ڇڏي
ڏني. ھن جو خيال ھو ته جي مان نوڪري ڪندو رھندس ته ڪو ڪاروبار ڪري ڪو نه سگھندس. سندس
ان فيصلي تي ڪن دوستن ارھائي جو اظھار به ڪيو. پر وقت ثابت ڪيو ته ھن جو فيصلو
دورانديشي وارو ھو. ڪاروبار ۾ ئي انسان لاءِ سڀ کان وڌيڪ روزي موجود آھي. نندپڻ ۾ ڪي
قول پڙھندا ھئاسين ته وڌندر واپار، نيچ نوڪري. اھو ئي سبب آھي جو واپارين وٽ ئي سڀ
کان وڌيڪ پئسو ھوندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سندس گھر پرتڪلف
نيرن ڪئي، جيڪا ڄڻ ڏينھن جي ماني جي ڪوٽا پوري ٿي. جنھن کان پوءِ سندس گاڏيءَ ۾
سوار ٿي سندس پئٽرول پمپ ۽ اسٽور، جيڪي ھڪ ئي پراپرٽي ۾ آھن، تنھن طرف وياسين. ماضيءَ
۾ گھڻي ۽ ھاڻي به ڪنھن حد تائين، اھا شڪايت آھي ته ڪارا دڪاندارن کي تنگ ڪن ٿا، ڪٿي
ڦرن جو وارڌاتون به ٿين. ماضي ۾ اھڙن دڪانن تي ڦر جي مزاحمت ۾ ڪي قتل به ٿيا ھئا. ان
تي اصغر ٻڌايو ته منھنجو اسٽور ان علائقي ۾ آھي جتي ڪارا وڌيڪ رھن ٿا. اھي ئي گھڻو
ڪري منھنجي اسٽور مان خريداري ڪندا آھن. پر مون کي اڃا تائين کانئن ڪا شڪايت نه
رھي آھي. ان جو شايد سبب اھو آھي ته مان ساڻن دوستاڻو رويو رکندو آھيان ۽ ھو ياري
باشي جا ڪوڏيا آھن جنھن ناتي ھو وقت تي مددگار به ٿي ويندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن وڌيڪ ٻڌايو ته
منھنجو ھڪ ڪاروبار گورن جي علائقي ۾ به ھو. ھو ڪنھن ڳالھ تي ناراض ٿين شڪايت يا
قانوني ڪارروائي جي ڌمڪي ڏيڻ سان گڏ ڪٿي شڪايت به ڪري ڇڏن پر ھي ڪارا خوش مزاج آھن
۽ ننڍي وڏي ڳالھ جي پرواھ ئي ڪو نه ڪندا آھن. ان ڪري ھنن سان ڏيتي ليتي ڪرڻ، وڌيڪ
سولو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اصغر جي پئٽرول پمپ
۽ اسٽور تي پھچي، اندر وياسين. اتي محسوس ڪيم ته ھن جي اسٽور ۾ لڳل اي ٽي ايم مشين
تان پئسن ڪڍرائڻ لاءِ ڪافي ماڻھو اچن ٿا. ايترو استعمال ڇو واري سوال تي اصغر پٺاڻ
ٻڌايو ته ان جو استعمال ڪارا وڌيڪ ڪن ٿا. اصغر ٻڌايو ته ان بابت جڏھن ڪن کان پڇيم ته
ڏينھن ۾ ٻه ٽي ڀيرا پئسا ڪڍرايو ٿا جنھن سان ھر ڀيري توھان کي ٽي ڊالر فيس ڏيڻي
پوي ٿي. توھان ڏينھن ۾ ھڪ ڀيرو پئسا ڪڍرائي فيس ڇو نه ٿا بچايو. ھنن وراڻيو ته
جيترا پئسا پرس ۾ ھوندا اھي زال يا گرل فرينڊ ڪڍي ويندي، ان ڪري کيسي ۾ ٿورا پئسا
رکندا آھيون. وري ضرورت پوڻ تي ٻيھر ڪڍرائي وٺندو آھيان. اھا فيس ڪو نه ٿي ماري.
گھڻا پئسا کيسي ۾ رکڻ وڌيڪ نقصان آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان اندر اسٽور ۾ ڪيشيئر
جي ڪمري ۾ وڃي بيٺاسين، جتان ھن خريدارن کان پئسا پئي ورتا. اڳ ٻڌو ھيوسين ته لوھي
گرل لڳل ھوندي ھئي پر مون ڏٺو ته اتي شيشو لڳل آھي. اصغر پٺاڻ کان پڇيم ته ھي شيشو
حفاظت لاءِ ڪافي آھي؟ تنھن تي مرڪي وراڻيائين ته ھي شيشو بلٽ پروف آھي. وقت سان گڏ
حفاظت بھتر ٿيندي پئي وڃي. ٻيو ته ڪئميرا جي گھڻي استعمال سبب، نظرداري به بھتر ٿئي
ٿي. ٽورنٽو شھر ۾ ھڪ ڏينھن ھڪ دوست جي فون آئي، جيڪو ڪلاڪ ڏيڍ جي ڊرائيو تي ھڪ شھر
۾ رھندو آھي. ھن چيو ته فلاڻي پئٽرول پمپ تي وڃ ۽ کين منھنجي پئٽرول جا پئسا ڏئي
اچ. ھن ٻڌايو ته ٻه ڏينھن اڳ مان پئٽرول ڀرايو پر پئسا ڏيڻ وسري ويا ۽ مان ھليو
آيو ھوس. پئٽرول پمپ تي لڳل ڪئميرا ذريعي ھنن منھنجي گاڏي جي نمبر پليٽ وسيلي
منھنجو فون نمبر حاصل ڪري مون کي فون ڪيو آھي ته توھان پئٽرول ڀريو ھو پر پئسا ادا
ڪو نه ڪيا ھئا. مون کي به اھا غلطي ياد اچي ويئي. ھاڻ انھن پئسن ڏيڻ لاءِ ٻه ٽي ڪلاڪ
جو سفر ڪيان. اھو پئٽرول پمپ تنھنجي شھر ۾ آھي ۽ تو کي ويجھو به آھي، ان ڪري وڃي
منھنجي طرفان پئسا ادا ڪري اچ. مان ٿوري دير ۾ وڃي، سندس اھا ادائگي ڪري آيس. ھن ڳالھ
لکڻ جو مقصد اھو ٻڌائڻ آھي ته اڳ ڪو ايئن پئٽرل وجھي ھليو ويندو ھو ته ڳولڻ ڏکيو ھو
پر ھاڻ سولو ٿي ويو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسٽور تي بيٺي ڪيئي
گراھڪ پئي آيا، جن پنھنجي گھرج جون شيون پئي ورتيون. ھڪ ھمراھ ھڪ شرٽ ورتي. اصغر
چيو ته؛ ھن قسم جا ھمراھ ھي شرٽ وٺي ھفتو ٻه پائيندا، وري نئين وٺي ھن کي اڇلائي ڇڏيندا.
ڌوئڻ جي گھڻي تڪليف ئي نه ڪن. اتي ڏٺم ته سگريٽ جي پاڪيٽ وٺندڙن سان گڏ ڪي اھڙا به
پئي آيا جيڪي ھڪ، ٻه يا ٽي سگريٽ وٺندا رھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھو سوال ته ڪئناڊا
۾ ڪاروبارن جي فيل ٿيڻ جو امڪان وڌيڪ ھوندو آھي، جڏھن ته آمريڪا ۾ گھڻو ڪري دڪانداري
ڪامياب آھي، سو ڇو؟ ھن وراڻيو ته ڪئناڊا جي شھرن ۾ رھندڙ گھڻو ڪري ھجرت ڪري آيل
آھن. انھن، خاص ڪري مشرقي ماڻھن، ۾ ٻاھر اجايو پئسو خرچ ڪرڻ جو رحجان گھٽ آھي. ان
جي ڀيٽ ۾، ھتي اميگرنٽ گھٽ ۽ مقامي ماڻھو وڌيڪ آھن، جن ۾ ھي ڪارا به شامل آھن. ھي
گورا ۽ ڪارا، سڀاڻي جي ڪو نه سوچيندا آھن. کليو خرچ ڪندا آھن. ٻيو ته ھتي جي دڪانن
تي بيئر وغيرھ رکڻ جي اجازٽ آھي، جنھن سبب وڪرو وڌي ٿو. جڏھن ته ڪئناڊا وڌيڪ ڪنزرويٽو
سوسائٽي آھي جتي دڪانن تي اھي شيون وڪرو ڪو نه ٿينديون آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان اصغر پٺاڻ کي
پنھنجي ڌنڌي جي نظرداري ڪرڻ لاءِ ڪجھ وقت ڇڏي، شھر طرف نڪري وياسين. ھوسٽن شھر
بابت ٻڌائيندو ھلان ته ھي آمريڪا جي رياست ٽيڪساس جو سڀ کان وڏو شھر ۽ آبادي جي
لحاظ کان آمريڪا ۾ چوٿون نمبر وڏو شھر آھي. . سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۲۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ھن نئين اسرندڙ آبادي تي ميڪسيڪو جي حڪمران
حملو ڪري، اتي جي ھٿياربندن کي شڪست ڏئي قبضو ڪيو. پر ڏھن سالن کانپوءِ سيم ھوسٽن
جي اڳواڻي ۾ مقامي ھٿياربندن ميڪسيڪو جي قابض فوج کي شڪست ڏئي ھن علائقي کي وري
آزاد ڪرائي ڇڏيو. ان ڪري سيم ھوسٽن جي مڃتا طور، ھن شھر جو نالو ھوسٽن رکيو ويو. ھن
علائقي ۽ شھر جي ترقي ۾ سامونڊي جھازراني سبب وڏو فائدو ٿيو. شھر کان اٽڪل پنجاھ
ميلن جي فاصلي تي ھوسٽن شپ چينل آھي، جيڪو گلف آف ميڪسيڪو سان ڳنڍيل آھي. ان ويجھو
ئي گيلوسٽن جو انٽرڪوسٽل واٽر وي آھي. ھي شھر ۽ علائقو جتي ھر شعبي ۾ ترقي ڪري ٿو
اتي ھن جي ترقي سن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۰۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ تيل ملڻ کانپوءِ تيز ٿي آھي. تيل ۽ ان سان لاڳاپيل صنعت سبب آسودگي ۽
روزگار ۾ واڌارو ٿيو. ھاڻ ھي شھر، ھر شعبي ۾ ترقي ڪندو وڌندو وڃي ٿو. ھن علائقي ۽
رياست ۾، تيل جا وڏا کوھ ۽ انھن کي صاف ڪرڻ لاءِ رفائنريون لڳل آھن</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماضيءَ ۾ دنيا جي
ھر حصي جا آبادگار مالي لحاظ کان ڪمزور رھيا آھن. اڳ ته جنس جي بدلي جنس به ڏني
ويندي ھئي. وٽن پئسو گھٽ ھوندو ھو. ھوسٽن جي علائقي ۾ غربت ۾ گذاريندڙ اھڙا ڪڙمي
گھڻو ڪري وڏن اسٽورن ۾ ويندا ئي ڪو نه ھئا جي ڪو ويو ته ان کي عملو ئي اھميت ڪو نه
ڏيندو ھو. زمينن مان تيل نڪرڻ ڪري جڏھن کين رائلٽي جو گھڻو پئسو ملڻ لڳو ته ھو به
اھڙن اسٽورن ۾ اچڻ لڳا جتي امير خريداري ڪندا ھئا. جلد پوءِ عملي ۽ مالڪن کي انھن
جي خوشحالي جو اندازو ٿي ويو ۽ ھو کين اھميت ڏيڻ لڳا. ان موضوع تي ھڪ فلم به ٺھيل
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽيڪساس جي رياست جا
ماڻھو بندوق رکڻ جي آزادي ھجڻ واري حق ۾ سڀني رياستن جي ماڻھن کان اڳتي آھن. ھو
بنا اجازت جي ھٿيار خريد ڪرڻ ۽ رکڻ جي حق ۾ آھن. اسان ھڪ طرف سفر ڪندي ڪن گاڏين ۾
بندوقون پيل ڏٺيون. تنھن تي ھڪ دوست چيو ته ھنن سان ڪنھن معاملي تي ڪٿي اجايو بحث
يا ڦڏو نه ڪجو. ھنن وٽ ھٿيار آھي. ڪاوڙ ۾ اھو ھلائي نه ڇڏين. آمريڪا ۾ گن لابي،
ايتري ته مضبوط آھي جو ڪن قتل عام جي واقعن تي جڏھن حڪومت گن ڪنٽرول جي ڳالھ ڪندي
آھي ته کين سخت مزاحمت کي منھن ڏيڻو پوندو آھي. جنھن ڪري اڄ تائين ڪا به حڪومت گن ڪنٽرول
واري پاليسي، عملي طور اختيار نه ڪري سگھي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھوسٽن نارٿ آمريڪا
۾ سنڌين جو سڀ کان وڏو رھائشي شھر آھي. جتي جي رھڻ لاءِ موسم موافق ۽ ڌنڌي ڌاڙي
لاءِ ڪافي موقعا مسير آھن. جيترو شھر وڏو آھي، اوترو ھي شھر روڊ رستن جي نيٽ ورڪ
سان بھتر نموني ڳنڍيل آھي. رستي لاءِ ڪٿي مصروف روڊ سامھون اچي وڃي ته روڊ مٿان پل
ٺاھي روڊ کي اڳتي وڌايو وڃي ٿو. ھڪ ھنڌ ته ھڪ ٻئي مٿان رستن جون </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> پليون ٺھيل ھيون. شھر سان گڏ علائقي ۾ ھاءِ
وي جو سٺو نيٽ ورڪ آھي. نه فقط ھتي پر سڄي آمريڪا جي ملڪ ۾، روڊ ۽ ھاءِ ويز جو
قابل تعريف انفرااسٽڪچر ٺھيل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جاءِ تي
پھتاسين. اسان مان ڪي گذريل رات جو پوري ننڊ نه ستا ھئا، ڪن ٿڪ پئي محسوس ڪيو تن
مان ڪي سمھي پيا، ڪن ليٽي آرام ڪيو. اڄ رات اصغر پٺاڻ وڌيڪ دوستن کي ڪچھري لاءِ
گھرايو ھو. ان سان گڏ البرٽا صوبي جي ٻن شھرن ڪئلگري ۽ ايڊمنٽن مان چار دوست، ھوسٽن
شھر ۾ ٿيندڙ تقريبن ۾ شرڪت لاءِ اچڻا ھئا. تن جو به اسان کي انتظار ھو ۽ ساڻن
رابطو ڪري حال احوال پئي ورتاسين ته ڪٿي پھتا آھيو. انھن ۾ اويس لغاري، عطاءُ الله
ملاح، زاھد ملڪ ۽ قربان پنھور ھئا. ھو چار ئي ھمراھ پنھنجي پنھنجي شھرن ۾ ڪميونٽي
جي خدمتن جي حوالي سان سرگرم آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھلندڙ ڪچھري دوران اھي
چار دوست به اچي پھتا جن کان سنگت حال احوال ورتا ۽ سفر وغيرھ ڪيئن گذريو جھڙا
رسمي سوال ٿيا. اتان جي دوستن جي خير خيريت بابت به کانئن پڇيوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات ٿيندي ئي محفل مچندي
ويئي. دوست اچي شامل ٿيندا ويا. اڄ رات ٻيا به ڪي دوست جن ۾ محمود ڏاھري ۽ اصغر جا
ٻه غير سنڌي دوست به اچي شامل ٿيا. جتي اصغر محفل مچائي ھئي، اتي ميزباني جا فرائض
اختر علي خواجه ۽ سھيل سومري پئي ادا ڪيا. دوستن خبرون چارون، ھوسٽن ۾ سنڌين جي
دنيا کان پوءِ سڄي دنيا جي ڳالھين تي تبصرا، ٽيڪا ٽپڻي، چرچا ڀوڳ ۽ ڪي ڏاھپ جون ڳالھيون
به شامل ھيون. عطاءَ، شاھ ۽ ٻين شاعرن جا شعر پئي ٻڌايا، مبشر ملڪ پنھنجا مشاھدا
پئي ونڊيا، مقامي دوستن ھتان جي ڪميونٽي جي ماحول بابت پئي ڄاڻ ڏني. ايئن ھر ڪنھن ان
جو حصو ٿي رنگ به پئي ڀريو، رات دير تائين. مقامي دوست ھليا ويا ته اسان جي پاڻ ۾ ڪچھري
جاري رھي. . آخر سڀ وڃي رات جو ٽين بجي ڌاري آرامي ٿيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو ساڍي ڏھين
بجي ڌاري اختر خواجه ۽ اصغر پٺاڻ طرفان ھڪ مقامي ھوٽل ۾ نيرن ۽ برنچ جي گڏيل دعوت
رکيل ھئي. اسان کي صبح ڏھين بجي تيار ٿيڻو ھو. رات جو ٽي بجي سمھڻ کانپوءِ ايترو
جلد اٿڻ سولو ڪو نه ھو پر وقت تي روانو ٿيڻ جي ضرورت ڪري اسان تيار ٿيندا وياسين. يارھين
بجي ڌاري اسان ھوسٽن شھر جي سواءِ نالي ھڪ ديسي ريسٽورنٽ ۾ پھتاسين. اتي پھتاسين ته
ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽو به اچي پھتو. سندس ھڪ پٽ ھوسٽن شھر ۾ رھندو آھي، جتي ھو وڪيل
آھي. ان وقت نيوياڪ مان آيل دوست علي خاصخيلي به اچي پھتو، جنھن جي مھمان نوازي
مان نيويارڪ ايندڙ گھڻا ئي دوست لطف اندوز ٿيندا آھن. واشنگٽن مان مشتاق راڄپر به
سڌو ريسٽورنٽ آيو. اسان جيئن ته ٻين کان اڳ پھتا ھئاسين، تنھن ڪري اتي ويٺي ماحول
کي ڏسندي حال احوال ڪياسين. ايئن لڳو ته اتي گھڻو ڪري پنھنجا ديسي ماڻھو ئي ھوٽل ۾
پئي آيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اتي اختر خواجه کي اسان
جي ھڪ دوست عبدالجبار لاشاري چيو ته يار جيستائين دوست پھچن، تيستائين جي ڳڙ جي
چاءِ ملي وڃي ته ڪچھري ڪندي ان جي پيئڻ جو لطف وٺون. عام طور تي اھڙي چاءِ ھن ھوٽل
وارا ڪو نه ڏيندا آھن پر اختر علي خواجه جي ھوٽل جي سيٺ سان سٺي ڄاڻ سڃاڻ ھئي، تنھن
کي ھن مھمانن جي فرمائش ٻڌائي، اھڙي چاءِ ٺھرائي ورتي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد آيم ته ڪراچي
شھر ۾ ھڪ ڀيري مان ۽ منھنجو دوست اورنگزيب، جيڪو ساڳئي اداري ۾ ڪم ڪندو ھو، گڏجي
شھر طرف ويا ھئاسين. منجھند ڌاري ھڪ نئين ھوٽل، جيڪو فاسٽ فوڊ وڪڻندو ھو، اتي وڃي
ويٺاسين. ڪراچي ۾ برگر واري جھان جي اڃا شروعات ھئي. ھوٽل، ڊفينس جي علائقي ھو ۽
ننڍو ھو. اسان فاسٽ فوڊ کاڌو ته اونگزيب ويٽر کي سڏي چاءِ جو آرڊر ڏيڻ چاھيو. ويٽر
چيو ته سر اسان چاءِ ڪو نه ڏيندا آھيون. ”پاڻ ته ٺاھي پيئندا ھوندئو ان مان ٻه ڪوپ
ٺاھي اچ!“ اورنگزيب کيس چيو؛ ”اسان کي چاءِ ضرور پيڻي آھي.“ ويٽر وڃي اھا فرمائش مينيجر
کي ٻڌائي. تنھن کيس چيو ته پنھنجي لاءِ ٺھندڙ چاءِ جي بندوبست مان ھنن کي به ٺاھي ڏيو.
ھنن پوءِ اسان کي ٻه ڪوپ ٺاھي ڏنا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">برگر تي ياد آيو ته
اسان جي رھائشي علائقي اسٽيل ٽائون ۾ ھڪ ڪولڊ ڊرنڪ ۽ آئيس ڪريم وڪڻندڙ دڪاندار
برگر وڪڻڻ جو بورڊ ھڻي ڇڏيو. اتان لگھندي اسان جي نظرجڏھن ان بورڊ تي پئي ته لڙي وڃي
لان ۾ ويٺاسين. نوجوان آرڊر وٺڻ لاءِ اسان وٽ آيو. اسان کيس ٻن برگرن جو آرڊر ڏنو.
ھو بن-ڪباب ٺاھي کڻي آيو. اسان ڏسي کيس چيو ته بابا ھي ته بن-ڪباب آھي، برگر وري ڪٿي
ٿيو. وراڻيائين ته سائين اھو ئي برگر آھي توھان کي شايد خبر ڪونھي ته برگر ڇا ٿيندو
آھي. اسان سندس ان جملي تي کلي لطف اندوز ٿياسين ۽ بند ڪباب کائي، ٿوري دير کليل
ھوا جو لطف وٺي، راھي ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪچھري ڪندي اختر
علي خواجه اسان کي ٻڌايو ته ھي سامھون جيڪو ان ڊور گيم جو ھال آھي اھو ڄڻ ته ديسين
جو مرڪز آھي، اتي بليئرڊ به پيا کيڏندا ته پان به پيا کائيندا. اتي نئون آيل ڪو
روزگار يا رھائش نه ھجڻ ڪري کين مدد لاءِ چوي ته انھن مان ڪو نه ڪو سندس اھو مسئلو
حل ڪري وٺندو آھي. ان سان گڏ ھن علائقي ۾ آغا خان ڪميونٽي طرفان رھائش، جنھن ۾ ھڪ ڪمرو
شيئر ڪرڻ، ڪمرو يا ڪو فيلٽ گھرجي سڀ جو بندوبست ٿي ويندو آھي. ان ڪري نئين آيل
ماڻھوءَ جي مدد ٿي ويندي آھي. اتي نيرن لاءِ ڪي ماڻھو آيا، جن جو اختر خواجه اسان
سان تعارف ڪرائيندو رھيو. انھن مان ڪي ڪن خدمتن تي مامور ادارن ۾ ڪم ڪري رھيا ھئا
ته ڪي ادارا ھلائي رھيا ھئا. ھڪ ھمراھ ھوسٽن گلوبل انسٽيٽيوٽ آف ھيلٿ سان لاڳاپيل
ھو. تنھن ٻڌايو ته سندن ادارو ھيلٿ سائنسز ۾ تعليم مھيا ڪري، ماڻھن کي صحت جي انھن
شعبن لاءِ تيار ڪري ٿو، جتي روزگار جا موقعا وڌيڪ آھن. مقصد نوجوان کي ھنرمند ڪري
انھن کي صحت کاتي ۾ سٺي روزگار حاصل ڪرڻ ۾ مدد ڏيڻي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏھن سڀ دوست پھچي
ويا ته ماني لڳائڻ جو چيو ويو. ٽيبل کاڌن سان ڀرجي ويئي. ڪشادو دسترخوان ھو. پسند
جا ديسي کاڌا ھئا. جيڪي کاڌاسين. کاڌي پيتي مان واندا ٿي اصغر پٺاڻ ۽ اختر علي شام
جو رٿيل تقريب جي انتظامن کي آخري شڪل ڏيڻ لاءِ موڪلائي ھليا ويا. اسان وٽ اصغر جي
گاڏي ھئي. ائين ٻين دوستن وٽ به سنگت جون گاڏيون موجود ھيون. اسان ٿوري دير، شھر
جو سير ڪري، واپس جاءِ تي پھتاسين ۽ پوءِ اتي ٿوري دير ويھي، جھان کي سڌارڻ جو فڪر
ڪندا رھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو اسان سڀ
دوست تيار ٿي تقريب واري ھال ۾ پھتاسين. جتي پراڻن نون دوستن سان ملاقاتون ٿينديون
رھيون. اصل ميڙاڪو چونڊ اميدوارن لاءِ تعارفي تقريب ھئي. جنھن ۾ ڪميونٽي جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان وڌيڪ مرد ۽ عورتون موجود ھيا. شروع ۾
ميل جول ٿيندو ٿي رھيو. نيٺ تقريب جي شروعات ٿي. ميزبانيءَ جا فرائض طلعت ٽالپر،
احسن طريقي سان انجام پئي ڏنا. واري واري سان اميدوارن کي سڏي، کين اجرڪ پارائڻ
سان گڏ، کين چونڊن ۾ سندس بيھڻ جو مقصد ۽ منشور ٻڌائڻ لاءِ چيو ٿي ويو. جيڪو ھر ڪنھن
پنھنجي پنھنجي انداز سان پيش ڪيو. مقصد اھو ھو ته ھو تنظيم ۾ بھتري آڻڻ جي شديد
ضرورت کي محسوس ڪن ٿا ۽ ان کي بھتر بڻائي اڳتي وڌائڻو آھي. صدارتي اميدوار ڊاڪٽر
مقبول ھاليپوٽي، جنرل سيڪريٽري جي اميدوار مشتاق راڄپر، جوائنٽ سيڪريٽري جي
اميدوار علي خاصخيلي آمريڪا لاءِ نائب صدر اصغر پٺاڻ، ڪنئاڊا لاءِ نائب صدر جي
اميدوار اويس لغاري پنھنجي انداز سان ڪميونٽي ۾ پنھنجو ڪيل خدمتون ٻڌايون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تقريب ۾ موجود اسان
جيڪي ٻاھران آيل مھمان ھئاسين تن جي عزت افزائي ڪندي سنڌ جي روايتن موجب ٽوپي اجرڪ
پيش ڪيا ويا. تقريب جي آخر ۾ ڊنر لاءِ سڏيو ويو. جنھن ۾ اھي دوست مليا، جيڪي ڪنھن
سبب اڳ ملي نه سگھيا ھئا. نوجوان سلمان نظاماڻي جنھن جو ڀاءُ عدنان نظاماڻي به ڪئناڊا
۾ اسان جي ويجھو رھندو آھي ۽ اسان جو فيملي فرينڊ آھي تنھن ان حوالي سان خبرون
چارون ورتيون. ان دوران ذاڪر بلو به اچي مليو. ھو سانا ۾ انفارميشن سيڪريٽري رھيو
آھي ۽ ھاڻ ھوسٽن ۾ رھي ٿو، جتي ھن ڪاروبار شروع ڪيو آھي. . ھن ٻڌايو ته منھن جي ڪاروبار
۾ ڪي ملازم اوچتو ڇڏي ويا آھن، انڪري مون کي سڄو ڏينھن اتي رھڻو ٿو پوي. وڏي ڏکيائي
سان وقت ڪڍي ھن تقريب ۾ پھتو آھيان. ھن جي دلي خواھش ھئي ته ھو اسان جي مان ۾ دعوت
رکي پر مون کيس منع ڪندي چيو ته ھن ڀيري تون ڪاروباري ڪمن ۾ ڦاٿل آھين، ٻئي ڀيري
اينداسين ته پھريان تنھن جي ئي دعوت کائينداسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تقريب دوران عيسيٰ ڀرڳڙي
چيو ته سڀاڻي صبح جو توھان سڀني مھمانن جي نيرن ۽ برنچ جي دعوت اسان جي تنظيم شاھ
لطيف ڪلچرل انسٽيٽيوٽ آف ھوسٽن طرفان رکيل آھي. ھن ان ريسٽورنٽ جي ايڊريس ڏئي،
اسان کي اتي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي پھچڻ لاءِ چيو. ھن اھڙي دعوت، واري واري سان، سڀني ٻاھران آيل مھمانن
کي ڏني. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تقريب پڄاڻي تي
پھتي. اسان سنگت کان موڪلائي، جاءِ تي پھتاسين، جتي مقامي سنگت به اچي پھتي. ساڳيو
محفل جو رنگ. اڄ جي تقريب تي تبصرا، سڀاڻي جا پروگرام ۽ باقي وقت ۾ دنيا جھان جو فڪر،
پنھنجي ڏاھپ جون ڳالھيون. اھي روز جون ڳالھيون. ڳالھ روز اتي جو اتي. سائين غلام رسول
راز جي شعر وانگر </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي محبت؛ نه ھيڏي، نه ھوڏي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو تيار ٿي
عيسيٰ ڀرڳڙي جي ڏنل ايڊريس تي ريسٽورنٽ طرف روانا ٿياسين. ايليٽ نالي ھن ھوٽل ۾ به
ديسي ماڻھو ويٺل نظر آيا ۽ ايندا ويندا پئي رھيا. کاڌي جي بوفي ۾ پايا، نھاري، حلوا
پوري ۽ ٻيا ديسي کاڌا رکيل ھئا. جنھن مان اندازو ٿيو ته ھي به ديسي ماڻھن جي کاڌي
جو ھنڌ آھي. اسان ڪچھري ڪندي ھر ڊش جو سواد وٺندا رھياسين. شاھ لطيف ڪلچرل انسٽيٽيوٽ
آف ھوسٽن، جنھن جي پليٽفارم تان اسان کي ھي دعوت ھئي سو، ھن شھر ۾ ادبي ۽ ثقافتي
سرگرميون ڪندو رھي ٿو. ھي تنظيم ھر سال ھوسٽن شھر ۾ شاھ لطيف جي ڏھاڙي جي تقريب
منعقد ڪندي رھي ٿي. ان سان گڏ ٽوپي اجرڪ جي ڏينھن، پڻ سنڌ جي ثقافت کي مٿانھون
سمجھڻ وارو وچن ورجائڻ لاءِ به ميڙاڪا ڪندا آھن. ھن تنظيم جو چيئرمين محمود ڏاھري
صاحب آھي، جڏھن ته صدر عيسيٰ ڀرڳڙي آھي. ھن نيرن جي دعوت ۾ اسان مھمانن سان گڏ ڪيترا
مقامي دوست پڻ شريڪ ھئا. اتي ٻنھي عھديدارن پنھنجي جي تقرير ۾ جتي پنھنجي تنظيم جو
تعارف ڪرايو اتي ھنن اسان کي ڀليڪار چيو ۽ اجرڪ پارايا. ڪافي دير تائين اتي ويھي
خوشگوار گھڙين جو لطف وٺندا رھياسين. اٽڪل ٻن ڪلاڪن کانپوءِ محفل برخواست ٿي ۽
اسان ٻاھر نڪري اڄ جي ڏينھن جا پروگرام ترتيب ڏيڻ لڳاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ترسڻ جو ھيءُ
آخري ڏينھن ھو. ان ڪري سنگت مان ڪن پنھنجي مائٽن ته ڪن وري دوستن سان، وقت پئي
گذارڻ چاھيو. ائين اسان مان گھڻا دوست، پنھنجن سانگن سان راھي ٿيا. اسان پنج ڄڻا؛ مان،
مبشر ملڪ، چندر شيکر ھريراماڻي، عطاءُ الله ملاح ۽ قربان پنھور ھئاسين تن شھر کان ٻاھر
سير ڪرڻ جو پروگرام ترتيب ڏنو. عطاءُ الله جو خيال ھو؛ پاڻ آسٽن شھر ڏانھن سفر ڪيون،
جتي سندس ٻه سالا رھندا آھن. ھن موجب اوڏانھن سفر به سٺو رھندو ته ان سان گڏ اتي
جي ڪن ھوٽلن جو کاڌو عالشان آھي، جتي لنچ ڪري پوءِ موٽي اچون. آسٽن شھر، ٽيڪساس
رياست جي گادي جو ھنڌ آھي. سٺو شھر ھجڻ سان گڏ، ڪيترن ئي حوالن سان گھمڻ جھڙو آھي.
اسان جي به دل چاھيو پر پوءِ حساب ڪيوسين ته جي اوڏانھن وياسين ته شام واري تقريب
۾ وقت تي پھچڻ ڏکيو ٿي ويندو. ائين به جنھن حساب ڪيو سو ڦاٿو. جيئن غلام علي جي ڳايل
ھڪ پنجابي غزل جو بند آھي ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪني پيتي تي ڪني باقي اي،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مينون ايھو حساب لي بيٺا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڪري ان ڊگھي سفر
بجاءِ، شھر جي ويجھي سامونڊي ڪناري واري علائقي جي سير ڪرڻ جو فيصلو ڪيوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مبشر ملڪ، جنھن جو
ھي علائقو اڳ ڏٺل ھو، تنھن جي ھن خيال سان سھمت ٿياسين ته اٽڪل پنجاھ ميلن تي
گيلوسٽن بيچ گھمي ٿا اچون. ان پروگرام سان سنگت جي سھمت ٿيڻ تي گيلوسٽن بيچ طرف
روانا ٿياسين. رستي ۾ وڏيون آئل رفائنريون آھن، جنھن ۾ وڏي ڊائو رفائنري آھي. جتي
تيل نڪرڻ ڀاڳ آھي اتي تيل کي رفائننگ ڪندي سوين ڪيميڪل تيار ڪرڻ لاءِ خام مال ملي
وڃي ٿو. اھڙن ڪيميڪل ٺاھڻ جي عمل لاءِ جدا جدا پلانٽ ٿين ٿا. ائين ان رفائنري سان
گڏ ڪيميڪل تيار ڪرڻ جا سوين يونٽ لڳي ٿا وڃن. جتي ان مان ڪيئي ڪيمڪل ٺھن ٿا، اتي
گھڻي صنعت لڳڻ سبب روزگار وڌي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻي ڳالھ ته ھتي
فاصلو اڃا به ميلن ۾ ڳڻيو وڃي ٿو. ائين ڪئناڊا ۾ اڃا تور جو ايڪو پائونڊ آھي. ھنن ڪٿي
اڃا ڪلوميٽر ته ڪٿي ڪلوگرام کي اپنايو ڪونھي. پر ان جي ڀيٽ ۾ اسان جا مغربي-زدھ ڪامورا
ڪنھن اسٽينڊرڊ جي منظور ٿيڻ تي شاھ کان وڌيڪ شاھ جا وفادار ٿيندي پنھنجي پراڻي طور
طريقي کي خيرآباد چئي نئين جھان جا طور طريقا قبول ڪرڻ ۾ دير ئي ڪو نه ٿا ڪن. ان
سان طب کان ويندي ٻيا به ڪيئي ديسي ڄاڻ ۽ ھنر ختم ٿيندا پيا وڃن. ايئن اسان پنھنجي
ماضي سان پاڻ رشتو ٽوڙڻ ۾ اٻھرا آھيون. پنھنجي شاندار ماضي تي فخر، پر ان سان رشتا
ٽوڙڻ ۾ به دير نه ٿا ڪريون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اٽڪل ڏيڊ ڪلاڪ ۾ گيلوسٽن
بيچ تي پھتاسين. گيلوسٽن ھڪ ٻيٽ آھي، جيڪو روڊ رستي ڳنڍيل آھي. ان آئلينڊ ۾ پاڻي ڪناري
پورٽ، رزارٽ ۽ پورٽ سٽي به آھي. سمنڊ ڪنارو ڏکڻ طرف، جڏھن ته شھر اتر طرف آھي. ھي
بنيادي طور تي گيلوسٽن ۽ پيليڪان آئلينڊ جو ڪنارو آھي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميل ان سامونڊي ڪناري تي، جنھن جي ھڪ حصي ۾
پورٽ ته ٻئي حصي ۾ ماڻھن لاءِ تفريح ھئي. ماڻھو سمنڊ جي پاڻيءَ تي وھنجڻ، سن باٿ وٺڻ
يا ڪرسين تي ويھي ان قدرتي ماحول ۾ سڪون وٺڻ، ڪي گرمي کان بچڻ لاءِ ويڪرين ڇٽين ۾ ويٺل
نظر آيا. پاڻي جي ڪناري جي حد تي ڀت ٺاھي ان جي پاسي ۾ گاڏين بيھارڻ جي پارڪنگ ٺاھي
ويئي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">روڊ جي ٻئي پاسي
اتر طرف وري ھوٽل ھئا، جتي سياح رھي، ڪي ڏينھن ھن علائقي جي موافق آبھوا ۾ ساموندي
ڪناري جي تفريح مان لطف وٺندا رھن ٿا. گيلوسٽن جي ھن ننڍي شھر ۾ آرٽ، ميوزم، ڪي
تاريخي جايون ھيون جن جي اڏاوت ماضي جي تعمير سازي جو رنگ ڏيکاري رھي ھئي. ڪي ثقافتي
آئڪان ڏسڻ جھڙا آھن. ھي ڪنارو جتي سمنڊ جو پاڻي سبب تفريح آھي، اتي شھري وسندي
سياحت ۾ رنگ ڀري ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻه ٽي ڪلاڪ سامونڊي
ڪناري ۽ گيلوسٽن ٽائون جي ماحول تي نظر وجھي، گھمي ڦري، تنھن کان پوءِ علائقي جي ڪن
ٻين سامونڊي ڪنارن طرف وياسين، جيڪي وري سير جي حوالي سان منفرد ھئا. اھي ٻه ٽي
صاف سٿرا ڪنارا، جتي پاڻيءَ تائين گاڏي کڻي وڃڻ ۽ ھلائڻ جي اجازت آھي، اتي گاڏي
ھلائيندي وڃي پھتاسين. گاڏي بيھاري، پاڻي ڪناري پئي سير ڪيوسين. ان ڪناري تي ھڪ ھنڌ
ڪاٺي جو اسٽرڪچر اھڙو به موجود ھو جتان ڪي مڇي جي شڪار جا شوقين ڪنڍيءَ سان مڇيءَ
جو شڪار ڪري رھيا ھئا. صاف ڪنارو، صاف پاڻي، وري مٿان سمنڊ طرفان لڳندڙ ھير جو ڇا
چئجي. پرسڪون ماحول ۾ ّذھن جي تازي ٿيڻ جو حقيقي سامان موجود ھو. اتي ٿوري دير
گھمي، واپس ورياسين ته انھن ڪنارن جي چند سؤ گزن جي فاصلي تي جيڪي بيچ ھٽ يا گھر ٺھيل
ھئا سي اٽڪل اٺ ڏھ فٽ اونچن ٿنڀن تي بيٺل ھئا. ان جو مطلب ته جڏھن پاڻيءَ جي وير چڙھي
يا ڪنھن طوفان سبب ٻوڏ ٿئي ته ھيٺ ڀلي پاڻي اچي وڃي پر گھر ۽ گھر وارا سلامت رھندا.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واپسيءَ ۾ رستي تي
ھڪ ھنڌ ڦيٿن تي بيٺل ڪمري ڏيڊ جا ڪيئي گھر نظر آيا. انھن بابت معلوم ٿيو ته ڪي ماڻھو،
مالي ڏکيائين سبب، گھر وٺي نه ٿا سگھن، تن ھي حل ڳوليو آھي. گھر ڪھڙو به ھجي پر
شھري حڪومت ان کان پراپرٽي ٽئڪس ته وٺندي. ان قانون جي لاڳو ٿيڻ کان بچڻ لاءِ،
انھن پنھنجن ننڍن گھرن کي ڦيٿن تي بيھاري ڇڏيو آھي. جيئن ڪنھن گاڏيءَ جي بيھارڻ تي
سرڪار ڪا پراپرٽي ٽئڪس نه ٿي وٺي، ائين ھنن ڦيٿن تي بيٺل ننڍن گھرن تي به پراپرٽي ٽئڪس
لاڳو نه ٿي ٿئي. ٻيو ته اھڙا گھر ڪنھن پرائيويٽ پراپرٽي تي بيٺل ھوندا آھن، جتي ان
جائيداد جو مالڪ ڪرائي عيوض سيوريج جي سھوليت ڏيڻ سان گڏ بجلي جي ڪنيڪشن جھڙيون
سھوليتن جي سب ليز ڏيندو آھي. اھڙي ھڪ وسندي مون ٽورنٽو ويجھو زرعي ۽ فارم لينڊ جي
علائقي ۾ به ڏٺي ھئي. انسان پنھنجي بچاءَ ۽ بقاءَ جا رستا ڳولڻ تي جيڪو دماغ ٿو لڳائي
سو ڪٿي قانون کي به مات ڏئي ٿو وڃي، ڪٿي وري اتان جي سرڪار کين رستا ڏئي، ضرورت
موجب سندن جيئڻ جي بندوبست جي راھ ھموار ڪري ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ سرڪار ھر ڪنھن
جي مدد ڪري ٿي. کاڌي ۽ رھائش جي ضرورتن لاءِ ھر مھيني پئسو ڏئي ٿي، پر پوءِ به ڪي
پنھنجي زندگي جي ناقص منصوبه بندي، ھٿ ڦاڙ ھڻڻ ڪري ٻين وانگر زندگي گذاري ڪو نه ٿا
سگھن. آسودن ملڪن ۾ اھڙا ماڻھو غريب ليکيا وڃن ٿا. غربت، سڄي دنيا ۾ آھي. جتي جي
غربت جو معيار پڻ ان ملڪ جي نظام جي نسبت سان آھي. مغربي ملڪ، جيڏانھن اچي اسان ٽين
دنيا جا ماڻھو به خوشحال ٿي ٿا وڃون اتي ڊگھي عرصي کان رھندڙن مان ڪي اھڙا به آھن
جن کي گھر گھاٽ ڪونھي. ھو پنھنجو بستر کنيون پيا ھلندا آھن. رات جو ڪنھن فٽ پاٿ تي
سمھي پوندا آھن. مون ڪيترا اھڙا بي گھر ڏٺا، جيڪي شھر جي مصروف ۽ پوش علائقي ڊائون
ٽائون ٽورنٽو ۾ فٽ پاٿ تي سمھيل ھوندا آھن. اھڙا ماڻھو منفي ست اٺ ڊگري تائين ٿڌ به
برداشت ڪري سمھيل رھندا آھن. پر گرمي پد جي ان کان به ھيٺ ڪرڻ تي، سرڪار انھن کي
عارضي طور تي انھن سخت ٿڌ وارن ڏينھن ۾ ڪٿي رھائي ڇڏيندي آھي، ان ڊپ کان ته ڪٿي ھو
ٿڌ سبب مري نه وڃن. مغربي دنيا جو جتي گليمر آھي، اتي سوسائٽيءَ جو ھيءُ رنگ به
آھي، جنھن کي ٽين دنيا جا ماڻھو گھٽ ڄاڻن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي ستين بجي
ھال ۾ پھچڻو ھو. جتي ھوسٽن ڪميونٽي طرفان منعقد ٿيل گڏجاڻي ۾ سنڌ جي ٻوڏ متاثرين
لاءِ فنڊ گڏ ڪرڻو ھو. اسان جيڪڏھن تازا تونا ٿيڻ لاءِ جاءِ تي وڃون ھا ته ھال ۾
وقت تي پھچي نه سگھون ھا. سڌا ھال جي طرف وڃڻ جي صورت ۾ به ساڍي ستين پھچڻ جو
اندازو ھو. اھڙي صورت ۾ اسان سڌو ھال طرف وڃڻ جو فيصلو ڪيو. ھي فنڪشن ترڪش ڪلچرل
سينٽر جي ھڪ ھال ۾ رٿيو ويو ھو. پھتاسين ته سينٽر ڪافي وڏو نظر آيو. ڪئناڊا ۾ به
گھڻن ڪميونٽين پنھنجي ڪميونٽي لاءِ ڪلچرل سينٽر ٺھرايا آھن. جتي ھو ملندا آھن ته
انھن سان گڏ پنھنجا ھال ڪرائي تي ڏئي سينٽر جي خرچ لاءِ پئسو ڪمائيندا آھن. ڪو وقت
اچي جو اسان سنڌين جا به نارٿ آمريڪا جي ڪن شھرن ۾ ڪلچرل سينٽر ٺھي وڃن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ھال طرف
وياسين. جيڏانھن سنڌي ثقافتي لباس پھريل ڪي سنڌي فرد ۽ فيمليون ويندي نظر آيون. اسان
به اوڏانھن وياسين. مکيه دروازي ۾ داخل ٿياسين ته منتظمين مان جيڪي آڌرڀاءُ جي ڪم
تي لڳل ھئا تن وڌي کيڪاري اسان کي پاسي ۾ رکيل ريفريشمينٽ مان ڪجھ کڻڻ جو چيو. اسان
جو پھريون حلقو اتي ئي ٺھي ويو. پنھنجا دوست ايندي اتي گڏبا ويا. مقامي دوست به
اچي ملندا رھيا. فنڪشن شروع ٿيڻ جو وقت ٿيو ته اسان کي به اندر اچي ويھڻ جو چيو
ويو. اسان سڄي سنگت، جنھن ۾ ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽو به گڏ ھو سي، وڃي اسٽيج ويجھو
پيل ٽيبلن جي چوڌاري پيل ڪرسين تي ويھي رھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پھريان موسيقيءَ جو
آغار ٿيو. جنھن ۾ ھندستان مان آيل ڀلوڙ سنڌي راڳي جتن اداسي راڳ ڳائڻ شروع ڪيو. ماڻھو
ايندا ٿي رھيا. جڏھن ھال ڀرجي ويو ته فنڊ ريزنگ لاءِ وقفو ٿيو. جيئن جتن اداسي اسٽيج
تان لٿو ته مان ھن سان ملڻ لاءِ اڳتي وڌيس. ھو مون کي ڏسي گرمجوشي سان اچي مليو. خير
خيريت پڇيائين. ان کان اڳ ڪئناڊا ۾ پھريون ڀيرو ڳائڻ کان پوءِ جڏھن ساڻس تعارف ٿيو
ھو ته ھن ٻڌايو ھو ته؛ منھنجا وڏڙا سنڌ جي باڊھ شھر مان ورھاڱي وقت لڏي ويا ھئا. جڏھن
کيس ٻڌايم ته؛ مان به باڊھ جو آھيان ته خوش ٿيو ۽ خبرون چارون ڪيائين. ان کان پوءِ
به ڪئنادا ۾ آيو آھي پر جڏھن به مون تي نظر پوندي اٿس ته گرمجوشيءَ سان ملندو آھي.
ان ڏينھن خير خيريت پڇڻ کانپوءِ کيس چيم ته اچ ته ھڪڙو فوٽو ڪڍرايون ۽ پوسٽ ڪريون.
اھو فوٽو باڊھ وارن کي سٺو لڳندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ساھيءَ ۾ فنڊ گڏ
ڪرڻ لاءِ ڪميونٽيءَ جا معزز، اسٽيج تي چڙھيا. تن ماڻھن کي فنڊ ڏيڻ جي ضرورت، ٻوڏ
ستايلن جي مسڪيني حال، انھن جي ڪسمپرسي واري زندگي، انھن جي ضرورتن ۽ انھن کي ڏيڻ
جي صورت ۾ رب پاڪ جي ڪرم ٿيڻ سان گڏ وڏي ثواب ملڻ جو احساس ڏياريو. جنھن کان پوءِ
ماڻھن چندو ڏيڻ شروع ڪيو. ڪن سون ۽ ڪن ھزارن ۾ چندي ڏيڻ جو اعلان شروع ڪيو. ايئن اڌ
ڪلاڪ کن ۾ اٽڪل سٺ ھزار ڊالر، جيڪو پاڪستاني سوا ڪروڙ جي برابر ٿيندو، جمع ٿي ويو.
ان کان پوءِ وري راڳ ٻيھر شروع ٿيو. جنھن ۾ ھاڻ حاضرين جي دلچسپي وڌي. ڪي جھمرين ھڻڻ
۾ لڳي ويا، ڪن سيٽ تي ويٺي تاڙيون وڃائي ساٿ پئي ڏنو. ائين محفل ۾ جان اايندي ويئي.
ڪلاڪ ڏيڊ اھو رنگ رھيو. مقرر وقت تي تقريب کي ختم ڪرڻو ھو ان ڪري حاضرين کي ڊنر
لاءِ سڏيو ويو جنھن دوارن ميل ملاقاتون جاري رھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سڀ ساٿي، جيڪي
ڏينھن جو ڪيڏانھن نڪري ويا ھئا سي، سڀ اچي مڙياسين. جتان پوءِ سڀ جاءِ تي اچي ويٺاسين.
سڀني پنھنجي اڄ جي سير ۽ ميل ملاقاتن جا احوال ڏنا. ٿوري دير کان پوءِ فنڪشن جا
منتظمين، جن ۾ اصغر پٺاڻ ۽ اختر علي خواجه به اچي شامل ٿيا. ٿوري دير کانپوءِ زاھد
ملڪ ۽ عيسيٰ ڀرڳڙي به اچي چوياري جو حصو ٿيا. ساڳئي روايتي ڪچھري سان گڏ صبح وڃڻ جي
پروگرام تي سوچ ويچار ٿي. ڪئناڊا جي صوبي البرٽا جي ساٿين جي صبح </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي اڏام ھئي. تنھنڪري ھنن کي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بچي ھتان روانو ٿيڻو ھو، تن سمھڻ بجاءِ ان
وقت تائين دوستن سان ڪچھريءَ ۾ گذارڻ جو فيصلو ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان به سندن ساٿ ڏيڻ
لاءِ ويھي ڪچھري ڪئي. ائين ھو ٻين بجي روانا ٿيا، جن کي ھڪ دوست ڇڏڻ لاءِ وقت تي اچي
ويو. اسان جي روانگي، صبح ڏھين بجي ھئي. ان ڪري ستين بجي روانو ٿيڻو ھو. اسان ڪي ٽي
چار ڪلاڪ آرام ڪري نڪتاسين. اصغر پٺاڻ جيڪو اسان جو ميزبان ھو ۽ جنھن تي اسان جي
اتي رھڻ جو بار ھو، تنھن کان موڪلايوسين. اصغر پٺاڻ جو وڏو پٽ دانش پٺاڻ، اسان کي
ايئرپورٽ تي ڇڏڻ لاءِ گاڏي ھلائيندو رھيو. ھي پر اعتماد نوجوان، تعليم مڪمل ڪرڻ کانپوءِ،
ھاڻ ھڪ ڪمپنيءَ ۾ مينيجر آھي. ھن جھان ۾ وڏو ٿي، تعليم حاصل ڪري، ھتي نوڪري ڪري به
گفتگو صاف سنڌي ٻوليءَ ۾ ڪندو رھيو. سندس ميل جول جو انداز نج سنڌين وارو ھو. ھو به
پنھنجي والد وانگر ملنسار مزاج جو لڳو. ھو رستي ۾ اسان سان گفتگو ڪندو رھيو ۽ اچي
اسان کي صبح ستين بجي ھوسٽن جي ھوائي اڏي تي پھچايائين. اسان سندس ٿورو مڃي کانئس
موڪلائي ايئرپورٽ بلڊنگ اندر داخل ٿياسين ته ھو اسان کان موڪلائي واپس روانو ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھن دوري دوران جتي
ھر ڪنھن قرب ڏنو، اتي اصغر پٺاڻ ۽ اختر علي خواجه جيڪو پيار، ساٿ ۽ ميزباني ڪئي، تنھن
جا قرضي ٿي موٽياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ايئرپورٽ بلڊنگ
۾ مقرر دروازي وٽ پھتاسين ته اڏام ۾ اڃا ڪجھ وقت ھو، جنھن دوران نيرن ڪئيسين. ان
کانپوءِ وقت گذارڻ لاءِ ڪنھن اکيون بند ڪري آرام ڪيو، ڪنھن فون ڪال ڪيا، ڪنھن فيسبڪ
۽ سوشل ميڊيا تي وقت گذاريو. ايئن وقت پورو ڪري، جھاز ۾ سوار ٿياسين. جھاز جو اسٽاپ،
ايٽلانٽا شھر جي ايئرپورٽ تي ھو. ھن سفر دوران اھو نوٽ ڪيم ته ھنن ننڍين ھوائي ڪمپنين
جي خرچ گھٽائي ڪرايا گھٽ ڪرڻ واري حڪمت عملي ھيٺ، ڊگھين اڏامن جي بجاءِ ٿوري فاصلي
تائين اڏامون ھلائي اتي وري ٻين طرفن کان ايندڙن اڏامن جي مسافرن کي گڏي اڳتي ٻي
پرواز ۾ موڪلين ٿا. اھڙي مرڪز ھئڻ ڪري ايٽلانٽا جو ايئرپورٽ آمريڪا جي مصروف ھوائي
اڏن مان ھڪ ٿي ويو آھي. ھي ھوائي اڏو ڊيلٽا ايئرلائين جو مرڪز بڻيل آھي، جتي ان ڪمپني
جو مرڪز آھي.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايٽلانٽا ۾ اسان جو
اسٽاپ ٿوري وقت جو ھو. ھڪ جھاز مان وري ٻئي ۾ سوار ٿي پنھنجي منزل بفلو ھوائي اڏي
طرف روانا ٿياسين ۽ جلد اچي اتي پھتاسين. ھوائي اڏي مان نڪرڻ تي پارڪنگ طرف ويندڙ
شٽل بس ملي ويئي. جنھن اچي اسان کي اسان جي پارڪ ٿيل گاڏي جي ويجھو لاٿو. اسان پارڪنگ
جا پئسا ادا ڪري، واپسي جي راھ ورتي. ھڪ ته اسان جي گاڏيءَ ۾ پئٽرول تمام گھٽ ھو ٻيو
ته ڪئناڊا جي ڀيٽ ۾ آمريڪا ۾ پئٽرول سستو آھي، ان ڪري سڀ کان پھريان گاڏيءَ جي ٽئنڪي
فل ڪرائيسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪئناڊا جي سرحد
ويجھي ھئي. ان ڪري جلد اتي پھتاسين. واپسي تي پنھنجي ملڪ ۾ داخل ٿيڻو ھوندو آھي،
ان ڪري شير ھوندا آھيون. ڪئناڊا جي آئين ۾ ڏنل حقن موجب ھر شھري جو ملڪ کان ٻاھر وڃڻ
۽ واپس اچڻ ان جو آئيني حق آھي. سال ڏيڊ اڳ پاڪستان آيل ھوس. انھن ڏينھن ۾ ڪئناڊا
طرف سفر کان اڳ ڪووڊ ويڪسين ڪرائڻ، ٽيسٽ رپورٽ وٺي اچڻ سان گڏ ھڪ ايپ ڀرڻي ھوندي
ھئي، جنھن ۾ اچڻ جي تفصيل سان گڏ انھن ويڪسينس جا تفصيل به ڏيڻا ھوندا ھئا. مون کي
واپسيءَ تي ان ايپ ڀرڻ جو خيال ذھن مان نڪري ويو. مان اچي ڪراچي ايئرپورٽ تي پھتس
ته عملي بورڊنگ کان اڳ انھيءَ ايپ جي گھر ڪئي. کين چيم ته اھا ته مون ڀري ئي ڪونھي.
تنھن تي ھنن چيو ته پوءِ ھتي ڀري وٺ. ڪوشش ڪيم پر فون تي اھا لوڊ ئي نه پئي ٿي. ھنن
جي عملي به ڪوشش ڪئي پر ڪم نه ٿيو. نيٺ ڪافي بحث کان پوءِ کين قائل ڪيم ته توھان
ھتان مون کي وڃڻ ڏيو. ڪئناڊا منھنجو پنھنجو ملڪ آھي، جتي مان پاڻ منھن ڏئي ويندس. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان ٽورنٽو ائيرپورٽ
تي لھي، چيڪنگ جي مرحلي ۾ داخل ٿيس ته اتي موجود آفيسر مون کان ان ايپ جو نمبر
گھريو. مون کيس وراڻيو ته اھا ته مون ڀري ئي ڪونھي. چيائين ته اھا ڀرڻ ته لازمي
آھي، جنھن جون ھدايتون موجود آھن. مون کيس چيو ته منھنجي گھر ۾ انٽرنيٽ ڪو نه ھئي،
ايئرپورٽس تي ڪيل اھڙي ڪوشش ڪامياب ڪو نه ٿي. . ان تي چيائين ته پوءِ ھي فارم ڀري ڏي.
مون کيس فارم ڀري ڏنو. تنھن کان پوءِ مان گھر روانو ٿيس. ھن ڀيري به سرحد تي عملي
جي آفيسر رسمي سوال ڪيا ته ڇا خريد ڪيو اٿو، گھڻا ڏينھن ويا ھئا. انھن جوابن ڏيڻ
تي چيائين ته واپسي تي ڀليڪار. اسان کانئس پاسپورٽ وٺي روانا ٿياسين. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ناگرا فال کان ٽورنٽو
جو رستو ھتان جي وڏي ڍنڍ ليڪ انٽاريو جي ڪناري سان ٺھيل آھي. انٽاريو ڍنڍ، دنيا جي
چند مٺي پاڻين جي ڍنڍن مان ھڪ آھي، جنھن ۾ ناگرا فال جو پاڻي پيو پوندو آھي. ھيءَ ڄڻ
ته مٺي پاڻي جو سمنڊ لڳندو آھي. ھن ڍنڍ جي ڪناري يارنھن شھر آباد آھن. ھڪ پاسي
زرعي فارم ته ٻئي پاسي ڍنڍ جي پاڻيءَ جو نظارو. ھن رستي سان سفر جون گھڙيون،
خوشگوار ھونديون آھن. ھن رستي ۾ اڌ پنڌ تي ڪاساباڪانا جي شھر وٽ ھڪ اسٽاپ تي ھڪ ڪامپليڪس
آھي، جنھن ۾ ڪافي کان ويندي کائڻ پيئڻ جون سڀ شيون ملنديون آھن. اسان عام طور تي
ناگرا فال ويندي اتي ڪافي پيئڻ لاءِ اڪثر ڪري اسٽاپ ڪندا آھيون. ھن ڀيري به اسان
جو آخري اسٽاپ اتي ٿيو. جتي ويھي گھر روانگي کان اڳ کائڻ پيئڻ سان گڏ سفر تي تبصرا،
ٻئي ڏينھن جي ڪمن ڪارين ۽ ميل جول بابت صلاح مشورا ڪياسين. جتان پوءِ ٽورنٽو شھر
ويجھو، پنھنجن شھرن طرف راھي ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سڀ کان پھريان مبشر
ملڪ کي ملٽن شھر لڳ سندس فارم ھائوس تي ڇڏيوسين. ھي اسان جو دوست ڪچھري جو ڪوڏيو، مھمان
نوازي ۾ اڳڀرو ھئڻ ڪري ڪيئي سالن کان کلئي گھر ۾ رھڻ جي تمنا ڪندو ھو. نيٺ ٽي سال
اڳ ھڪ فارم ھائوس ورتائين جنھن ۾ گھر سان گڏ ٽي ايڪڙ زمين به آھي. ھاڻ اونھاري جي
مند ۾ ڏينھن ٻئي ان لان تي اسان جون ڪچھريون ھونديون آھن. ٿوري ٿڌ ٿئي ته وري اتي
مچ ڪچھريون مچنديون آھن. اونھاري جي مند ۾ ھو ٻھراڙيءَ مان ديسي ڪڪڙن جا چوزا وٺي
اچي ڇڏيندو آھي، جيڪي وڏي ڏيڻ تي ھفتي ٻئي ديسي ڪڪڙ جي کائڻ جو سواد وٺندا آھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان کان پوءِ دوستن
مون کي مسي ساگا ۾ گھر ڇڏيو. ھي ٽائون رھڻ لاءِ سڀ کان وڌيڪ پسند ڪيو وڃي ٿو. بھترين
منصوبه بندي سان ٺھيل ھن شھر جا روڊ رستا ڪشادا آھن. ان جي ميئر عورت ھيزل ميڪلين ڪي
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سال ميئر جي عھدي تي رھي، ھن شھر کي ٺاھيندي رھي. انھن خدمتن جي عيوض، ھن
شھر وارن کيس ايستائين ميئر رکيو جيستائين ھن چاھيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان کان پوءِ ڊاڪٽر
شاھد قريشي ۽ عبدالجبار لاشاري، پنھنجن پنھنجن گھرن ڏانھن بيمپٽن شھر طرف راھي ٿيا.
بريمپٽن شھر کي گلن جو شھر به چيو ويندو آھي. ڪنھن زماني ۾ ھن شھر ۽ ان جي
پسگردائي ۾ مختلف گلن جون وڏيون نرسريون ۽ پوکون ھيون. شھر جا گل سڄي علائقي ۾ وڪرو
ڪيا ويندا ھئا ۽ گلن جي نمائش ۾ مٿانھون معيار رکندا ھئا. . </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئن اسان جو سفر پڄاڻيءَ
کي پھتو. ٻئي ڏينھن ھتان جي معمول جو حصو ٿي وياسين. جيڪي گڏ ويا ھئا، سي سفر جون
يادگيريون سنگت کي ٻڌائيندا رھيا. سنگت مان ڪن ٻين ايندڙ ڀيري گڏ ھلڻ جي خواھش ڏيکاري.
ڊسمبر ۾ سنڌ جي ياترا جو پروگرام پڪو ھوندو آھي باقي گرمين ۾ سنگت، يورپ جي ڪن ملڪن
۾ ھلڻ لاءِ متفق آھي. دنيا جو سير ۽ اتان جي ڄاڻ حاصل ڪرڻ اسان جي خواھش آھي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(خير محمد ڪولاچيءَ
جي فيسنڪ ٽائيم وال تان ستن قسطن ۾ ۱۷ نومبر ۲۰۲۲ع تي رکيل/ کنيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-30480875827620299862022-11-10T17:22:00.002+05:002022-11-10T17:22:29.676+05:00کيرٿر جون ور وڪڙ ڳليون - حبيب ساجد<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">کيرٿر جون ور وڪڙ ڳليون</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حبيب ساجد</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxFl3Yrm-mk19_JuGiKo3Vojap83JAKI_s7msS0yRndisXwZc6RVCTCkOZccLwjwmWyG7AG2TVQonbo-0sjudqcsh9H323aoalmnZsqeSicy8AGIVnCoKmUDy1LsQj7OSAtLnxzzAyPN0vEa_3yqu4QBcIREg38QvFhCPnKO_mmhMq9DvMgZP5cBV1/s960/%D8%AD%D8%A8%D9%8A%D8%A8%20%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="956" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxFl3Yrm-mk19_JuGiKo3Vojap83JAKI_s7msS0yRndisXwZc6RVCTCkOZccLwjwmWyG7AG2TVQonbo-0sjudqcsh9H323aoalmnZsqeSicy8AGIVnCoKmUDy1LsQj7OSAtLnxzzAyPN0vEa_3yqu4QBcIREg38QvFhCPnKO_mmhMq9DvMgZP5cBV1/s320/%D8%AD%D8%A8%D9%8A%D8%A8%20%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF.jpg" width="319" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">الاھي دفعا غلط ٽرين ۾ چڙھي،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مان صحيح جاءِ تي پھتو آھيان. <o:p></o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: left; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(پائلو ڪوئيلھو)</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھي سال ۲۰۱۰ع جي
سرءَ مندَ جا وچولا ڏينھن ھيا، ملڪ جي مٿين علائقن جو ٻوڏ وارو پاڻي جڏھن
غيراخلاقي طور تي جوڙيل سمورن ڊيمن جي گنجائش کان چڙھي ويو ته نڪَ جي پڪائيءَ سان
اھو سنڌ ڏانھن ڇڏيو ويوھو، نتيجي ۾ اتر سنڌ جي لڳ ڀڳ سڀني علائقن کي اھو پاڻي ٻوڙيندو
گذري رھيو ھو ۽ مون انھيءَ ٻوڏ جي پاڻيءَ جو وھڪرو پنھنجي اکين سان روھڙيءَ جي
ستين جي آستان واري ٽڪريءَ تان پنھنجي دوست مشتاق صاحب سان ڏٺو ۽ خوفزده ٿي ويو
ھيس، لئنسڊائون ۽ ايوب ٻنھي پلين ھيٺيان پاڻي ڪوئي ۳۰ يا ۳۵ ڪلوميٽر في ڪلاڪ جي
رفتار سان وھي رھيو ھو ۽ سرپٽ ڇوليون وچ درياھه ۾ کڙي ٿيل ساڌو ٻيلي جي ديوارن سان
زور سان ٽڪرائجي اُٿلَ کائي وري واپس ٿي رھيون ھيون. خوشحال خان خٽڪ ايڪسپريس ٽرين
جيڪا ھونئن پشاور کان وايه ڪنديان، ڊيره اسماعيل خان،جيڪب آباد، شڪارپور ،لاڙڪاڻو،دادو،ڪوٽڙي
۽ ڪراچي ھلندي ھئي، ٻوڏ جي ڪري ان جو روٽ تبديل ڪري ڪنديان، ملتان، روھڙي، سکر ۽
پوءِ حبيب ڪوٽ کان وري پنھنجي ساڳي روٽ سان ھلائڻ لڳا ھئا ۽ منھنجي ڊيوٽي روھڙيءَ
کان ڪوٽڙيءَ تائين ٽرين انچارج گارڊ طور لڳي ھئي روھڙيءَ کان جھنڊي ڏيکاري گاڏي
صبح جو اٺين وڳي ھلي ۽ نائين وڳي حبيب ڪوٽ اسٽيشن تي اڌ ڪلاڪ لاءِ بيٺا سين ڇوته
حبيب ڪوٽ ۾ انجڻ جو منھن ڦيرايو ويندو آھي. انگريزن جي دور جي ٺھيل ٽرن ـ ٽيبل
کوھه اسٽيشن جي اولھه طرف شڪارپور واري لائين جي ڀڪَ ۾ ٺاھي وئي آھي. ان کوھه نما ڦرڻيءَکي
لوھي بيرنگس ۽ فريمن سان جوڙيو ويو آھي، انجڻ جيئن اچي بيھندي آھي ته ھڪ ڄڻو لوھه
جي ھٿيي جي معمولي زور سان ۳۰۰ ٽنن جي انجڻ کي جھرڪيءَ جيان ڦيرائي ان جو منھن
تبديل ڪري ان کي لاڙڪاڻي طرف ڪندو آھي ۽ ان ۾ مشڪل سان پنج منٽ لڳندا آھي، اھا انجڻ
وري ٽرين جي مھڙَ ۾ اچي لڳندي آھي اھو مھڙ اڳ ۾ روھڙيءَ کان پُڇڙ ھيو. سکر کان ۳۳ ڪلوميٽر
اولهھ طرف روھڙي ـ ڪوئٽه سيڪشن تي ھيءَ حبيب ڪوٽ اسٽيشن تعميراتي سونھن ۾ اسان جي
سکر ڊويزن جي ھڪ اھم اسٽيشن ڪري ليکي ويندي آھي، اسٽيشن جي تعمير ۱۹۴۶ع ۾ ڪئي وئي
ھئي يعني ملڪ ٺھڻ کان ھڪ سال اڳ۾، مون ھن اسٽيشن تي ھڪ سال ٽڪيٽ بابوءَ طور ۲۰۰۰ع
۾ ڊيوٽي ڪئي ھئي، اھو منھنجي سروس ڪيريئر جو ھڪ يادگار دور ھيو، ان اسٽيشن تي ۳ ٽرينيون
اپ ۽ ڊائون بيھنديون ھيون ۽ ھتان سبزي ڪوئٽه ويندي ھئي، مون کي ياد آھي چاچو بگو
مھر روز اسٽيشن تي سبزيءَ جا ٻه ٽي گڏھه گاڏا ڀرائي ڪوئٽه اماڻيندو ھو، اسٽيشن جي
آڏو ئي ٻه ڇپرا ھوٽل ھوندا ھئا، جن مان ھڪڙو بروھيءَ جو ھوٽل سڏبو ھو ۽ ٻيو وري
مھر جو ھوٽل . ٻنھي تي ڪمال جي چانھه ملندي ھئي، ملاوٽ کي اڃان ھتي ھڪ معاشرتي ڏوھه
تصور ڪيو ويندو ھو، ان ڪري خالص کير جي چانھه پيئڻ کان پوءِ اوڳرايون اينديون ھيون
ڄڻ چانھه نه پر کيرَ جو ڪوپ پيتو ھجي. ان ئي اسٽيشن جي سانت ۽ سڪون واري ماحول جي ڪري
مون ھتي پورو ھڪ ڪتاب ترجمو ڪيو ھو، پئبلو نيرودا ۽ امارو جا نظمَ مون ان اسٽيشن
جي سانت ۾ ترجمو ڪيا ھئا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خوشحال خان خٽڪ ٽرين
ھاڻ ھلڻ لاءِ ريڊي ھئي، لاڙڪاڻي، موھن جي دڙي ۽ کوڙ سارن ننڍن ۽ وڏن اسٽيشنن تان
گذرندي ٽرين لڳ ڀڳ ٽين وڳي سيوھڻ اسٽيشن تي اچي ساھه پٽيو. پنجن منٽن تائين مان
سيوھڻ جي فضائن ۾ تاريخ جي رستن تان اڏرندڙ ڌوڙ جو مشاھدو ڪندو رھيس، مون کي ذاتي
طور تي شھباز قلندر کان وڌيڪ سيوھڻ جي قلعي کي ڏسڻ جي آشا ھئي پر ٽرين ڊيوٽيءَ ۾
مون وٽ سيوھڻ ۾ ترسڻ لاءِ رڳو ۵ منٽ ھئا، ھتي وري اچڻ جو سوچي مون ٽرين جي وسل
واري چيخ جي جواب ۾ سائي جھنڊي ڏيکاري ٽرين ھلائي ڇڏي، سيوھڻ جو شھر ڏسندي ئي ڏسندي
ٽرين جي پٽڙين پوئتان الوپ ٿي ويو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صرف چند گھڙين بعد
، خبرَ نه ھئي ته مان زندگيءَ جي ھڪ يادگارسفر جو مشاھدو ڪرڻ وارو ھيس ۽ ان کي
پوري زندگي ھڪ يادگار ڏيک طور ياد رکڻ وارو ھيس. ٽرين جيئن کيرٿر جي پھاڙي سلسلي ۾
داخل ٿي ته عقل دنگ رھجي ويو، مان پنھنجي زندگيءَ ۾ پھريون دفعو ھڪ ٽرين کي پھاڙن
وچان بوبڪَ جي نشئي ڳيرن وانگر ھيڏانھن ھوڏانھن لمندي لڏندي پھاڙن جي پيچرن جا
رستا ڪاٽيندي اڏرندي ڏسي رھيو ھوس، سچ ته مون کي پوري اڌ ڪلاڪ لاءِ ٽرين ۾ پنھنجو
موجود ھجڻ به وسري ويو ھو. ٽرين جيئن جو پھاڙيءَ تي چڙھڻ شروع ٿي ته مون سمجھيو ٽرين
شايد جھاز جيان ھوائن ۾ ٽيڪ آف ڪرڻ واري آھي، ھوريان ھوريان سنگ سنگ ھلندڙ نيشنل
ھاءِ وي ڪنھن نانگ جي وروڪڙ جسم جيان معمولي ۽ سوين فوٽ اونھائين ۾ نظرجڻ لڳو، پھاڙن
کي ڪٽي ڪَٽي انگريزن جيڪا پٽڙي پھاڙن ۾ وڇائي اسان جي حوالي ڪئي ھئي اھا ڪمال جي
انجنيئرنگ ھئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽرين بار بار موڙَ ڪاٽي
رھي ھئي ۽ بار بار ھيڏانھن ھوڏانھن لمي ۽ لڏي رھي ھئي، ھڪ جاءِ تي پٽريءَ جو موڙ
ايترو ته “ يُو” شيپ ۾ اچي ويوھو جو ٽرين جي انجڻ ۽ ان جو ڊرائيور ۽<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>منھنجي بريڪ ھڪ ٻئي جي آمھون سامھون اچي ويا ۽
اسان ھٿ ھلائي ھڪ ٻئي کي وِش ڪيو . ٽرين جا مسلسل جھوٽا ۽ منظرن جي گوناگونيت
ايتري ته ڪمالَ جي ھئي جو مان ڪافي ديرَ تائين بي يقين نظرن سان اھي منظر ڏسندو
رھيس. سنڌو درياءُ مسلسل اسان جي ٽرين جي ھم رڪاب ھيو ۽ پھاڙن وچان سنڌو درياءَ جو
نظارو دنيا جي حسين نظارن مان ھڪ آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون جڏھن شاھه صدر
لڪيءَ لاءِ گوگل ڪيو ته خبر پئي ته؛ ھن يونيڪ ماڳَ جو اصل نالو ورهاڱي کان اڳ ۾ “ڌارا
تيرٿ لڪي” هو. اهو نالو پوڻ جو سبب لڪيءَ جي جبلن ۾ اولهندي پاسي، جبلن وچ ۾ پاڻيءَ
جا وهندڙ چشما آهن. جتي اڃا تائين هندن جي “شِو ديوتا” جو مندر ڦٽل حالت ۾ موجود
آهي. لڪي تيرٿ ۾ ‘شِو جو ميلو’ سنڌ جي هندو جاتيءَ جي تهوارن ۾ هڪ وڏو ۽ اهم تهوار
هوندو آھي. ھتي اڄ به هندو ياترين ۽ شيواڌارين پاران وڏي جوش سان شوراتڙيءَ جو ڏڻ
ملهايو ويندو آهي، جنهن ۾ ملڪ جا سوين هندو مرد ۽ زالون شريڪ ٿينديون آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نامور تاريخ دان
مير علي شير قانع شاهه چواڻي لڪي (لڪعلوي) نالي وارو شهر سيدن جي رهڻ جو هنڌ آهي.
اتي جو جبل سنڌ جو هڪ نهايت سوڙهو لڪ آهي. سيد علي بن عباس پهريون سيد آهي، جو اتي
اچي رهيو. سندس نسبي سلسلو امام موسيٰ ڪاظم سان وڃي ملي ٿو. اروڙ جي حڪمران
دلوراءِ جيڪو چون ٿا وڏو ظالم حاڪم هو، پنهنجي ڀاءُ ڇٽي پٽ آمر جي هدايت تي توبهه
تائب ٿي، سيد عليءَ جي خدمت ۾ پيش ٿيو. هن پنهنجي نياڻي به سيد جي نڪاح ۾ ڏني. ان
مان هن کي چار پٽ: سيد محمد، سيد مراديو، سيد حاجي عرف ڀرڪيو، ۽ سيد چڱو پيدا ٿيا.
(تحفة الڪرام، سنڌي، ص ۳۶۳) مير قانع ‘آمري’ شهر جي بيان ۾ شاهه صدر (سيد
صدرالدين) جو ذڪر ڪيو آهي. لکي ٿو ته، سيد صدرالدين عرف صدر بن سيد محمد، روشن
نشانين ۽ ظاهر ڪرامتن جو مالڪ، وقت جو ولي، زماني جي مشائخن جو سردار، سيدن جو فخر
۽ جملي برڪتن جو مالڪ هو. سندس اولاد سنڌ ۾ اصل گهراڻي هجڻ ۾ مشهور آهي. سندس ڪجهه
اولاد سيوهڻ ۾ رهي ٿو ۽ ڪي ٻيا سڄيءَ سنڌ ۾ پکڙيل آهن. (تحفة الڪرام، سنڌي، ص 364)
سيد حسام الدين راشدي مرحوم هڪ مضمون ۾، اروڙ، ڀانڀرا (برهمڻ آباد)، دلوراءِ، ڇٽي
پٽ آمر، جنهن دور ۾ سيد علي سنڌ ۾ آيو ۽ لاڳاپيل عنوانن تي بحث ڪري، ڪجهه سوالن کي
جنم ڏيندي، لڪياري ساداتن جي باري ۾ حال احوال مهيا ڪيو آهي. راشدي خاندان خود به،
لڪياري ساداتن جي هڪ شاخ آهي. ان ڪري حسام الدين ان متعلق، خاندان جي هڪ فرد ۽ هڪ
عالم طور بحث ڪرڻ ۾، ۽ ڪي سوال پڇڻ ۾ برابر جو حقدار هو. (پير حسام الدين راشدي، ‘ڳالهيون
ڳوٺ وڻن جون’، ص ۳۵۹- ۳۶۳)</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اعجاز الحق قدوسي،
شاهه صدرالدين جي باري ۾ لکندي، مير علي شير قانع ۽ راشدي صاحب جي تحقيق جو سهارو
ورتو آهي. شاهه صدر وٽان هزارن انسانن تصوف ۽ عرفان جي دولت حاصل ڪئي. ماڻهو پري
پري کان ڪهي اچي، حضرت شاهه صدر جي خدمت ۾ پهچي روحاني فيض پرائيندا هئا. سنڌ ۾
قادري سلسلي جي واڌاري ۾ شاهه صدر جو وڏو ڪردار آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شاهه صدر جي وفات
جي تاريخ معلوم ڪونهي. باقي سندس مزار اسٽيشن لڪي شاهه صدر جي ڀرسان، موجود آهي.
مقبري جي دروازي تي ڪتبو هن ريت آهي:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سال تاريخش بجستم
ازخرد،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هاتفم گفتا ‘بهشت
اهل بيت’</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌ ۾ ٽالپر دور جي
خاتمي وقت لطف الله هندستاني، انگريز عملدار ايسٽ وِڪ سان گڏ، سموري سنڌ گهمي ڏٺي
هئي. واپسيءَ تي لطف الله پنهنجي زندگيءَ جو احوال لکيو، جنهن کي ايسٽ وِڪ
انگريزيءَ ۾ ترجمو ڪري ڇپرايو هو. لطف الله، لڪي شاهه صدر به پهتو هو. پاڻ ان ڏس ۾
لکي ٿو ته لڪي هڪ وڏو ڳوٺ آهي، جنهن ۾ سؤ کن گهر آهن. هتي سنڌ جا سيد رهن ٿا. مون
شاهه صدر جي درگاهه جي زيارت ڪئي جا سيوهڻ جي هڪ جبل جي دامن ۾ آهي. هي درگاهه ڳوٺ
کان ٽي سئو گز پري آهي. هي مشهور بزرگ عرب مان آيو هو، جنهن جي فيض سان هزارين
ھندو مسلمان ٿيا. هي مقبرو نادر شاهه جي حڪم تي ۱۱۵۵ھ (۱۷۴۲ع) ۾ تعمير ٿيو هو.
مقبري تي موجود ڪتبي مان ان جي تعمير جي خبر پوي ٿي. (‘لطف الله کي آپ بيتي’، ص ۱۷۹)</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ياد رهي ته لڪياري
سادات سڄي سنڌ ۾ موجود آهن، ۽ ٻيو ته سنڌ جو مشهور راشدي خاندان به لڪيارين جي ئي
هڪ شاخ آهي. نامور پير پاڳارن جو خاندان به لڪياري ساداتن سان تعلق رکي ٿو. سنڌ جي
اڳوڻي وزيراعليٰ سيد عبدالله شاهه (لڪياري)، جي حڪم تي شاهه صدر جو عاليشان نئون مقبرو
ٺهي راس ٿيوھو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي
پنھنجي اخبار ڪراچيءَ ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نومبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-64231837965236706112022-11-05T06:30:00.000+05:002022-11-05T06:30:22.349+05:00سمون ڪنھن سار وانگي ھو - خير محمد ڪولاچي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">سمون ڪنھن سار وانگي ھو</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt;">خير محمد ڪولاچي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmeAkN6NUjQnV-RQtjTvlXkvkJrGltMXZ5C5p2Al7f9tC_uhsEuwrAQ3jd2YNASqxgoUCfHPvzq-2Q42l4tkmUal8ksSU1x3oQd51tQc_XiPkh2soj2uuxjoqe-MumILBzRi9SbdeL2Mm1vBZB3PxhI9miLf7MU6rxBlH4FEnqxb-6C-NuicNCaPUF/s369/%D8%AE%D9%8A%D8%B1%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%DA%AA%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%86%D9%8A%20%DB%B2.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="369" data-original-width="339" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmeAkN6NUjQnV-RQtjTvlXkvkJrGltMXZ5C5p2Al7f9tC_uhsEuwrAQ3jd2YNASqxgoUCfHPvzq-2Q42l4tkmUal8ksSU1x3oQd51tQc_XiPkh2soj2uuxjoqe-MumILBzRi9SbdeL2Mm1vBZB3PxhI9miLf7MU6rxBlH4FEnqxb-6C-NuicNCaPUF/s320/%D8%AE%D9%8A%D8%B1%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%DA%AA%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%86%D9%8A%20%DB%B2.jpg" width="294" /></a></div><br /><span lang="AR-SA" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪيئي سالن کان البرٽا صوبي ۾
رھندڙ دوستن جو زور ھو ته مان ۽ ٻيا دوست ساڻن ملڻ، رھاڻيون ڪرڻ سان گڏ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ان علائقي جي ڪن من موھيندڙ نظارن کي ڏسڻ وڃون. مخلتف دوستن سان ھر ڀيري اونھاري
جي مند ۾ وڃڻ جو واعدو ڪندو ھوس. پر ٻن ڳالھين جي ڪري اھو واعدو وفا ڪو نه ٿي سگھندو
ھو. ھڪ ڪئناڊا جو مختصر اونھارو جيڪو ايئن گذري ويندو ھو جو خبر ئي نه پوندي ھئي. ٻيو
پنھنجي طرفان نڪرڻ جي سستي. پر دوستن جي تنھن قرب کي شاباش</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جنھن ھيٺ ھو لاڳيتو اچڻ لاءِ زور ڀريندا رھيا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن سان نيٺ
منھنجي سستي کي مات اچي ويئي. تازو اسان جو دل گھريو دوست نواز پنھور صاحب ٽورنٽو
آيل ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تنھن سان ملاقات ۾ ھن جلد اچڻ جو واعدو ورتو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جنھن
تي مان به اوڏانھن وڃڻ لاءِ تيار ٿي ويس. جيتوڻيڪ اونھاري جا پڇاڙڪا ڏينھن ھئا ۽
امڪان ھو ته البرٽا صوبو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جيڪو ٽورنٽو جي نسبت وڌيڪ ٿڌو
آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتي موسم جي جلد ٿڌي ٿي وڃڻ تي گھمڻ ڦرڻ ۾ شايد ڏکيائي ٿئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
پر اصل سانگو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> دوستن سان رھاڻيون ڪرڻ ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تنھن خواھش ھيٺ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> موسم جي ٿڌي ٿي وڃڻ جي خدشي کي نظر انداز ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
چوياري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جي ڪن دوستن سان وڃڻ جو پروگرام ترتيب ڏنم. ان پروگرام
جي خبر ٻڌڻ تي منھنجي نن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڍ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي پٽ جميل چيو ته</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">”</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">بابا ھاڻ ته اونھاري جي مند</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
پڄاڻي کي پھتي آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> البرٽا ۾ ٿڌ جي شروعات ٿي چڪي
ھوندي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان ڪري توھان کي گھمڻ ڦرڻ وارو مزو گھٽ ٿيندو. اھڙو
پروگرام اڳ ٺاھيو ھا ته بھتر ٿئي ھا.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">“</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مون کيس وراڻيو ته</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛ ”</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان
جي وڃڻ جو اصل سانگو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سنگت سان رھاڻ ڪرڻ آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
سو ته پورو ٿيندو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> باقي گھمڻ يا سير تفريح</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جيتري به ٿي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اھو واڌو فائدو ٿيندو.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">“</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايئن
اسان چئن دوست</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ن،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جن ۾ مبشر ملڪ، عبدالجبار
لاشاري ۽ ڊاڪٽر شاھد قريشي شامل ھئا تن وڃڻ لاءِ ٽڪيٽون بڪ ڪرائي ڇڏيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جي پھرين منزل البرٽا صوبي
جو ايڊمنٽن شھر ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جنھن جو ھوائي فاصلو ٽورنٽو شھر
کان اٽڪل </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۷۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪلوميٽر آھي. روڊ رستي اھو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۵۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪلوميٽر جي لڳ ڀڳ
آھي. ايتري فاصلي لاءِ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھوائي جھاز جي ٽڪيٽ ڪافي مھانگي
ھوندي آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پر اھو مسئلو ھاڻي ڪن ن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ين ائير لائ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نن
جھڙوڪ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> فليئر، لنڪس ۽ سوپ اچي حل ڪيو آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جن جي ٽڪيٽ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڊالرن جي وچ ۾ آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جيڪو وڏين ايئر لائ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نن جي ڀيٽ ۾ تمام گھٽ آھي. شرط
اھو آھي ته ان ۾ ھڪ ھينڊ بيگ کڻڻ جي اجازت آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جيڪڏھن گھڻو سامان
آھي ته ان جي قيمت ادا ڪرڻي پوندي آھي. اسان کي چند جوڙا ڪپڙن کڻي وڃڻ جي ضرورت ھئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تنھن ڪري اسان لاءِ اھي نيون ايئر لائ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نون موزون ھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان ڇاڪاڻ ته پنھنج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ون
ٽڪيٽون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> روانگي کان چند ڏينھن اڳ ورتيون ھيون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تنھن ڪري موزون وقت وارين اڏامن ۾ سيٽون ڪو نه ٿي مليون. مجبور ٿي رات جو ساڍي ڏھين
بجي ويندڙ لنڪس ايئر جون ٽڪيٽون ورتيونسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جيڪا ايڊمنٽن شھر
جي وقت موجب </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> بجي پھچڻي ھئي. سسٽم موجب</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان کي پنھنجي چيڪ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">-</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان
گھر مان ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> بورڊنگ ڪارڊ جي پرنٽ ڪڍي يا ان کي موبائيل فون ۾
محفوظ ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> وڃڻو ھو. جيڪڏھن اسان ايئرپورٽ تي ايئر لائين کان بورڊنگ
ڪرايون ھا ته ان لاءِ اسان کي في ماڻھو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڊالر ادا ڪرڻا پون ھا. اھڙن
طريقن سان ھتان جا ادارا ماڻھن کي پنھنجا ڪم پاڻ ڪرا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">را</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ئي پنھنجو وقت ۽
پئسو بچ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ر</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ائين ٿا. ايئن معاملا آٽو سسٽم تي تيزي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
سان منتقل ٿي رھيا آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جن سان ادارن جو ڪم ۽ خرچ گھٽجي
ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان حوالي سان تازو جڏھن مون ھتان
جي گو ٽرين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جيڪا ويجھن شھرن تائين ھلي ٿي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تنھن ۾ ان جو سسٽم ڏسڻ جي ارادي سان سفر ڪيم ته اڳ جي ڀيٽ ۾ اھي گو ٽرين جون اسٽيشنون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جتي اسٽاف موجود ھوندو ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سي بند پيون آھن. اتي رڳو
مشينون لڳل آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جتان ٽڪيٽ وٺي سگھجي ٿي. ٻيو ته گھر مان ڪمپوٽر
يا موبائيل فون ذريعي وٺي سگھجي ٿي. ان سفر دوران اھو به معلوم ٿيو ته ھتان جي ملڪي
ريل گاڏي جي مکيه اسٽيشنز کي ڇڏي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> باقي ننڍين سڀني اسٽيشنن
تي عملو گھٽائي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتي ٽڪيٽ جي سسٽم کي بند ڪيو ويو آھي. پڇڻ تي
معلوم ٿيو ته ھاڻي گھران پنھنجي ٽڪيٽ وٺي اچجي يا پنھنجي فون تان ھنن جي سسٽم ۾ وڃي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪريڊٽ ڪارڊ
ذريعي خريد ڪجي. ھي مغربي دنيا ڪيڏي تيزي سان آن لائين سسٽم تي منتقل ٿيندي ٿي وڃي
سو ڏسي حيرانگي ٿئي ٿي. ھاڻي اھو زمانو ويو جو پسئا کيسي ۾ وجھي ھمراھه وڃي اسٽيشن
تي پھچي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتان ٽڪيٽ خريد ڪري. ٻيو ته اسٽيشن تي جيڪڏھن عملي جو ڪو
ماڻھو موجود به آھي ته اھو توھان جي مدد ڪو نه ڪندو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> فقط معلومات ڏيندو.
توھان وٽ جي فون يا ڪمپيوٽر ڪونھي ته اھو توھان جو مسئلو آھي. ھتي ڪنھن به شعبي ۾
سسٽم جي ڄاڻ نه ھجڻ وارو بھانو يا دليل ڪو نه ٿو ھلي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايئر پورٽ تي ڇاڪاڻ ته اسان وٽ
ھٿ ۾ کڻڻ وارو بيگ ھو، ٻيو ته اسان بورڊنگ پاس اڳ ئي پرنٽ ڪري کڻي آيا ھئاسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تنھن ڪري سيڪيورٽي چيڪ واري حصي مان لنگھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> بنا دير جي وڃي ان
گيٽ وٽ پھتاسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جتان اسان کي اڏام ۾ سوار ٿيڻو ھو. اسان وٽ ڪافي
وقت ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جيڪو پاڻ ۾ ڪچھري ڪندي يا ڪافي پيئندي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
پئي گذاريوسين. وقت تي بورڊنگ شروع ٿي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن جي پڄاڻي تي
پائلٽ روانگي جو اعلان ڪيو. ايئن اڏام</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> وقت کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> منٽ اڳ اڏاڻي. شايد
بڪ ٿيل سڀ مسافر</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اچي چڪا ھئا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ان ڪري وڌيڪ ڇا
لاءِ ترسن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اتي ياد آيو ته اسي جي ڏھاڪي ۾ ڪڏھن
ڪڏھن بليو لائين جي ويگن ۾ لاڙڪاڻي کان ڪراچي سفر ڪندا ھئاسين. رات جي اھڙي سفر ۾ ڪٿي
ماني يا چانھ لاءِ گاڏي روڪيندا ھئا. ھڪ ڀيري اسان مسافر ڪچھري ۾ مست ھئاسين ته
ويگن جي ڊرائيور ٻه ٽي ڀيرا اچي چيو ته اٿو ھلون ته جيئن مھل تي پھچون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جنھن
سان رات جي پوئين پھر ۾ ننڊ لاءِ ڪجھه وقت ملي ويندو. ان کي ياد ڪندي مون دوستن کي
چيو ته شايد پائلٽ کي ايڊمنٽن ۾ رات جو جلدي پھچي ننڊ ڪرڻي آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تنھنڪري ھن اڏام وقت کان اڳ اڏاري آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مان دري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
واري سيٽ تي ويٺو ھوس. ان دري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> مان جھاز جي اڏامڻ ۽ لھڻ واري
چر</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ر ته ڏسي سگھجي ٿي پر پوءِ ھوا ۾ اڏندي زمين جي نظارن
کان اونچو ھوندي مٿي ھڪجھڙو ھوائي منظر ھوندو آھي. سو مون به جھاز جي دري وٽ ويٺي،
وقت گذارڻ جي خيال کان ڪڏھن ڪڏھن دري مان ٻاھر جي جھان تي نظر پئي وڌي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڏام ۾ معمول موجب ميزبان ڇوڪريون
پنھنجي ڪم سان لڳيون رھيون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پر تواضع ۾ فقط ھڪ ڀيرو پاڻي
جو گلاس پياريائون. ھنن سستين اڏامن ۾ ٻي تواضع جي سھوليت مھيا ڪونھي. ڪو ضروي به ڪونھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ساڍن ٽن ڪلاڪن جي اڏام لاءِ ھر ڪوئي گھران ڪجھه کائي پي اچي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
يا اتي پھچي کائي پيئي. اھڙا خرچ گھٽائي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھنن ٽڪيٽ سستي ڪئي
آھي. اسان جون سيٽون گڏ ھيون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تنھن ڪري اسان گھڻو وقت</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
پنھنجي ڪچھري ۾ مصروف رھياسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">تنھن سبب</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
سفر سولائي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سان پئي گذريو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڏام جو اٽڪل اڌ وقت گذريو ته گھڻو
وقت واندو رھندڙ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> انھن چند فضائي ميزبانن مان ھڪ ميزبان عورت عبدالجبار
لاشاري کي ٻڌائڻ لڳي ته ھو ڏسو دري کان روشنيون نظر اچي رھيون آھن. ان جو نظارو ڏسو.
ساڳي ڳالھه ھن مون کي به چئي. اھو ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪافي مسافرن کي ٻڌائيندي
رھي. مان دري واري سيٽ تي ويٺو ھوس</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تنھن ڪري سولائي
سان ڏسي پئي سگھيس. نظر وڌم ته اترين علائقن ۾ روشني چٽي پٽي نظر اچي رھي ھئي. پر
نه ڪو رنگ نه وري ڪو ان جي چر</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ر جو چھچٽو. پري ھجڻ تي انھن
روشنين جو چٽو نظارو ڪو نه ٿي نظر آيو. سوچيم ته ھن ملازم واندڪائي ۾ ڪيترن مسافرن
جو ڌيان ڇڪائي خدمت جي ڪا ڪار</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ر</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">وائي ته وڌي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اتر ۽ ڏکڻ قطبن ويجھو نظر ايندڙ
ھنن رنگين روشنين لاءِ اڳ ڪي ڏند ڪٿائون موجود ھيون. پر ھاڻي انھن تي تحقيق کان
پوءِ سائنسي سبب</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سامھون اچي ويو آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جنھن موجب سج مان برقي قوت سان ڀريل جزا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تيز رفتاري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
سان ھر طرف وڌن ٿا. زمين جي مدار مٿ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئو</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ن ج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">و</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
مقناطيسي ت</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھُ،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> انھن کي پوئتي ڌڪي ٿو ڇڏي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پر اتر
۽ ڏکڻ قطبن وٽ مقناطيسي ت</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جي ڪمزور ھئڻ ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
اھي برقي جزا زمين جي مدار ۾ داخل ٿي وڃن ٿا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جيڪي اسان جي فضا ۾
موجود ائٽم ۽ ماليڪي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">و</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">لن سان ٽڪرائ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ن
ٿا ته رنگ برنگي دائري جو منظر ٺھي ٿو ۽ اھي چرپر ڪن ٿيون. منظر ايئن لڳندو آھي ته
ڄڻ اھي روشنيون جھمر ھڻن ٿيون. انھن رنگين روشنين جي چرپر دلڪش ٿئي ٿي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تن کي ڏسڻ لاءِ ڪي سياح</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> انھن علائقن جو رخ ڪندا آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ماضي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
۾ اتر قطبن ويجھو ڪيترن ملڪن جي ماڻھن جو انھن روشنين بابت پنھنجو پنھنجو ويساھه
ھو. ڪن موجب اھي اسان جي مري ويل شڪارين جا روح آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن ڪري انھن
روشنين سان احترام ۽ خوف وارو تصور لاڳاپيل ھو. ڪي انساني دنيا ۽ ديوتائن جي دنيا
جي وچ ۾ ان کي ھڪ روشني</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جي پل چوندا ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ٿورو وقت گذريو ته پائلٽ اعلان ڪيو
ته اسان اينڊمنٽن پھچڻ وارا آھيون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھاڻ اسان جو جھاز
لھڻ جي مرحلي ۾ داخل ٿئي ٿو. ايئن مقرر وقت کان اٽڪل اڌ ڪلاڪ اڳ ئي جھاز اچي لٿو. اسان
پنھنجا ننڍا بيگ کڻي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جھاز کان ٻاھر نڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ايئرپورٽ بلڊنگ ۾ داخل ٿي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ٻاھر نڪرڻ واري رستي تان ھلندا
آياسين. ھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> مقامي اڏام ھئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ان ڪري پھچڻ کان پوءِ ڪو ٻيو مرحلو ڪو نه ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تنھن ڪري جلد ٻاھر
نڪري آياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايڊمنٽن ھوائي اڏي تي پھچندي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
مون عمران شيخ کي اطلاع ڏيڻ جي مقصد سان فون ڪئي. ھن ٻڌايو ته ھو اڳ ئي اسان کي ڀليڪار
ڪرڻ لاءِ ايئرپورٽ تي موجود آھي. جڏھن اسان جي وڃڻ جو پروگرام پڪو ٿيو ته ان جي
خبر فقط ايڊمنٽن شھر</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جي ھڪ ٻن دوستن کي ھئي. عمران شيخ کي جيئن ئي نواز
پنھور کان اھا خبر پئي ته ھن فون ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">، </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مون ک</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
اچڻ جي پروگرام جي پڪ ورتي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتي چيائين ته</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">”</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مان توھان کي وٺڻ لاءِ ايئرپورٽ پھچي ويندس.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">“</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھو ايڊمنٽن
کان ٽن ڪلاڪن جي ڊرائيو تي ڪيلگري شھر ۾ رھندو آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ٻيو ته ھو ذميواري
عھدي تي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪيلگري سٽي جو انجنيئر آھي. اسان خميس ڏينھن پھچي رھيا
ھئاسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڊيوٽي واري ڏينھن ھجڻ ڪري ھن جي ذميوارين جو به فڪر ھو
پر ھن چيو ته</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">”</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جيڪي چار ڏينھن
توھان ھتي ھوندا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ان جي مون موڪل وٺي ڇڏي آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">“</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">.
اھو چئي ھن منھنجو اھو خدشو ختم ڪري ڇڏيو ته متان ھن کي نوڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جي ذميوارين جي ڪا رنڊڪ نه ھجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">عمران شيخ جو تعلق دادو شھر
ويجھو ھڪ نن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڍ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي ڳوٺ دڙي سان آھي ۽ پيشي جي لحاظ کان سول
انجنيئر آھي. سن </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۴</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ۾ ھو ڪئناڊا آيو ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جتي ھن سول
انجنيئرنگ ۾ ماسٽرس ڪئي ھئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن ڊگري جي بنياد تي ھو البرٽا
صوبي ۾ انجنيئر جي عھدي تي فائز آھي. ٽورنٽو ۾ رھڻ دوران نواز پنھور، عمران شيخ ۽
اسان ھڪ پاڙي ۾ اٽڪل ٽي سال رھيا ھئاسين ۽ ڏينھن ٻئي اسان جي ملاقات ۽ ڪچھري ٿيندي
ھئي. ھو محفل جو مور ھوندو آھي. نوڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جون ذميواريون احسن
طريقي سان نڀائڻ سان گڏ چوياري ۾ پنھنجي خوش مزاجي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سان رنگ ڀريندو آھي.
اھو ناتو اھڙو پڪو ٿيو جو اسان ھڪ ٻئي سان ملڻ ۽ رھاڻ ڪرڻ جو موقعو ڳوليندا آھيون.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايڊمنٽن ايئرپورٽ نن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڍ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">و
آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تنھن ڪري جلد </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اھر نڪري آياسين. مقامي
اڏام ھئڻ ڪري چڪاس جو ڪو مرحلو ڪو نه ھو. ايڊمنٽن شھر بابت</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڄاڻ ڏيندو
ھلان ته ھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءُ،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪئناڊا جي البرٽا صوبي جي گادي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جو ھنڌ آھي. ھن شھر جي آبادي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اٽڪل </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> لک آھي. شھر نھايت
منصوبه بندي سان ٺھيل آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن جي انفرااسٽڪچر ۾ جديد
ضرورتن موجب واڌارو ۽ بھتري آندي وڃي ٿي. ھن شھر جي خوبين ۽ سھوليتن سان گڏ ھتي جي
ٿڌ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھڪ ڏکيائي آھي. ھن شھر ۾ سياري جي مند جي ٻن ٽن مھينن
دوارن ڪافي ٿڌ رھي ٿي. ڪن ڏينھن ۾ گرمي پد منفي ٽيھن يا ان کان وڌ تائين به ڪري
پوي ٿو. اھڙي سخت ٿڌ کان بيزار ٿي نوان آيل ڪي ھي شھر ئي ڇڏي ويندا آھن. پر اڄ جي
جديد دور</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جتي ٿڌ کي منھن ڏيڻ جا سسٽم موجود آھن اتي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ھتان جي اصلوڪي آبادي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> وانگر گرم ملڪن مان آيل اميگرنٽس
به منھن ڏئي ٿا وڃن. سند</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ن</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> مالي خوشحالي ۽ ترقي جي قوت ۽
خوشي جي سامھون اھا ٿڌ اھميت ڪانه ٿي رکي. انسان ۾ اھا قوت ۽ لچڪ موجود آھي جنھن
سان ھو بيحد گرم </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۽ </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سخت ٿڌن علائقن ۾ گذاري سگھي ٿو
۽ انھن موسمياتي حالتن واري طرز زندگي کي اختيار ڪري گذاري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اصل ۾ ھي مقام جنھن تي ايڊمنٽن
شھر اڏيل آھي سو ڪنھن زماني ۾ ھتان جي اصلي باشندن جي ملڻ ۽ گڏجڻ جو مقام ھو. سن </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۹۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ۾ ھن ئي علائقي ۾
پوءِ يورپ مان فر جا واپاري ۽ ڪمپنيون آيون جن ۾ ھنڊسن بي ۽ نارٿ ويسٽ ڪمپنين پنھنجا
مرڪز قائم ڪيا. وقت سان ھن ھنڌ جي آبادي وڌندي ويئي. سن </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۹۲</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ۾ جڏھن ھن کي شھر
جو درجو مليو ان وقت ھتان جي آبادي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷۰۰</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھن شھر ۾ ھڪ وڏو شاپنگ مال آھي.
سن </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۸۱</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۴</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ع تائين ھي مال دنيا جو سڀ کان
وڏو شاپنگ سينٽر ليکيو ويندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">البرٽا صوبو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪئناڊا
۾ تيل پئدا ڪندڙ صوبو آھي. ان تيل جي مالڪي به صوبو ئي ڪري ٿو. ان نا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ت</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي
ھي ڪئناڊا جي ٻين صوبن جي ڀيٽ ۾ امير صوبو آھي. بنيادي طور تي ھي زرعي صوبو آھي
جتي وڏي مقدار ۾ ڪڻڪ، ڪنولا، مڪئي، جو، چڻا ۽ دالين جي پئداوار </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿيندي </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">آھي.
زراعت سان جڙيل مالوندي به خوراڪ جو وڏو وسيلو</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">رھيو آھي. ھاڻ تيل
سان گڏ واپار ۽ صنعتن جي واڌاري ھن صوبي جي اقتصادي حالت ۾ وڌيڪ قوت پئدا ڪري ڇڏي
آھي. اٽڪل </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> لک آبادي جي ھن صوبي جي پکيڙ اٽڪل ساڍا </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> لک چورس ڪلوميٽر
آھي. ايتري زمين ۽ تيل جي آمدني</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سا ھن نن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڍ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي
آبادي تي خرچ ٿئي ٿي. جنھن سبب صوبائي آمدني</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> صوبي جي انفرااسٽڪچر
جي بھتري سان گڏ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ماڻھن جي ڀلائي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ تي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> به خرچ ڪئي وڃي ٿي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان خوشحالي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جو فائدو ھو اتان جي باشندن کي منتقل ڪندا رھن ٿا. اتي روزگار ج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ا</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
وسيع موقعا آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ان سان گڏ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتان جي صوبائي سرڪار</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪو
صوبائي ٽئڪس ڪا</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نه ٿي وٺي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> مٿان وري بجلي جي
بلن ۽ ٻين بلن ۾ صوبائي سرڪار</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پنھنجي ماڻھن تي بلن جو بار گھٽ
ڪرڻ لاءِ انھن بلن جو ھڪ حصو ادا ڪري ٿي. ان سبب ھتان جي آبادي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
۾ ڏينھون ڏينھن واڌارو ٿي رھيو آھي ۽ ماڻھو سٺي روزگار ۽ مالي خوشحالي لاءِ ھيڏانھن
جو رخ ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايئرپورٽ کان ٻاھر آياسين ته
عمران شيخ اسان جي آجيان لاءِ موجود ھو. اسان سڀني سان دوستي اٿس</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
تنھن ڪري سڀني سان قرب سان اچي مليو. خيريت پڇڻ سان گڏ سفر جو وقت ڪيئين گذريو
تنھن بابت خبر چار ورتائين. ان کان پوءِ سندس گاڏي ۾ سوار ٿي ان بنگلي تي پھتاسين
جيڪو اسان ايئر بي اينڊ بي واري خدمتن جي وسيلي ھيٺ ٻن ڏينھن لاءِ بڪ ڪرايو ھو. اسان
جو خيال ھو ته ڪنھن ھوٽل ۾ ڪمرا بڪ ڪرايون پر مبشر ملڪ جو رايو ھو ته ڪو بنگلو بڪ ڪرايون
جيڪو رھڻ ۾ وڌيڪ آرام دھ ٿيندو. ھن انٽرنيٽ تي ڳولا ڪري اسان جي رھائشي ضرورتن
موجب ڪشادو بنگلو بڪ ڪرايو جيڪو ھوٽل جي ڀيٽ ۾ سستو به رھيو ته رھڻ ۾ وڌيڪ سھوليتن
وارو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مغربي دنيا جا ماڻھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جتي ڪاروبار جا رستا ڳولڻ جا ماھر آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتي ھو نوان طور
طريقا اختيار ڪرڻ تي پنھنجو ذھن لڳائين ٿا. انٽرني</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جي استعمال سان آن
لائين ڪاروبار ڪندڙ اميزان جيڪو ھن وقت ڪاربار جو وڏو عالمي ادارو بڻجي ويو آھي. ھي
ادارو پاڻ ڪو اسم ڪو نه ٿو ٺاھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نه وري ڪو پنھنجي شي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءِ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
وڪڻي ٿو. ھو ماڻھن کي ھڪ ٻئي کان خريد فروخت ڪرڻ جو پليٽفارم مھيا ڪري ٿو. ھن آن لائن
ڌنڌو شروع ڪندڙ جيف بيزوز جو شمار دنيا جي چند امير ماڻھن ۾ ٿئي ٿو. ھو آمريڪا جي
مشھور</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">۽ طاقتور اخبار واشنگٽن پوسٽ خريد ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ان جو مالڪ بڻيل آھي. ھن ئي اخبار ۾ سعودي صحافي جمال خشوگي لکندو ھو. چيو وڃي ٿو
سعودي حڪومت خلاف لکڻ تي کيس ترڪي ۾ سعودي سفارتخاني اندر قتل ڪيو ويو ھو. ان
واقعي تي جتي ترڪي، آمريڪا ناراض ٿيا ۽ سعودي وليعھد محمد بن سلمان کي سفارتي ڏکياين
سان منھن ڏيڻو پيو اتي ان کي اخبار</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جي مخالفت کي منھن ڏيڻو پيو</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھوس
جنھن سان سندس </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ت</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">علقات جيف بيزوز سان خراب ٿيا. جيف جي پوءِ فون
جي رڪارڊنگ ذريعي جاسوسي ٿي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن تي شڪ ٿيو ته اھا سعودي
وليعھد ڪرائي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ائين ھي ڪرايي تي گھر، رھائش يا
ڪمري وٺي ڏيڻ واري اداري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ايئر بي اينڊ بي وٽ ڪرائي تي ڏيڻ
لاءِ پنھنجي ڪا جاءِ ڪونھي. ھو ماڻھن کي رابطو ڪرائي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> انھن خدمتن جو
معاوضو وٺندا رھن ٿا. ان ذريعي سان ڪرائي تي رھائش وٺندڙ پڪو وسيلو ھئڻ ڪري مطمئن
رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جو ڪرائي تي ورتل بنگلو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ايئرپورٽ جي ويجھو ھو. جتي ٿوري دير ۾ اچي پھتاسين. اسان تي دوست نواز پنھور جو
زور ھو ته اسان سندس گھر ۾ رھون پر اسان کيس اھو چئي مطمئن ڪيو ته اسان سان ملڻ کوڙ
ماڻھو ايندا ويندا رھندا. ان ڪري جدا رھائش موزون رھندي. جيترا ماڻھو اچن يا ڪچھري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جا ٽھڪ ۽ تاڙا لڳن ته به خير آھي. ٿيو به ائين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> رھائش تي ٻين وڳي
پھچي وياسين ۽ ڪچھري ۾ محو ٿي وياسين. کوڙ ساريون ساروڻيون، ڪي نوان قصا، ھڪ ٻئي
جي تازي حال احوال کان ويندي کل مشڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جو دور ھلندو رھيو.
عمران شيخ ھڪ ته خوش مزاج ماڻھو آھي ٻيو ته اسان سندس من پسند مھمان ھئاسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ان ڪري ڪچھري پوري زور شور سان جاري رھي. وقت جي خبر ئي نه پئي پئي. دل ٿي چاھيو ته
اھو رنگ ڊگھو ھلندو رھي پر پنجين وڳي ان احساس ھيٺ ڪچھري برخواست ٿي ته جي ٿورو
وقت ننڊ ڪو نه ڪنداسين ته سڀاڻي ڏينھن جو اوجاڳي سبب سست رھنداسين. ٻئي ڏينھن
مصروفيتون ۽ ميل ملاقاتن جو وڏو پروگرام ترتيب ڏنل ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ان ڪري وڃي آرامي ٿياسين. اسان مان ھڪ ساٿي مبشر ملڪ جلد وڃي ستو ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
سو صبح سوير اٿي چاءِ ڪافي تيار ڪرڻ ۾ لڳي ويو ته اسان به ٿورو آرام ڪري اٿي ڪافي
پيئڻ لاءِ ايندا وياسين ۽ محفل وري مچندي ويئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايئر بي اينڊ بي جي رھائش ۾</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
نيرن جون ڪ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي شيون ته موجود ھجن ٿيون جيڪي کٽل ھيون يا پسند
جون ھيون سي عمران ۽ مان گڏ وڃي ويجھي دڪان تان وٺي آياسين. ان سان ڪافي چاءِ سان
گڏ نيرن به تيار ڪري ورتيسين. ڪافي ۽ نيرن ۾ مشغول ھئاسين ته نواز پنھور جو پيغام
آيو ته اٿي ويا آھيو يا نه. مون کيس وراڻيو ته اسان نه فقط اٿي ويا آھيون پر محفل
کي گرم ڪيون ويٺا آھيون. منھنجي ان جواب کان پوءِ ھن ٻن ٽن منٽن ۾ اچي گھنٽي وڄائي.
سندس بقول ھو اچي چڪو ھو پر اھو چيڪ ڪرڻ لاءِ ميسيج موڪليو ھئائين ته ڪٿي اسان اڃا
ستا نه پيا ھجون. پوءِ ھو به اسان جي محفل جو حصو بڻجي ويو. نواز پنھور لاجواب ماڻھو
آھي. سندس شخصيت بابت سوچي مون کي فارسي زبان جو اھو بيت ياد ايندو آھي جنھن موجب</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جتي
ڪو مٺو چشمو ھوندو آھي ماڻھو، پکي ۽ جانور ان تي اچي مڙندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ٽورنٽو ۾ ھن جي ڪري ئي اسان سنڌي
دوستن جو پاڙو ٺھيو ۽ چوياري جو لطف وڌيو. جڏھن ھو ايڊمنٽن شھر </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ا</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">چي
رھيو ته ھتي به ڪيئي دوستن کي نوڪري وٺي ڏنائين ۽ ھتي ن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ين
شھر جتي سنڌي اڳ گھٽ ھئا اتي نئون ميلو مچائي ڇڏيائين. اھڙن ماڻھن لاءِ ئي </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ش</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اھ
سائين چيو آھي ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ماڻھو سڀ نه سھڻا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پکي سڀئي نه ھنج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪنھن ڪنھن ماڻھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">منجھ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">، </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اچي
بوءِ بھار جي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">منجھند ڌاري نواز پنھور ۽ ساٿين
سان گڏ ان مسجد طرف وياسين جيڪا ھنن دوستن ھمٿ ڪري ٺھرائڻ شروع ڪئي آھي. اتي جمعي
جي نماز پڙھڻ سان گڏ ڪن دوستن سان ملڻ جو موقعو ملڻو ھو پر منھنجي دلچسپي ان
منصوبي کي ڏسڻ به ھئي. ان لاءِ ٻڌايائون ته سن </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">۾
جڏھن مسجد ٺاھڻ جي خيال سان موزون ھنڌ تي زمين جي ڳولا شروع ڪئيسين ته جيڪا ٽي ايڪڙ
زمين وڪري لاءِ موجود ھئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سا رھائشي علائقي جي ويجھو ھئي
تنھن ڪري ميونسپالٽي ان زمين تي عبادتگاھ ٺاھڻ ۽ اھڙن مقصن لاءِ زون منظور کان انڪار
ڪيو ھو. اھڙي صورت ۾ ساڳئي زمين وٺڻ رسڪ ھو پر ھنن نوجوانن ھمٿ ڪري معاملي ۾ ھٿ وڌو.
ڪوششن سان جتي ان زمين تي مسجد ٺاھڻ جي منظور</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ملي اتي جلد پوءِ سٽي
ڪائونسل ان جي ويجھو امام بارگاھ ۽ سکن جي گردواري ٺاھڻ جي منظوري ڏني. انھن ٽنھي
عبادگاھن تي تعمير جو ڪم جاري آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مسجد جي زمين لاءِ گھربل رقم
ادا ٿي ته ھاڻي اتي مسجد ۽ ان سان لاڳاپيل خدمتن جي ادارن لاءِ تعمير جو ڪم شروع ٿيل
آھي. مون کي سندن ھمٿ کي داد ڏيڻو پيو جو ھٿين خالي ھنن ھن منصوبي ۾ ھٿ وڌو جيڪو
ھاڻ اڳتي وڌي چڪو آھي. ان زمين تي شروعات ۾ ٺھيل جم جي ھال ۾ اڄڪلھ نماز ٿئي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھي ڪئناڊا جي پرامن معاشري جي
سونھن آھي جو مختلف مذھبن جون عبادتگاھون ويجھ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ون آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
پر ھر ھڪ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ئي جي مذھب ۽ مذھبي ويساھ جو
احترام ڪري ٿو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن ڪري ھر ڪو پنھنجي عبادت ڪري ٿو. ٻئي جي
معاملي سان تعلق نه ٿو رکي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> نه وري </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ئي
ج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">و</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪو فڪر ڪري ٿو. ياد اٿم ته ٽورنٽو ۾ ھڪ نئين مسجد جي
شروعات تي پارڪنگ جي جاءِ گھٽ ھجڻ کي محسوس ڪندي سامھون چرچ جي پادري مسجد جي
انتظاميه کي اچي چيو ته توھان کي پارڪنگ جي ڏکيائي نظر ٿي اچي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
توھان جمعي جي ڏينھن چرچ جي پارڪنگ جي ايريا ۾ گاڏيون پارڪ ڪندا ڪريو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اتان واندا ٿياسين ته منجھند جي
ماني جو وقت ٿي چڪو ھو. مانجھاندي لاءِ اڳ ئي اويس لغاري اسان سان ط</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي
ڪري ڇڏيو ھو. مسجد مان ھڪ ديسي ھوٽل</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن جو نالو راجا
فوڊ ھو تنھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> طرف وياسين </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ته </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جيئن پنھنجي پسند جا
کاڌا کائجن. اسان جي پسند اھا ئي ديسي کاڌا. جيتوڻيڪ ھتي جي مغربي، يورپي، چيني کاڌن
مان ڪي سٺا ۽ صحت بخش آھن پر پنھنجي ڪڙ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي،
تڪا، ۽ ٻين ڪن ديسي ڊشن تي حاوي ٿي نه سگھيا آھن. اسان جتي به ھجون ڪوشش ڪندا
آھيون ڪو ديسي ھوٽل ڳوليون. ان ارادي سان راجا فوڊ ھوٽل تي اچي ويٺاسين. ديسي ھوٽلن
۾ گھڻو ڪري ھندستاني ڇوڪريون ڪم ڪن. ڪٿي پاڪستاني به ھونديون آھن. نوجوان ڇوڪريون
تن جي ڊريس مغربي، ڳالھائينديون انگريزي ٻولي ۾ ڇو ته ھتي پلجڻ يا ھتي تعليم حاصل ڪرڻ
دوران ھو گھڻو ڪري انگريزي ٻولي ڳالھائين ٿيون. کين ديسي کاڌي جو آرڊر انگريزي ٻولي
ڳالھائيندي ڏنوسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جنھن ۾ دوستن پنھنجي پسند جي کاڌن
جو آرڊر ڏنو پر مون ان ۾ دال شامل ڪرائي. ھتي ڪڪڙ ۽ گوشت جي جام استعمال سبب</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
دال ۽ سائي ڀاڄي شوق سان کائيندا آھيون. ٿيو به ايئن سڀني ھي ڊش</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
شوق سان کاڌي. دال پنھنجي ملڪ ۾ غريب ماڻھو جو کاڌو آھي پر جڏھن خوشحالي ۾ ان کي
کائڻ بند ڪجي ٿو ته اوترو ئي ان کي کائڻ جي طلب وڌي ٿي. غريبي ۾ ان جي ڪثرت سان
کائڻ ڪري بيزاري سان گڏ ان تي ڪيئي ٽوٽڪا ۽ شعر ٺاھي مشڪري ڪئي وڃي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">لنچ ڪرڻ دوران ھتي جي دوستن
سميع ميمڻ، قربان پنھور، نواز پنھور، عمران شيخ ۽ اويس لغاري جي چوياري سان گڏ ٽورنٽو
مان آيل اسان جو دوست ڊاڪٽر چندر شيخر ھري راماڻي جيڪو پڻ ھتي تقريب ۾ شرڪت جي
سانگي آيل ھو سو </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">به</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> لنچ ۾ شريڪ ٿيو. ڊاڪٽر چندر
شيخر ھري راماڻي جو تعلق دادو سان آھي ۽ ٻن ڏھاڪن کان ڪميونٽي جي خدمتن ۾ اڳڀرو ۽
سانا جو عھديدار رھي چڪو آھي. ايندڙ سانا جي چونڊن ۾ پڻ ھو انفارميشن سيڪريٽري جي
عھدي لاءِ اميدوار آھي. ڪچھري ۾ دوست مقامي ماحول، يارن دوستن جو احوال</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
سندن سماجي زندگي، ڪيريئر ۾ ترقي بابت ڳالھيون ڪندا رھيا. جيتوڻيڪ ھو سڀ ھتي خوش
آھن پر ٽورنٽو جي چوياري، سوشل لائف کي ياد ڪندا رھيا. عملي طور تي ٽورنٽو ڄڻ سندن
ڳوٺ آھي. ھڪ ڀيري جميل نظاماڻي ڪنھن ڪم سانگي ڪئلگري شھر کان ٽورنٽو آيل ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
اتي کيس پاڪستان مان ڪنھن عزيز جو فون آيو ته ڪٿي آھين کيس وراڻيائين ته</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
مان ڳوٺ آيل آھيان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان ان دعوت مان واندا ٿي
بنگلي تي پھتاسين جتي ٿورو تازو توانو ٿي شام جي وقت ھڪ تقريب ۾ شرڪت ڪرڻي ھئي. اسان
جي ھال ۾ پھچڻ تي معلوم ٿيو ته سڀ ماڻھو پھچي چڪا ھئا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۽</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
اسان جي انتطار ۾ ھئا. ھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تقريب سانا ايڊمنٽن چيپٽر جي
نئين چونڊيل باڊي طرفان منعقد ڪئي ويئي ھئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جنھن جو بنيادي مقصد
سانا مرڪز جي چونڊن ۾ صدارتي اميدوار ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽي ۽ سندس ٽيم جي اميدوارن
کي آجياڻو ڏيڻ ھو. ھال ۾ پھچڻ تي ڪيئي دوست</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جيڪي اڳ ٽورنٽو ۾
رھي چڪا ھئا سي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اچي قرب سان مليا ۽ خبرون چارون ڪندا رھيا. ڪن
سان غائباڻو تعارف ٿيل ھو يا سوشل ميڊيا جي ذريعي رابطي ۾ ھئا. ڪن نون سان ھتي
تعارف ٿيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سانا جي ھن چيپٽر جو نئين چونڊيل
صدر عطاءُ الله ملاح جو تعلق منھنجي علائقي سان آھي. يارو لاکير نالي نن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڍ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي
ڳوٺ سان پنھنجي صلاحيتن تي پاڻ ٺاھيندي پنھنجي ترقي جاري رکيائين. ھاڻ ايڊمنٽن شھر
۾ رھي ٿو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جتي پنھنج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">و</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪاروبار ڪري ٿو. ھتي
ڪميونٽي جي خدمتن ڪرڻ جي ڪري ھو ھڪ متحرڪ ڪردار آھي. ھو اسٽيج سيڪريٽري جا فرائض
انجام ڏيندي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> شاھ لطيف ۽ ٻين شاعرن جا شعر ٻڌائي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
محفل ۾ جان وجھندو رھيو. ايڊمنٽن شھر جي مقامي دوستن طرفان</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
خيالن جي اظھار سان گڏ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سانا مرڪز جي چونڊن ۾ حصو وٺندڙ
اميدوارن پنھنجا ويچار ونڊيا. نوجوانن جي نمائندگي ڪندڙ ڇوڪري سرھاڻ ميمڻ پڻ خيالن
جو اظھار ڪيو. سرھاڻ سميع ميمڻ جي نياڻي آھي جنھن جي تربيت سميع صاحب اعتماد ڏيار</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڻ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
واري انداز سان ڪئي آھي. سميع موجب مون پنھنجي نياڻين کي اعتماد ڏنو آھي ته توھان
جنس جي بنياد تي گھٽ ڪو نه آھيو. پنھنجا ڪم پاڻ ڪرڻ سان گڏ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪنھن
مسئلي جي پيش اچڻ تي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پريشان ٿيڻ بنا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ان جي حل لاءِ پراعتماد ڪوششون ڪريو. کين ٻڌاي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">و اٿ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">م ته توھان جنھن
مغربي معاشري ۾ رھو ٿا اتي مرد اھو پي، ڀاءُ ھجي يا مڙس ان تي ڀاڙڻ توھان کي ڪمزور
ڪند</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">و</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سنڌي معاشري جو اھو الميو آھي
جو اسان پنھنجو پاڻ کي عورتن جي حقن جا حامي، روشن خيال چئون ٿا پر عملي طور تي
اسان دقيانوسي سوچ جي اثر ھيٺ آھيون. اسان ٻن سوچن جي وچ ۾ وائڙا ٿي بيٺل آھيون. جڏھن
ٻين جي عورتن کي ڪنھن مقام تي ڏسون ٿا ۽ انھن جي اعتماد سبب ھنن جو معاشري ۾ ڪردار
نظر اچي ٿو ته اسان جي به خواھش ٿئي ته اسان به نياڻين کي تعليم ڏي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اري</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جنھن معاملي ۾ اسان ڪافي اڳڀرا ٿيا آھيون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پر ان جي ٻئي پھلو
يعني انھن کي معاشري ۾ ڪردار ڏيڻ </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۾</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ارھا آھيون. عورت پڙھي
به پنھنجو پاڻ کي محدود دائري ۾ رکي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پاڻ کي محفوظ سمجھي
ٿي. ان جو ڪارڻ اھو آھي ته اسان شڪي مزاج آھيون. ان سان گڏ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
معاشري جي طعنن تنڪن کان خوف کائون ٿا. ماڻھو ڇا چوندا، ٽوڪ ٺٺول ٿيندي سا سماجي
برائي اسان جي سوچ تي حاوي آھي. ان اثر ھيٺ رھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اسان ان حوالي سان
جزوي ڪردار ادا ڪريون ٿا. ان سلسلي ۾ سلام آھي انھن والدين کي جيڪي ھمٿ سان قدم وڌائ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ندي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ماڻھن جي گلا کي نظرانداز ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">حقيقت تي ٻڌل فيصلا ڪن ٿا. اھي
ھمٿ وارا ۽ اسان جي معاشري کي ھوريان ھوريان اڳتي وٺي ھلڻ وارا مانجھي مڙس آھن. اھڙو
ئي ڪردار ايڊمنٽن شھر ۾ سميع ميمڻ جو نظر آيو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن پنھنجي نياڻين
کي پڙھائ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڻ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سان گڏ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اعتماد ڏنو</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">آھي.
نياڻين کي ھاڻي ھر ڪو</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ئي پڙھائي ٿو پر معاشري ۾ کين صلاحيتن کي استعمال
ڪرڻ ۽ اعتماد سان پنھنجو ڪردار ادا ڪرڻ جي ھمٿ افزائي وارا جي گھڻا ٿين ته ھوند
معاشري ۾ گھڻي تبديلي اچي وڃي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان تربيت جي اثر ھيٺ سميع ميمڻ
جي نياڻي سرھاڻ ميمڻ پراعتماد آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھن سبب کيس سانا
جي مرڪزي باڊي ۾ ڪم ڪرڻ جو اھل سمجھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> کيس اميدوار
بيھاريو ويو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان کان پوءِ اويس لغاري جيڪو
اتان جو مقامي ھئڻ سان گڏ ڪئناڊا واري حصي ج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> نائب صدر جي عھدي
جو اميدوار آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تنھن پنھنجا ويچار ونڊيا. آخر ۾ خاص مھمان ڊاڪٽر
مقبول ھاليپوٽي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پنھنجي منشور ۽ چونڊجي اچڻ جي صورت ۾ سانا جي
تنظيمي ڍانچي ۾ بھتري جي ضرورت ۽ ان جي حل لاءِ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پنھنجي منصوبه بندي
جا تفصيل ٻڌايا. ڊاڪٽر مقبول اڳ به سانا جو مرڪزي خزانچي ۽ جنرل سيڪريٽري رھي چڪو
آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سو تنظيم جي ضرورتن ۽ مسئلن کان ڀلي ڀت واقف آھي ۽
تنظيم کي موثر انداز ۾ ھلائڻ جي سوچ ۽ پروگرام رکي ٿو. آخر ۾ حاضرين کانئس انھن
بھتري جي پروگرام بابت ڪي سوال ڪيا ۽ کيس پنھنجون پنھنجون تجويزون ڏنيون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جنھن تي ھن غور ڪرڻ جو واعدو ڪيو. تقريب جي پڄاڻي تي وري ڊنر سان گڏ نون دوستن سان
تعارف ۽ پراڻن سان خبرون چارون ٿينديون رھيون. پنھنجي ڳوٺائي جاويد قاضي ۽ ٽورنٽو
۾ پاڙيسري رھندڙ صبغت الله ڦلپوٽي ڪجھ وقت ڏيڻ لاءِ ڪافي اصرار پئي ڪيو. انھن سان
گڏ ڪن نون دوستن وٽن اچڻ ۽ دعوت کائڻ جي گذارش پئي ڪئي پر وقت جي گھٽ ھجڻ تي سڀني
سان معذرت پئي ڪئيسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڇاڪاڻ ته ٻئي ڏينھن ڪئلگري وڃڻ
جو پروگرام ط</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي ٿيل ھو جتي پڻ اھڙي تقريب رکيل ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سنگت کان موڪلائي بنگلي تي
پھتاسين ۽ پنھنجي حوالن ۾ محو ھئاسين ته تقريب مان فارغ ٿي دوست جن ۾ نواز پنھور،
سميع ميمڻ، عطاءُ الله ملاح ۽ قربان پنھور اسان جي جاءِ تي اچي پھتا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جنھنڪري ڪچھري ۾ وڌيڪ رنگ ڀرجي ويو. ذاتي خبرن چارن سان گڏ دنيا جي ھر مسئلي تي ٿورو
گھڻو پئي ڳالھايوسين. ڪچھري ايئن به بنا موضوع جي ٿيندي آھي. ھڪ موضوع تي ته ڪو ليڪچر
يا سيمينار ٿيندو آھي. تنھنڪري اسان جي ڪچھري جا موضوع ۽ رنگ پئي بدليا. چوياري ۽
خوش مزاجي اسان سنڌين جو پسنديدھ شغل آھي. ڪچھري ۽ رونشو اسان جي تفريح جا مکيه
عنصر آھن. ڳالھ مان ڳالھ ڪڍي ان ۾ دلچسپي پئدا ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪلاڪن جا ڪلاڪ ڳالھين
کي گھمائڻ ڪو سولو ڪونھي پر اسان پنھنجي ان معمول ھجڻ ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
اھو فن سٺو </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڄ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڻ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ئ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ون ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اھڙو ھڪ منظر سويت يونين ۾
تربيت دوران به ٿيو ھو جڏھن اسان زير تربيت ساٿين ڪن روسي ماھرن جي ھڪ ھوٽل ۾ دعوت
ڪئي ھئي. روسين ته ووڊڪا جا جام پي سرور جو مزو پئي ورتو. ڪڏھن ڊانس ڪر</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
پئي تفريح ڪئي. اسان جا اڪثر ساٿي پيئندڙ ڪو نه ھئا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> تن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
پاڻ ۾ ڳالھيون ڪري، لطيفا ٻڌائي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھڪ ٻئي سان لاڳيتو ڳالھائي
پئي چھچٽو مچايو. محفل جي اھڙي رنگ کي ڏسندي ھڪ روسي مون کان پڇيو ته</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">”</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھي ڪھڙي موضوع تي لاڳيتو ڳالھائي ۽ کلي رھيا آھن.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">“</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">کيس
چيم ته اسان جي تفريح جي دنيا نرالي آھي. توھان واري ڪونھي. اسان جي ڳالھين جي
دنيا ۾ توھان جي شراب جھڙي سرور وارو مزو آھي. اھو فن اسان ئي ڄاڻون ٿا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جيڪي ان جا ماھر ٿي ويا </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">رات دير تائين محفل جي سرور جو
لطف وٺي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> وڃي آرامي ٿياسين. ھڪ </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ته </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڳين رات جو اوجاڳو،
ٻيو ته ڏينھن جو مصروف رھڻ ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> گھري ننڊ ستاسين. صبح
جو دير سان نيرن ۽ برنچ جي دعوت ھئي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ان ڪري صبح جو اٿڻ
جي تڪڙ ڪو نه ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">صبح جو اسان جي دوست ممتاز علي
لانگاھ اسان ۽ ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽي کي نيرن ۽ برنچ لاءِ پنھنجي گھر دعوت ڏني ھئي.
ممتاز لانگاھ جو تعلق لاڙڪاڻي ضلع جي شھداد ڪوٽ شھر سان آھي. ھو پيشي جي لحاظ کان
انجنيئر آھي ۽ ھڪ وقت مھراڻ يونيورسٽي ۾ ليڪچرر به رھي چڪو آھي. سندس شادي اسان ج</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ي</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
دوست ۽ لنڊن ۾ ميزباني لاءِ شھرت رکندڙ سڄاڻ شخص ڊاڪٽر علي گل ميتلي جي ڀيڻ سان ٿيل
آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سندس ھڪ ٻيو سالو خليل ميتلو ڪئناڊا ۾ رھي ٿو. ذاتي
زندگي ۾ پر اعتماد ۽ يار باش طبيعت وارو ماڻھو آھي. ھو کلئي دل جو ماڻھو ۽ نون
آيلن کي مدد جي حوالي سان سٺي شھرت رکي ٿو.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جو دل گھريو
دوست آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جنھنڪري گھڻن کان معذرت ڪري</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
ھن وٽ ماني کائڻ کي ترجيح ڏنيسين. اسان پھتاسين ته ٻيا دوست به ايندا ويا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جنھن تي محفل مچي ويئي. ڊاڪٽر مقبول ھن شھر ۾ اڪثر ايندو رھندو آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڇاڪاڻ
ته ھتي سندس ھڪ ڀاءُ ۽ ڪي ٻيا عزيز رھندا آھن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جن سان ملڻ جي
سانگي ھو سال ۾ ھڪ ٻه ڀيرا ايندو آھي. ان سبب ممتاز لانگاھ ۽ ٻين سان سندس تعلق ۽
رابطو رھي ٿو. ان ڪچھري دوران</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> جتي ھڪ ڀيرو ڊاڪٽر ھالپوٽي سان
سانا جي تنظيم جي حوالي سان ڳالھيون ٿينديون رھيون</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتي ھڪ ٻئي جي
دلچسپي جي موضوعن تي خيالن جي ڏي وٺ ٿيندي رھي. ان دوران جتي معلومات تي ٻڌل گفتگو
ٿي، اتي لطيفا ۽ خوش مزاجي جون به ڳالھيون ٿينديون رھيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ممتاز کان ڪنھن پڇيو ته تون ڪجھ
وقت لنڊن انگلينڊ ويو ھئين جتي تنھنجي مستقل قيام جون خبرون پئي آيون. پر پوءِ تون
واپس اچي وئين ڇا سبب ھو. ھن وراڻيو ته اتي منھنجا </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سالا رھندا آھن. اتي
وڃي سيٽ ٿيڻ جي ڪوشش ڪيم پر ان ۾ ڪي قانوني مسئلا درپيش آيا تنھن ڪري واپسي جو
فيصلو ڪيم. اتي رھڻ دوارن ھڪ ڏينھن ھڪ ھمراھ چيو ته تون به ڪو درويش آھين جو جتي
تنھنجا </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سالا رھن ٿا اتي تون مستقل رھڻ لاءِ آيو آھين. ممتاز کي
صلاحيتن جي بنياد تي ايڊمنٽن شھر ۾ وري نوڪري ملڻ جي پڪ ھئي سو جلد واپس اچي وري سٺي
نوڪري ۾ لڳي ويو. ھاڻي اتي خوش آھي ۽ سنگت جي ساٿ سبب سرگرمي سان وقت گذاري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جڏھن مان اسٽيل ۾ انجنيئر ھوس ته
ڪراچي شھر سان تعلق رکندڙ منھنجو ماتحت ھڪ آفيسر جيڪو ڊيوٽي جي پابندي ڪرڻ سان گڏ
ھڪ مھذب ماڻھو ھو سو مون وٽ آيو. اچي چيائين ته سر منھنجي گھر منھنجو سالو صاحب
اچي ٿو ان ڪري مون کي اڄ جلد وڃڻ جي اجازت ڏيو. ھو موڪل گھٽ ئي ڪندو ھو انڪري کيس
چيم ته تو کي موڪل آھي پر ھڪ ڳالھ ٻڌ ته سالو صاحب ڪو نه ھوندو آھي. منھنجو اھو
رمارڪ سندن رواج موجب ڪو نه ھو تنھن ڪري ٻڌي اڻ ٻڌي ڪيائين. ھندستان مان ھجرت ڪري
آيلن ۾ سالو صاحب ھوندو پر اسان وٽ ان رشتي جي ايتري اھميت ڪونھي جيتري ھو ان کي ڏين
ٿا. ھر علائقي ۽ ڪلچر جو پنھنجو جھان آھي </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">کاڌي لاءِ سڏيائين ته ٽيبل کاڌن
سان ڀريل ھئي. اسان جي پسند جون سڀ ڊشون موجود ھيون جنھن ۾ مڇي، سبزي ۽ گوشت ۽ ٻيون
ڊشون موجود ھيون. ممتاز تو ھيتري تڪيلف ڪئي آھي وراڻيائين ته توھان پھريون ڀيرو
آيا آھيو ان ڪري دل چيو ته دل کولي توھان جي خدمت ڪجي. مون کيس وراڻيو ته جيترو تو
پرخلوص آھين ان جو عملي اظھار تو ھن ٽيبل تي سجيل کاڌن ذريعي ڪيو آھي. پوءِ دل
کولي نيرن ۽ منجھند جي گڏيل ماني کاڌي سين. اھڙي ڪشادي دسترخوان سبب کاڌي مان خوب
لطف اندوز ٿياسين. کاڌي کانپوءِ به ڪجھ وقت اھا قرب جي ڪچھري جاري رھي جنھن کان
پوءِ اھو چئي کانئس اجازت ورتيسين ته اسان کي ھن شھر ۾ ڪي مصروفيتون آھن ۽ پوءِ ڪئلگري
شھر روانو ٿيڻو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اتان نڪري اسان پنھنجي پراڻي ساٿي
عبدالغفور شيخ جي گھر وياسين. ھو اسٽيل مل ۾ اسان جو ساٿي انجنيئر رھي چڪو آھي. سٺو
دوست ھجڻ سان خوش مزاج شخص آھي. ڏينھن ٻه اڳ سندس ڀاءُ جي وفات ٿي ھئي. اسان کي ساڻس
عذرخواھي ڪرڻي ھئي. ھن جي گھر پھچي مرحوم جي مغفرت لاءِ دعا جا ھٿ کنياسين. تنھن
کان پوءِ غفور کان ان حوالي سان حال احوال ورتاسين. غفور سان ملي دل خوش ٿي ويندي
آھي ھو پنھنجن تبصرن ۽ خوش مزاج ڳالھين سان پيو محفل ۾ رنگ ڀريندو آھي پر اڄ اداس
ھئڻ سبب محدود گفتگو پئي ڪيائين. ھن جي پوري ڪوشش ھئي ته اسان جي ڪا خدمت ڪري، ماني
کارائي پر سندس پوري ڪوشش جي باوجود اسان اھو چئي معذرت ڪئي ته ھن ڏک جي موقعي تي
تنھنجي دعوت کائڻ مناسب ڪونھي. ھن وٽ ڇاڪاڻ ته دعا گھرڻ لاءِ ماڻھو ايندا ٿي رھيا
ان ڪري اسان کائنس موڪلايو ته جيئين ھو دعا لاءِ ايندڙن کي وقت ڏئي سگھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھاڻي اسان کي ڪئلگري شھر طرف
سفر ڪرڻ ھو ته جيئين مھل ۾ پھچي شام واري تقريب ۾ شريڪ ٿي سگھون پر سنگت جي فرمائش
ھئي ته ايڊمنٽن ڊائون ٽائون جو ھلندي ھلندي گاڏي مان نظارو ڪندا ھلون. گاڏي عمران
شيخ پئي ھلائي سو ھن شھر ۾ سال ڏيڊ رھي چڪو ھو تنھن ناتي ھو شھر جي جاگرافي کان سٺي
طرح واقف ھو سو ڊائون ٽائون جا حصا ڏيکاريندي گاڏي ھلائيندو رھيو. . ڊائون ٽائون
شھر جي ڪلچر، کاڌي پيتي جي ھوٽلن، تفريحي جاين جھڙوڪ ٿيئيٽر کان ويندي نائيٽ ڪلبن
تائين جو جھان ٿئي ٿو. ان سان گڏ گھڻن مالي ۽ تجارتي ادارن جون مرڪزي آفيسون پڻ ڊائون
ٽائون ۾ ئي ھونديون آھن. ڊائون ٽائون جتي ڏينھن جي وقت ڪاروباري سرگرميون ٿين ٿيون
اتي رات به جاڳي ٿي. ائين اسان شھر جو عام رونق ڏسي اڳتي سفر جاري رکيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايڊمنٽن کان ڪئلگري اٽڪل ٽن ڪلاڪن
جو سفر آھي. ھاءِ وري سٺو ٺھيل آھي جنھن تان سفر آرام سان پئي ٿيو. روڊ جي پاسن
کان زمين ھموار ھئي جنھن تي ٿيندڙ فصل لڻجي چڪا ھئا. ھن روڊ تان ھڪ ھنڌان جيسپر ڏانھن
روڊ نڪري ٿو جيڪو سفر خوبصورت جبلن مان ھجڻ ڪري بيحد دلڪش ٿئي. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> کان ستن ڪلاڪن جي
سفر جا من موھيندڙ نظارا اھڙا ته دلڪش آھن جو ان سفر کي دنيا جي خوبصورت سفرن مان
ھڪ چئي سگھجي ٿو. پر اسان جو ھن ڀيري ان روڊ تان سفر ڪرڻ پرگرام ۾ شامل ڪو نه ھو
ان ڪري سڌو ڪئلگري طرف سفر جاري رکيوسين. رستي ۾ ھڪ ھنڌ ڪافي پيئيڻ ۽ ساھي پٽڻ
لاءِ ھڪ ڪافي ھائوس تي گاڏي جھلي سين. جتي ڪافي جا ڍڪ ڀري تازا ٿي وري راھي ٿياسين.
شام جو اٽڪل </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> بجي اچي پنھنجي سفر جي ساٿي مبشر ملڪ جي ڀاءُ مدثر ملڪ
جي گھر پھتاسين. مدثر سان مبشر ملڪ جي ناتي سان اڳ ئي تعلق ھو ان پنھنجي گھر جي ھيٺين
حصي ۾ اسان جي رھڻ جو بندوبست ڪري ڇڏيو ھو. اھو حصو گھر کان جدا آھي جنھن ۾ وڃڻ جو
رستو به بنگلي جي پوئين پاسي کان آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">گھر جي ڇا ته لوڪيشن ھئي. ھڪ ننڊي
ڍنڍ جي چوڌاري گھر ٺھيل ھئا. انھن گھرن مان ھر گھر جو پويون حصو ڍنڍ جي ڪپ تي ھو. سڀ
گھر ائين ڊزائين ٿيل ھئا جو انھن جي گھر جو ھيٺين حصي جو دروازو ۽ اڱڻ ڍنڍ سا لڳ
ھو. در مان نڪرو ته ڍنڍ جو نظارو. ٻيو ته ھر گھر اڳيان ننڊو پتڻ ٺھيل جتان ٻيڙي ۾
سوار ٿي ان ڍنڍ جو سير ڪري سگھجي ٿو. ڍنڍ جي سونھن وڌائڻ لاءِ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان
جي وچ ۾ ھڪ پاڻي جو ڦوھارو پئي ھليو جنھن ڍنڍ جي منظر کي وڌيڪ دلڪش ٿي بڻايو. مان
ته ڪيتري دير ان منظر مان لطف اندوز ٿيندو رھيس. ان سان گڏ روز اٿي صبح جي پھر گھر
جي اڱڻ وٽان ٺھيل پتڻ تي بيھي ڍنڍ جي نظاري ۽ ان منصوبي سازن کي داد ڏيندو ھوس جن
اھڙي منظر وارا گھر ٺاھي رھڻي کي ڪيڏو نه راحت ڀريو بڻايو آھي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مدثر آئل فيلڊ ۾ نوڪري ڪندو آھي
جيڪو نوڪري سانگي اتي ترسيل ھو پر سندس فرزند خدمت ڪرڻ ۾ سندس ڪمي پوري ڪري رھيا
ھئا. جاءِ جو ھي ھيٺيون حصو سٺو فرنش ٿيل ھو ان ڪري رھڻ ۾ آرام دھ ھو. اسان ٿوري
دير ترسي، تازا توانا ٿي، چاءِ جو گرم ڪوپ پي ان ھال طرف روانا ٿياسين جتي ھي
تقريب منعقد ٿيل ھئي. اسان کان سواءِ مقبول ھاليپوٽو ۽ ايڊمنٽن جا ويھارو کن دوست
جن ۾ نواز پنھور، الطاف ميمڻ، سميع بلوچ ممتاز لانگاھ، قربان پنھور، جاويد قاضي ۽
بيا آيل ھئا. ھي تقرب وري ڪئلگري جي سانا جي چيپٽر طرفان منعقد ٿيل ھئي جنھن جو
جنرل سيڪريٽري نعمان رستم وري عمران شيخ جو ننڊو ڀاءُ آھي. نائب صدر وري نامور ليکڪ
۽ پروفيسر ادي عذرا ڪنڌر ھئي. ادي عذرا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> علمي ۽ ادبي شخصيت
آھي پر ان سان گڏ ساڻس منھنجو رشتو اھو آھي ته ھو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اسان جي دوست ۽
انجنيئرنگ ۾ ساڳئي بيچ جي ساٿي غلام سرور ڪنڌر جي گھر واري آھي. سرور ڪنڌر مھراڻ
يونيورسٽي جو پراجيڪٽ ڊائريڪٽر رھيو آخر ۾ خيرپور ڪيمپس جو پرووائيس چانسلر به
رھيو. ان تقريب جي سرگرم ڪارڪن ۾ اسان جو پراڻو يار ذوالفقار خواجه به شامل ھو. ان
سڄي ڪاڄ جو اصل ڪردار ملڪ زاھد ھو جيڪو سائين فتاح ملڪ جو ڀائٽيو آھي. ھو ڪئلگري
شھر ۾ ريئل اسٽيٽ جو ڪاروبار ڪري ٿو. سڀني کي گڏ وٺي ھلڻ واري صلاحيتن ڪري ھو ھتي
جي ڪميونٽي کي گڏ ڪري متحد ڪرڻ ۾ سوڀارو ٿيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">تقريب ۾ جتي مھمانن جي آجيان ڪئي
ويئي اتي سنڌ جي ٻوڏ متاثرين جي حالتن متعلق ڄاڻ ڏني وئي. ان سان گڏ متاثرين جي
مدد لاءِ فنڊ ريزنگ ڪئي ويئي. سانا جي تنظيم بابت ڳالھيون به ٿيون جتي چيپٽر جي
نئين چونڊيل باڊي جو تعارف ڪرائڻ سان گڏ سانا مرڪز جي چونڊن جو صدارتي اميدوار
تقريب جي خاص مھمان ڊاڪٽر مقبول ھاليپوٽي جو تعارف ڪرايو ويو جنھن پوءِ پنھنجي
خطاب ۾ چونڊجي اچڻ جي صورت ۾ سانا جي ڪارڪردگي ۾ بھتري آڻڻ جي حوالي سان پنھنجا
ويچار ونڊيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڊنر وقت مقامي دوستن ۽ ايڊمنٽن
کان </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">يل دوستن سان ڪچھريون ٿينديون رھيون. اڌ رات تائين جاري
ان محفل جي پڄاڻي تي ايڊمنٽن مان آيل دوست واپس روانا ٿيا ته اسان پنھنجي رھائش تي
پھچي ٻئي ڏينھن بينف شھر طرف سفر جو پروگرام ٺاھيو. ھي رستو ۽ سفر خوبصورت ۽
شاندار آھي. ڪئلگري ايندڙ ھر ڪو ھن طرف وڃڻ جي ڪوشش ضرور ڪندو آھي. ان دلڪش مقام
طرف سفر جا تفصيل ايندڙ قسط ۾ ڏبا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڄ اسان جو پروگرام ڪئلگري شھر
کان ڏيڊ سو ڪلوميٽر تي دلڪش تفريحي علائقو سينٽ لوئيز ڍنڍ، بينف شھر ۽ رستي ۾ ٻيا تفريحي
ھنڌ ڏسڻ ھو. صبح جو اسان جي ساٿ ڏيڻ لاءِ جميل نظاماڻي به اسان جي جاءِ تي جلد اچي
نڪتو. جيستائين اسان جا ساٿي تيار ٿين ۽ عمران شيخ به پھچي تنھن وقت جو فائدو وٺڻ
لاءِ مون ان عالئقي ۾ رھندڙ ھڪ ٻئي دوست شڪيل نظاماڻي سان ملڻ لاءِ جميل نظاماني
سان گڏ نڪري پيس. ايئن وڃڻ ڪالھ شام جو ئي طي ڪري ڇڏيو ھيوسين جنھن سبب جميل نظاماڻي
صبح جلدي آيو ھو. جميل نطاماڻي جو تعلق ٽنڊو محمد خان جي ضلعي جي ھڪ ڳوٺ راڄو نظاماڻي
سان آھي. ھن اسلام آباد جي قائد اعظم يونيورسٽي مان ڪمپيوٽر جي ڊگري حاصل ڪئي آھي.
اميگريشن وٺڻ کان پوءِ ھو ٽورنٽو ۾ آيو ھو ته ٻه ٽي سال اسان جي پاڙي ۾ رھيو ھو. قابل،
مھذب ۽ ملنسار ھئڻ سان گڏ اسان جي مزاج جو ماڻھو آھي ان ڪري جيستائين اتي رھيو
اسان جي چوياري جو حصو رھيو. ھاڻ به گھڻو ڪري رابطي ۾ رھندا آھيون. ھو به معالعي ۽
لکڻ پڙھڻ جي شوق سان گڏ گھري مشاھدي جي خوبي رکي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">شڪيل نظاماڻي جو گھر ويجھو ھو
جتي جلد پھچي وياسين. شڪيل بيحد پيارو ماڻھو آھي. مطالعي جو بيحد شوقين ھئڻ ڪري سٺي
ڄاڻ رکي ٿو. ھن سان ملاقات ۾ گھڻو ڪري ڪتابن ۽ انھن جي حوالن سان عملي گفتگو ٿيندي
آھي. ھر ڀيري سندس معالعي ۾ رھندڙ ڪتابن جي تعريف تي مان به اھي ڪتاب پڙھڻ چاھيندو
آھيان. شڪيل سان ڪافي سالن کانپوءِ ملاقات ٿي. ڏاڍو خوش ٿيو. گڏجي چاءِ جي ڪوپ
تنھن کان پوءِ نيرن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪندا رھياسين. ڪيئين موضوع ھيٺ آيا. پوئين ڀيري
جڏھن کيس پنھنجو ڪتاب ساروڻيون ساڻيھ جون موڪليو ھيم ته پڙھي لکيائين ته تنھنجو ڪتاب
پڙھي ايئن لڳو ته ڄڻ ڪافي وقت کان پوءِ ديسي کاڌو کائڻ لاءِ مليو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھن ٻڌايو ته اڄڪلھ ملڪن ۾ جيڪا ڪرنسي
گردش ھيٺ آھي تنھن جي ضمانت لاءِ ڪا موڙي موجود ڪونھي. اڳ جيترا نوٽ ڇاپيندا ھئا
تن جي ضمانت طور اوترو سون رکيو ويندو ھو. اھا ضمانت ھاڻ نه رھي آھي ان ڪري نوٽ جي
حيثيت ڪاغذ کان وڌيڪ ڪونھي. جيستائين ملڪ جي اقتصادي حالتن ۾ دم آھي تيستائين اھو ڪاغذ
وارو نوٽ ڪم جو آھي پر جي ڪنھن ملڪ جي مالي حالت بگڙي ته پوءِ جاري ڪندڙ حڪومت ان
جي قيمت ڪٿان ادا ڪندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">شڪيل موجب مون ان حوالي سان ڊان
اخبار ۾ خط لکي نشاندھي ڪئي ته ماضي ۾ نوٽن تي اھي سرڪار جا ضمانتي ھئڻ وارا جملا
ھاڻ ان صورتحال جي درست نمائندگي نه ٿا ڪن. ان ڪري انھن کي بدلايو وڃي. ڊان اخبار
اھو مضمون ڇاپيو ته سھي پر ان تي ڪو رد عمل ڪو نه آيو نه وري ماڻھن ان کي سنجيدھ
ورتو. مون کيس چيو ته اڄ به انگريزن جا ٺاھيل ڪي قانون پيا ھلن جن ۾ ڪڏھن ڪا ٿوري ڦير
ڦار ٿئي ٿي. ياد آيو ته انگريزن جي زماني ۾ ريل گاڏي جي گاڏن ۾ زنجير ڇڪي گاڏي روڪڻ
جي حوالي سان لکيل ھوندو ھو ته ان جي ناجائز استعمال تي پنجاھ رپيا ڏنڊ پوندو. ان
وقت پنجاھ رپين جي اھميت ھئي پر ڊگھو عرصو اھو ئي جملو لکندا رھيا. اسان جي جواني
تائين جڏھن پنجاھ رپئي جي اھميت نه رھي ھئي ته به اھو جملو ئي لکيل رھندو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ائين ھن ڪن نون پڙھيل ڪتابن جي
مواد تي ڄاڻ ڏني. شڪيل ڻظاماڻي سان ڪلاڪ ڏيڊ جي ڪچھري ڪري واپس ورياسين. ان وقت
دوستن جا فون پئي آيا ته اسان تيار ٿي ويا آھيون پھچو ته سفر تي روانا ٿيون. اسان
پھتاسين ته قافلو تيار ھو. اسان جي راڪي جبلن طرف وڃڻ کان اڳ رستي ۾ اٽڪل پنجاھ ڪلوميٽرن
تي ھڪ دوست ذڪاءُ الله نظاماڻي جي گھر نيرن جي دعوت ھئي. جنھن سان ڏينھن ٻه اڳ اھڙي
دعوت جو طي ٿي چڪو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ذڪاءُ الله نظاماڻي جو گھر ته
ايڊمنٽن شھر ۾ آھي پر ھي سندس ڀيڻ ۽ ڀيڻيوي شڪيل نظاماڻي جو گھر آھي جتي ھو چند ڏينھن
لاءِ آيل ھو. ھي گھر ڪئلگري شھر جي ويجھو ڪاڪرين نالي ھڪ ننڊي شھر ۾ ھو. وادي نما
ھن شھر جو ڏيک ڏاڍو سٺو ھو. ننڊو پرسڪون ۽ مڪمل شھري سھوليتن سان آراسته ھي شھر
ايترو وڻيو جو اسان جي ڪن دوستن ھتي رھڻ جي خواھش ظاھر ڪئي. ذڪاءُ اسان کي دل سان ڀليڪار
چيو. اتي خبرون چارون ڪندي دوستن نيرن ڪئي جنھن ۾ روايتي سنڌي کاڌا ھئا. سنڌي ماڻھو
جتي به ھجي ان کي ٻئي جي خدمت ۽ مھانوازي ڪري سڪون ملندو آھي. ان گڻ اسان جي سماجي
زندگي ۾ ھڪ رنگ ڀري ڇڏيو آھي. دل گھريي دوست کي کارائڻ ۽ ان سان رھاڻ ان ۾ وڌيڪ
رنگ ڀري ٿي. اسان ٿورو وقت ذڪاءُ الله جي ميزباني جو لطف وٺي کانئس موڪلايو ته
جيئين جابلو سلسلي جي جڳ مشھور حسن جو نظارو ڪرڻ لاءِ ڪجھ وقت ملي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھاڻي راڪي مائونٽين طرف سفر
شروع ڪيوسين. ٿوري فاصلي کانپوءِ ھي جابلو سلسلو شروع ٿي ويو. ماٿري نما ان پٽي
جنھن تي روڊ ٺھيل ھو تنھن جي پاسن کان ڊگھن وڻن جا ٻيلا ھئا. جيڪي ٺوڙھا جبل ھئا
تن جو پنھنجو قدرتي حسن ھو تن جو منفرد نظارو ڌيان ڇڪائي رھيو ھو. جبلن جو گھڻو
حصو وڻن سان ڌڪيل ھو جنھن اسان جي پسند جو منظر پئي پيش ڪيو. انھن ٻيلن ۾ ٻين
جانورن سان گڏ ھرڻ ۽ موز ڪثرت سان موجود آھن. موز جو قد ڪاٺ اسان جي ڍڳي جيترو آھي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اھي روڊ تي اچي گاڏين سان ٽڪرائين
ٿا ته حادثا ٿين ٿا. انھي مسئلي کان بچڻ لاءِ روڊ جي ٻنھي طرفن کان ڄاري لڳائي
ويئي آھي جنھن ڪري ھو روڊ تي اچي ڪو نه ٿا سگھن. پر ڪٿي ڪنھن تفريحي مقام يا ڪنھن
رھائشي يا ڪمرشل بستي ڏانھن رستو نڪري ٿو يا روڊ طرف اچي ٿو اتان جانورن جي اچڻ جو
رستو روڪڻ لاءِ انھن لنگھن تي ٿوري حصي ۾ رولر لڳايا ويا آھن جن تي پير رکڻ تي
انھن جو ڦرڻ کان ڊڄي ھو واپس ٿي ويندا آھن. ايئن سندس رستو بند ڪرڻ بجاءِ انھن کي
موٽائڻ جورستو ڪڍيو ويو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اتي ڪي پلون به نظر آيون جيڪي
جھنگ ۾ ھيون تن بابت معلوم ٿيو ته ھي جانورن کي ھڪ پاسي کان ٻئي پاسي وڃڻ لاءِ ٺاھيون
ويون آھن. ايئن روڊ ٺھڻ جي باوجود انھن جي دنيا محدود ڪو نه ٿي آھي. اھي جھنگ ۾
مست ٿي بي خوف گذارين ٿا ۽ اتان جي ھر علائقي ۾ گھمن ڦرن ٿا. . </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جنت نظير ھن منظر مان لطف اندوز
ٿيندا، ڪڏھن ڪنھن طرف ته ڪنھن ٻئي طرف جي قدرتي حسن جو نظارو ڪندا پئي وياسين. اھڙو
سفر جنھن لاءِ دل پئي چيو ته جاري رھي پر نيٺ اچي پنھنجي پھرين طي ٿيل منزل ليڪ
لوئيز يا لوئيز ڍنڍ وٽ پھتاسين. اتي پارڪنگ ۾ گاڏي بيھاري ٿورو پنڌ ڪري ان ڍنڍ جي ڪناري
پھتاسين. ڇا ته ڍنڍ جي خوبصورتي ھئي. جيڏانھن نظر ڦيرايون اھو منظر ٻئي کان سٺو ٿي
لڳو. ساوڪ ڀريل جبلن جي دامن ۾ ھي ڍنڍ صاف شفاف پر ماٺار ۾ ھئي. پاڻي ۾ ڪا پر ئي
نظر نه پئي آئي. ڍنڍ جي پاسي کان ٺھيل پنڌ ڪرڻ جو رستو مٿس ٽڪري تي ٺھيل ھڪ ڪافي
ھائوس طرف پئي ويو. ان جي زميني حصي تي وري ھڪ وڏو ھوٽل ٺھيل آھي جتي سياح ڪي ڏينھن
رھي ان من موھيندڙ منظر ۽ سڪون واري ماحول جو لطف وٺندا آھن. اسان اتي ٿورو واڪ ڪري،
ٿوري گھڻي ڦوٽوگرافي ڪري، ڪجھ وقت گذاري ٻين ھنڌن طرف روانا ٿياسين</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھاڻ اسان بينف شھر طرف روانا ٿياسين
جيڪو جبلن جي دامن ۾ ھڪ خوبصورت ۽ پرسڪون ننڊو شھر جتي ھن علائقي ۾ ايندڙ سياح اچي
رھن ٿا يا ڪجھ وقت گذارين ٿا. خوبصورت جبلن جي وادي ۾ ھي شھر خوبصورتي ۾ پنھنجو
مقام رکي ٿو. جيڏانھن نھاريو ان طرف جبلن جي حسن جا نظارا. اسان ڪجھ وقت ان شھر ۾
گھمي، ان جي پسگردائي جو جائزو وٺي جڏھن ڪافي لاءِ ھڪ ڪافي ھائوس ۾ ويٺاسين ته اتي
سنگت جي اھا خواھش تي ته ايندڙ ڀيري ھن شھر ۾ ڪجھ ڏينھن رھي ان جي زندگي جو حقيقي
لطف وٺندا سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھتي ٻڌايو ويو ته ھنن جبلن تي مٿي
ھڪ ويدر مين يعني جبلن تي چڙھي موسم جي اندازو لڳائي ماڻھن کي باخبر ڪرڻ واري
نمائندي جي پوسٽ ٺھيل آھي. ماضي ۾ جڏھن سيارن ذريعي موسم تي نظر رکڻ واري ترقي ڪو
نه ٿي ھئي تڏھن ھي انساني ذريعو استعمال ٿيندو ھو. ان مان اھا ڳالھ واضع ٿئي ٿي ته
ھن خطي جا ماڻھو سياري ۾ موسمي سختين جي منھن ڏيڻ لاءِ اڳواٽ اندازو لڳائي ان کي
منھن ڏيڻ جو بندوبست ڪندا رھندا ھئا. انسان ھر دور ۾ پنھنجي ڏاھپ ۽ ڪاوشن ذريعي
موسمن جي سختي کي منھن ڏيندو رھيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جي واپسي جي رستي ھڪ اھڙو
مقام آيو جتي سياح انھن جبلن ۾ مٿان ھلندڙ وھڪري جي ڪناري پنڌ ڪندا آھن. جبل تي پنڌ
ڪرڻ يا ھائڪنگ ڪرڻ بھترين ورزش ليکي وڃي ٿي جيڪا صحت لاءِ تمام سٺي آھي. ھن پرفضا
مقام تي پنڌ جو پنھنجو مزو ھو. اسان به اڌ جبل تائين پنڌ ڪري پر فضا ۽ پرسڪون
ماحول ۾ پنڌ ڪندي ورزش سان گڏ ھواخوري ڪندا رھياسين. اسان جي ساٿين مان عمرن شيخ ۽
مبشر ملڪ اڳ ھن ماڳ تي اچي چڪا ھئا تن اسان کي ھتي پنڌ ڪرڻ واري لطف بابت ٻڌايو. ان
مقام تائين ۽ واپسي وارن ننڊن روڊن تان گاڏي ھلائيندي واپس ٿياسين. ھر رستي جو
پنھنجو حسن ھو. جلد جابلو علائقي مان نڪري ھيٺ ميداني علائقي ۾ داخل ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">رات ٿي چڪي ھئي اسان کي ان رات
پنھنجي پياري دوست ذوالفقار خواجه طرفان ڏنل رات جي ماني جي دعوت ۾ شريڪ ٿيڻو ھو
تنھن ڪري عمران ان طرف گاڏي جو رخ ڪيو. ڪئلگري جي رھائشي علائقي ۾ ذوالفقار جي گھر
اچي پھتاسين جتي ھو ۽ زاھد ملڪ اسان جي انتطار </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۾</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ذوالفقار خواجه جو تعلق ٺٽي
ضلعي جي ڳوٺ تڙ خواجه سان آھي. قابل ھئڻ سان گڏ سٺو دوست ۽ ساٿي آھي. سندس سوچون
سنڌ دوست آھن. ھو ڪئلگري سٽي ۾ سول انجنيئر آھي. ٽورنٽو شھر جي رائرسن يونيورسٽي
مان سول انجنيئرنگ ۾ ماسٽرس جي ڊگري حاصل ڪري پوءِ ڪئلگري اچي نوڪري وٺي ھتي رھڻ لڳو.
ٽورنٽو شھر ۾ اسان ھڪ پاڙي ۾ رھندا ھئاسين جيڪا دوستي زندگي ڀر جي ٿي چڪي آھي. ڪڏھن
ھو ٽورنٽو ايندو آھي ته محفل مچي ويندي آھي. سندس پٽ سرويچ جيڪو ٽورنٽو مان ويو ھو
ته سال کن جو ھو سو ھاڻي ڳڀرو جوان آھي. منجھس پي وارو اعتماد آھي. ذوالفقار خواجه
جي ھڪ خوبي ان جو کرو ھجڻ، ۽ ارڏو ڪردار آھي. ھو پنھنجي اصولي موقف تي ڪاربند ھجڻ ڪري
اسان کي لاجواب ڪري ڇڏيندو آھي. جيئن چوندا آھن ته</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">؛</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">”</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پٽ
ارڏو ڀلو ۽ ڌي نماڻي ڀلي. </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">“</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايئن ھي به اصولن تي قائم رھڻ
خاص ڪري سنڌ دوستي جي حوالي سان ارڏو آھي پر ياري باشي ۾ دل جو ڪشادو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اسان
پھريون ڀيرو ڪئلگري شھر آيا ھئاسين تنھنڪري ھن جي دعوت اسان جي ترجيح ھئي. اسان کي
ھن سان رھاڻ ڪرڻ جي طلب ھئي. اسان سندس گھر پھتاسين ته ھو اسان انتظار ۾ ھئا. ٿوري
دير حال احوال ٿيا ته ھن ماني لڳرائي جنھن ۾ ٻين کاڌن سان گڌ ھرڻ جي پڪل ران به
ھئي. پڇڻ تي ذوالفقار ٻڌايو ته اھو ھرڻ ھن پاڻ شڪار ڪيو ھو جنھن جي ھي ھڪ ران بچيل
ھئي. ڪئناڊا ۾ جانورن جي محدود شڪار جي پرمٽ ملندي آھي جنھن سان شڪار جي شوقينن جو
شوق به پورو ٿئي ٿو ته ان سان گڏ جانورن جو تحفظ رھي ٿو ۽ ھو وڌندا رھن ٿا. گورن
ھر شي جا قائدا قانون ٺاھي ڇڏيا آھن جنھن سان نظام متوازن رھي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">رات جي ان ڪچھري ۾ ڪئلگري ڪميونٽي
کي جنھن ڪردار زاھد ملڪ وڌيڪ متحد ڪري سرگرميون وڌايون آھن تنھن پنھنجي ڪردار ۽ ڪميونٽي
جي مثبت موٽ جو ذڪر ڪيو. ھن ٻڌايو ته ھو ڪميونٽي کي وڌيڪ متحرڪ ڪرڻ جو پروگرام رکي
ٿو. عمران شيخ ۽ ذوالفقار ساڳئي اداري ۾ نوڪري ڪندا آھن پر ھر ڪنھن جون ذميواريون
جدا جدا آھن جيڪي ٻئي احسن طريقي سان ادا ڪري رھيا آھن. ايئن دوستن سان ڊگھي ڪري
کانئن موڪل وٺي اچي جاءِ تي پھتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">صبح جو ننڊ مان اٿياسين ته مدثر
ملڪ چاءِ کڻي اچي پھتو. ھو آئل فيلڊ مان ڊيوٽي پوري ڪري رات جو ئي پھتو ھو. اسان
سان ملي خوش ٿيو ۽ حال احوال ڪيائين. گھر وٺڻ جي حوالي سان لوڪيشن جي چونڊ جي سندس
تعريف ڪيم. ھن ٻڌايو ته جيستائين منھنجو والد صاحب زندھ ھو تيستائين ھو جڏھن به
اچي رھندو ھو ته ھو روز ننڊي ٻيڙي ۾ چڙھي ھن ڍنڍ ۾ وڃي مڇي جو شڪار ڪندو ھو. ھي ڍنڍ
سندس تفريح ۽ وقت گذارڻ جو وڏو ذريعو ھو. ھن ٻڌايو ته ھن علائقي ۾ ٻيا به اھڙا ڪي
منصوبا آھن جيڪي ساڳئي طرز تي ٺھيل آھن. ھن پوءِ آيل فيلڊ جي نوڪري جي تجربن، ان
شعبي ۾ جديد ٽئڪنالاجي جي استعمال ۽ دنيا ۾ تيل جي حوالي سان ايندڙ وقت جي ضرورتن
۽ مونجھارن تي به روشني وڌي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان مدثر وٽان نيرن ڪري نڪتاسين.
عمران شيخ ھاڻ اسان کي ھي شھر گھمائڻ ھليو. ھن ٻڌايو ته جيتوڻيڪ ايڊمنٽن شھر
صوبائي گادي جو ھنڌ آھي پر صوبي جو وڏو وزير اڪثر ڪري ھن ڪئلگري شھر مان ٿيندو آھي.
جنھن ناتي ھو ھن شھر جي ترقي تي وڌيڪ ڌيان ڏيندا رھيا آھن. بيو ته موسم جي بھتر ھئڻ
يا ڪنھن ٻئي سانگي تيل ڪمپنين جون ھيڊ آفيسون ھن شھر ۾ آھن. دنيا ۾ جڏھن رھڻ لاءِ
بھتر شھرن جي لسٽ ٺھندي آھي ان ۾ ھي شھر ٻئي يا ٽين نمبر تي رھيو آھي. اھڙي معاملي
۾ رھڻ جي سھوليتن کان ويندي روزگار ۽ صاف ھوا، پاڻي ۽ بين سڀني سھو</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">l</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">يتن کي جاچيو ويندو
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">عمران نوڪري جي حوالي سان ٻڌايو
ته سندس ذمي ھڪ نئين روڊ جي تمير جي نگراني به آھي جيڪو جڳ مشھور ڪمپني اميزان جي
تعمير ھيٺ نئين آفيس ۽ سينٽر تائين وڃي ٿو. اھو روڊ ان عالمي ڪمپني سان ٿيل معاھدي
ھيٺ ٺاھيو پيو وڃي جنھن ۾ ھنن ڪئلگري سٽي کي ھڪ مقرر تاريخ تائين روڊ مڪمل ڪرڻ جو
پابند بڻايو آھي. ان تاريخ کان ھو پنھنجي اداري جي ڪم جي شروعات ڪرن جي منصوبه
بندي ڪري چڪا آھن. سڄو روڊ ٺھي چڪو آھي باقي ھڪ ڪٻاڙي جي دڪان جي سامھون وارو ٽڪرو
رھيل آھي. ھو ڪورٽ ۾ ھليو ويو آھي. سندس دليل آھي ھن روڊ جي ٺھي وڃڻ ۽ ان تي ٽرئفڪ
ھلڻ سان ھن جو ڪاروبار متاٿر ٿيندو. ھاڻي ڪورٽ ان جو جائزو وٺڻ لاءِ حاضريون ڏئي
رھي آھي. اسان کيس ھڪ ملين ڊالر جي معاوضي جي آڇ ڪئي آھي پر ھو ٽال مٽول ڪري رھيو
آھي. منھنجي باس جو چوڻ آھي ته ڀلي کيس رقم وڌائي ڏيو پر جلد مان جلد ان ڪيس کي
بند ڪريو ته روڊ مڪمل ڪري عالمي سطح جي اداري سان ٿيل معاھدي تي پورا ھلي سگھون. عمران
وڌيڪ ٻڌايو ته حاضري واري ڏينھن جتي وڪيلن جي پاڻ ۾ ڏي وٺ ٿيندي آھي اتي مان ڪيئي ڪلاڪ
ڪورٽ ۾ ويھي پڇيل سوالن جا جواب ڏيندو آھيان. ڪيس ڪندڙ ھمراھ کي به اسان جي ڪمزوري
جي خبر پئجي وئي آھي سو ھڪ رقم تي راضي ٿي وري ڦري رقم وڌرائي ٿو. جي ڪيس ڊگھو ھلي
ته ھو ھارائي ويندو پر اسان کي مقرر تاريخ تي روڊ مڪمل ڪرڻ واري مجبوري آھي. ھاڻي
ھڪ طرف ان ڪيس ڪندڙ کي راضي ڪرڻ جون ڪوششون ٿا ڪريون ته بئي طرف اميزان ڪمپني کي
پنھنجي مجبوري کان آگاھ ڪري وقت تي ڪم پورو نه ٿيڻ تي ڪجھ وقت وڌائڻ لاءِ راضي ڪري
ورتو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايڊمنٽن شھر کان ھتي ٿڌ گھٽ ھئڻ
جو سبب اھو آھي ته سرد موسم ۾ پئسفڪ سمنڊ جي طرف کان گرم ھوام لڳندي آھي جنھن کي
اتي جي زبان ۾ شونڪ چوندا آھن. جن ڏينھن ۾ اھا شونڪ ھوا لڳندي آھي ته ٿڌ جو زور ٽٽي
ويندو آھي. ھي گرم، خشڪ ھوا جنھن جي معني آھي برف کي کائيندڙ سا نومبر کان مئي
مھينن تائين ھلندي آھي </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>عمران ڊائون ٽائون ۾ اسان کي گھمائيندي جتي
پنھنجي آفيس ڏيکاري اتي ميونسپل اداي جي ڪارڪردگي جي ڄاڻ ڏيندي ٻڌايو ته ھن
ميونسپالٽي ايندڙ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سالن جي رھائشي ضرورتن جو نيڪ ورڪ مڪمل ڪري ڇڏيو آھي. جيئين
آبادي وڌندي ۽ نوان گھر ٺاھڻ جي ضرورت پيش ايندي ته ان لاءِ انفرا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">-</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اس</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽر</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪچر
اڳ ائي موجود ھوندو. اھو آھي اسان ۽ مغربي ملڪن جي ماڻھن جي سوچ ۽ منصوبه بندي ۾
فرق. اسان اڄ جو جھان ھلائي پيا وقت گذاريندا آھيون. اڳتي ڏٺو ويندو واري سوچ ھيٺ
رھندا آھيو. توڪل ڪرڻ ۽ توڪلي ھجڻ جتي اسان جو گڻ ٿي سمجھيو ويو اتي اھو اسان جي
مستقبل لاءِ سوچ کي ٽاريندو رھيو. اسان به ان جا عادي ٿي وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جي جھان ھلائڻ واري سوچ ۽
عمل سبب نه ٻوڏن کي منھن ڏئي ٿا سگھون ته نه وري مينھن جي پاڻي جي ڊرينيج جو ڪو جوڳو
انتظام آھي. ڪئناڊا ۾ مينھن جام پوي پر روڊن ٽي ڦڙو به نه بيھي پنھنجي ديس ۾ مينھن
جي ڪڻي پئي ناھي ته گھڻتيون گھر ۽ پاڙا ان پاڻي بيھڻ گپ چڪ يا ان سان لاڳاپيل
مسئلن جي ور چڙھي ٿا وڃون. ھڪ ته منصوبه بندي جي کوٽ آھي پر ان حوالي سان ڪو ڪم ٿئي
ٿو ته ان تي عمل ڪو نه ٿو ٿئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڊائون ٽائون ڪئلگري گھمائندي
عمران شيخ اچي اسان کي ھڪ ديسي ھوٽل تي پھچايو جتي جميل نظاماڻي سان ملڻ ۽ ان جي
طرفان لنچ ڪرڻ طي ھو. ان ھوٽل جو نالو مرچي ھو. ان جون ٻيون به ڪي شاخون ھيون. جميل
نظاماڻي جي آفيس ۽ گھر اتان ويجھو ھو سو اسان جي پھچڻ جي اطلاع تي چند منٽن ۾ اتي
اچي اسان سان مليو. اتي کاڌي جو آرڊر ڏئي خبرون چارون ڪندا رھياسين. جلد ٽيبل تي
آرڊر ڏنل کاڌا لڳايا ويا. اسان سٺي لنچ ڪري جميل سان حال احوال ڪري کانئس موڪلائي
روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھاڻي عمران شيخ جي فرمائش ته
چئن ڏينھن ۾ توھان منھنجي گھر ته پاڻي جو گلاس به ڪو نه پيتو آھي. ان ڪري مون وٽ ٿوري
دير ھلي چاءِ جو ڪوپ پيئو ته پوءِ ايڊمنٽن ھلون. اسان جو ھو ڪل وقتي ميزبان ھو
تنھنڪري ان جي فرمائش پوري نه ڪرڻ زيادتي ٿئي ھا. ان ڪري اسان جي رضامندي سان ھو
اسان کي پنھنجي گھر وٺي آيو. سندس گھر ڪشادو ۽ سٺي فرنيچر سان آراسته ٿيل ھو. ھو جڏھن
ٽورنٽو آيو ھو ته سندس ٻه نندا پٽ ھئا. انھن مان ھڪ سنڌ ۾ تعليم وٺي ٿو. ننڊو شاھ
زر سان مليو. مون ننڊي ھوندي ان کي ڏٺو ھو. ھاڻ ماشاءَ پر اعتماد نوجوان آھي. اھو
عمران جي سنڌ دوستي ليکبي جو ھو صاف سنڌي ٻولي ۾ گفتگو ڪري رھيو ھو. ھتي وڏا ٿيندڙ
گھڻا ٻار ٻولي وساري ٿا ويھن پر جن والدين کي ٻولي سان پيار آھي سي پنھنجي ٻارن
سان پنھنجي ٻولي ۾ ڳالھائيندا رھن ٿا جنھن سان ٻار والدين جي ٻولي کي زندھ رکيو ٿو
اچي. کيس صلاح ڏنم ته پنھنجي تعليم ۽ ڄاڻ ۽ تعلق کي استعمال ڪندي پنھنجي سنڌي
دوستن جو نيٽ ورڪ ٺاھ ۽ سڀ گڏجي سنڌي تنظيمن ۾ ڪردار ادا ڪريو ته جيئين توھان ان
ورثي کي اڳتي ھلي سنڀاليو. ھن کي مون پنھنجي تنظيم اسڪالا لاءِ ڪم ڪرڻ تي ھمٿايو. ھن
مون سان اھڙي ڪردار ادا ڪرڻ جو واعدو ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جي نوجوانن کي نظر انداز ڪري
پاڻ گاڏي کي ڇڪيندا رھنداسين ته اھو ڪجھ وقت کانپوءِ اسان جي ڇڪڻ کان زور ٿي ويندو.
ھڪ عمر جي تقاضا ته ٻيو جديد دور جي ٽئڪنالاجي جون ضرورتون جيڪي نوجوان ان شعبي جي
وڌيڪ ڄاڻ رکڻ ڪري بھتر طريقي سنڀالي سگھندا. مون کي خوشي ٿي ته شاھ زر مون کي ان
حوالي سان سرگرمي سان موٽ ڏني. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھاڻي اسان ڪئلگري شھر مان واپسي
جو ارادو ڪيو ته جيئين مھل ۾ پھچي ايڊمنٽن جي دوستن سان ڪي گھڙيون گذاريون. اھو طي
ڪري ايڊمنٽن روانا ٿياسين. . ھاءِ وي تي گاڏي ڊوڙندي رھي اسان ڪڏھن ڪچھري ته ڪڏھن
پسند جي موسيقي پئي ٻڌي. ڪڏھن محمد يوسف طرفان ڳايل سر راڻي جا الاپ،ڪڏھن منظور
سخيراڻي جا استاد بخاري جا ڳايل ڪلام ڪڏھن وحيد علي جو سچل جو ڳايل ڪلام، ڪڏھن
جلال چانڊيي جا ياري جي حوالي سان ڪلام ۽ انھن ۾ بيان ٿيل قصا. وقت ڪافي ھو ان ڪري
ھر ڪنھن کي پنھنجي پنھنجي فرمائش وارو ڪلام لڳائڻ جي اجازت ڏني سين. ان سان ذوق جو
اندازو به پئي ٿيو. موسيقي روح جي غذا آھي ان سان گڏ وقت گذارن جو سٺو وسيلو. اسان
جنھن عمر جي حصي ۾ آھيون سي جديد موسيقي طرف راغب ڪو نه آھيون پر روايتي سنڌي
موسيقي اسان جي پسند آھي جنھن ۾ نيم ڪلاسيڪي يا صوفي ڪلام يا لوڪ راڳ. اھو اسان جي
خمير ۾ رچيل اھي. اھو ئي وڻي ٿو اھو ئي ٻڌون ٿا ۽ ان ۾ ئي مزو اچي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ايڊمنٽن شھر پھچي ايئرپورٽ
ويجھو ھوٽل ۾ ڪمرا وٺڻ جو ارادو ھو. ان ڪري جو صبح سوير ستين بجي اسان جي واپسي جي
اڏام ھئي جنھن لاءِ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> بجي ايئرپورٽ لاءِ روانو ٿيڻو ھو. ايتري سوير ڪنھن
کي تڪليف ڏيڻ مناسب ڪو نه ھو. پر نواز پنھور اسان جي ھڪ به نه ٻڌي. چيائين ته منھنجا
سڀ ٻار يونيورسٽين ۾ شھر کان ٻاھر رھن ٿا. ھي ھيڏو وڏو گھر خالي پيو آھي. ٻيو ته اڄ
رات مون وٽ دوستن جي دعوت رکيل آھي جيڪا محفل ڪافي دير تائين جاري رھندي. ھن عمران
شيخ کي چيو دوستن کي سڌو منھنجي گھر وٺي اچ. اسان سڀ لاجواب ٿي وياسين. انڪري شام
جي وقت ايڊمنٽن پھچندي سڌو نواز پنھور جي گھر وياسين. ھو اڳ ئي انتظار ۾ ويٺو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جي پھچڻ تي ھن اسان جو آڌرڀاءُ
ڪيو. اسان ھٿ منھن ڌوئي تازا توانا ٿياسين ۽ نواز پنھور سان ڪچھري ۾ محو ھئاسين ته
ڪچھري لاءِ ڪانڊيل دوست پھچڻ شروع ٿي ويا جن ۾ سميع ميمڻ، قربان پنھور، عطاءُ الله
ملاح ۽ ممتاز علي لانگاھ ايندا ويا ۽ ان چوياري جو حصو ٿيندا ويا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">محفل متي جنھن ۾ مقامي سنگت
ھتان جي ڪميونٽي، ھتان جي شھر جي سماجي زندگي سان گڏ ھر ڪنھن پنھنجي پنھنجي ذاتي
ترقي ۽ مسئلن بابت آگاھي پئي ڏني. ماضي ۾ ٽورنٽو ۾ گڏ گذاريل وقت جون ساروڻيون به
پئي ساريون سين. سنڌي ماڻھو ذاتي زندگي ۾ ھڪ ادارو ٿئي ٿو. اجتماعي ماحول ۾ ھو ڪافي
ڪمزور آھي. ان ڪمزوري اسان جي قوم کي پوئتي ڌڪي ڇڏيو آھي. اھو ئي مکيه سبب آھي جو
دنيا جي ھڪ ذھين قوم اڄ دنيا جي ترقي ڪيل قومن جي صفن ۾ ڪافي پوئتي نظر اچي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جتي ڪچھري جا رنگ پئي بدليا اتي
ڪن دوستن پنھنجي ذاتي ڪاميابين سان گڏ پوئتي سنڌ ۾ ماڻھن جي مدد جي حوالي سان
پنھنجو پنھنجي ڪردار بابت به پئي ٻڌايو. عطاءُ ملاح جنھن جدوجھد ڪري ذاتي ڪاميابيون
ماڻيون آھن اتي ھن ديس جي ضرورتمند ماڻھن کي به وساريو ڪونھي. ھو ڪيترن حوالن سان
سنڌ واسين جي خدمت ڪري رھيو آھي. ٻاھر رھندڙ خاص ڪري ڪئناڊا ۾ مقيم اسان جي دوستن
مان ھر ڪو ڪنھن ڻه ڪنھن حوالي سان سنڌين جي خدمت ڪندو رھي ٿو. نواز پنھور ڪيترن سنڌين
کي ايڊمنٽن شھر ۾ نوڪري وٺي ڏيڻ کان کان ويندي انھن کي ھتي سيٽ ڪرڻ ۾ مکيه ڪردار
آھي. ائين ممتاز لانگاھ نون آيلن جي ھر ڪنھن سان رابطي ۾ رھندي انھن کي وقت ڏئي
انھن جي رھنمائي ڪندو رھي ٿو. عطاءُ الله ملاح جھان ديدھ شخص آھي. ھو ادب سان چاھ
رکڻ سان گڏ سنڌ ۾ ڪيئي حوالن سان عملي خدمتن جو سلسلو جاري رکيون ٿو اچي. ايئن
سميع ميمڻ ۽ قربان پنھور به ان حوالي سان اڳڀرا ۽ سنڌي دوستن جي مدد جي حوالي سان ڪافي
متحرڪ آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">عطا ءُ الله ملاح قومي ڪارڪن
رھي چڪو آھي ان ڪري ھو سنڌ کي ھر حوالي سان اڳڀرو ڏسڻ جي تمنا رکي ٿو. ان ناتي سان
ھن سنڌ جي ترقي تعليم سان جڙيل ھئڻ واري سوال تي اسان جا خيال ٻڌڻ پئي چاھيا. ھن
جو خيال ھو ته تعليم جي نصاب ۽ ان کي دنيا وانگر عملي جھان سان ڳنڍجي ته ھوند سنڌي
معاشرو اڳتي وڌڻ شروع ڪندو. روايتي تعليمي نصاب ترقي ۾ مددگار ھئڻ بجاءِ رنڊڪ بڻجي
ٿو. سندس سوال ۽ فڪر پنھنجي ڪافي وزن آھي پر ان حوالي سان منھنجا خيال ھئا ته ڌاري
سازش ته پنھنجي جاءِ تي آھي پر ان رستي ۾ وڏي رنڊڪ اسان جو پنھنجو ئي معاشرو آھي. لوڻ
جي کاڻ ۾ جيڪڏھن لوھ جو ٽڪرو رکندا ته ڪجھ وقت کانپوءِ اھو به لوڻ ٿي ويندو. ايئن ڀڳل
روڊ تي توھان ڪھڙي سٺي گاڏي ھلايو اھا سوزوڪي ھجي، ٽويوٽا يا اعلي معيار جي مرسڊيز
ھجي ان جو ڀڄڻ ٽٽڻ يقيني آھي. ان ڪري روڊ کي ھموار ڪرڻ به بنيادي ضرورت آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان حوالي سان عملي مثال به
سامھون آھن. اسان جي سرندي وارن يا وڏيرن جا اھي ٻار جيڪي مغربي ملڪن مان جديد
نصاب پڙھي ڊگريون وٺي واپس ورن ٿا ته ٿوري وقت کانپوءِ ھو پنھنجي پيءُ جي ڪرتوتن
کان به ڳالھ وڌائي ٿا ڇڏين. ھو پنھنجي ان تعليم ذريعي ڪو سڌارو آڻي ڪو نه ٿا سگھن.
ساڳئي حالت انھن سي ايس ايس آفيسرن جي آھي جيڪي چٽاڀيٽي جا امتحان پاس ڪري اعلي
عھدن تي فائز ٿين ٿا تن جي ڪارستانيون ھر ڪنھن جي سامھون آھن. ان ڪيڊر ۾ گھڻا غريب
يا مڊل ڪلاس جا ماڻھو قابليت جي بنياد تي امتحان پاس ڪري آفيسر بڻجن ٿا تن مان اڪثريت
ڪرپٽ وڏيرن ۽ بد ڪردار ماڻھن سان گڏجي سندس مفادن جو تحفظ ڪرڻ سان گڏ پنھنجا مقصد
به پورا ڪندا رھن ٿا. ان تعليم مان سنڌ کي آخر ڪھڙو فائدو ٿي رھيو آھي. جنھن
معاشري ۾ رشوت کان پري رھندڙ جو گذارو به نه ٿئي. عملي طور تي ان کي بيوقوف يا
سادو سمجھيو وڃي اتي ايمانداري جي سرپرستي ڪيئين ٿيندي. معاشري ۾ اقربا پروري ۽
ناانصافي جون پاڙون ڪافي وقت کان مضبوط رھيون آھن جيڪا برائي ھن دور ۾ وڌيڪ نروار ٿي
آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان وڏن عھدن تي ويٺل، دولت جي
زور تي پنھنجو معيار زندگي اونچو ڪندڙ کي پنھنجو آئيڊل سمجھون ٿا ته اھو ئي انداز
وڌيڪ ترقي ڪندو. اھو الميو آھي ته اسان جنھن سماج تي فخر ڪريون ٿا، جيڪو اسان جو ٺاھيل
آھي سو اسان جي ترقي ۾ رنڊڪ بڻيل آھي. اسان ان تي نظر ثاني ڪرڻ يا ان دلدل مان نڪرڻ
لاءِ به ذھني طور تي تيار ڪو نه آھيون. وڏيري سنڌ جو ٻيڙو ٻوڙيو آھي پر وقت تي ان
کي سنڌ جي ثقافت چئون. ائين منھنجو دليل ھو ته جيستائين اسان معاشري ۾ رھندي
پنھنجا پرڪار ٺيڪ ڪو نه ٿا ڪريون تيستائين سنڌي معاشري جو اڳڀرو ٿيڻ اسان جي خوھش
ئي رھندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">دير تائين دوستن جي ساٿ ۽ رھاڻ
جو لطف وٺي وڃي آرامي ٿياسين ته جيئين صبح جو چئين اٿي تيار ٿي پنجين بجي روانا ٿيون.
گھري ننڊ ستل ھئاسين ته الارم جي گھڻٽي تي اک کلي. سڀئي جاڳي تياري ۾ لڳي وياسي. ايتري
۾ نواز پنھور چاءِ تيار ڪرائي ڇڏي جيڪا پي سندس گاڏي ۾ سوار ٿي ايئرپورٽ طرف روانا
ٿياسين. ھي علائقو ايئرپورٽ جي ويجھو ھو تنھن ڪري اٽڪل </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> منٽن ۾ اچي اتي
پھتاسين. نواز پنھور جا ٿورا مڃي کانئنس موڪلايو سين. کيس چيوسين ته وقت گھٽ ھو
تنھنڪري اسان جي ميل جول واري ضرورت گھٽ ئي پوري ٿي. اسان ھاڻ ھر سال اينداسين. ھي
صوبو جتي ڏسڻ جھڙو آھي اتي چوياري جو مزو به واھ جو آھي. اھو ھاڻ اسان لاءِ ڪشش
رھندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان جون بورڊنگ پاس اڳ ئي نڪتل
ھيو ان ڪري سيڪيورٽي مان ڪلئير ٿي ايئرپورٽ جي بلڊنگ ۾ داخل ٿياسين. سنگت کي
ويھاري مان ۽ مبشر ملڪ صبح سوير ڪافي پيئڻ جي طلب ھيٺ پنھنجي پسند جي ڪافي ھائوس ٽم
ھارٽنس کي ڳوليندي اتي پھتاسين. اسان کان اڳ ھڪ ھمراھ بيٺو ھو شڪل شبيھ ۾ ڪورين يا
ايسٽ جي ڪنھن ملڪ جو باشندو پئي لڳو. اسان ويجھو بيٺي پاڻ ۾ پئي ڳالھيون ڪيون ۽
اسان ھن ھمراھ جي به ڪافي ويجھا ھئاسين. ھو قطار مان نڪري وڃي پري بيٺو. ڪائونٽر
جي ويجھو ٿيڻ تي اسان کيس چيو ته تون اسان اڳ بيٺو ھئين سو تون اڳ ۾ ڪافي وٺ. ھن
وراڻيو ته توھان منھنجي ويجھو اچي بيٺا ھئا ان ڪري مان قطار مان نڪري پاسي تي وڃي
بيٺس. اسان کي غلطي جو احساس ٿيو. اھڙي احتياط جو سبب تازو دنيا ۾ ھلچل مچائيندڙ ڪووڊ
</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جي پکڙجڻ ھو جنھن جي بچاءُ لاءِ ماڻھن کان پري رھڻ احتيا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ط</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ي
تدبير چئي ويندي آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اسان ڪافي وٺي اچي سنگت سان گڏ
ويٺاسين. جھاز ۾ چاءِ يا تواضع جو ڪو آسرو ڪو نه ھو ان ڪري پنھنجي ڪافي تي زور ڏنوسين.
جلد جھاز ۾ ويھڻ لاءِ سڏ ٿيو ۽ وڃي سيٽون والاريون سين. منھنجي سيٽ دري جي ويجھو
ھئي تنھن ڪري اڏام ۽ جھاز جي لھڻ وقت زميني منظر ڏسندو پئي آيس. اتي مون کي ھڪ
دوست طرفان ھوائي سفر جوٻڌايل قصو ياد اچي ويو. اھو اسان جو دوست ڪي سال اڳ پي آءِ
اي جي اڏام ۾ ڪراچي کان ٽورنٽو آيو ھو. سفر جا احوال ڪندي ھن ٻڌايو ته يار ھن
پرواز ۾ جھاز جو پائلٽ منھنجو واقف ھو پرواز دوران ھڪ وقت مون کي ڪاڪ پٽ ۾ وٺي ويو
جتي ٿوري دير ويٺس. يار ڇا ته منظر ھو. بس مزو اچي ويو. مون کانئس پڇيو ته جھاز
ھوا ۾ ھو. تو ھوا ۾ ڪھڙو مزو ڏٺو. اتان ڪا خوبصورت ڍنڍ ڻظر آئي، ڪي ساوڪ ڍڪيل
ميدان ھئا، ڪي قدرتي حسن جا نظارا ھئا. ڇا ھو جيڪو توکي وڻيو. اھڙو ڪجھ ڪو نه ھو. ته
پوءِ آخر ان منظر ۾ ڪھڙو مزو ھو. اصل ۾ اسان ٿوري ٿوري فخر تي خوشي محسوس ڪندا
آھيون. مون کيس چيو ته تنھن لاءِ خوشي جا ڳالھ اھا ھئي ته پائلٽ تنھنجو واقف ھو ۽
ھو توکي ڪاڪ پٽ ۾ وٺي ويو. اسان پنھنجي جھان ۾ ڪنھن وڏي ماڻھو سان تعلق، ڪنھن وڏي ڪاموري
سان دوستي يا ڪنھن مٿڀري ماڻھو تائين پھچ ھجڻ تي سرھا ھوندا آھيون. اھا حقيقت ۾
احساس ڪمتري آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>. مقرر وقت تي اڏام اچي ٽورنٽو ھوائي اڏي تي
لٿي. ايئرپورٽ تي لھي ھڪ دوست کي فون ڪئيسين تنھن اچي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> منٽن ۾ اتان کنيو. ائين
سٺيون يادون کڻي پنھنجي جھان ۾ واپس پھتاسين. ھن دوري ۾ جتي ڪ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ن</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
من موھيندڙ نظارن کي ڏٺوسين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> اتي سنگت جي مڪمل ساٿ سبب اسان
جو ھي وزٽ يادگار رھيو. وري وڃڻ جي اسان سڀني کي تمنا آھي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جنھن جو سھرو ايڊم</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ن</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ٽن ۾ اسان جي دوستن کي وڃي ٿو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
جن جي خلوص اسان کي موھي وڌو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p><br /><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-20552325141557931082022-10-30T23:20:00.002+05:002022-10-30T23:20:48.868+05:00خيرپورناٿن شاھَ کان استنبول تائين جو تعليمي سفر - جاويد اقبال لاڙڪ<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">خيرپورناٿن شاھَ کان استنبول تائين جو تعليمي سف</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">ر<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جاويد اقبال لاڙڪ</span><span dir="LTR" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmlAnhAICZY9E-iZtgA6PrXwMkL6HMCuS-7HZRd880MFJPOtaRqJK24Q8mekcs1RCu8doQZPCajTEzKYZyCEygdttvKqNKI_jvXbEp5C5dhUMnCPhXRiflsmxruGusEp5mSjYTXLSKe8hi4Y56K6IR-yvCV7r6wQ9QPhELxcER7buGfume6rSB_Kjf/s1200/%D8%AC%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%AF%20%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84%20%D9%84%D8%A7%DA%99%DA%AA.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1200" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmlAnhAICZY9E-iZtgA6PrXwMkL6HMCuS-7HZRd880MFJPOtaRqJK24Q8mekcs1RCu8doQZPCajTEzKYZyCEygdttvKqNKI_jvXbEp5C5dhUMnCPhXRiflsmxruGusEp5mSjYTXLSKe8hi4Y56K6IR-yvCV7r6wQ9QPhELxcER7buGfume6rSB_Kjf/s320/%D8%AC%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%AF%20%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84%20%D9%84%D8%A7%DA%99%DA%AA.jpg" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڄ استنبول ۾ موسم بھتر آھي. نه
گھڻي سَردي، نه گھڻي گرمي. مون وارا ٻه ڪُردَ روم پارٽنرس، جن جي ڪمري ۾ تازو ئي
شِفٽ ٿيو آھيان، ڪمري ۾ ناھن. سامھون دَريءَ کان ٻاھر، چوڏس آسمانُ صاف نظر اچي ٿو.
ھر پاسي، سِجَ جا ڪِرڻا، پنھنجا پَرَ پکيڙي، اِبنِ ھَلدون يونيورسٽيءَ کي مُنَور ڪري
رھيا آھن</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڄ آچر آهي. موڪَلَ جو ڏينهن.
ترڪي ٻوليءَ جو هوم ورڪ ڪرڻو آهي. پر مُوڊ نه ٿو ٿئي. بقول غالب</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>:<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">"</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt;">جانتا هوں ثواب طاعت و زهد،</span><span dir="LTR" style="font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt;">پر طبیعت ادھر نهیں آتی۔</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: "Urdu Typesetting"; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>"<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڄ صبح کان وٺي، پنهنجي گذريل
زندگيءَ تي مٿاڇري نظر وڌم. ذھنَ جي اسڪرين تي، منھنجي تعليمي سفرَ سان لاڳاپيل، ھڪ
ٻئي پٺيان، ڪيترائي واقعا تَرندا آيا. جن بابت ويچاريندي، بعض ننڍڙين وڏڙين
حاصلاتن تي، نسب</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تًا</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سَرھائي به ٿي ته ان سان گڏوگڏ،
صحيح رھنمائي نه ھجڻ سبب، وڃايلَ وقتَ تي اَرھائي ۽ اَفسوس به ٿيو. پر پوءِ به،
زندگيءَ جي رَقمَ جي، ڪَٽَ جوڙَ ۽ ضربَ ونڊَ بعد، جيڪا پاڇي بچي ٿي، تنھن تي قدري
مطمئن به آھيان. الحمدلله</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پاڻ کان مَٿَڀرن، قَد آورن ۽
عالمي سطح تي مشھور و معروف علمي، فڪري، سياسي ۽ مذھبي شخصيتن جي ڪَٿائن تي مٿاڇري
نظر وجھان ٿو ته، ڪَمتريءَ جي احساسَ ۾ مبتلا ٿي پوان ٿو. منھنجي جِيوَنَ ۾، ٻين
کي اُتساھڻ لاءِ آھي ئي ڇا، جو لکجي ۽ لکڻ بعد ٻين کي پڙھڻ لاءِ آڇجي؟ نه عالمي
معيارَ جي تحقيقَ. نه بلند پايه تدريسَ. نه گهڻو گهڻ طرفو، گَهرو ۽ وسيع مطالعو.
نه ڪا وڏي علمَ ادبَ يا سماجَ جي خدمتَ. نه سماج بدلائڻ لاءِ ڪو وڏو متحرڪ سياسي ڪردار</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پر پوءِ به، گورنمينٽ پرائمري
اسڪول خيرپورناٿن شاههَ کان سنڌ يونيورسٽي ڄامشوري جي انسٽيٽيوٽ آف ڪامرس ۽ پاڪستان
اسٽڊي سينٽر تائين، ڪي اين شاھ جي پنھور محلي کان نسيم نگر جي عبدالله ٽائون
تائين، ڪيڊٽ ڪاليج گھوٽڪيءَ کان مھراڻ يونيورسٽيءَ تائين، منھنجي آسپاس رھندڙ ڪيترن
ئي عزيزن، قريبن، پاڙيوارن، دوستن، احبابن، ھَم سبقن ۽ ھَم پيشه ساٿين جا چھرا، ھڪٻئي
پٺيان، ذھنَ تي تَري اچن ٿا ته پوءِ ٿورو ڏَڍُ ملي ٿو ته نه ٻيلي تو وٽ ٻڌائڻ لاءِ
ڪجھ ته آھي. ٿي سگھي ٿو ته تنھنجي تعليمي سفرَ وارن تجربن مان، نوجوان نسلَ کي ڪا ڪَمَ
جي ڳالھ ملي. بس اھو سوچي ئي، يادن کي سانڍي، سنڀالي، ٻه اکرَ لکي رھيو آھيان</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۳</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع جا آخري ڏھاڙا. سنڌ
يونيورسٽيءَ جي شعبي ڪامرس ۾ داخلا جي آڇَ. پر فِي جمع ڪرائڻ لاءِ پيسا ڪونه.
مجبوري. لاچاري. ادا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> امتياز علي لاڙڪ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سامھون کَٽَ تي
سُتل. مون کي پڙھائڻ لاءِ تمام گھڻو سنجيده پر پيسن جي اڻھوندَ سبب سخت پريشان.
گھريلو حالتن تي ڳالھائيندي، ادا امتيازَ جي کاٻي اَکِ مان ڳوڙھن جي سَنھي لَڪير،
سندس ڳَلَن تان ھيٺ لَھي ٿي. مون کان لڪائڻ لاءِ، مُنھن پَرئين پاسي ڪري ٿو. مان
کين چوان ٿو ته ”اَدا پڙھائي پوءِ ڪبي. مان ماما لال بخش سان ڳالھايو آھي. ميڊيڪل
اسٽور تي بيھان ٿو. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰۰</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> روپيا ماھوار پگھارَ ملندي. گھرَ ۾ مدد ٿي
ويندي.“ اَدو منع ڪري ٿو. ”مون کي يونيورسٽي پڙھڻ جو ڏاڍو شوقُ ھو. پڙھي نه سگھيس.
پر توکي ضرور پڙھائڻو اٿم. اسان جي فيمليءَ مان، گھٽ ۾ گھٽ، ھڪ ماڻھو ته يونيورسٽي
پھچي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>!“<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">امان کي ڪجھ چوي ٿو. امان ڪنن
جا والا لاھي ڏئي ٿي. کَپائي، فِي جا پيسا گڏ ڪري، سنڌ يونيورسٽيءَ ۾، داخلا جو
چالان جمع ڪرايان ٿو. ادي امتيازَ جون ھدايتون، ”اسان جي گھرَ توڙي مٽن مائٽن مان
پھريون ماڻھو آھين، جيڪو يونيورسٽي پڙھڻ لاءِ وڃين ٿو. ڪجھ اھڙو ڪجان جو سموري ڪُٽنبَ
ڪَھول لاءِ، اوڙي پاڙي، مٽن مائٽن، سنگت ساٿَ لاءِ ھڪ مثالُ بڻجي سگھين. ائين نه ٿئي
جو تنھنجي ناڪاميءَ سبب اسان جي ٻين نوجوانن لاءِ دروازا بند ٿي وڃن. کين وڏڙا
ائين نه چون ته فلاڻو به ته يونيورسٽي پڙھيو ھو، ڪھڙا ڦاڙھا ماريائين جو توھان کي
به يونيورسٽي ڇڏيون</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.!“<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جنوري </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۴</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع. لڳ ڀڳ سَتَ کان
اَٺَ سئو روپيا گھران ملن ٿا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> محمد عمر قنبراڻي، مظھر بلوچ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">، نظام جيسر، مختيار
گاڏھيءَ سان گڏ، ٿيلھا کڻي، ڪي اين شاھ کان ڄامشورو روانگي. لڳ ڀڳ اَسي يا نَوي
روپيا وينَ جو ڪرايو. پھرين رات مھراڻ يونيورسٽيءَ جي لطيف ھاسٽل تي رھائش. ان
کانپوءِ سنڌ يونيورسٽيءَ جي علامه اقبال عرف ھوشو ھاسٽل تي، ٻين نمبر ونگ واري ھڪ ڪمري
۾، پياري ڀاءُ</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شعيب عباسي </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">۽ پياري ڀاءُ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راجا جويو </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سان گڏ، باضابطه رھائش. پڙھائي شروع</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اَلميو ھي ته منھنجي چوائس
مطابق ڀريل داخلا فارم مطابق، جنھن ڪامرس شعبي ۾ داخلا ملي، تنھن بابت خبرَ ئي ڪونه
ھيم ته اھا ڪامرس ڪھڙي بَلا جو نالو آھي؟ ڇو جو داخلا فارم اَدا امتيازُ پنھنجي
سنگت کان پڇي، ڀرائي آيو ھو. مون جھڙي، ڪي اين شاھ ڊگري ڪاليجَ مان پڙھيل ۽ اِنٽر
تائين ھوٽلَ تي به ڪڏھن ڀُلجي به نه ويھندڙ، سماجي طور تي گوشه نشين ۽ ادي امتيازَ
جي لفظن ۾، ”ڀيڻن جھڙي شرميلي ڀاءُ“ کي ڪھڙي خبر</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">!</span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">وَسَ ڪري بيھي رھيس. پر ڪامرس ۾
دل نه لڳي. ڊيبِٽ ڪريڊِٽ، اَڪائونٽس آڊٽنگ، سخت بور ڪندڙ سبجيڪٽ. ٻيو ته اعتمادُ ٺُپُ
ڪو</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نه. ايڏو لڄاڙو جو ڪلاسَ ۾ رڳو ھَٿُ مٿي ڪري، استادَ کان
سوالُ پڇي نه سگھان. ”سوال پُڇبو ته لڳ ڀڳ سئو کن مُنڍيون، مون ڏي مُنھن ڦيري، دوڏا
ڦاڙي ڏسنديون. يا وري استادُ منھنجي ٻاراڻن سوالن تي ڪا طنزَ نه ڪري ۽ سڄو ڪلاسُ نه
کِلي.“ اھو سوچيندي ئي ڪرسيءَ جي اندر ھليو ويندو ھيس</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مٿان وري معاشي تنگدستي ۽ ڪمتريءَ
جا احساسَ. مون وٽ پھرڻ لاءِ چڱا ڪپڙا ڪونه. پائڻ لاءِ موچاري جُتي ڪونه. مون واري
ڪلاسَ ۾، حيدرآباد جا سنڌي توڙي مھاجر ڇوڪرا ڇوڪريون شاندار ڊريسنگ ڪري اچن. ڪينٽين
تي ويھي نه سگھان، جو پيسا ڪونه. سنگت ساٿ سان گڏ ھلي نه سگھان جو بِل ڀرڻ لاءِ ڪجھ
ڪونه. رڳو ڪمتريون. رڳو محروميون</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مٿان وري شاگرد سياست جو تازو لڳل
روڳُ. سو به نظرياتي شاگرد سياست. ڪٿي اڪائونٽنگ ۽ آڊيٽنگ جا بور ڪندڙ موضوعِ بحث،
ڪٿي فلسفو، سياست، ادب، ٻولي، ثقافت، تھذيبَ وغيرھ جا سَحر انگيز ۽ دلچسپ ترين
بحثَ. سو به ڳالھائڻ جي فَنَ جي امام، سائين رسول بخش پليجي صاحب واتان. ڪمال
خوبصورتيءَ سان ڪيل، سندس ڳھر مثل شاندار علمي، فڪري ۽ سياسي ڪچھرين کي ٻڌڻ جا
موقعا. گڏوگڏ سائين</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جامي چانڊيو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">صاحب، محترم اياز
لطيف پليجي صاحب ۽ سائين</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حفيظ
ڪنڀر </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">صاحبَ
جا علمي ۽ فڪري ليڪچرَ. مانَ واري سائين سراج سيال ۽ پياري جاويد راڄپر جون علمي فڪري
۽ سياسي رهاڻيون. مٿان وري ايس ايس ٽيءَ جو دلڪش ۽ دلفريب سياسي، علمي ۽ فڪري ڪلچر.
اسٽڊي سرڪلس، ليڪچر پروگرامس، سيمينارس، تقريرون، شعر وشاعري، تنظيمي دورا. ساٿي
ساٿي چوڻ. ھڪٻئي جي فڪري تربيتَ</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اھم ترين ڳالھ، ڏکن ڀري جھانَ
کي بدلائي، سُکن ڀريو سَنسار قائم ڪرڻ جا دل کي گرمائيندڙ آدرشَ، خوابَ ۽ خيالَ.
پنھنجي علمَ، سمجھَ ۽ قابليتَ کي، پنھنجي وطن جي ڦٽل نصيبن سنوارڻ لاءِ ارپڻ جا
عَزَم. ھن صدين پراڻي انسان دشمن سماجَ کي ڊاھي، ان جي جاءِ تي طبقاتي اوچَ نيچَ ۽
قومي ڦرلٽ کان پاڪ ھڪ نئين سماجَ جي اَڏاوتَ جا حَسِين تَصورَ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۽ پوءِ جدوجھدون. ڪڏھن سکر کان ڪراچيءَ تائين
عوامي تحريڪَ جو لانگ مارچ ته ڪڏھن اينٽي گريٽر ٿل ڪينال ايڪشن ڪميٽيءَ پاران لاڙڪاڻي،
حيدرآباد ۽ ڪراچيءَ ۾ تمام وڏا جلسا. ڪڏھن جشنِ لطيف ته ڪڏھن ڀٽ شاھ ۾ قومي ڪانفرنسون.
ڪڏھن آل پارٽيز ڪانفرنسون ته ڪڏھن پارٽيءَ جا ساليانا ڪنوينشن. رُوحُ گرمائيندڙ
پليجي صاحبَ جون تقريرون. عوامي تحريڪ ۽ ايس ايس ٽيءَ جي ساٿين جي اکين ۾ نئين سنڌ
جي سپن سبب ھڪ عجيب جوتُ، جنھن کي ڏسندي ئي، نَس نَس ۾، خونَ بدران آدرش ڊوڙندا
محسوس ٿين. جوشَ، جذبا، جنونَ ۽ وَلوَلا. نعرا، نغما. گيتَ، رقص. سچ پچ ته ھن
سموري ڪلچرَ ۾ ايڏي ته جاذبيت ۽ ڪَشش ھئي، جو اُنَ آڏو ڪامرس جي پڙھائي نھايت ھيچ،
حقير، ڪمتر ۽ احقر ٿي لڳي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">توازن قائم نه ڪري سگھيس. ڇو جو
ڪڏھن منھنجو مزاجُ متوازن رھيو ئي ناھي. ڪا ڳالھ دماغَ ۾ ماپي پوي ته پوءِ نتيجن
کان بيپرواھ بڻجي، انتھا تائين ھليو وڃبو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نيٺ نتيجو؟ ڪامرس جي پڙھائيءَ
کان اَرواحُ ئي کَڄي ويو. ڪلاسز کان غير حاضري. ايتري قدر جو امتحانن کان پڻ
غيرحاضري. سَپلين مٿان سَپليون. دوستَ احبابَ جن سان گڏجي داخلا ورتيسين، سي سنڌ
يونيورسٽيءَ مان پاس آئوٽ. ھڪڙا قائد اعظم يونيورسٽي پھتا ته ٻيا وري جابس ۾ لڳا.
مان اُتي جو اُتي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مون کان سال سينيئر، منھنجو ڳوٺائي
پيارو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> خالد حسين لاکير</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پاس آئوٽ ڪري، سعودي
جاب لاءِ نڪري ويو. ٻن ٽن سالن بعد واپس وريو ته لَمس ۾ جاب ۾ لڳو. لڳ ڀڳ ڇھن ستن
سالن کانپوءِ ھڪ ڏينھن ھن جو موبائيل ۾ ميسيج آيو: ”لاڙڪ ڪٿي آھين؟“ شرمندگي گاڏڙ
ظرافت ڀرئي لھجي ۾ کيس لکيم ته ”توھان ته سنڌ يونيورسٽيءَ سان وفا ڪونه ڪئي ڇڏي
ھليا ويا. پر مان اڃان به ھتي آھيان. پڙھان ٿو پيو.“ لکيائين ته ”تنھنجي عمرِ جا ڪانءَ
به مري ويا. تون اڃان يونيورسٽي ۾ آھين</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>!“<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ڪي اين شاھ ۾، ھڪ ڏينھن ھوٽلَ
تي ڪچھري. نون دوستن سان تعارف ڪرائيندي ٻڌايم ته مان جاويد لاڙڪ. اي ايس آءِ
امتياز لاڙڪَ جو ڀاءُ. (ادا امتيازَ جو نالو ان ڪري کنيم ڇو جو ڪي اين شاھ ۾ ادا
مشھور ھو. سنڌ پبلڪ سروس ڪميشن جي پھرين بيچ ۾، شھرَ مان پھريون نوجوان ھو جنھن ڪميشن
ڪوائيليفائي ڪري، جاب ورتي ھئي، تنھنڪري، کيس سڄو شھر سڃاڻيندو ھو.) پاسي ۾ دوست
نظام جيسر ويٺو ھو. منھنجي ڪي اين شاھ واري سموري سنگتَ کي مون مٿان ڪاوڙ ھئي ته
مان سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ ڪجھ ڪري نه سگھيس. تنھن چيو ته ”اھو ته تنھنجو ڀاءُ آھي، جيڪو
اي ايس آءِ آھي. تون ڇاھين؟ تعارفَ ۾ اھو به ته ٻڌاءِ؟“ منھنجون ڪنڌُ به ھيٺ ته
اکيون به ھيٺ</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">نسيم نگر ۾، ڪرائي واري گھرَ ۾،
امان، ادا ممتاز، ادا امتياز ۽ مان. ڪنھن دوستَ ملڻ لاءِ چيو. مون وٽ کيس چانھ
پيارڻ لاءِ ھڪ روپيو به نه. ادا ممتازَ کان پنجاھ روپيا گھريم. اَدا ته پيسا ڏنا
پر اَمان شروع ٿي وئي. ”رڳو ڀائرن کي پَٽي، ڦُري، تباھ ڪري ڇڏيئي! توتي لَکھا
روپيا خرچ ڪيا اٿن! تو ڪيو ڇا؟ پليجي جي پٺيان لڳئين! پنھنجو خانو خَرابُ ڪيئي! ھاڻي
ڪجھ وڃي ڪماء! ڪيسيتائين ڀائرن کي پَٽيندين ڦُريندين!“ پَنجاھَ جي نوٽَ جا پنجاھ ٽڪرا
ڪري، گھران نڪري آيس. پٺيان اَمان جي تقريرَ جاري</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">مطلب ته رڳو طعنا، رڳو مھڻا، رڳو
ملامتون. رڳو ذلتون ۽ خواريون. ڪجھ نه ڪري سگھڻ جو شڪست ڀريو احساسُ غالب. سنگت الڳ
ڪاوڙيل ته گھر وارا الڳ. مٿان پارٽيءَ به ڪڍي ڇڏيو. چي نظم و ضبط جي ڀڃڪڙي! ھاڻي ته
ٻئي جھانَ ويا. سخت پريشاني. ڊپريشن. ذھني دٻاءُ. وري به ادا امتيازَ جون صلاحون.
نصيحتون. ”جيسين شادي نه ٿو ڪيان، تيسين مدد ڪندو رھندو مانءِ. شاديءَ کانپوءِ
ظاھر آھي ته پنھنجي ٻچن ٻارن جي ڪندس. تنھنجي نه. جيڪو ڪرڻو اٿئي، ڪر. سوچي وٺ.
مان توکي پيسا ڏيندس</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.“<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جيئن تيئن ڪري، ٻن سالن جي بي ڪام
(پاس)، ”فقط“ اَٺن سالن ۾ پوري ڪيم. سو به اَدا ممتازَ جي مھربانين سان. ھُنَ
پنھنجي دوستن معرفت، ڪامرس جي استادن کي سَپليون ڪڍڻ لاءِ مِنٿَ ميڙَ ڪئي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھاڻي بي ڪام پاس جي سيڪنڊ ڪلاس ڊگري
ھَٿَ ۾ ھئي. نيٺ ڇا ڪجي؟ سوچي سوچي نتيجو ڪڍيم ته پيشو تدريسَ وارو ڀلو آھي. ھڪ ته
عوامي تحريڪَ جي نظرياتي سياستَ ۾، ٿورو عرصو سرگرم رھڻ سبب، ڪتابن پڙھڻ جي ھيرِ
پئي. تقريرون ۽ ليڪچر ڪري، بحث مباحثا ڪري، ڳالھائڻ جو مڙئي ڪو موچارو فَنُ سکي
ورتو ھيم. ٻيو ته ھي پڻ خيالُ ھو ته تدريسَ بھاني ڪتابن ۽ تحقيقَ سان لَھ وچڙ به
رھندي ۽ پنھنجي وطن جي نوجوانن سان رابطو پڻ. شايد منھنجو تجربو، يا اَڀري سَڀري
سمجھ کين ڪم اچي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پر تدريسَ ڪھڙي شعبي ۾؟ پڇا ڳاڇا
بعد پاڪستان اسٽڊيز بھتر آپشن لڳو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۳</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع ۾، ايم اي پاڪستان
اسٽڊيز ۾ داخلا ورتم. ڇو جو موضوع پسند جو لڳم. هن ڀيري داخلا فارم مون ڀرايو. ادا
امتيازَ يا ڪنهن ٻئي نه. هن ڀيري اڪيڊمڪ پڙهائيءَ جي پسند جو فيصلو ذاتي هو. سبب؟
پليجي صاحبَ سان فڪري ويجھڙائپَ سبب، ھندستانَ جي ورھاڱي، جناح، گانڌي، اقبال ۽
سرسيدَ بابت خبرون چارون اڳي ئي ھيم. پاڪستان جي سياسي، اقتصادي، سفارتي ۽ دفاعي
تاريخَ بابت استادَ جون لکڻيون به نظرَ مان گذريون ھيون. استاد جي لکڻين توڙي ڪچھرين
۾، ڪتابن جا حوالا نوٽ ڪندو رھيس. ڳولي ڦولي، ڪتابَ خريد ڪندو پڙھندو به ھيس. تنھنڪري،
ان موضوعَ تي نسبتاَ موچارو بيڪ گرائونڊ به ھو. تنهنڪري هن موضوعَ جي چونڊَ ڪيم.
جلد ئي ھن موضوعَ سان دل لڳي وئي. نيٺ ھڪ ڏينھن اھڙو به آيو جو، پاڪستان اسٽڊي سينٽر
جي منھنجي مانَ واري محترم ۽ مرحوم استادَ، پنھنجي ڪنھن دوستَ سان تعارف ڪرائيندي
چيو ته ھي آھي ته منھنجو شاگردُ، پر مون کان وڌيڪَ پڙھيل آھي! ھي سندن اعليٰ ظرفي
ھئي. سندن عاجزي انڪساري هئي. مان ان لائق بلڪل به ناھيان. هتي ان ڳالهه ڪرڻ جو
مقصد مانَ واري استاد صاحبَ جي شخصي وَڏَپڻي جو اعتراف ڪرڻ به آهي ته ساڳئي وقت هي
پڻ ٻڌائڻ مقصود آهي ته ايم اي پاڪستان اسٽڊيز الحمدلله سٺي ٿي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع جي مارچ مھيني ۾،
ايم اي جو پاس سرٽيفڪيٽ ورتم ۽ ٽيچنگ جي جاب لاءِ درخواستون موڪلڻ شروع ڪيم. اول
آءِ بي آءِ ڪميونٽي ڪاليج دادوءَ ۾، ”پاڪستان اسٽڊيز جي ليڪچررشپ“ لاءِ اَپلائي ڪيم.
رِٽن ٽيسٽ پاس ڪيم. پر انٽرويو ۾ فيل. ان بس هڪ ناڪامي بعد، ھڪ ڏينھن ڪاوش اخبارَ
۾، اسٽار گرائمر سيڪنڊري اسڪول نوشھرو فيروز وارن پاران، پاڪستان اسٽڊيز ۾ ليڪچرر
جي پوزيشن اَنائونس ٿي. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھزارَ پگھارَ به لکيل ھئي. اَپلائي ڪيم. رِٽن ٽيسٽ
۽ انٽر ويو ٻئي پاس ڪيم. آفر آرڊر مليو. ان طرح تدريسي ڪيريئر شروع ٿيو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اڃان ٻه مھينا مَسَ گذريا ھئا ته
ھڪڙي ڏينھن اخبارَ ۾، ڪيڊٽ ڪاليج گھوٽڪيءَ ۾، پاڪستان اسٽڊيز جي ليڪچرر جي
انائونسمينٽ ڇپيل نظر آئي. اَپلائي ڪيم. شارٽ لسٽ ڪيائون. اول رِٽن پاس ڪيم. ان ئي
ڏينھن تي انٽر ڪلاس جي ڪيڊٽ جي ڪلاس روم ۾ وٺي ھليا. جتي پرنسپال ۽ سبجيڪٽ اسپيشلسٽ
پڻ ويٺل ھئا. چيائون مارڪر کڻو، ليڪچر شروع ڪيو. ٻٽي منٽَ ليڪچر ڏنم. سوالَ جوابَ ٿيا.
موڪلائي نوشھرو فيروز ھليو آيم. ڪجھ ڏينھن بعد ليٽر مليو ته پاس. آخري انٽرويو
لاءِ فلاڻي تاريخَ تي ڪاليج اچو. ويس. الحمدلله آخري انٽرويو به سٺو ٿيو. پاس. ۽
اھري طرح سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع جي سيپٽمبر مهيني کان، ڪيڊٽ ڪاليج گهوٽڪيءَ ۾ بطور ليڪچرر
ٽيچنگ شروع. نوشھري فيروز ۾ پگھار </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھزارَ ھئي. ھتي لڳ ڀڳ پنجاھ
ھزارَ ٿي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">اَٺَ مھينا گذارڻ بعد، ڪنھن
دوستَ جي معلومات بعد، ٽنڊو الھيار لڳ، راشد آباد جي نالي سان معروف ماڊل ٽائون ۾،
ايس ايس ٽي جي عرفِ عام سان مشھور اسڪول ۾، پاڪستان اسٽڊيز جي ليڪچرر لاءِ اپلائي ڪيم.
شارٽ لسٽ ڪيائون. جنھن ڏينھن ويس ته سڌو وٺي وڃي ڪلاسَ ۾ بيھاريائون. ٻه اسپيشلسٽ
ويٺا. چيائون ته ليڪچر ڏيو. ڏنم. سوال جواب ٿيا. اسپيشلسٽ پاس ڪيو. پڇاڙيءَ ۾
پرنسپال وٽ موڪليائون. مختصر انٽرويو بعد سليڪشن ٿي وئي. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۴</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھزارَ پگھارَ آڇيائين.
گڏوگڏ ھڪ لک جو ساليانو ميڊيڪل ۽ مفت ۾ رھائش پڻ. قبوليم. پر جوائننگ ۾ اڃان ڏيڍ
مھينو پيو ھو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان دوران، ساڳئي سال، يعني </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۶</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع ۾، مھراڻ يونيورسٽيءَ
جي شعبي بيسڪ سائنس اينڊ رليٽيڊ اسٽڊيز ۾، پاڪستان اسٽڊيز ۾ ڪانٽريڪٽ جي بنياد تي،
ليڪچرر جي سيٽ انائونس ٿي. راشدي صاحب وٽ، ڊين آفيس ۾، انٽرويو ٿيو. چيئرمين صاحب،
سائين پروفيسر انور سولنگي چيو ته اسان وٽ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھزار مَسَ ڏيندئي؟ ڪم ڪندين؟
چيم ته ھا. ڇو جو يونيورسٽيءَ ۾ پڙھائڻ جو شوق ھو. ٻيو ته پاسي ۾، سنڌ يونيورسٽيءَ
۾ منھنجي ھاڻي ايم فل به ھلي رھي ھئي. سوچيم ته ريسرچ به جلد ڪري وٺندس. پوءِ پي
ايڇ ڊيءَ لاءِ ٻاھر نڪرندس. تنھنڪري </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۴</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھزارَ مان ھيٺ لھي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھزارن تي راضي ٿي
ويس. پر سائين پروفيسر انور سولنگي صاحب جي مھرباني سان، </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> مان پگھارَ وڌائي، </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ھزارَ ڪيائون. مھراڻ
۾ وزيٽنگ فيڪلٽي طور جاب شروع ٿي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان دوران، شھيد بينظير ڀٽو
يونيورسٽي نوابشاھ ۾، پاڪستان اسٽڊيز جي ليڪچرر جي آسامي اَنائونس ٿي ۽ گڏوگڏ پي
ايڇ ڊيءَ لاءِ اسڪالرشپ به. يعني ھڪ تيرَ سان ٻه شڪار. پي ايڇ ڊي به ٿي وڃي ۽ جاب
به ملي وڃي. ٻيو ڇا کپي. اپلائي ڪيم. شارٽ لسٽ ٿيس. بورڊ ۾ اَپيئر ٿيم. الحمدلله
اتي به ڪم ٿي ويو. آڇَ ملي. قبوليم. پر پوءِ اڳيان ھلي چيائون ته کانئن غطي ٿي
وئي. ھنن سمجھيو ته منھنجي ايم اي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سالن جي تعليمي دورانئي جي
برابر ھوندي. پر کين بعد ۾ معلوم ٿيو ته منھنجي اڃان ايم فل باقي آھي. تنھنڪري، ڊائريڪٽ
پي ايڇ ڊيءَ جي آڇَ نه ٿا ڏئي سگھن</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان دوران، حال سارو لکڻ پڙھڻ جو
ڪم به جاري رھيو. سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۷</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع ۾، سنڌيڪا اڪيڊمي پاران، منھنجو ”آمريڪا جي
سامراجي تاريخَ“ تي لکيل ڪتابَ جو پھريون جلد شايع ٿيو. جڏهن ان جي هڪ ڪاپي سائين
محترم رسول بخش پليجي صاحبَ جي هٿن تائين پهتي ته پاڻ ايڏو ته خوش ٿيا جو هڪ ڏينهن
فون ڪري ڊي ٽين تي چانهه پيئي وڃڻ جو چيائون. جڏهن ڊي ٽين تي پهتس ته هن ناچيزَ جي
مانَ ۾ پاڻ سرپرائيز پارٽي رکيائون. ڪتابَ تي خود به ڳالهايائون ۽ ٻين ساٿين کان پڻ
ڳالهرايائون. مون لاءِ سچ پچ ته هي تمام وڏو انعام ۽ اڪرامُ هو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۸</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع ۾، استنبول شھرَ
۾، منعقده عالمي ڪانفرنس ۾، پيپر موڪليم. قبول ٿيو. رِٽرن ٽڪيٽ موڪليائون. ڪانفرنس
۾ شريڪ ٿيس. پيپر پڙھيم. منهنجي مهراڻ يونيورسٽيءَ جا بعض محترم استادَ حيرت مان پڇندا
هئا ته پاڪستان اسٽڊيز وارا به انٽرنيشنل ڪانفرنسن ۾ پيپر پڙهڻ ٻاهر ويندا آهن ڇا</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">خير... ان دوران سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۸</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع ۾ ئي، مھراڻ
يونيورسٽيءَ ۾، پاڪستان اسٽڊيز جي پَرمَننٽ پوزيشن لاءِ ايڊوائرٽائيزمينٽ ٿي.
اَپلائي ڪيم. رِٽن ٽيسٽ به پاس ڪيم ۽ پڇاڙيءَ ۾ بورڊ به ڪليئر ڪيم. اھڙي طرح </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> مارچ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۸</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع کان مھراڻ يونيورسٽيءَ
۾، بطور ليڪچرر ملازمت ڪرڻ شروع ڪيم. اسان جا اڳوڻا وائيس چانسلر، محترم پروفيسر ڊاڪٽر
اسلم عقيلي صاحب، ان بورڊَ بعد، ظريفانه اندازَ ۾، تعريفَ ڪندي چوندا ھئا ته مون
کي پھريون ڀيرو خبر پئي آھي ته پاڪستان اسٽڊيز جا استادَ به ڪو انگريزيءَ ۾ ڳالھائي
سگھن ٿا</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۹</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع ۾، استنبول مدينيت
يونيورسٽيءَ جي پروفيسر لطفي سونار صاحب ڏکڻ ايشيا ۾ تصوف تي ھڪ پيپر لکڻ لاءِ
چيو. جيڪو سندن چار جلدي رٿا ۾، ڏکڻ ايشيائي مسلم سماجَ بابت جلد ۾ ڇپجڻو ھو. پيپر
لکيم. الحمدلله قبول ٿيو. ۽ ترڪيءَ ۾ ڇپيو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ان عرصي دوران، ترڪيءَ ۾ ماسٽرس
پروگرامَ ۾ ابن ھلدون يونيورسٽيءَ ۾، اَپلائي ڪيم. ڪم ٿي ويو. فُلي فَنڊيڊ اسڪالرشپ
جي آڇَ ٿي. پر مانَ واري وائيس چانسلر سائين محمد اسلم عقيلي صاحب مون کي موڪل نه ڏني.
وٽن آفيس ۾ تڏهوڪي ميوٽا جي هڪ اهم عهديدارَ کي ساڻ ڪري ڳالهين لاء وٺي ويو هيس.
پر سائينءَ پوء به منع ڪري ڇڏي. ٻاهر نڪتاسين ته ان مانَ واري ميوٽا جي اڳواڻَ چيو
ته ”يار اسڪالرشپ ملڻ ڏاڍو ڏکيو ڪم آهي. اسان جي انجنيئرن کي به اسڪالرشپ ايڏو
آرام سان ناهي ملندي. توهان پاڪستان اسٽڊيز جا ٿي ڪري به هڪ انٽرنيشنل يونيورسٽيءَ
مان اسڪالرشپ وٺڻ ۾ ڪامياب ٿيا آهيو. توهان کي موڪل ملڻ گهرجي. مان سائينءَ سان
وري ڳالهائيندس.“ مون کين منع ڪئي. ۽ اهڙي طرح پاڪستان اسٽڊي سينٽر ۾، ھلندڙ ايم
فل کي جاري رکيم. سال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۱</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع ۾، نيٺ ايم فل به پوري ٿي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھاڻي ”تصوف جي تاريخَ ۽ ان ۾ به
خاص طور تي سنڌ ۾ تصوف جي تاريخَ“ منھنجو اڪيڊمڪ موضوع طور اڀريو. ڇو جو ھاڻي، ان
موضوعَ تي، مون وٽ، </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سنڌيءَ ۾ لکيل ڪتابَ، </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> ايم فل ٿيسز، </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> پيپر سو به انٽرنيشنل
پبليڪيشنس، منھنجي ڪريڊٽ ۾ ھئا. ساڳي ايريا کي اڳيان وڌائيندي، هڪ موضوعَ تي
تحقيقي رٿا لکي، پي ايڇ ڊيءَ لاءِ ھٿَ پير ھڻڻ شروع ڪيم. نيٺ ابن ھلدون يونيورسٽيءَ
۾، داخلا وٺڻ ۾ ڪامياب ويس ۽ ھاڻي استنبول جي ھن يونيورسٽيءَ ۾، پي ايڇ ڊي ڪري
رھيو آھيان</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">هتي هيل تائين سَوا مهيني اندر
جن ٻين پاڪستاني، افغاني، ترڪ آفريڪي توڙ عرب پي ايڇ ڊيءَ جي شاگردن سان ڪچهريون ٿيون
آهن. ان کي آڏو رکندي بلا مبالغه عرض رکان ٿو ته هن ناچيزَ کي لڳي ٿو ته هنن کان
الحمدلله هن فقيرَ جي پڙهائي وسعتَ توڙي گَهرائپَ ۾ ڪافي بهتر آهي. هي هنَ فقيرَ
سان بحثن ۾ ڪونه ٿا پڄي سگهن. البت هي پڻ حقيقت آهي ته منهنجون هيل تائين جون
ملاقاتون يونيورسٽيءَ جي لڳ ڀڳ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> سيڪڙو پي ايڇ ڊي اسٽوڊنٽ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">س</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">
سان مَسَ ٿيون هونديون. ضرور ٻيا ٺيڪ ٺاڪ پڙهيا لکيا هوندا. پر في الحال ته منهنجي
آسپاس جيڪي دوستَ آهن تن وٽ انڌن ۾ ڪاڻي مثل هن فقيرَ جي لَئي لڳي پئي آهي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ھتي پھچڻ بعد، مسلسل ڪوشش اٿم ته
جيڪر ڪنھن آمريڪي يونيورسٽيءَ ۾، پي ايڇ ڊيءَ ۾ داخلا ملي پوي ته واھ واھ! ڇو جو
آمريڪي يونيورسٽيءَ مان پي ايڇ ڊي بعد خود آمريڪا ۽ يورپ سميت دنيا جي ڪنھن به ڪنڊَ
۾ واقع يونيورسٽيءَ ۾ جاب وٺڻ ڪو مسئلو ڪونھي. ڪجھ آمريڪي پروفيسرس کي پروپوزل موڪليو
اٿم. ھاڻي ڏسجي ته ڇا ٿو ٿئي</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">پر جيڪڏھن آمريڪا ۾ ڪم نه به ٿئي
ٿو ته به ھن ابن ھلدون يونيورسٽيءَ مان پي ايڇ ڊي پڻ مون کي علمي ۽ فڪري طور گھڻو
گھڻو ڪم ايندي. خاص طور تي ھنن جي اسڪول آف لينگويجز مان فائدو وٺندي، جڏھن پاڪستان
واپس وريس ته انشاءَ الله نه رڳو منھنجي ترڪي ٻوليءَ تي دسترس ھوندي. پر ان سان گڏوگڏ
عربي ۽ فارسيءَ تي پڻ ھوندي. انھن ٻولين تي دسترس انشاءَ الله مون کي سنڌ جي
تاريخَ تي ڪم ڪرڻ ۾ گھڻو مدد ڏيندي. ڇو جو وچئين دورَ جي سنڌ جا ماخذ آھن ئي عربي
۽ فارسيءَ ۾. انھن ٻولين تي گرفت معنيٰ سنڌ جي تاريخَ جي اوريجنل سورسز تي سڌي
رسائي. اسان وٽ سنڌ ۾، تاريخَ جي شعبي ۾، عربي ۽ فارسيءَ جا ڄاڻو نه ھجڻ جي برابر
آھن. تنھنڪري، ان لڳ ڀڳ خالي اسپيس ۾، پنھنجي جاءِ، انشاءَ الله ٺاھبي. ۽ ڪم ڪبو</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">شال علمي ۽ فڪري سفرُ، خير و
عافيت سان مڪمل ڪري، تحقيقَ جون اعليٰ قابليتون گڏ ڪري، تحقيقَ جا جديد اصولَ ۽
اسلوبَ سکي، وطن واپس وَران ۽ اچي پنهنجي وطن، پنهنجي ماڻهن ۽ پنهنجي سماجَ جي ڪنهن
نه ڪنهن بهتر صورتَ ۾ ڪم اچي سگهان</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">جاويد اقبال لاڙڪ جي
فيسبڪ ٽائيم وال تان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;"> آڪٽوبر </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="AR-SA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt;">ع تي رکيل/ کنيل</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-65194649161043471602022-10-30T12:28:00.002+05:002022-10-30T12:28:38.021+05:00ڏکن پٺيان سک - پروفيسر مختيار سمون<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt;">ڏکن پٺيان سک<o:p></o:p></span></p><p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هڪ رهنما ڪتاب</span><span dir="LTR" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt;">پروفيسر مختيار سمون</span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmMPEm4Ziv8Vz00mdBuj6P2MpSiN3b5miMJ9168rntbbcxgZldDsYo-3MZkXY4yYmot0K8hMO7k9Ya86QQ-7dyPEIyS3Zm6m1vghFTa-MrzLyTmXT2nF7nCYG27KWDyWrhis7PIjY88ukKknoN9o8j8e3BlRl3-do8-ZUqUsPbvWJ7eSd1zhx33c61/s284/%DA%8F%DA%A9%D9%86%20%D9%BE%D9%BA%D9%8A%D8%A7%D9%86%20%D8%B3%DA%A9.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="191" data-original-width="284" height="191" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmMPEm4Ziv8Vz00mdBuj6P2MpSiN3b5miMJ9168rntbbcxgZldDsYo-3MZkXY4yYmot0K8hMO7k9Ya86QQ-7dyPEIyS3Zm6m1vghFTa-MrzLyTmXT2nF7nCYG27KWDyWrhis7PIjY88ukKknoN9o8j8e3BlRl3-do8-ZUqUsPbvWJ7eSd1zhx33c61/s1600/%DA%8F%DA%A9%D9%86%20%D9%BE%D9%BA%D9%8A%D8%A7%D9%86%20%D8%B3%DA%A9.jpg" width="284" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt;"><br /></span><p></p><p>
</p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نامور
ليکڪ ۽ ڪراچي يونيورسٽي جي پروفيسر، زيد پيرزادي جو سفر نامو ”ڏکن پٺيان سک“ پڙهي ڏاڍي
سٺي معلومات، لطف ۽ اتساهه حاصل ٿيو. حقيقت ۾ هي نه رڳو يورپ جي هڪ ملڪ آسٽريا ڏانهن
لاڀائتي سفر جو دلچسپ پوتاميل ۽ اتان جي سماجي ترقي, زندگي جي رونقن ۽ ٻين حيرت
انگيز حقيقتن جو مختصر پر جامع احوال آهي پر هي هڪ اهڙو رهنما ڪتاب آهي جنهن جي پڙهڻ
سان اندر ۾ هڪ شڪتي, منزل کي رسڻ جو پختو ارادو ۽ اعلي تعليم جي حصول لاء يورپ جي
هن خوبصورت ملڪ جي معياري يونيورسٽين ۾ پهچڻ جي خواهش به جنم وٺي ٿي. نه رڳو ايترو
ئي پر اعليٰ تعليم جي مقصد لاءِ اڳتي وڌڻ جي ارادي ۽ خواهش کي عملي شڪل ڏيڻ لاء ڏسو
پتو ۽ طور طريقو به هن ڪتاب مان ئي معلوم ٿئي ٿو. نوجوانن کي هي ڪتاب ته ضرور پڙهڻ
گهرجي ڇاڪاڻ ته هو پنهنجي زندگي جي هڪ اهڙي چؤ-واٽي تي پهتل آهن جتان ڪنهن به طرف
اڳتي قدم سندن ايندڙ وقت کي معنيٰ بخش به بڻائي سگهي ٿو ته کين ڪين جي ڪن ڏانهن به
وٺي وڃي سگهي ٿو. نوجوانن کي ان مرحلي ۽ صورتحال ۾ سٺي منزل ۽ سڌي دڳ جو ادراڪ
حاصل ڪرڻ لاءِ کين رهنما جي اشد ضرورت هجي ٿي. سندن اهڙا رهنما ٻين ڪردارن سان گڏ
سٺا ڪتاب به ٿي سگهن ٿا. هي ڪتاب نوجوانن لاءِ روشن مستقبل جي دڳن کي اجاگر ڪري
انهن تي هلڻ جو اتساهه بخشي ٿو ۽ کين اهڙا آزمايل اصول ٻڌائي ٿو ته جيئن سندن منزل
تي رسائي يقيني بڻجي سگهي.</span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حقيقت
۾ سفرنامو ڪنهن به سفر دوران ليکڪ جي پنهنجن تجربن ۽ مشاهدن جو دستاويز هوندو آهي
پر اهو پڙهندڙن لاءِ پڻ ڪيترن ئي اڻڏٺن منظرن ۽ اسرارن کي سندن تصور جي اکين اڳيان
آڻي بيهاريندو آهي ۽ هو ان مان حض حاصل ڪندا رهندا آهن. هن ڪتاب ۾ ليکڪ پنهنجي ڏکن
کي پنهنجي وجود سان ويڙهي سکن جي ساعتن جا خواب ڏسڻ ۽ انهن کي ساڀيان ڏيڻ لاءِ
پنهنجي جدوجهد جو احوال قلمبند ڪيو آهي، پر اهو احوال تمام گهڻو معلوماتي ۽
اتساهيندڙ آهي جنهن کي پڙهي اهڙين ئي حالتن ۾ جيئندڙ نوجوان حالتن جي وهڪري ۾ وهي
وڃڻ بجاءِ پنهنجي مرضيءَ جو نيتجو ۽ منزل حاصل ڪرڻ لاءِ جوش ۽ جذبو به حاصل ڪري وٺندا
ته پرڏيهه جي هڪ خوبصورت ملڪ جي حسناڪين جا حال احوال پڙهي انهن مان لطف اندوز به ٿيندا.</span><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زيد
صاحب جو هي بامقصد سفر يورپي ملڪ آسٽريا ڏانهن هيو جتان جي هڪ معياري يونيورسٽي
مان هو پي ايڇ ڊي حاصل ڪري وطن وريو آهي. پي ايڇ ڊي جي پڙهاڻي ۽ تحقيق ڪاڻ آسٽريا
اسهڻ لاءِ هن کي اتساهه ڪٿان مليو، اسڪالرشپ ڪيئن حاصل ڪئي، ويزا ڪيئن لڳرائي، اتي
پهچڻ کان پوءِ کيس ڪهڙيون مشڪلاتون ۽ موقعا ميسر ٿيا، ملڪ ۽ ماڻهو ڪئين هيا، اتان
جا قانون، ڪلچر ۽ ريتون رسمون ڪئين ۽ ڪهڙيون هيون، اتي رهندڙ سنڌي سنگت جي قربت جا
قصا، ڳوٺ ۾ ڇڏي آيل بابا، امڙ ۽ ٻئي سموري ڪٽنب ۽ ڪهول جي اڪير ۽ آخرڪار مقصد ۾ ڪامياب
ٿيڻ کان پوءِ واطن واپسي جي هر روز وڌندڙ تانگهه جو بهترين پيرائي ۽ خوبصورت نثر ۾
اظهار هن ڪتاب کي تمام گهڻو معلوماتي ۽ دلچسپ بڻائي ٿو. هن قسم جو ڪتاب لکي سنڌي
ادب جي ذخيري ۾ سود مند اضافو ڪرڻ تي مان ڀاءُ زيد پيرزادي کي مبارڪون چوان ٿو.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي عوامي
سنڌ لاڙڪاڻو ۾ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مارچ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-58032982299327482622022-08-12T17:09:00.003+05:002022-08-12T17:11:23.017+05:00آذربائيجان جو سفرنامو - مرتضيٰ سيال<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">آذربائيجان جو سفرنامو</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;">مرتضيٰ سيال </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGgfBxUsbmki1yUsuSQykVAYlhg78yJPBfMSGuYyQ1CF3xrk5PSAal3_hRuC3cE5SSXSD4j7qEqrlB7vDM3KuVZ7IkCYmj_PppSrG_Sb6j0w5ka7uv0I4iJgHeqef8T_7MHQ-ZzAjVYcsm-gpED8Ll1P22ordLxB6o8re_dt0glxRR5GyAB8NAdc2Y/s2048/%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%D9%8A%D9%B0%20%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%84.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGgfBxUsbmki1yUsuSQykVAYlhg78yJPBfMSGuYyQ1CF3xrk5PSAal3_hRuC3cE5SSXSD4j7qEqrlB7vDM3KuVZ7IkCYmj_PppSrG_Sb6j0w5ka7uv0I4iJgHeqef8T_7MHQ-ZzAjVYcsm-gpED8Ll1P22ordLxB6o8re_dt0glxRR5GyAB8NAdc2Y/s320/%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%D9%8A%D9%B0%20%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%84.jpg" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو، جتي زندگي
پنهنجي سمورن رنگن سان روان دوان آهي...</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي جڏهن پياري دوست جامي چانڊيي فون ڪري چيو ته “تون سدائين چوندو
آهين ته گڏ ڪو ٽوئر ڪيون سو پروگرام ٺاهيو آهي ته پاڻ چار ڄڻا ڊاڪٽر علم الدين
انصاري، فياض لطيف، تون ۽ آئون باڪو آذربائيجان هلون، هڪ دوست ڏاڍو سٺو ٽوئر پئڪيج
موڪليو آهي، بس تاريخ طئي ڪري ٻڌايان ٿو پوءِ تياري ڪيو” مون فورن حامي ڀري ۽ باڪو
جي باري ۾ سوچڻ لڳس.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جي تعريف ته ڪافي
ڀيرا ٻڌي هئي ۽ خواهش به هئي ته باڪو جو ٽوئر ڪجي پر ھم خيال دوست گڏ هجن ته گڏجي
گهمجي، باقي اڪيلو وڃڻ لاءِ ته ڪڏهن به نه سوچيو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي ڏينهن پاسپورٽ
جي اسڪين ڪاپي جامي کي موڪلي ڏنم ٻن ڏينهن ۾ ويزا به اچي وئي ۽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي نڪرڻ جو پروگرام به ٺهي ويو، هوڏانهن
مون ۽ فياض لطيف اين او سي ۽ ايڪس پاڪستان موڪل لاءِ پڻ اپلاءِ ڪري ڇڏيو. ٻئي ڏينهن
اهو ڪم به ٿي ويو پر ڊاڪٽر علم الدين انصاري جي اين او سي ملڻ ۾ مسئلو ٿي رهيو هيو
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تائين ڊاڪٽر انصاري جي اين او سي نه آئي ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل بجائي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي نڪرڻ جو پروگرام طئي ڪري ٽڪيٽون ڪنفرم
ڪرايوسين. انهي دوران اسحاق سميجي جو به هن ٽوئر ۾ شامل ٿيڻ جو پروگرام ٺهي ويو.
اسحاق هڪ ڀيرو اڳ به باڪو جو ٽوئر ڪري چڪو آهي پر دوستن جي هن گروپ جي ڪري کيس
اتساھ ٿيو ته ٻيهر باڪو لاءِ تيار ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي رات جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي فلائيٽ جو ٽائيم هئو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي رات جو ڏهين وڳي اسحاق ۽ آئون اڳئي
تيار ويٺا هئاسين ۽ پروگرام مطابق جيئن حيدرآباد واري سنگت ڄامشوري پهتي ته ڪراچي
ايئرپورٽ لاءِ نڪري پياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گاڏي ۾ ويهڻ سان ئي
چرچن ۽ ٽھڪن جو چهچٽو شروع ٿي ويو، رستي ۾ چانهه پيئندي اسحاق ٻاچڪن وارو اهڙو
لطيفو ٻڌايو جنهن کي باڪوءَ تائين ياد ڪري کلندا رهياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪراچي ايئرپورٽ تي
بورڊنگ پاس وٺڻ ۽ ٻي ضروري ڪارروائي کانپوءِ پوءِ لائونج ۾ پهچي فريش ٿياسين ته
بورڊنگ پراسس شروع ٿي ويو. جهاز ٻن ڪلاڪن ۾ دبئي ايئرپورٽ تي پهچايو. دبئي ايئرپورٽ
تي اسان کي ڇھه ڪلاڪ گذارڻا هئا. هونئن ته اُهي ڇھه ڪلاڪ سخت بوريت وارا هجن ها پر
دوستن جي گڏ هجڻ سان بوريت جو احساس به نه ٿيو، البته ننڊ نه ڪرڻ جي ڪري ٿڪاوٽ جو
شديد احساس ٿي رهيو هو. ڪجهه وقت ته ايئرپورٽ تي موجود ننڍڙي شهر ٽرمينل ۾ چڪر ڏيندا
رهياسين پر پوءِ هڪ ريسٽورنٽ تي ويهي چانهه ۽ فرائيز آرڊر ڪيوسين، سوچيوسين ته
چانهه سان ٿڪاوٽ جو احساس گهٽبو پر واهيات ۽ بي سواد بليڪ ٽي سخت مايوس ڪيو، مٿان
جڏهن وري اهڙي چانهه ۽ فرائيز جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊالر بل ڀري ويتر موڊ خراب ٿي ويو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">دبئي ايئرپورٽ تي
نوجوان جمشيد ڏهر جوائن ڪيو، جمشيد ۽ جنيد لاڙڪاڻي سان تعلق رکندڙ ٻه ڀائر آهن جيڪي
ٽوئر آرگنائيز ڪرڻ جو ڪم ڪندا آهن ۽ هنن ئي اسان جو هي ٽوئر آرگنائيز ڪيو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي جهاز دبئي مان اڏاميو جنهن اڍائي ڪلاڪن کان پوءِ اسان کي باڪو جي حيدر
علوي انٽرنيشنل ايئرپورٽ تي پهچايو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ايئرپورٽ تي ضروري
روٽين ڪارروائي کان واندا ٿي ٻاهر نڪتاسين هڪدم ٿڌ جو احساس ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جامي ورائي ورائي
اها تاڪيد ڪئي هئي ته باڪو ۾ ٿڌ کان بچڻ جو انتظام ڪري نڪرجو، واقعي هتي ڏاڍي ٿڌ
هئي، ڏينهن جا اڍائي ٿيا هئا پر ڪوٽ پائڻ کان پوءِ به ٿڌ لڳي رهي هئي. ايئرپورٽ تي
ٽوئر آرگنائيزر پاران بوڪ ڪيل مرسڊيز سيون سيٽر ٽئڪسي اڳئي موجود هئي، اسان پنهنجا
بيگ گاڏي ۾ رکي هوٽل ڏانهن روانا ٿياسين. گاڏي مان باڪو جو نظارو ڪندي ٿوري دير ۾
هوٽل ڪانٽينينٽل پهتاسين، جتي اسان جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪمرا اڳواٽ بوڪ ٿيل هئا. مون ۽ فياض لطيف هڪ
ڪمري تي ديرو ڄمايو، ٻئي ڪمري ۾ ڊاڪٽر علم انصاري ۽ اسحاق سميجي پنهنجو جوڙ ٺاهيو
۽ ٽئين ڪمري ۾ جامي ۽ جمشيد پنهنجو لڏو لاٿو. ٿڪ هئڻ ڪري ڪجهه دير آرام ڪرڻ جو
پروگرام ٺاهي پنهنجي پنهنجي ڪمري ۾ پهچي ليٽي پياسين ته فورن اک لڳي وئي. جاڳ ان
وقت ٿي جڏهن جمشيد اچي ناڪ ڪيو. تيار ٿي ساڍي ڇهين وڳي ساڳي ٽئڪسي ۾ سينٽر سٽي
يعني نظامي اسٽريٽ ڏانهن رخ رکيوسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۲۰۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ جڏهن آئون ٻن هفتن لاءِ ٿائيلينڊ ويو هوس ته مونکي اتان جي شهرن توڙي ٻهراڙيءَ
۾ زمين جو هڪ ٽڪرو به اهڙو نظر نه آيو هئو جنهن لاءِ محسوس ڪري سگهجي ته اهو
انتظامي بي ڌياني جو شڪار هُجي. باڪو ۾ به ساڳي صورتحال نظر آئي، هر طرف صفائي سٿرائي،
خوبصورت ماحول، چپي چپي تي حسين باغيچا، پاڻ ڏانهن ڌيان ڇڪائيندڙ ڦوهارا، خوبصورت
لائيٽنگ سان جرڪندڙ بلڊنگون آذربائيجاني معاشري جي مھذب هئڻ جي شاهدي<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ڏئي رهيون هيون. ڪجهه ڪلاڪن جي سفر کان پوءِ
منظر، ماحول توڙي زندگيءَ جي رنگن جي تبديلي ڏسي ائين لڳو ڄڻ اسين ڪنهن ديومالائي
قصن جهڙي ڪنهن دنيا ۾ پهچي ويا آهيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذر جو مطلب باهه
آهي. ان ڪري آذربائيجان کي لينڊ آف فائر يعني باهه جي سرزمين به چيو ويندو آهي. هي
ملڪ لڳ ڀڳ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن تائين سوويت يونين جو حصو رهيو آهي ۽ هن جو نالو هڪ قديم ترڪش قبيلي
جي نالي تي رکيو ويو آهي، هزارين سال اڳ هتان جا ماڻهو باهه جي پوڄا ڪندا هئا. اسلامي
دنيا ۾ آذربائيجان پهريون جمهوري ملڪ بڻيو هو، هتان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۹۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو آبادي مسلم آهي جن مان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو آبادي شيعا مسلڪ تان تعلق رکي ٿي جڏهن
ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو سني آهن. هي اسلامي ملڪ آهي پر هتي مذهبي متڀيد يا فرقيواريت جو ذرو
برابر احساس به ناهي. سمورو ملڪ ۽ معاشرو سيڪيولرازم جو حامي، هر قسم جي شخصي
آزادي ۾ يقين رکندڙ ۽ هرطرح جي تعصب کان پاڪ محسوس ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي هن ٽوئر
گروپ ۾ سڀئي سٺا دوست آهيون، جامي چانڊيو، فياض لطيف ۽ اسحاق سميجو سنڌي ٻوليءَ جا
ناليوارا ليکڪ آهن ۽ منهنجو به لکڻ پڙهڻ سان تعلق آهي جڏهن ته ڊاڪٽر علم الدين
انصاري به آڪاش انصاري ۽ جامي جي گهڻو ويجهو رهڻ ڪري باذوق ادب دوست آهي وڏي ڳالهه
ته سڀئي دوست هم خيال آهيون ان ڪري به هن گڏيل ٽوئر جو ڀرپور ۽ يادگار هئڻ يقيني
آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جيئن جيئن شام لڙي
رهي هئي ۽ رات پنهنجا پر پکيڙڻ شروع ڪيا ته روڊن رستن ۽ بلڊنگن کي خوبصورت لائيٽس
پنهنجي گهيري ۾ آڻي ڇڏيو هو جنهن ڪري ماحول وڌيڪ خوبصورت ۽ رنگين ٿي ويو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي قافلي ٽئڪسي
مان لهي سڀ کان پهريان نظامي گنجوي جي ديو قامت مجسمي کي سلام ڪري، ساڻس تصويرون ڪڍرائڻ
کان پوءِ نظامي اسٽريٽ جو رخ ڪيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نظامي گنجوي ٻارهين
صدي جو فارسي زبان جو جڳ مشهور شاعر ٿي گذريو آهي، جيڪو آذربائيجان جي هڪ ڳوٺ گنجا
۾ پئدا ٿيو. سندس پورو نالو جمال الدين ابو محمد الياس ابن يوسف هئو. نظامي کي
فارسي جو سڀ کان وڏو رومانوي شاعر سمجهيو وڃي ٿو، اسان وٽ سنڌ جي قومي شاعر طور
شاھ عبداللطيف ڀٽائي جو جيترو احترام آهي آذربائيجان ۾ اوترو احترام نظامي گنجوي
جو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هونئن به هي ملڪ
پنهنجن اديبن، شاعرن، فنڪارن، عالمن توڙي فن، تاريخ ۽ ثقافت سان لڳاءُ ۽ عشق ۾
پنهنجو مٽ پاڻ آهي. هتان جي ماڻهن جو پنهنجن اديبن سان پيار ڏسي دل ۾ خيال آيو ته
هتان جا اديب ۽ شاعر ڪيترا نه خوشنصيب آهن جو هنن کي رڳو هتان جي عوام جو پيار ئي
نه ٿو ملي پر رياست پاران به تمام گهڻو مان ملي ٿو. بيشڪ اهڙي معاشري کي ئي مھذب
انساني معاشرو چئي سگهجي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو شهر جي دل
يعني نظامي اسٽريٽ جي پسار ڪندي حسين شام ۽ ان جي خوبصورت رنگن کي ڏسندي سنگت کي جڏهن
بک جو احساس ٿيو ته اسحاق اسان کي ويجهو ئي هڪ انڊين هوٽل نمستي تي وٺي هليو، هن
هوٽل جي هڪ پاڪستاني پارٽنر سليم خان سان اسحاق جي پوئين ٽوئر ۾ ملاقات ۽ دوستي ٿي
هئي، جيتوڻيڪ هاڻي هو پاڪستان ۾ آهي پر سليم جي پراڻي ساٿي هوٽل جي موجوده مالڪ
جلال اسان کي تمام گهڻي عزت ڏني ۽ اسان جي لاءِ زبردست ڊنر تيار ڪرايائين. اسين ڪافي
دير هوٽل تي ڪچهري ڪندا رهياسين ۽ گهر جهڙي ماني جو مزو وٺي جلال کان موڪلائي هوٽل
پهتاسين. هوٽل تي پهچڻ کان اڳ ئي سنگت کي گاڏي ۾ ننڊ کنيو پئي وئي، هوٽل تي پهچي ڪجهه
دوستن پنهنجن ڪمرن رخ ڪيو پر مون، جامي، فياض ۽ ڊاڪٽر علم ڪجهه دير محفل ڄمائي پر ٿڪاوٽ
گهڻي هئڻ ڪري جلد سمهي پياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>**********</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو ۾ ٻئي ڏينهن
صبح جو جيئن ئي جاڳ ٿي ته تيار ٿي ناشتي لاءِ هوٽل جي ڊائننگ ھال ۾ گڏ ٿياسين،
اسحاق سميجو اسان کان اڳ ئي ناشتي جي ٽيبل تي براجمان هيو، ان ٻڌايو ته هن هتان جي
روايتي ناشتي بجائي آمليٽ تيار ڪرايو ۽ کير جو گلاس وٺڻ ۾ به ڪامياب ٿي ويو پر ان
لاءِ کيس هوٽل وارن کي سمجهائڻ لاءِ وڏي جفاڪشي ڪرڻي پئي. اسحاق جي تجربي ۽ اڳواٽ ڪيل
محنت مان اسان کي اهو فائدو ٿيو جو هوٽل وارن کي رڳو اشارو ڪرڻ جي دير هئي، کير ته
نه مليو پر آمليٽ ملڻ ۾ دير نه لڳي. هتي انگريزي ڳالهائڻ ۽ سمجهڻ واري مخلوق گهٽ
هئي پر هنن کي انگريزي نه اچڻ تي ڪو ڪامپليڪس يا پرواهه به نه هئي، ڏاڍي آرام سان
چئي پيا ڇڏين ‘نو انگلش'’</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ناشتو ختم ئي نه ڪيو
هئوسين ته ٽئڪسي ڊرائيور آرزو ڊائننگ ھال ۾ اچي پنهنجو ديدار ڪرايو ۽ اهو احساس ڏيارڻ
جي ڪوشش ڪيائين ته آئون ڪافي دير کان اوهان جي انتظار ۾ ويٺو آهيان. ڊرائيور کي
اسان جيڪو ٽائيم ڏيون پيا ان کان اڳ پهچي پئي ويو ۽ اسان پاران ليٽ ٿيڻ تي شڪل خراب
ڪري پنهنجي گهڙي ڏانهن اشارو پئي ڪيائين. آرزو جي شڪل ته امريش پوري سان ڪا گهڻي
نه پئي ملي پر سندس انداز کي ڏسندي سنگت ان جو نالو امريش پوري رکي ڇڏيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ اولڊ ڏسڻ ۽ شام
نظامي اسٽريٽ ۾ گذارڻ جو پلان هيو، آرزو اسان کي شهر جا مختلف روڊن تان گهمائيندو
اچي اولڊ باڪو لاٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اولڊ باڪو يعني پراڻو
شهر باڪو جو قديم ۽ تاريخي مرڪز آهي، جيڪو قلعي جي اندر آهي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ هن پراڻي شهر جي آبادي لڳ ڀڳ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> هزار هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊسمبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ يونيسڪو پاران اولڊ باڪو جي شيروان شاهه
محل ۽ ميڊن ٽاور کي عالمي تاريخي ۽ ثقافتي ورثو قرار ڏنو ويو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو قافلو گاڏي
مان لهي جيئن ئي پراڻي شهر ۾ داخل ٿيو، ان ئي وقت هڪ ڪوسٽر مان اسڪول جا ٻارڙا
پنهنجن ٽن ليڊي ٽيچرس ۽ هڪ ليڊي فوٽوگرافر سان گڏ لهندي نظر آيا، اسڪولي ڊريس ۾
خوبصورت ٻارڙا ۽ سندن تمام گهڻو خيال رکندڙ ٽيچرس جو انداز ڏسڻ وٽان هيو. اسان مان
هڪ دوست انهن ٻارڙن سان گڏ تصويرون ڪڍرائڻ جي ڪوشش ڪئي پر ٽيچر معذرت ڪري تصوير ڪڍرائڻ
کان ڏاڍي مھذب انداز ۾ منع ڪيو. شهر جي وزٽ کان اڳ ٽيچر ٻارڙن کي لائين ۾ بيهاري
بريفنگ ڏئي رهي هئي، ٻارڙن سان ٽيچرس جي رويي ۽ خيال رکڻ واري متاثر ڪندڙ انداز کي
ڏسي اسحاق چيو “هي ٽيچر ته ٻارن جو ايترو خيال رکن پيون جيترو شايد انهن جون
مائرون به نه رکنديون هجن”.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پراڻي شهر جي مهڙ وٽ
ميڊن ٽاور جي هيٺان شهر جو ميٽل سان ٺهيل لي آئوٽ ڏاڍي خوبصورت انداز ۾ رکيو ويو
هئو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">تاريخي جايون، پٿر
جي بلاڪن سان ٺهيل رستا، گهٽيون ۽ شهر جو مجموعي اسٽرڪچر پنهنجي عظمت جو داستان
بيان ڪندي نظر اچي رهيو هو، ائين پئي لڳو ڄڻ اسين ڪنهن ديومالائي شهر ۾ اچي ويا
آهيون. پراڻي شهر ۾ جديد شهر واريون سڀئي سهولتون موجود هيون، هنن پنهنجي تاريخي
ماڳن ۽ ورثي کي جنهن نموني محفوظ ڪيو آهي ۽ جنهن انداز ۾ ان جي سار سنڀال جو انتظام
ڪيو آهي ان تي اسان سڀئي سندن عظمت کي سلام پيش ڪندا رهياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هڪ عاليشان ريسٽورنٽ
جي خوبصورت گيٽ ٻاهران سگري تي هڪ شاهي ڪٽلي رکيل نظر آئي جنهن مان دونهون نڪري
رهيو هو، اسحاق هڪدم اتي رکيل ڪرسي کي ڪٽلي جي ويجهو رکي ان تي ويهندي فرمائش ڪئي
ته سندن فوٽو ڪڍان. مون ريسٽورنٽ جو شاهي دروازو کولي اندر جي ماحول تي نظر وڌي، ڪمال
جو خوبصورت سيٽ اپ نظر آيو، سڀني دوستن کي اهو ماحول ڏسڻ لاءِ سڏ ڪيم ته جامي ان
خوبصورت ماحول ۾ چانهه پيئڻ جو اعلان ڪيو جنهن تي سموري سنگت لبيڪ چئي اڳتي وڌي،
هوٽل وارن ڏاڍي زبردست انداز ۾ اسان جو آڌر ڀاءُ ڪيو. هوٽل جي اٽينڊنٽ جي ڊريسنگ
ايتري زبردست ۽ فارمل هئي جيتري اسان وٽ ڪنهن وڏي بيوروڪريٽ يا ڪنهن منسٽر جي ٿي
سگهي ٿي، ٿوري دير ۾ اسان جي سامهون وڏي اھتمام سان هتان جي مشهور سوغات پڪلائو ۽
ترڪش بليڪ ٽي پيش ڪئي وئي، اسان ڪافي دير تائين چانهه سان گڏ اتان جي ماحول ۽ هوٽل
وارن جي خوبصورت انداز کي انجواءِ ڪندا ۽ تصويرون ڪڍرائيندا رهياسين. پوءِ وري پراڻي
شهر جي سحر انگيز خوبصورتين کي پسڻ لاءِ نڪري پياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پراڻي شهر جو نقشو
الاهي پراڻو ۽ اوائلي هئڻ جي باوجود اهڙو خوبصورت ۽ ڪلاسيڪل هيو جو سنگت چواڻي
سپنن جو شهر پئي لڳو. اسان جو قافلو مختلف جاين تي خوبصورتيءَ سان سجايل اينٽيڪ،
ثقافتي شين ۽ سوينيئرس جي ننڍڙن ننڍڙن دوڪانن تي شين کي ڏسندي ۽ تصويرون ڪڍرائيندي
اڳتي وڌي رهيو هئو. هلندي هلندي غار نما هڪ دوڪان ۾ داخل ٿياسين، اهو هڪ وائين شاپ
هيو سنگت خاص ڪري ڊاڪٽر علم ڏاڍو متاثر ٿيو، بوتلن کي اهڙي انداز سان سجائي رکيو
ويو هيو جو نه پيئڻ وارو به متاثر ٿيڻ کان رهي نه سگهي. هتان جي ماڻهن کي شين کي
سجائڻ، سنوارڻ ۽ پيش ڪرڻ جي وڏي مهارت حاصل آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اولڊ باڪو جي سحر
انگيز نظارن مان نڪري پنڌ ئي پنڌ سمنڊ تي پهتاسين ته شام ٿي چُڪي هئي. رستي ۾
عاليشان پارڪ ۽<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>خوبصورت ڦوهارا به پاڻ ڏانهن
ڇڪي ڪجهه گهڙيون اتي ويهڻ لاءِ مجبور ڪري رهيا هئا. هتي ٿوري ٿوري پنڌ تي زبردست
مجسما، خوبصورت پارڪ، سهڻن ۽ رنگ برنگي گلن جا باغيچا، ڦوهارا ۽ ويهڻ لاءِ بينچون
اهڙي ته سهڻي انداز ۾ رکيل هيون جو ماڻهو نه چاهيندي به ڪجهه گهڙيون ان ماحول ۾
گذارڻ تي مجبور ٿيو وڃي. شهر جي هر چوراهي، چوڪ توڙي ڪارنر کي اهڙي ته آرٽسٽڪ
انداز ۾ سجايو ويو هئو جو اتان لنگهندي ماڻهوءَ جو روح خوش ٿي ٿي ويو. ٽرئفڪ جي رش
وارن چوراهن توڙي روڊن جي هيٺان ماڻهن جي اچ وڃ لاءِ انڊر پاس ٺهيل هئا ۽ انهن ڏاڪڻين
سان گڏوگڏ برقي ڏاڪڻيون به لڳل هيون. واقعي هتان جا ماڻهو زندگيءَ جي هر رنگ کي ڀرپور
انداز ۾ ماڻڻ جو هنر ڄاڻن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سمنڊ ڪناري واڪ ڪندي
۽ ڪنن ۾ سرد هوا جا سرٻاٽ ٻُڌندي ڪافي وقت گذاريوسين. سمنڊ سان گڏ واڪ ڪرڻ لاءِ
تمام وڏو پاٿ، ان سان گڏ وڏو باغيچو ۽ ان ۾ موجود طرحين طرحين جا خوبصورت گل ائين
نظر اچي رهيا هئا ڄڻ ڪنهن آرٽسٽ پينٽنگ ٺاهي زمين تي رکي هجي. ويجهو ئي مني وينس هئي
جتي ٻيڙين ۾ سير ڪرايو پئي ويو، اسين ٽڪيٽون وٺي ٻيڙين ڏانهن وڌياسين، اسين ڇهه
ميمبر هياسين ان ڪري ٻن ٻيڙين ۾ ويٺاسين، هڪ ٻيڙي ۾ آئون، فياض لطيف ۽ ڊاڪٽر علم
انصاري ٻي ٻيڙي ۾ جامي چانڊيو، اسحاق سميجو ۽ جمشيد ڏهر ويٺا. مني وينس ۾ چوڌاري
پاڻي ۽ وچ تي خوبصورت اسٽرڪچر واريون ريسٽورنٽ ٺهيل هيون جتي ويٺل خوبصورت مخلوق
ماحول کي وڌيڪ حسين بڻائي رهي هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سمنڊ ڪناري واڪ ڪندي
هڪ خوبصورت ۽ منفرد قسم جي ننڍڙي گاڏي اسان جي پاسي کان گذري جنهن اڳيان ڊرائيور
گاڏي هلائي رهيو هئو ۽ پويان هڪ شخص ويٺو هئو، گاڏي جي پويان “ڊائريڪٽر” لکيل هئو،
جنهن کي ڏسي فياض لطيف چيو، سنڌالاجي جي ڊائريڪٽر وٽ به اهڙي گاڏي هئڻ گهرجي، مون
چيو ها بلڪل اها زبردست گاڏي آهي. اسحاق جيئن ته اهڙو ڪوبه موقعو نه ڇڏيندو آهي ان
فورن پنهنجي مخصوص شرارتي انداز ۾ چيو ته، ها اسين يونيورسٽي انتظاميا کي گذارش ڪنداسين
ته اهڙي نه ته هڪ چنگچي وٺي ان ۾ ڪجهه الٽريشن ڪري ڊائريڪٽر لاءِ گاڏي تيار ڪرائي ڏين.
ڪافي دير ان ڳالهه تي کلندا رهياسين. يقينن اها ننڍڙي گاڏي سمنڊ ڪناري ٿيل انتظامن
تي نظر رکڻ لاءِ مقرر ٿيل ڊائريڪٽر لاءِ هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سج لهي چُڪو هئو ۽
سمنڊ ڪنارو لائيٽس آن ٿيڻ کان پوءِ وڌيڪ خوبصورت نظارو پيش ڪري رهيو هو، سامهون
نظر ايندڙ باڪو جي خاص نشاني فليمنگ ٽاور جون لائيٽون پڻ آن ٿي چڪيون هيون، دوستن
انهن خوبصورت نظارن کي ڪئميرا جي اک سان محفوظ ڪرڻ کان پوءِ سامهون ئي هڪ شاپنگ
مال جو رخ ڪيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شاپنگ مال جو چڪر هڻي نظامي اسٽريٽ جو رخ ڪيوسين،
پنڌ پنڌ اچي نظامي اسٽريٽ پهتاسين، جتي زندگي پنهنجي سڀني رنگن سان روان دوان هئي.
اسحاق چواڻي هتان جون ھوٽلون، گهر، دوڪان، باغيچا ڪنهن آرٽ گئلري کان گهٽ نه هيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جامي چيو ته
آذربائيجان وڏي عرصي تائين روس جو حصو رهيو شايد تنهنڪري ئي هتان جو نظام ۽ انفرا
اسٽرڪچر بهترين آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نظامي اسٽريٽ پهچي
مني ايڪسچينج مان ڊالرس کي آذري منت ۾ تبديل ڪرائي انڊين هوٽل تي اچي ڊراٻو ڪيوسين</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊنر ڪري گهمندا ڦرندا
اچي هوٽل پهتاسين، ڪجهه دوست وري باڪو جا ڊاڪو ڏسڻ لاءِ نڪري پيا ۽ خبر ناهي ڪهڙي ٽائيم
هوٽل تي پهتا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;">گبالا جي پرڪشش
شام ۽ ڪوهه ڪاف جي ڪهاڻي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سفر جي ٽئين ڏينهن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي گبالا وڃڻ جو پروگرام هئو، گبالا
باڪو کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲۵</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر پري آذربائيجان جي اترين علائقي ۾ آهي، هي پاڪستان
جي اترين علائقن جيان پهاڙي علائقو آهي. گبالا کي قبالا به سڏيو ويندو آهي ۽ هي
آذربائيجان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ضلعن مان هڪ ضلعو آهي، جنهن جون سرحدون اوغز، شاڪي، اگدش، گويچي
،اسماعيلي، ڪوبا، قصر ۽ روسي جمهوريه داخستان سان ملن ٿيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪانٽينينٽل هوٽل
سينٽر سٽي کان ڪجهه پرڀرو هئو تنهنڪري گذريل رات جمشيد جي ڪوششن سان نظامي اسٽريٽ
وٽ هڪ سٺي هوٽل ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> روم ملي ويا سو گبالا وڃڻ کان اڳ سامان به سهيڙي ڇڏيو هئوسين، ناشتو ڪري
سامان گاڏي ۾ رکي گبالا جو رخ ڪيوسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جيئن ئي شهر مان ٻاهر
نڪتاسين ته ويران پٽ نظر آيا، ڪٿي ڪٿي ڪو ننڍڙو ڳوٺ ۽ مختصر آبادي هئي نه ته گهڻي ڀاڱي
برپٽ هئو. سئو ڪلوميٽرن کان پوءِ وڃي ساوڪ ۽ وڻ ٽڻ نظر اچڻ شروع ٿيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گاڏي ۾ چرچن، لطيفن
۽ ٽھڪن جو سلسلو جاري هو، موسم جهڙالي هئي ۽ ٻاهر جا منظر به خوبصورت هئا، حدِ
نگاهه تائين ساوا ميدان، قدرتي گل ۽ وڻڪار. ڊرائيور ان خوبصورت ماحول کان بي نياز
گوبالا ڏانهن گاڏي ڊوڙائي رهيو هئو، هن کي اها ڳڻتي هئي ته ٽائيم سان گوبالا پهچون
ڇالاءِ ته اتي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي کان پوءِ سڀ ڪجهه بند ٿي ويندو آهي، خير ڊرائيور کي ڪجهه خوبصورت
منظرن کي ڪئميرا جي اک سان محفوظ ڪرڻ لاءِ ڪجهه گهڙيون بيهڻ تي مجبور ڪيوسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿورو اڳتي هلياسين
ته هڪ شهر اسماعيليه آيو جتي لهي ڊرائي فروٽ ورتوسين ۽ چانهه پيئڻ لاءِ روڊ جي
پاسي ۾ ٺهيل ريسٽورنٽ تي ويهي رهياسين، هتي جيڪي به ريسٽورنٽ ۽ هوٽل هيا انهن جي
سيٽنگ ۽ صفائي سٿرائي اهڙي ته زبردست هئي جو اتي ويٺي سڪون محسوس ٿي رهيو هو. هوٽل
تي ڪجهه دوستن چانهه پيتي ۽ ڪجهه دوستن ڪافي جو مزو ورتو، اتي هڪ وڏي عمر وارو فنڪار
رباب وڄائيندي ڀليڪار وارو گيت ڳائي رهيو هئو، کيس خبر پئي ته اسين پاڪستاني آهيون
ته اسان جا نالا پڇي ڳائيندي نالن سان ويلڪم ڪري رهيو هئو. ڊاڪٽر علم، فياض لطيف ۽
مون به خوبصورت پوڙهي فنڪار سان سُر ملائڻ جي ڪوشش ڪئي. اسماعيليه کان ٿورو اڳتي وڌياسين
ته اها وائين فيڪٽري نظر آئي جنهن لاءِ اسحاق سميجي اڳواٽ ئي ٻڌايو هو، وائين فيڪٽري
ابقورا جنهن جاءِ تي هئي ان جاءِ جي خوبصورتي به ڏسڻ وٽان هئي، اتي موجود شاپ، ريسٽورينٽ،
باغيچا ۽ ڍنڍ اهڙو حسين منظر پيش ڪري رهيا هئا جو اتي ئي ترسي پوڻ لاءِ دل پئي
چاهيو. ڊاڪٽر علم ۽ ٻن سنگتين جي خواهش هئي ته خوبصورت ريسٽورينٽ ۾ ويهي انگور جي
رس جو مزو وٺجي پر اتي ٽيبل بوڪ ڪرائڻ ۽ ٻئي سامان جا اگهه ٻڌي اتي ويهڻ بجائي اڳتي
جو سفر جاري رکڻ لاءِ اچي گاڏي ۾ ويٺاسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گبالا تائين روڊ جي
ٻنهي پاسن کان ٿوري ٿوري پنڌ تي خوبصورت تفريحي جايون، جهنگ ۾ ٺهيل منفرد قسم جون ڪيفي
۽ ڪنوپي ٽائيپ ننڍڙا ننڍڙا ھٽس، ٻارڙن جي راند روند جا جهولا ۽ خوبصورت ماحول دل ڇهندڙ
هيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي رات جو ئي
واپس موٽڻو هئو پر گبالا وڃڻ لاءِ بهتر اهو هو ته هڪ ڏينهن مختلف جايون گھمندي وڃي
گبالا ۾ رات رهجي ۽ ٻئي ڏينهن وري مختلف جاين کي ڏسندي موٽڻ گهرجي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">فوٽو فريم ٺاهڻ جو ٿورو
سينس هئڻ ڪري سنگت فوٽوگرافي جي فرمائش پئي ڪئي، سموري سنگت مان فوٽو ڪڍرائڻ جو وڌيڪ
شوق اسحاق کي هيو تنهنڪري مختلف جاين کي فوٽو سيشن پئي ڪرايائين. اسحاق جملي بازي
۽ چرچن ۾ به سڀني کان اڳتي هيو پر فياض کيس هر جملي کان پوءِ وراڻي ڏيندو پئي آيو.
اسحاق جيئن ته فياض جو هيڊ آف ڊپارٽمينٽ آهي ان ڪري سفر ۾ سنگت پاران به مٿس ايڇ
او ڊي جو نالو رکيو ويو. جامي پاڻ ته چرچا نه پيو ڪري پر ٻين جا چرچا جنهن انداز
سان ورجائيندي جملي بازي ڪري پيو ان سان ٽھڪن جو سلسلو دير تائين جاري پئي رهيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پري پري تائين ڦهليل
ساوڪ جي خوبصورت چادر ڏسي مون چيو، “ڇٻر ته اهڙي آهي جو ان تي ليٿڙيون پائڻ تي دل ٿي
چاهي” بس منهنجو اهو چوڻ هو مٿان اسحاق سدائين جيان موقعي جو فائدو وٺندي هڪدم چيو
“تون ائين ڪر اسين توکي هيٺان نئن مان کڻي وٺنداسين” انهي جملي تي وري ٽھڪن جا ٽاڪوڙا
شروع ٿي ويا، مٿان وري جامي جملو هنيو “بلڪل کڻنداسين پر واپسي تي”.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رستي جا خوبصورت ۽
دل ڇهندڙ نظارا ڏسندي ۽ مذاق مشڪريون ڪندا ٽن ڪلاڪن جو سفر چئن ڪلاڪن ۾ پورو ڪري
نيٺ اچي گبالا پهتاسين. گبالا ضلعي جي آبادي هڪ لک، ست هزار اٺ سئو آهي ۽ هن شهر
جو تاريخي پسمنظر ان جي وجود جيان رنگين رهيو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سيءُ پنهنجي پوري
جوڀن تي هيو، اسان جي ديس ۾ سخت گرمي جا ڏينهن آهن ۽ هتي سئيٽر ۽ ڪوٽ پائڻ کان
پوءِ به سيءُ ٿي رهيو هو، گبالا پهاڙي علائقو هئڻ جي ڪري هتي باڪو کان وڌيڪ سي
هيو. چيئر لفٽ جي ٽڪيٽ وٺڻ لاءِ آئون ڪائونٽر تي پهتس ته آهستي آهستي ٻي سنگت به
منهنجي پويان ڪائونٽر وٽ اچي پهتي، جيئن ٽڪيٽ وٺي پوئتي موٽيس ته سڄي سنگت جي نظرن
جا لينس ڪائونٽر تي ويٺل خوبصورت حسينا تي فوڪس ٿيل ڏٺم، مون ٻيهر ان حسينا تي نظر
وڌي واقعي هو ڪوه ڪاف جي ڪنهن پري کان گهٽ نه هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">چيئر لفٽ ۾ ويهي مٿي
پهاڙي چوٽي تي پهتاسين ته چيئر لفٽ ذريعي ٽاپ تي وڃڻ لاءِ ٻه اسٽيشنون ٺاهيون ويون
هيون. هڪ اسٽيشن تي لهي اتي ماحول جو مزو وٺي وري چيئر لفٽ ۾ ويهي ٽاپ تي پهتاسين.
هزارين سال پراڻن جبلن جون چوٽيون ته برف سان ڍڪيل هيون پر ٽاپ تي پيچرا توڙي وڻ ٽڻ
به برف جي پوشاڪ پهريل نظر آيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽاپ تي پهچي چوڌاري
نظر ڦيرائي ڏسڻ سان ائين پئي لڳو ڄڻ زمين تي ڦهليل ڪنهن وڏي پينٽنگ تي بيٺا هُجون.
فوٽوگرافيءَ لاءِ خاص انتظام ٿيل هئو، هڪ جاءِ تي ٻن لوهي گارڊرس تي شيشي جي گيلري
ٺاهي ويئي هئي، جنهن تي بيهي تصويرون ڪڍرائڻ لاءِ صرف ٽن ماڻهن جي اجازت هُئي. گيلري
جو اهو حصو ٽڪريءَ کان ٻاهر نڪتل هئو ۽ شيشي جو فرش هئڻ ڪري هيٺ جو منظر ڏاڍو
پُراسرار ۽ عجيب پئي لڳو. سنگت اڪيلي توڙي ٽن جي گروپ ۾ فوٽو ڪڍرايا. ماحول ايترو
ته پُرڪشش هئو جو دل پئي چاهيو ته اتي ويهي رهجي پر شام لڙي رهي هئي، اسان کي واپس
به ورڻو هئو سو نه چاهيندي به اُن منظر تي آخري نظر وجهي اچي چيئر لفٽ ۾ ويٺاسين.
گبالا جي سموري وادي هن خوبصورت ماڳ تي ائين ڪجهه گهڙين لاءِ اچي واپس ورڻ بجائي
اتي گهٽ ۾ گهٽ ٻه ڏينهن گذارڻ گهرجن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">دنيا جهان کي وساري
اهڙي ماحول جو حصو ٿي وقت گذارڻ سان ئي روحاني سُڪون ماڻي سگهجي ٿو. فياض ڪوهه ڪاف
جابلو سلسلي متعلق پڇيو ۽ اسحاق جا چرچا شروع ٿي ويا ۽ پوءِ ٽھڪن جو نان اسٽاپ
سلسلو ڪافي دير هلندو رهيو. هن سفر ۾ جيترو کلياسين ايترو اڳ شايد ڪڏهن به نه کليا
هونداسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">برف سان ڍڪيل جابلو
چوٽيون، سرد هوائون ۽ پراسرار ماحول جو مزو وٺڻ کان پوءِ چيئر لفٽ ٽڪيٽ ڪائونٽر تي
ويٺل خوبصورت پري کي ٻيهر ڏسڻ جي خواهش سان هيٺ پهتاسين پر افسوس اها حسينا اتي
موجود نه هئي، سنگت کي مايوسي ته ٿي پر چرچن جي ڀئو کان ڪنهن به ان جو اظهار نه ڪيو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گبالا ۾ ٿوري پنڌ
تي نوهر ڍنڍ هئي جتي پهتاسين ته سج لهڻ وارو هيو، ڇا ته خوبصورت ڍنڍ هئي، جنهن کي ڏسي
مون کي اسڪردو جي شنگريلا واري ڍنڍ ياد اچي وئي. چوڌاري وڻن سان سٿيل پهاڙي سلسلو
۽ وچ ۾ خوبصورت ڍنڍ، نه رڳو اهو پر ڍنڍ جي آسپاس لڳايل باغيچا، ريسٽورينٽ، واڪ ڪرڻ
لاءِ پاٿ، هٽس ۽ انهن جي لائيٽنگ، سڀ ڪجهه هيو ته حقيقت پر ڪنهن خواب جو گمان پئي ٿيو.
هنن ماڻهن جي تخليقي صلاحيت، ننڍي کان ننڍي اسپاٽ کي خوبصورت بڻائڻ جو سينس ۽ ٽيسٽ
ڪمال جو آهي. آئون اها ڳالهه ٻيهر ورجائيندس ته واقعي هي ماڻهو زندگيءَ کي ڀرپور
انداز ۾ جيئڻ جو هنر چڱيءَ طرح ڄاڻن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نوهر ڍنڍ تي فوٽو
گرافي ڪري فريش ٿي واپس باڪو ڏانهن سفر شروع ڪيوسين ۽ ٽن ڪلاڪن کان پوءِ نظامي اسٽريٽ
لڳ نئين هوٽل تي پهتاسين. دوستن گاڏي ۾ سفر دوران ننڊ جي ڪوٽا ڪافي حد تائين پوري ڪري
ورتي هئي ان ڪري نظامي اسٽريٽ جي ياترا لاءِ پرجوش نظر پئي آيا، بک به لڳي هئي سو
سامان ڪمرن تي رکي نمستي انڊين هوٽل پهچي گهر جهڙي ماني جو مزو ورتوسين ۽ پوءِ
معمول موجب گهمندا ڦرندا آئون ۽ جامي ته اچي هوٽل پهتاسين پر ٻي سنگت باڪو جون
رنگينيون ڏسڻ لاءِ ڪنهن ڪلب جو رخ ڪيو. ڊاڪٽر علم انصاري مون تي ۽ جامي تي واڪ
وارا جو نالو رکيو آهي جڏهن پاڻ کي پرجوش نوجوان پئي سمجھيائين. ٿڪ هئڻ باوجود ننڊ
جو پري پري تائين نالو نشان نه هئو، ٽي وي تي مختلف چئنل مٽائيندو رهيس ۽ رات جي
آخري پهر ۾ الائي ڪهڙي وقت وڃي اک لڳي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; tab-stops: right 27.0pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>*********</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">چوٿين ڏينهن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي تاريخي جايون ۽ ميوزيم ڏسڻ جو
پروگرام هيو جنهن کي ٻئي ڏينهن تائين ملتوي ڪري اڄوڪي ڏينهن کي رليڪس ۽ بنان شيڊيول
جي گذارڻ جو پروگرام ٺاهيوسين. اصل ۾ جامي کي ليپ ٽاپ تي هڪ ڪم ڪرڻو هئو جنهن ڪري
هن رات جو ئي سُر کڻائي ڇڏيو هو ته ٻن کان ٽن ڪلاڪن جي ڪم کان پوءِ واندو ٿيندو
پوءِ جيڪو به پروگرام ٺاهيو، پر جامي جلدي واندو ٿي ويو ته اسين ٻئي واڪ لاءِ نڪري
پياسين. ٻي سنگت پنهنجي منهن گهمڻ لاءِ نڪري وئي هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي وڏي عياشي ڊگهي
واڪ ۽ ڪچهري آهي، جامي جي ڪچهري ۾ سدائين تمام گهڻو مزو ايندو آهي هن ڀيري ته سفر
۾ ست ڏينهن گڏ رهڻ ڪري ڊگهين ڪچهرين مان ڀرپور سرور وٺڻ جو موقعو مليو. اسان نظامي
اسٽريٽ جي آس پاس پاڻ ڏانهن ڇڪيندڙ باغيچن، وڻندڙ ڦوهارن، خوبصورت ماڻهن ۽ خوشبوئن
سان مهڪيل هلڪي هلڪي هوا جو مزو وٺندي شام تائين پسار ڪندا رهياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نظامي اسٽريٽ توڙي
باڪو جي ٻين حصن ۾ گهمندي ڦرندي ڪجهه ڳالهين جو خاص طور احساس ٿي رهيو هو، هڪ ته
هتان جا ماڻهو ڏاڍا خوبصورت، خوش پوشاڪ ۽ مطمئن نظر آيا، ٻيو ته هنن جو انداز ڏاڍو
فضيلت ڀريو هئو. نظامي اسٽريٽ توڙي سمنڊ ڪناري ڪيئي جوڙا هٿ هٿ ۾ ڏئي يا ٻانهن ٻانهن
۾ وجهي گھمندي توڙي گڏ ويٺل ڏٺاسين پر انهن جو انداز اهڙو هو جو ڪا به اهڙي ڳالهه
نظر نه پئي آئي جنهن کي غير مهذب يا بد اخلاقي چئي سگهجي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هتان جا ماڻهو ته
سهڻا آهن پر هتان جا پوليس وارا ۽ پوليس واريون به سهڻيون ۽ خوش پوشاڪ هئڻ سان گڏوگڏ
بي حد خوش اخلاق پڻ هيون. سنگت چواڻي اهي پوليس واريون انڊين فلمن جي هيروئنن کان
گهٽ ناهن. گهڻو ڪري هڪ نوجوان پوليس واري مرد سان گڏ هڪ نوجوان پوليس واري عورت گڏ
هئي. اهڙي صورتحال ۾ ڊبل ڊيوٽي ڪرڻ تي ارهائي محسوس نه ٿيندي هوندن. اسان وٽ ماڻهن،
شين، روين توڙي ڪم جي حوالي سان جيڪي تصور آهن اتي اسان کي سڀ ڪجهه ان جي ابتڙ نظر
آيو. حيرت جي ڳالهه اها آهي ته اتي اسان ڪنهن کي تيز لهجي يا آواز ۾ ڳالهائيندي نه
ٻڌو سواءِ هڪ رات هوٽل ۾ ٻاهران ايندڙ تيز آواز جي، شايد ڪي دوست ڪنهن سان ڏيتي
ليتي تي نه پئي ٺهيا جنهن ڪري اڳئين ڌُر جو آواز ڪجهه تيز ٿي ويو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جن ملڪن ۾ ٽوئرسٽ
جام وڃن ٿا اتي چِيٽنگ به هوندي آهي، ممڪن آهي ته آذربائيجان ۾ به هجي پر منهنجو
اندازو آهي ته چيٽنگ هوندي ته به تمام ننڍي ليول تي وڌيڪ تجربو انهن دوستن کي ٿيو
هوندو جن نائيٽ ڪلب جي ياترا ڪئي هوندي، اسين ته هياسين واڪ گروپ!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">بنيادي طور تي
زندگيءَ لاءِ ذهني سڪون، صاف ۽ صحتمند ماحول، شخصي آزادي، قانون جي حڪمراني ۽
آسودگي وڏي معنيٰ رکي ٿي، اسين جنهن سماج ۾ رهون ٿا اتي اُهي سڀ شيون اڻ لڀ آهن،
ها اهو ممڪن آهي ته مٿئين ڪلاس کي ڄاڻايل شين مان ڪجهه ئي ميسر هجن پر عام ماڻهو
جيڪا زندگي گذارڻ تي مجبور آهي ان کي زندگي چوڻ لاءِ دل نه مڃي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان وٽ هر شهر ۾ ڊاڪٽرن
۽ وڪيلن جون ڪلينڪس ۽ آفيسون جام آهن، باڪو ۾ اسان کي ڪٿي به ڊاڪٽر جي ڪلينڪ يا وڪيل
جي آفيس جو بورڊ نظر نه آيو جنهن مان اندازو ٿيو ته هتي قانوني مونجهارا ۽ صحت جا
اشو نه هئڻ جي برابر آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">معيارِ زندگي بهتر
هجي ته انسان جو پُرسُڪون هئڻ فطري ڳالهه آھي ۽ آذربائيجان جي عام ماڻهو جي مُک تي
مون کي ڪا بيچيني يا پريشاني نظر نه آئي ۽ شايد اهو ئي سبب آهي جو اسان ڪنهن کي وڏي
آواز ۾ ڳالهائيندي به نه ٻڌو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رياست رڳو پنهنجي
عوام، انهن جي بنيادي انساني حقن جي پاسداري ۽ انهن جي زندگيءَ کي آسان بڻائڻ لاءِ
ڪردار ادا نه ٿي ڪري پر تاريخي ورثي جي سار سنڀال کان ويندي وڻن، ٻوٽن، بلڊنگس جي
خوبصورتي جو خيال رکڻ تائين هر جاءِ تي پنهنجي هئڻ جو ڀرپور احساس ڏياري ٿي. دوستن
ٻڌايو ته بلڊنگس جي گئلريز تي جيڪي گل ۽ پلانٽس سينگاريل آهن ۽ لائيٽنگ جو انتظام ٿيل
آهي. انهن جي سار سنڀال به انتظاميه جي ذمي آهي. سڌريل انساني سماج جو جيڪو تصور
اسان جي ذهنن ۽ سوچ ۾ آهي ان جي چٽي تصوير يا ساڀيان اسان کي آذربائيجان ۾ نظر
آئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جو سمنڊ هر
وقت لهرن جي ساز تي ڪو مڌر گيت ڳائيندي محسوس ٿئي ٿو ۽ باڪو جون راتيون پنهنجن سڀني
رنگن سميت جاڳندي محسوس ٿيون. جواني هٿ ۾ هٿ ڏئي زندگيءَ کي ڀرپور انداز ماڻيندي
نظر آئي. شهر ۾ مختلف جاين تي اديبن، شاعرن، عالمن، فنڪارن توڙي آذربائيجان جي
هيروز جا خوبصورت مجسما هن قوم جي زنده هئڻ جي شاهدي ڏيندي نظر ايندا. باڪو ۾ اچي
ان ڳالهه جو شدت سان احساس ٿيو آهي ته هفتو تمام گهٽ آهي، باڪو، ان جي زندگي ۽
حُسن کي ڏسڻ لاءِ گهٽ ۾ هڪ مهيني جو وقت هئڻ گهرجي. هتي مستقل طور تي رهي پوڻ ته
ممڪن ناهي پر گهٽ ۾ گهٽ هڪ مهينو هتي گذارڻ واري خواهش پوري ٿي سگهي ٿي. جامي ۽
فياض لطيف به منهنجي انهي راءِ سان متفق آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حسبِ معمول دير
تائين واڪ ڪندا رهياسين، ٿڌ جي باوجود روم تي وڃڻ تي دل نه پئي چاهيو، جامي گرم
گرم نٽس کارايا. جامي جي لاتعداد خوبين مان هڪ خوبي اها به آهي ته هو سنگت سان
حساب ناهي رکندو، هن سفر ۾ به هن ڪيترن ئي هزارن جا پنهنجا پسنديده نٽس سنگت کي به
کارايا. هونئن ته گروپ جا سڀئي ميمبر پنهنجي پنهنجي ذات ۾ انجمن هئا پر هن سفر ۾
مرڪزي ڪردار جامي جو رهيو. رات لڙي چڪي هئي ۽ اسان ڊونر کائي واپس هوٽل تي پهچي
آرامي ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>*********</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان ۾ پنجين
ڏينهن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي صبح جو جلدي تيار ٿي ينارداغ روانا ٿياسين، هي ماڳ باڪو کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۸</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر پري آهي، هي سمنڊ جي پاسي ۾ هڪ قديم ماڳ آهي جتي هڪ ڪچي پهاڙي مان
باهه جا شعلا نڪرن ٿا. ٻرندڙ جبل جي وٿين مان قدرتي گئس نڪرڻ ڪري جبل ٻرندو رهي ٿو.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ينارداغ جو مطلب
آهي ٻرندڙ جبل، جبل مان نڪرندڙ اها باهه </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ پهريون ڀيرو هڪ ڌنار کي نظر آئي هئي، ۽ پوءِ هنن ان
ننڍڙي اسپاٽ کي به ڪمال خوبصورت انداز ۾ ٺاهي ٽوئرسٽ اسپاٽ بڻائي ڇڏيو. اتي ٽڪ شاپ
ننڍڙي ريسٽورينٽ، خوبصورت ميوزيم، پلي ايريا ۽ جهولا پڻ ٺاهي ان کي سياحن لاءِ
اتساھ ڀريو بڻايو اٿن. مون اڳ به ذڪر ڪيو هئو هتي هر ننڍي وڏي ماڳ کي ڏاڍي سهڻي ۽
تخليقي انداز ۾ ائين چوڻ مناسب ٿيندو ته هر شئي کي ڏاڍي سليقي ۽ پيار سان ٺاهيو
ويو آهي. هر شئي مان اتان جي ماڻهن جو ذوق ۽ معيار نظر اچي ٿو ۽ هنن جو اهو ذوق ڏسي
پاڪستان جي ادارن ڏانهن ڌيان وڃي ٿو ته تمام گهڻو افسوس ٿئي ٿو، اسان پنهنجن سهڻن
قدرتي ماڳن کي ترقي وٺرائڻ لاءِ ته ڪو ڪردار ادا نه ٿا ڪيون پر ٺهيل ادارن کي صحيح
طرح سنڀالڻ جي صلاحيت به وڃائي ويٺا آهيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ينارداغ تي ملڪي
غير ملڪي سياح ايندا رهن ٿا، ان ڏينهن به سياحن جو هڪ گروپ ان ٻرندڙ جبل کي ڏاڍي
دلچسپيءَ ڏسي رهيا هئا ۽ هڪ گائيڊ کين بريفنگ ڏئي رهيو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سموري سنگت ان
قدرتي باهه سان تصويرون ڪڍرايون، مون اتي تصويرن سان گڏ ننڍڙي وڊيو پڻ ٺاهي. هڪ
طرف تيز ۽ ٿڌي هوا ٻئي پاسي جبل مان نڪرندڙ باهه، دل پئي چاهيو باهه جي پاسي ۾ ڪرسي
رکي ويهي رهجي. اتي ننڍڙي پر انتهائي خوبصورت ريسٽورينٽ ۾ ويهي چانهه جو مزو
ورتوسين ۽ پوءِ واپس باڪو شهر جو رخ ڪيوسين. رستي ۾ هڪ جاءِ تي فروٽ جي هڪ شاهي
قسم جي دوڪان تي نظر پئي ته فورن گاڏي روڪي لهي پياسين. تازو فروٽ کائڻ لاءِ ته
ورتوسين پر سنگت گهر وارن لاءِ ڊرائي فروٽ ۽ دالچيني به ورتي. جامي هتان جي
دالچيني جي ايتري ته تعريف ڪئي جو مون نه چاهيندي به هزار روپين جي دالچيني ورتي.
هتان جا انگور، صوف، اسٽرابيري توڙي ٻيو فروٽ پنهنجو مٽ پاڻ هئو، شفيع برهماڻي چواڻي
فروٽ جي ڪوالٽي صفا آخري هئي. صوف ايترا ته ڪڙڪ ۽ رسدار هئا جو چَڪ هڻڻ سان پري
تائين اُن جو آواز پئي آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اتان واپس موٽي
حيدر علوي ميوزيم جو رخ ڪيوسين پر اتي پهچي خبر پئي ته سومر جي ڏينهن ميوزيم بند
هوندو آهي. ميوزيم جي بند هئڻ جو ٻُڌي سنگت جي مُک تي ٿوري مايوسي ڦهلجي وئي.
اسحاق جمشيد کان پڇيو ته اسان جي هن ٽوئر ۾ گوبستان شامل ناهي ڇا، جمشيد ٻڌايو ته
شيڊيول ۾ ته ناهي پر هلي سگهجي ٿو ڪو مسئلو ناهي. ائين گوبستان جو پروگرام ٺهي ويو
۽ جلدي جلدي حيدر علوي ميوزيم جي ٻاهران فوٽوگرافي ڪري گوبستان روانا ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو کان ڪلاڪ ڏيڍ
جي پنڌ تي موجود گوبستان پهتاسين، هتي هڪ خوبصورت ميوزيم ۽ تاريخي جابلو علائقو ڏسڻ
لاءِ مليو. ميوزيم ايترو ته زبردست ۽ متاثر ڪندڙ هئو جو ان کي مختصر لفظن ۾ بيان
نه ٿو ڪري سگهجي. انسان جي اوائلي دور ۽ ان جي لائف اسٽائل کي فوڪس ڪيو ويو هئو. جبلن
۾ به هنن جيڪا خوبصورتي پئدا ڪئي آهي اها متاثر ڪندڙ ئي نه پر سچ پچ ته وڏي ڪمال
جي ڳالهه آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;">نظامي ميوزيم ۽
ديومالائي قصن جهڙي شهر اولڊ باڪو جي ياترا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هن تاريخي ماڳ تي مٽي
جا آتش فشان به موجود آهن. هي ڪيسپين سمنڊ جي پاسي ۾ هڪ قديم وسندي آهي، چون ٿا ته
هي ماڳ قديم ترين انساني آبادين مان هڪ آهي. هتي پٿرن تي آرٽ جا نمونا ۽ اوائلي
دور جي انسانن پاران پٿرن تي اُڪريل لکت سان گڏوگڏ جانورن، مڇين، انسانن ۽ ٻيون ڪيتريون
سمجهه ۾ نه ايندڙ شڪليون اڪريل نظر آيون. هنن پنهنجي تاريخي آثارن ۽ ماڳن جي جنهن
طرح مالڪي ڪئي آهي، اها به مثالي آهي، اسان جي ديس ۾ به تاريخي ماڳ ۽ آثار موجود
آهن پر افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته انهن جي اهڙي مالڪي ناهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي اهڙا پٿر به ڏٺاسين
جن کي ڪو ننڍڙو پٿر هڻجي پيو ته پٿر مان وڏو آواز پئي نڪتو. اهو آواز ايترو ته
لائوڊ يا وڏو هيو جو پري پري تائين اهو ٻڌي سگهجي پيو. اندازو آهي ته ان دور جا ماڻهو
هڪٻئي کي سڏڻ يا ڪميونيڪيشن لاءِ انهن پٿرن جو سهارو وٺندا هوندا. گوبستان ۾ پهاڙي
سلسلي ۽ آثارن جي مهڙ ۾ هڪ ننڍڙو پر انتهائي خوبصورت ميوزيم ٺهيل هيو، ميوزيم جي ڪائونٽر
تي ٽڪيٽ وٺڻ لاءِ پهتاسين ته اتي ويٺل سمارٽ ۽ سلم ڇوڪري پڇيو ته ڪٿان آيا آهيو؟
کيس جڏهن ٻڌايوسين ته پاڪستان مان آيا آهيون ته هڪدم چيائين ته توهان اندر وڃي
سگهو ٿا اڄ فري ۾ ميوزيم گهمي سگهو ٿا. پوءِ خبر پئي ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل يادگار ماڳن جو عالمي ڏينهن آهي ۽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مئي ميوزمن جو عالمي ڏينهن آهي ان ڪري انهن
ڏينهن تي سموري دنيا ۾ ميوزيم ۽ قديم ماڳن جي وزٽ فري هوندي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ميوزيم جيتوڻيڪ
قديم آثارن ۽ پراڻي جابلو علائقي ۾ ٺهيل هيو پر ان کي جديد ۽ سائنسي انداز ۾ ٺاهيو
ويو هو. هتان جي تاريخ ۽ اوائلي دور جي انسانن جي رهڻي ڪهڻي کي فوڪس ڪيو ويو هئو
پر ان کي سافٽ ويئر ذريعي اسڪرين تي ڏاڍي زبردست انداز سان سمجهايو ويو هو. ايترو
زبردست، جديد ۽ خوبصورت ميوزيم ڏسي خواھش ٿي ته ڪاش اسان وٽ سنڌالاجي ۾ به اهڙو
جديد ميوزيم هجي. هن ميوزيم جو آرڪيٽيڪچر به تمام بهترين ۽ منفرد هئو ان کي ڏسي ان
کي ڊزائين ڪندڙ کي دل ئي دل ۾ سلام ڪرڻ کان سواءِ رهي نه پئي سگهياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">بلڊنگس جي ترتيب، اڏاوت،
مٽيريل، نقشو ته ڪمال جو هئو پر هر جاءِ تي الڳ سان واش رومس لاءِ جيڪا ننڍڙي بلڊنگ
ٺاهي وئي هئي اها به ڏاڍي سهڻي هئي، هڪ پاسي جينٽس لاءِ ٻئي پاسي ليڊيز لاءِ ٺهيل
واش رومس جي جدت ۽ صفائي به زبردست هئي. وڏي ڳالهه ته ننڍي کان ننڍي ماڳ تي به واش
رومس موجود هئا ۽ اهي ڪنهن وڏي هوٽل يا شاپنگ مال ۾ موجود واش رومس جيان جديد ۽
صاف سٿرا هئا. اندازو ڪريو ته هتان جي رياست توڙي هتان جو عوام ڪيترو باشعور ۽
ذميوار آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شام ٿي رهي هئي
اسان هڪ چبوتري تي ڪجهه گهڙيون ساهي پٽي، خوبصورت ميوزيم ۽ تاريخي جابلو سلسلي جون
حسين يادون کڻي اچي گاڏي ۾ ويٺاسين ۽ واپس اچي نظامي اسٽريٽ پهتاسين. اڄوڪو ڏينهن
به هر لحاظ کان خوبصورت، ڀرپور ۽ لاجواب گذريو، هتي زندگيءَ کي خوبصورت ۽ هر لحاظ
کان ڀرپور انداز ۾ گذارڻ جا تمام گهڻا موقعا آهن، هتي جا ماڻهو سچ پچ ته ڏاڍا خوش
نصيب آهن، جن جي زندگي اسان جي زندگيءَ جيان لاتعداد مونجهارن بجاءِ لاتعداد
خوبصورتين سان مالا مال آهي. پنهنجي ديس ۽ ڌرتيءَ سان اسان کي به تمام گهڻو پيار
آهي پر جنهن کي زندگي چئي سگهجي اها هتي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نظامي اسٽريٽ ۾
پهچي خوبصورت ماڻهن جو ميلو ڏسي سموري ڏينهن جو ٿڪ لهي ويو. هونئن ته ماڻهو پنڌ ڪندي
ٿڪبو آهي پر نظامي اسٽريٽ ۾ پنڌ هلندي ٿڪ لهي ويندو آهي. حسبِ معمول اَسان ته پنڌ
هلندي باڪو جي خوبصورتي کي ڏسي رهياسين هئاسين پر ڊاڪٽر علم الدين کي باڪو جي
رنگينين کي ويجهي کان ڏسڻ جي اُڻ تُڻ هئي ۽ سندس ان دلچسپي جي ڪري هتي ان جو هڪڙو
اهڙو نيٽ ورڪ جڙي ويو هو جو ٻه ماڻهو جنهن وقت به مليا پئي انهن ڊاڪٽر علم جو پڇيو
پئي جنهن تي اسان ڊاڪٽر کي خوب تنگ به ڪيو پر هن ان تي ناراض ٿيڻ بجائي چرچن کي
انجواءِ پئي ڪيو. ڪجهه دوستن نائيٽ ڪلب واري انهي دنيا جا رنگ به ڏٺا پر اسان اوڏانهن
نه وياسين. هوٽل پهتاسين ته اتي به جامي واري روم جي خوبصورت بالڪني ۾ محفل لڳي ۽
دير تائين چرچن ۽ ٽھڪن جو سلسلو جاري رهيو ۽ رات جي پوئين پهر ۾ وڃي بسترن جي
حوالي ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>*********</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل اسان جي سفر جو ڇهون ڏينهن هيو، ان ڏينهن تي نصرپور سنڌ سان تعلق
رکندڙ غلام حيدر دائود پوٽي سان گڏ اولڊ باڪو ۾ قائم آرٽ ۽ ٻين هنرن بابت سکيا ڏيندڙ
ادارو گهمڻ جو پروگرام رٿيو ويو هو. غلام حيدر ان اداري پرنسز اسڪول آف ٽريڊيشنل
آرٽ لنڊن ۾ فيڪلٽي ميمبر طور هڪ مهينو لنڊن ۾ ۽ هڪ مهينو باڪو ۾ پڙهائيندو آهي.
فيس بوڪ تي اسحاق سميجي ۽ فياض لطيف جو سفرنامو پڙهي غلام حيدر (جيڪو اسحاق جو
دوست آهي) رابطو ڪيو ۽ ائين ملاقات ٿي ۽ سندس ادارو ڏسڻ جو پروگرام ٺهيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ صبح جو اٿي تيار
ٿيڻ ۾ ڪافي دير ٿي وئي جنهن ڪري غلام حيدر سان سندس ادارو ڏسڻ جو وقت نڪري ويو پر
شام جو ساڻس اولڊ باڪو ۾ گهمڻ ۽ ڪجهه وقت گڏ گذارڻ جو پروگرام ٺاهيوسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ هوٽل تان نڪرڻ
کان پوءِ اتي ويجهو ئي نظامي اسٽريٽ جي مهڙ تي نظامي گنجوي جي مجسمي جي سامهون
“نظامي ميوزيم آف آذربائيجاني لٽريچر” پهتاسين، جيئن ئي ميوزيم ۾ اندر داخل ٿياسين
ته رسپشن تي موجود اسٽاف کي ٻڌايوسين ته، اسين ڇهه وزيٽر آهيون، ميوزيم گهمنداسين ٽڪيٽ
ڏيو ۽ ٻڌايو ڪيترا پئسا ٿيندا؟</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هنن پڇيو ته ڪٿان
آيا آهيو؟ کين جڏهن ٻڌايوسين ته پاڪستان مان آيا آهيون ته هڪدم چيائون پاڪستانين
لاءِ فري آهي، ڪا ٽڪيٽ في ناهي. اهڙي طرح پاڻ سان گڏ هينڊ بئگس وغيره ڪائونٽر تي
جمع ڪرائي بنهه سلم ليڊي ڪيوريٽر اسان کي گڏ ميوزيم گھمائيندي بريفنگ ڏيندي رهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جهڙيءَ طرح اسين
شاھ عبداللطيف ڀٽائي، سچل سائين ۽ ٻين عالمن سان پيار ڪيون ٿا ۽ تمام گهڻي عقيدت
رکون ٿا اهڙي طرح آذربائيجان ۾ نظامي گنجوي کي تمام وڏو مان ۽ مرتبو حاصل آهي.
نظامي جيتوڻيڪ فارسي شاعر هو پر آذربائيجاني هئڻ ڪري هتان جا ماڻهو ساڻس تمام گهڻي
عقيدت رکن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪيوريٽر نظامي جي
باري ۾ بريفنگ ڏيندي ٻڌايو ته، نظامي جو خمسه فارسي ٻوليءَ جو ڪلاسڪ آهي. ميوزيم ۾
آذربائيجاني اديبن، شاعرن ۽ عالمن جي ڪم ۽ مجسمن کي انتهائي سهڻي ۽ دلڪش انداز ۾
فوڪس ڪيو ويو هئو، هر گئلري يا ڪارنر ۾ هڪ سهڻي پوشاڪ سان نوجوان ڇوڪري اٽينڊنٽ
موجود هئي ۽ صفائي سٿرائي کان ويندي شين جي ترتيب ۾ ميوزيم سنڀاليندڙن جي انتها
درجي جي ڪمٽمينٽ نظر آئي. ميوزيم ۾ آذربائيجاني شاعره مهتسوي جي شاعري ۽ ناياب پينٽنگس
به رکيل هيون، هي شاعره ٻارهين صدي جي شاعره هئي جنهن کي پڻ سندس فن جي حوالي سان
هتي وڏو مرتبو حاصل آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان ۾ ننڍا
وڏا ڪيئي ميوزيم آهن، ڪجهه ميوزيم مختلف شخصيتن جي نالن سان پڻ آهن جتي انهن
شخصيتن جي زندگيءَ، ڪارنامن توڙي ان سان لاڳاپيل شين کي محفوظ ڪيو ويو آهي جڏهن ته
نظامي جي نالي سان منسوب ٿيل هن ميوزيم ۾ مختلف دورن جي تاريخي، ثقافتي ۽ ادبي
ورثي کي محفوظ ڪيو ويو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">کير جهڙي اڇي رنگ
واري هن ميوزيم جي بلڊنگ فنِ تعمير جو نادر نمونو هئي، ٻاهرين پاسي کان اديبن جا
مجسما به ڏاڍي خوبصورتي سان بيهاريا ويا هئا، ديوار ۾ ٺهيل اسپيس ۾ بيهاريل انهن
مجسمن جي سامهون ڪجهه قدمن جي مفاصلي تي نظامي جو وڏو مجسمو آهي ۽ ان جي ٻنهين
پاسن کان ننڍڙا ننڍڙا واٽر فائونٽين ۽ اسٽيپس ۾ خوبصورت گل ٻوٽا لڳايا ويا آهن،
جنهن ڪري سمورو ماحول متاثر ڪندڙ لڳي رهيو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ناياب شيون، بلڊنگون
توڙي پئسو ڏوڪڙ ته ڪنهن وٽ به ٿي سگهي ٿو پر شين جي ترتيب ۽ پيش ڪرڻ جو اندازو شين
جي حُسن کي چار چنڊ لڳائي ڇڏي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هن ميوزيم ۾ يارهين
صدي کان دور جديد تائين جي سموري تاريخي، ثقافتي ۽ ادبي ورثي کي محفوظ ڪيو ويو
آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو سهڻو، دلچسپين
سان ڀرپور ۽ تاريخي سياحتي ماڳ هئڻ سان گڏوگڏ زبردست تعليمي، فني، هنري، صنعتي ۽
ادبي ادارن جو ڏيهه پڻ آهي. هتي سائنس، تحقيق، ٽيڪنالاجي توڙي آئل انڊسٽري سان لاڳاپيل
شعبن تي به تمام گهڻو ڌيان ڏنو پيو وڃي. رياست ۽ حڪومت جو پنهنجي عوام، انهن جي
زندگيءَ کي آسان بنائڻ لاءِ ورتل اُپائن ۽ ادارن ڏانهن مجموعي طور جيڪو رويو آهي
ان مان اهو ئي اندازو ٿئي ٿو ته زندگيءَ جو ڪو به اهڙو شعبو ناهي جيڪو بي ڌياني جو
شڪار هوندو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آگسٽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ روس کان الڳ ٿيڻ کان پوءِ خودمختيار
آذربائيجان طور پنهنجي عوام دوست پاليسين سان پنهنجي ملڪ کي بهتر بڻائڻ لاءِ هر ممڪن
ڪوشش ڪري پنهنجو پاڻ مڃائڻ ۾ ڪا به ڪسر نه ڇڏي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آئون شايد اها
حقيقت ٻيهر ورجائي رهيو آهيان ته هونئن ته هنن لاءِ هر شعبو اهم آهي پر هتي اديبن
کي وڏي مان ۽ احترام جي نظر سان ڏٺو وڃي ٿو. اهو شايد ان ڪري به آهي جو هتي مجموعي
طور اڻ سهپ ۽ ناڪاري سوچ ناهي، اسان وٽ وري سموري صورتحال ان جي بلڪل برعڪس آهي.
هر ماڻهو پنهنجي ڪم تي ڌيان ڏيڻ بجائي ٻين جا پاچا ڦاڙڻ لاءِ سرگردان آهي. اسان
وارن اديبن ۾ ته ساڙ ۽ پاڻ پڏائڻ وارو عنصر ڪجهه سرس آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ميوزيم جي وزٽ ڪري
واندا ٿياسين ته اتان جي ڪيوريٽر ڏاڍي احترام سان هڪ ڪارنر ۾ وٺي آئي جتي ٽيبل تي
وزيٽر بوڪ رکيل هئو ۽ پاسي ۾ هڪ چيئر رکيل هئي، اسان جي سموري گروپ طرفان پياري
جامي چانڊيي اُن تي تاثرات قلمبند ڪيا، جنهن کان پوءِ وري اسان جو گروپ فوٽو پڻ ڪڍيو
ويو. سموري صورتحال مان محسوس پئي ٿيو ته اڄ اسين ميوزيم وارن جا خاص مهمان
هياسين. هن ميوزيم جي عملي ۾ ٻن ٽن مردن کان سواءِ باقي سڀ ليڊيز هيون، هنن جي
آفيشل فوٽوگرافر به هڪ نوجوان ليڊي هئي. اڇي ڊريس ۾ ملبوس اُهي نوجوان ڇوڪريون به ڪنهن
خوبصورت مجسمي کان گهٽ نه هيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ميوزيم مان کوڙ
ساريون خوبصورت يادون کڻي ٻاهر نڪتاسين ته سنگت جي صلاح تي باڪو جي هڪ وڏي شاپنگ
مال جو رخ ڪيوسين، شاپنگ مال تي دنيا جهان جا برانڊس ۽ زبردست ڪوالٽي واريون شيون
ته پنهنجي جاءِ تي پر بلڊنگ اسٽرڪچر کان ويندي انهن جي متاثر ڪندڙ انداز ۽ اتي
هلندڙ زندگي به پنهنجو مثال پاڻ هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شاپنگ مال جي
خوبصورت دنيا جي هر شئي خوبصورت ۽ وڻندڙ ته هئي پر قيمتون اهڙيون هيون جو رڳو ونڊو
شاپنگ واري عياشي ئي افورڊ ڪري پئي سگهياسين پر پوءِ به هر ڪنهن ٿوري گهڻي شاپنگ ڪئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪووڊ کان پوءِ
سموري دنيا ۾ مهانگائي عروج تي پهچي وئي آهي، خير هڪ ڳالهه ضرور مڃڻي پوندي ته هتي
شين جا اگهه ڳرا ضرور هئا پر شين جي ڪوالٽي لاجواب هئي، اسان وٽ مهانگائي ته تمام
گهڻي آهي پر شين جي ڪوالٽي به ڏاڍي خراب آهي. هر شئي ۾ جُڳاڙ ۽ ٻه نمبري اسان کي
خوار خراب به ڏاڍو ڪيو آهي پر اسان کي ان جي ڪا پرواھ ناهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سنگت شاپنگ مال ۾
پنهنجي منهن ٽڙي پکڙي وئي، البته فياض لطيف مون سان گڏ هئو، ٻين جي ڳولا ڪرڻ سان ڪو
نظر نه آيو ته فياض ۽ آئون مال مان نڪتاسين ۽ سوچيوسين ته ٽيڪسي پڪڙي هوٽل هلجي ٻيا
دوست اتي ئي ايندا. هتي اسان مان ڪنهن به هتان جي فون سم نه ورتي نه ئي ان جي ضرورت
محسوس ٿي، هوٽل تي واءِ فاءِ هئي جنهن ڪري گهر وارن سان رابطو ٿي پئي ويو ۽ گهمڻ
دوران فون واري جهنجهٽ کان آجا هياسين. ان کان اڳ جو اسين ڪو فيصلو ڪيون مال جي ٻئي
گيٽ وٽ پهتاسين ته جامي، اسحاق، ڊاڪٽر علم ۽ جمشيد اندران نڪرندي نظر آيا، هو وري
مال ۾ اسان کي ڳوليندا پئي وتيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سڀ گڏياسين ته
فيصلو ٿيو ته نظامي هوٽل هلڻ لاءِ زيرِ زمين ميٽرو ۾ هلجي، ۽ پوءِ اتي هڪ ماڻهو
کان ميٽرو جي معلومات وٺڻ جي ڪوشش ڪئي سين، ھمراه جو ٻڌو ته اسين پاڪستاني آهيون
ته اسان کي ساڻ ڪري ويجهو ئي موجود ميٽرو اسٽيشن تي وٺي هليو، سفر لاءِ ڪارڊ ٺهرائي
ميٽرو ۾ ويهاري پوءِ موڪلايائين. اسان سندس شڪريو ادا ڪري روانا ٿياسين. زيرِزمين
ميٽرو تمام گهڻي تيز رفتاري سان هلي رهي هئي ۽ ڪجهه ئي منٽن ۾ اسان کي پنهنجي منزل
تي پهچائي ڇڏيائين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ميٽرو مان نڪرڻ کان
پوءِ آئون ڪافي دير سوچيندو رهيس ته زيرِزمين ايتري گهرائي ۾ ميٽرو جو نيٽ ورڪ
قائم ڪرڻ ۽ ان سموري سسٽم کي ڪاميابي سان هلائڻ ڪيتري ته زبردست ڳالهه آھي. عوام
جي ڀلائي لاءِ هتان جا اختيار ڌڻي ڪيترو ڪم ڪن ٿا. هوٽل تي پهچي ٿورو ٿڪ ڀڃي نظامي
اسٽريٽ کان اڳيان ئي قلعي اندر آباد خوبصورت ۽ ديومالائي قصن جهڙي شهر اولڊ باڪو
جي ياترا تي نڪري پياسين. جيئن ئي قلعي جي گيٽ کان اندر داخل ٿياسين ته غلام حيدر
دائودپوٽو اسان جي انتظار ۾ اڳئي موجود هئو. اولڊ باڪو کي اسان ڏينهن جي روشني ۾
ته اڳئي ڏسي چڪا هئاسين پر رات جو روشنين جي جهرمٽ ۾ ان جا رنگ ئي الڳ ۽ نرالا
هئا. هن پراڻي شهر جا روڊ رستا، گهٽيون، ننڍڙا ننڍڙا دوڪان، گفٽ شاپ، ريسٽورنٽس سڀ
جو سڀ وڏي ايراضي ۾ پکڙيل ميوزيم جهڙو پئي لڳو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">غلام حيدر اسان کي
اولڊ باڪو گهمائيندو اچي هڪ هوٽل جي گيٽ تي بيٺو ۽ ٻڌايائين ته هن هوٽل ۾ منهنجي
رهائش آهي اچو ته توهان کي پنهنجو ڪمرو به ڏيکاريان ۽ ٽاپ فلور تي موجود ريسٽورينٽ
۾ چانهه به پيئون، هوٽل جي ٻاهران گيٽ وٽان محسوس پئي ٿيو ته هي هڪ ننڍڙي ۽ عام هوٽل
هوندي پر جيئن ئي اندر داخل ٿياسين ته اسان جي تصور جي ابتڙ هي ڏاڍي زبردست هوٽل
نظر آئي، سنگت لفٽ ذريعي ٽاپ فلور تي پهتي، جامي ۽ مون ڏاڪڻ وارو رستو ورتو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سراوا شاهه هوٽل جي
ٽاپ فلور جي ريسٽورينٽ جي اوپن ايريا ۾ پهتاسين ته باڪو جو پورو شهر هڪ تمام وڏي
لينڊ اسڪيپ پينٽنگ جيان اسان جي سامهون هيو. سامهون فليمنگ ٽاورس ڪافي ويجهو نظر
پئي آيا، جنهن جون لائيٽس اهڙي پروگرامنگ سان سيٽ ٿيل آهن ڄڻ باھ جا شعلا ڀڙڪي
رهيا هئا، ڏاڍو عجيب منظر هئو. اسين سڀئي اهڙي منظر ۾ ويهي چانهه جو مزو وٺڻ لاءِ
اوپن ايريا ۾ ويهي رهياسين پر جيسيتائين ريفريشمينٽ ۽ چانهه اچي ٿڌي ٿڌي هوا سردي
۾ ايترو ته واڌارو ڪري ڇڏيو هئو جو اتي ويهڻ محال ٿي ويو سو ريسٽورينٽ اندر وڃي
ويهڻ ۾ عافيت محسوس ڪئي سين. اندر جو ماحول به گهٽ خوبصورت نه هئو. ٿوري دير ۾ وڏي
اهتمام سان تازي ٺهيل پيسٽري ۽ ترڪش ٽي پيش ڪئي وئي، ڪافي دير تائين ان خوبصورت
ماحول ۾ ڪچهري ۽ چانهه جو مزو وٺندا رهياسين. هوٽل کان نڪرڻ وقت جامي چيو ته باڪو
۾ آخري شام اهڙي ئي هئڻ گهربي هئي، يقينن جامي جو اهو جملو اسان سڀني جي جذبن جي
ترجماني هئو. غلام حيدر کان هوٽل تي ئي موڪلائڻ چاهيوسين پر ھن اسان جي هڪ به نه ٻڌي
۽ قلعي جي ان گيٽ تائين آيو جتي اسان جو انتظار پئي ڪيائين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جي اها شام ۽
رات توڙي ان جو لفظن ۾ بيان نه ڪري سگهڻ جهڙو حُسن حقيقت هئو پر اهو سڀ ڪجهه هڪ
خوبصورت خواب جهڙو پئي لڳو. اولڊ باڪو مان نڪري نظامي اسٽريٽ جي ميلي ۾ پسار ڪندڙ
خوبصورتي واري جام کي اکين سان پيئندي رات دير سان اچي ڪمري تي سهڙياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;">اولڊ باڪو جو سحر
۽ واپسيءَ جو افسوس!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حيرتناڪ خوبصورتين
سان مالا مال دريائن جي سرزمين آذربائيجان ۾ آخري ڏينهن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل تي صبح جو سڀئي دوست بيگون ٺاهي تيار
ٿي ناشتي جي ٽيبل تي ملياسين. ڳوٺ موٽڻ ۽ پنهنجي ڪٽنب ۽ دوستن وٽ واپس وڃڻ ته
يقينن سٺو پئي لڳو پر اها به حقيقت آهي ته باڪو ۾ هفتو جلدي گذري وڃڻ ۽ هن حسين
دنيا کي الوداع ڪرڻ وقت ٿورو ٿورو افسوس به ٿيو پئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پروگرام مطابق
ايئرپورٽ وڃڻ کان اڳ اسان کي حيدر علوي ميوزيم وڃڻو هئو،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدر علوي ميوزيم ۽
ڪلچرل سينٽر باڪو شهر جي وچ ۾ هڪ وڏي ايراضيءَ تي پنهنجي منفرد نقشي ۽ اسٽرڪچر جي ڪري
نمايان نظر اچي ٿو، هن سينٽر جي بلڊنگ حيدر علوي جي صحيح (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">signature</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) واري شڪل ۾
ٺهيل آهي. سينٽر کان ٻاهر چئني پاسن کان وڏي ايراضيءَ تي خوبصورت پلانٽيشن کان سواءِ
واٽر فائونٽن ۽ پاٿ ٺهيل آهن، اسان واري ڊرائيور آرزو جي ڳالهه صحيح هئي ته هن سينٽر
جي وزٽ لاءِ وڌيڪ وقت هئڻ گهرجي اڄ ٿورو ٽائيم آهي ڇو ته ايئرپورٽ تي فلائيٽ ٽائيم
کان گهٽ ۾ گهٽ ٻه ڪلاڪ اڳ پهچڻ گهرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۹۶۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۸۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> تائين سوويت آذربائيجان جي پهرين سيڪريٽري ۽ آڪٽوبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان آڪٽوبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> تائين عوامي جمهوريه آذربائيجان جي صدر
رهندڙ حيدر علوي جي نالي سان قائم ٿيل هن ڪلچرل سينٽر جي اڏاوت جو ڪم </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان شروع ٿيو جيڪو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مئي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾ مڪمل ٿيو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ملين ڊالرن جي لاڳت سان مڪمل ٿيل هن سينٽر
کي جڳ مشهور عراقي برٽش آرڪيٽيڪٽ ذوها حديد ڊزائين ڪيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدر علوي کي
آذربائيجان ۾ قومي هيرو طور تمام وڏو مان ۽ مرتبو حاصل آهي، هي پنهنجي هيروز جي
عظمت کي ياد رکڻ لاءِ اهڙا يادگار ٺاهي انهن کي پوري دنيا ۾ اهڙي طرح روشناس ڪرائن
ٿا جو اُهي تاريخ ۽ ماڻهن جي دلين ۾ سدا حيات رهن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>حيدر علوي ميوزيم کي صحيح طرح ڏسڻ لاءِ پورو ڏينهن
گهرجي پر اسان وٽ وقت بنهه گهٽ هئو پر جيڪڏهن هي ميوزيم نه ڏسون ها ته ٽوئر اڌورو
محسوس ٿئي ها. کير جهڙي اڇي رنگ واري هي بلڊنگ باڪو جي خوبصورت ۽ انتهائي اهم جاءِ
آهي. هن سينٽر جي ڊزائين ۽ اڏاوت ڏاڍي بي مثال هئي باقي اندر جيڪي شيون رکيل هيون
انهن مان ڪافي شيون اهڙيون هيون جيڪي صرف پيشڪش ۽ سيٽنگ جي ڪري بهتر ۽ وڻندڙ پئي لڳيون
نه ته اُهي بلڪل عام رواجي شيون هيون. باقي اهو سينٽر ان جي ترتيب ۽ شين مان ڪافي
آئيڊياز مليا جن کي ٿوري خرچ ۽ ٿوري محنت سان ٺاهي سگهجي ٿو، پر مسئلو اهو آهي ته
اسان وٽ اهڙين شين لاءِ ٿورو ناڻو ۽ ٿوري محنت به ناپيد آهي. بحرحال هر حال ۾ ڪوشش
جاري رکڻ گهرجي ڪڏهن ڪڏهن ڪوششن سان ناممڪن ڪم به ممڪن بڻجي پوندا آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذري قوم پنھنجي
قومي هيروز ۽ اديبن، شاعرن، سائنسدانن، فنڪارن توڙي عالمن سان گڏوگڏ پنهنجي ٻوليءَ
سان به تمام گهڻو پيار ڪري ٿي. هنن وٽ انگريزي نه اچڻ واري ذري برابر به محرومي
محسوس نه ٿي. هتي اڪثر جاين تي سائن بورڊن ۽ دوڪانن جا نالا آذري ٻوليءَ ۾ لکيل
هئا. هتي انگريزي ٻولي جو واهپو تمام گهٽ ۽ محدود هئو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هتان جي هڪ ڪروڙ
ويهه لک آباديءَ مان لڳ ڀڳ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۹۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> لک ماڻهو پنهنجي آذري ٻولي ڳالهائن ٿا. هتان جي مارڪيٽ
۽ شاپنگ مالن ۾ دنيا جهان جون بهترين ڪوالٽي واريون شيون موجود آهن خاص ڪري ترڪي
جون شيون وڌيڪ آهن، هتان جي ماڻهن لاءِ شين جا اگهه مناسب آهن ڇالاءِ ته هتان جا
ماڻهو ڪمائن به هتان جي حساب سان ٿا پر اسان لاءِ شيون ڪنهن حد تائين مهانگيون
هيون ڇو ته هنن جو هڪ منٽ اسان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> روپين جي برابر هئو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آئون اڳ ۾ به ٻڌائي
چُڪو آهيان ته آذربائيجان مسلمان ملڪ آهي ۽ هتان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۹۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو آبادي مسلم آهي پر هتي مذهب کي ماڻهو
۽ الله سائين جو معاملو سمجهيو وڃي ٿو ۽ ڪنهن به قسم جي مداخلت نه ٿي ڪئي وڃي، هر
ماڻهو پنهنجي مذهبي عقيدي ۾ آزاد ۽ مطمعن آهي، اهو ئي سبب آهي جو هتي فرقيواريت يا
انتهاپسندي جو تصور به نظر نه ٿو اچي. باڪو واري هن ٽوئر ۾ ٻين ڳالهين کان علاوه
جيڪي خاص ڳالهيون مون شدت سان محسوس ڪيون انهن مان خاص طور تي هيٺيون ڳالهيون اهم
آهن :</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان ۾ ليکڪن،
فنڪارن، آرٽ، تاريخ ۽ ثقافت سان تمام وڏو لڳاءُ ۽ تمام وڏو قدر نظر آيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هتان جا ماڻهو شخصي
آزادي ۽ سيڪيولر سوچ ۾ يقين رکندڙ، پنهنجي ڪم سان ڪميٽيڊ، صفائي پسند، ڏاڍا نرم
مزاج ۽ خوش پوشاڪ آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">صفائي سٿرائي ۽
ذميداري جي معاملي ۾ سمورو سماج مثالي آهي، ڪا به جاءِ، ڪا به گهٽي، ڪو به رستو
رياست پاران بي ڌياني جو شڪار محسوس نه ٿيو. هزارين لکين ماڻهو روڊن رستن تي هلندي
۽ کائيندي پيئندي نظر آيا پر ڪٿي ڪو پنو، ڪو ريپر يا ڪا ذري جيتري گندگي به نظر نه
آئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان جي گادي
واري شهر باڪو ۾ روزانو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۷</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر پنڌ گهمندا رهياسين پر ڪٿي به ڪا ڪلينڪ يا ڊاڪٽر
جو سائين بورڊ نظر نه آيو. ميڊيڪل اسٽور به هڪ يا ٻن جاين تي نظر آيو جنهن مان
محسوس ٿيو ته هتي امن امان جي صورتحال به بهتر آهي ۽ ساڳي وقت صحت جا اشوز به تمام
گهٽ آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هڪ هفتي ۾ اسان کي ڪٿي
به ڪا مک، مڇر يا ٻيو جيت، ڪرڙي يا ڪو ڪاڪروچ نظر نه آيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪٿي به ڪو فقير نظر
نه آيو سواءِ هڪ جاءِ تي ٻن ٻارن جي، جن پئسا گهريا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سڀئي ماڻهو خوش،
مطمعن ۽ پُرسڪون محسوس ٿيا، ڪنهن کي ڪا تڪڙ يا پريشاني نه هئي، ڪنهن کي ڪنهن سان
تيز ڳالهائيندي به نه ٻڌوسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊريسنگ جي معاملي ۾
سڀئي ماڻهو صاف سٿرا ۽ خوش پوشاڪ هئا، هوٽل جا بيرا هجن يا ٽيڪسي ڊرائيور اُهي يا
ته فل سوٽ يا سٺي ڊريس ۾ نظر آيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽيڪسي ڊرائيور جي
وقت جي پابندي مان محسوس ٿيو ته هتان جا ماڻهو وقت جا به تمام گهڻا پابند آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شهر جي چپي چپي تي
خوبصورت باغيچا ۽ دلفريب ڦوهارا نظر آيا. ننڍي کان ننڍي باغيچي کي به مثالي انداز
۾ سنڀاليو ۽ سينگاريو ويو هئو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گهٽين، رستن ۽ جاين
کي، خوبصورت لائيٽنگ سان وڏي مهارت سان سينگاريو ويو هئو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رياست پاران عوام
جي سهولت، آسائش ۽ زندگيءَ کي آسان بڻائڻ جا هر ممڪن ۽ مثالي انتظام ٿيل هيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رياست جي ذميواري ۽
ڪمٽمينٽ جي ڪري پورو سماج زندگيءَ جي هر پل کي ڀرپور انداز ۾ ماڻيندي محسوس ٿيو.
رياست جو ماءُ جهڙو ڪردار حقيقي طور نظر آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ننڍو وڏو سڀ جا سڀ
ماڻهو پنهنجي ڪم ڏانهن تمام گهڻا ذميوار ۽ سچا نظر آيا. ڪنهن به قسم جي ڪم چوري ۽ ٻه
نمبري يا سستي نظر نه آئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">روڊ، رستا، گهٽيون،
دوڪان، هوٽلون، ڪئبنس ۽ سڀئي اسپاٽس تمام گهڻي نفاست سان ٺاهيل ۽ سهڻي نموني
آرگنائيز ڪيل هئا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي ٽوئرزم کي هٿي
وٺرائڻ لاءِ ننڍي کان ننڍي جاءِ کي به ايتري ته ڪمال خوبصورتي ۽ آرٽسٽڪ انداز سان
سنواريو ويو هئو جو ماڻهو اتي جي ماحول مان سڪون محسوس ڪري ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پنهنجي تاريخي ۽
قومي ورثي کي سنڀالڻ ۽ زنده رکڻ جي معاملي ۾ به هي قوم بي مثال آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي جي عورت به مرد
جيتري آزاد، محفوظ ۽ بي فڪر محسوس ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿڌ هئڻ جي باوجود
ستن ڏينهن جي سفر ۾ اسان مان ڪنهن کي به زڪام يا ڪنهن قسم جي الرجي وغيره نه ٿي،
ماحول جي بهتر هجڻ جو زندگيءَ تي تمام سٺو اثر محسوس ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان سڌريل
معاشري جي چٽي تصوير لڳو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گذريل رات جيئن ته
باڪو ۾ اسان جي آخري رات هئي ان ڪري دير تائين اولڊ باڪو ۾ وقت گذاريوسين سو رات
جو بيڊ تي به اولڊ باڪو جي سحر ۾ گم رهيم ۽ دير تائين ان متعلق ئي سوچيندو رهيس.
هونئن ته سمورو شهر توڙي ٻيا علائقا پنهنجي صفائي، ماحول، ترتيب ۽ خوبصورتي جي ڪري
وڻندڙ هئا پر اولڊ باڪو کي به جنهن نموني سان خوبصورت رکيو ويو آهي اهو ڪمال آهي.
پوري شهر ۾ هڪ سر به ڪٿي بي ترتيب يا غلط جاءِ تي رکيل نه هئي، ڪچري جو ته تصور به
نه هيو پر لائيٽنگ به ڪمال هئي. اولڊ سٽي ۾ سڀئي جايون خوبصورت ۽ تاريخ جو نادر
نمونو هيون. هڪ مسجد ھزار سال پراڻي به پنهنجي جاهه و جلال سان بيٺل نظر آئي، مسجد
جي بيهڪ ۽ مضبوطي ڏسي يقين سان چئي سگهجي ٿو ته ٻيا ھزار سال نه ته به سوين سال ڪو
لوڏو نه ايندس.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">فلائيٽ ٽائيم کان ٻه
ڪلاڪ اڳ حيدر علوي انٽرنيشنل ايئرپورٽ باڪو پهتاسين، ضروري ڪاررواين مان واندا ٿي
لائونج پهتاسين، جيسيتائين بورڊنگ شروع ٿئي ٻيا دوست ويهي رهيا پر مون ايئرپورٽ جو
رائونڊ هنيو، جيئن واپس سنگت وٽ پهتس ته جامي پڇيو ته پاڻي ملي ويندو؟ آئون پاڻي وٺڻ
لاءِ لائونج جي ٻئي پاسي ويس ته پويان علم الدين به آيو. اسان مزي سان پاڻي وٺڻ
لاءِ اڳتي هلندا پئي وياسين پويان بورڊنگ شروع ٿي وئي ته سنگت پريشان ٿي وئي، اسان
مزي سان واپس پئي آياسين هوڏانهن بورڊنگ ڪلوز ٿيڻ تي هئي، خير ان کان اڳ جو آخري
اعلان ٿئي اسان پھچي وياسين ۽ اچي جهاز ۾ پنهنجن سيٽن تي ويٺاسين مس ته جهاز هلڻ
شروع ڪيو ۽ اسان جهاز جي دريءَ مان باڪو کي الوداع چيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پوڻن ٻن ڪلاڪن ۾
اسين دبئي ايئرپورٽ تي هياسين، جامي ۽ علم الدين ڊيوٽي فري شاپ تان پنهنجي پسند
جون شيون ورتيون ۽ اسان انهن جي خريداري تي “ٻين جي خوشي ۾ پنهنجي خوشي” واري اصول
تحت خوش ٿياسين. دبئي ۾ ٻن ڪلاڪن جي وٿي کان پوءِ ٻيهر جهاز ۾ سوار ٿياسين ۽ رات </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> لڳي ڪجهه منٽن تي ڪراچي ايئرپورٽ پهتاسين، ٻين
جو سامان ته جلدي اچي ويو پر جامي ۽ اسحاق جي بيگ جو ڏس پتو ئي نه هئو. انتظار ڪندا
رهياسين پر بيگ نه آيا جڏهن خبر پئي ته ٻئي بيگ دبئي مان لوڊ ناهن ٿيا ته ايئرپورٽ
تي لاڳاپيل ڪائونٽر تي شڪايتي فارم ڀري نڪتاسين. اسان کي دوستن جي سامان رهجي وڃڻ
جو ارمان هئو پر جامي ان کي به سيليبريٽ ڪرڻ جو اعلان ڪندي سنگت کي هاءِ وي تي
سدابهار هوٽل تي ڊنر ڪرايو. اهڙي طرح هن سفر کي سنگت جي ساٿ، چرچن، دلچسپ جملي
بازي ۽ اڻ کٽ ٽھڪن يادگار بڻائي ڇڏيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>***</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-50008626705495496742022-08-12T06:42:00.001+05:002022-08-12T06:42:34.977+05:00سئيڊن ۾ تجربي هيٺ آيل ڪجهه شيون - ۲ - عبدالله عثمان مورائي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">سئيڊن ۾ تجربي هيٺ آيل ڪجهه
شيون - ۲</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالله عثمان
مورائي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoXvmQiJeLi0B9phZZwr2UxV3WclH5iCRI6-7GqCauzFXkV43ifRRypUAaix1qDJsVrRNUHLxKwCQo7E6aGQ2JHc0zZj3OXad6Hk55JvtcpTXIT6MjmRtxXjYDHzPWtIi0e9T4wpiShJqxdNkpK9lKZWB7YJ55RALcDWza0shMyytmPcjaJ8ZPBKJW/s390/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%20%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%20%DB%B2.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="343" data-original-width="390" height="281" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoXvmQiJeLi0B9phZZwr2UxV3WclH5iCRI6-7GqCauzFXkV43ifRRypUAaix1qDJsVrRNUHLxKwCQo7E6aGQ2JHc0zZj3OXad6Hk55JvtcpTXIT6MjmRtxXjYDHzPWtIi0e9T4wpiShJqxdNkpK9lKZWB7YJ55RALcDWza0shMyytmPcjaJ8ZPBKJW/s320/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%20%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%20%DB%B2.jpg" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي سئيڊن ۾ ويلنٽائين
وارن ڏينهن ۾ جيڪي رومانيا کان لاڏائو، خانه بدوش يا جپسي آيل آهن، جن جو عام ڏينهنن
۾ ڪم ماڻهن کان خيرات گهرڻ آهي پر ويلنٽائين واري ڏينهن ۾ وري اهي ڳاڙها گلاب جا
گل جوڙن کي وڪڻڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. مطلب ته موقعي جي مناسبت سان اهي به موقعي مان
فائدو وٺڻ جي ڪوشش ڪن. پاڻ سنڌ ۾ گل ڪجهه محدود قسم جا ڏٺا آهن، پر هتي سئيڊن ۾
تمام مختلف ۽ گهڻن قسمن جا گل ملن ٿا. هنن ملڪن ۾ گلن جو به تمام وڏو ڪاروبار آهي.
ويلنٽائين تان ياد آيو ته پاڻ وٽ شايد ماڻهو نفرت جو اظهار کليو ڪن ٿا ۽ پيار ۽
محبت واري ڪيفيت کي اندر ئي اندر ۾ دٻائي رکن ٿا. هتي وري شايد ان جي ابتڙ لقاءُ
آهي. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سئيڊن ۾ انب، پتائي
ڳاڙهي گجر يا ٻيون ڪافي ڀاڄيون هر وقت مليو وڃن. تازيون ڀاڄيون ته ملن ئي ملن پر
پيڪ ۽ فريز ٿيل به ڪافي ڀاڄيون ملن ٿيون. ڪافي شيون ته اهڙيون به آهن جيڪي پهريون
دفعو مون هتي سئيڊن ۾ ئي ڏٺيون. هتي ڪافي دڪانن تي سڪل ڪيلا به ملن جيڪي گهڻي قدر
افريڪا جي ملڪن جا ماڻهو ڀاڄي طور استعمال ڪن. ڪافي شيون ته سمجهه ۾ به نه اينديون
آهن. سڀني پيڪ ٿيل شين جي مٿان وري استعمال ڪرڻ جي آخري تاريخ پڻ لکيل هجي ٿي ۽ ان
تي سختيءَ سان عمل پڻ ٿئي ٿو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي سئيڊن ۾ گهڻي
تعداد ۾ مرد توڙي عورتون نسوار جهڙي هڪ شيءِ جنهن کي سنوس چئجي، نسوار وانگر ئي
وات جي مهارن ۾ ڦاسائي رکن پر اها نسوار وانگر کليل ناهي هوندي پر ان جا ننڍا ساشي
ٺهيل هوندا آهن. سنوس تي وري فنلينڊ ۾ وڪڻڻ تي پابندي آهي سو اها اتي ڪانه ملي،
پوءِ فنلينڊ جا ماڻهو خاص طور تي اها وٺڻ لاءِ سئيڊن اچن. گهڻي قدر پاڻيءَ واري
جهاز ۾ ٻاويهن ڪلاڪن وارو ٽرپ بڪ ڪرائي اچن. گهمي ڦري به وڃن ۽ سنوس به وٺيو وڃن. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪتن جي تربيت هجڻ
جي ڪري هتي گهڻي قدر ماڻهن تي هرو ڀرو ناهن ڀونڪندا، باقي ڪو گهر اڪيلي هنڌ هجي ۽
پري کان ڪو ماڻهو گهر جي ويجهو وڃي ته ڪتا ڀونڪي مالڪ کي هوشيار ضرور ڪندا. ڪتا رکڻ
ماڻهن جو شوق ته ضرور آهي پر اها وڏي ذميواري پڻ آهي ڇاڪاڻ ته ڪتن کي ڏينهن توڙي
رات جو ڪافي دفعا ٻاهر گهمائڻ لاءِ وٺي وڃڻ ضروري آهي. ڪي ماڻهو پنهنجين نوڪرين کي
فل ٽائيم نوڪري مان پارٽ ٽائيم نوڪري ڪري ڇڏيندا آهن ته جيئن اهي پنهنجن ڪتن کي
وقت ڏئي سگهن. ڪتا پالڻ جي حوالي سان اها به هڪڙي صلاح هوندي آهي ته ڪير به جيڪڏهن
ڪو ڪتو پالي ته پنهنجي عمر جي حساب سان پالي، جيڪڏهن ڪو وڏي عمر وارو ماڻهو، ننڍي
عمر جو ڪتو پاليندو ته اهو ڪتو جيئن ته اڃا جوان هوندو ۽ توانائي ۽ طاقت سان ڀرپور
هوندو ته اهو وڏي عمر جي ماڻهن کي تنگ ڪندو ۽ ان جي ابتڙ جيڪڏهن ڪتو به وڏي عمر جو
هوندو ته وڏي عمر جي مالڪ سان ان جي توانائي ملندڙ جلندڙ هوندي. ڪتن گهمائڻ جي چڪر
۾ ماڻهن جو وزن به ڪافي توازن ۾ رهي ٿو ڇاڪاڻ ته انهن کي نه چاهيندي به ڪتن جي ڪري
ٻاهر واڪ تي وڃڻو پوي ٿو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪتن جي ڳالهه تان
ياد آيو ته هڪ دفعي آءُ ۽ منهنجو سئيڊش ڪليگ هڪ پروجيڪٽ تي هئاسين ته اوچتو هڪ وڏي
۽ ٿلهي ڪتي اسان ڏانهن لپڪو ڏئي وڌي آئي، سندس مالڪياڻي ننڍي عمر جي ڇوڪري هئي،
جنهن ان ڪتيءَ جو نالو کڻي ٻڌايو ته اها پيٽ سان آهي، ان ڪري اوهان ڏانهن آئي جو
کيس تجسس ٿيو ته ڏسي ته اوهان مان کيس ڪو خطرو ته ناهي. بهرحال مون ان ڇوڪريءَ کان
پڇو ته ڪڏهن هيءَ گلر ڄڻيندي؟ جنهن تي ڇوڪريءَ جو چوڻ هو ته ٻن ٽن ڏينهن ۾، مون وڌيڪ
کانئس پڇيو ته گهڻا گلر ڄڻيندي؟ چيائين ست. مون وري پڇيومانس ته تو وٽ ايڏي جاءِ
آهي جو سڀني کي گهر ۾ رکي سگهين؟ چيائين ته نه، آءُ اهي گلر آن لائين ايڊورٽائيز ڪري
وڪڻي ڇڏينديس. مون کلي چيو مانس واه جو پارٽ ٽائيم ڌنڌو آ، پاڻ به کلي چيائين ها
بلڪل ائين آهي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خبطي ماڻهو ٻيا به
آهن، هتي، ڪنهن ٻڌايو ته سندس شوق وري ميٽل ڊٽيڪٽر سان شيون ڳولهڻ آهي، ان ٻڌايو
ته هڪ دفعي کيس دبئي جي ساحل تان ڪافي سون جون شيون هٿ آيون هيون. هن جو وڌيڪ چوڻ
هو ته هتي سئيڊن ۾ ميٽل ڊٽيڪٽر قبرستان ۾ استعمال ڪرڻ قانوني طور ڏوهه جي زمري ۾
اچي ٿو. اهڙي قسم جو ميٽل ڊٽيڪٽر وري چور آئرلينڊ يا برطانيه ۾ استعمال ڪندا آهن،
خاص ڪري ديسين جي گهرن ۾ گهڙي جتي انهن کي اندازو هوندو آهي ته ٿورو گهڻو سون
ضرورهوندو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي آفيسن ۾، ۽ دڪانن
تي گهڻي قدر عورتون ڪاروبار سنڀالين ٿيون. مرد ايڪڙ ٻيڪڙ دڪانن تي نظر ايندا. هتي
نوڪري ڀلي ڪهڙي به هجي، جيڪو ماڻهو ڪم ڪري ٿو، ان جي پينشن هڪ سسٽم تحت ٺهي ٿي، نه
رڳو انهن جي پينشن پر انهن جي پينشن به ٺهي ٿي جن کي رياست جي طرفان وظيفو ملي ٿو.
هتي جو سسٽم سڀني ماڻهن کي گهڻي قدر برابريءَ سان هلائي ٿو. پاڻ وٽ شايد رڳو سرڪاري
نوڪري وارن جي پينشن ٺهي ٿي. هتي رياست جي ذميواري آهي ته جيڪڏهن ڪنهن جي نوڪري
هلي وئي يا هن پاڻ ڇڏي ڏني يا هو ڪنهن به سبب جي ڪري ڪو ڪم نٿو ڪري سگهي ته ان کي
بنيادي ضرورتن جيترا پيسا ملن ته جيئن هو ڪنهن جي به اڳيان ويچارو ٿي هٿ نه ٽنگي،
هڪ دوست ٻڌايو ته ان جي ڪجهه دوستن ڪراچيءَ ۾ ڪنهن ريسٽورنٽ تي ماني پئي کاڌي ته
اتي ٻه نوجوان اچي انهن جي ڀرسان ويٺا ۽ انهن مطالبو ڪيو ته اسان به ماني
کائينداسين، جنهن تي انهن دوستن انهن نوجوانن کان پڇيو ته ماني ڀلي کائو پر اهو ته
ٻڌايو ته اوهان آهيو ڪير، جنهن تي انهن نوجوانن کين چيو ته اسان ڪير به آهيون پر
هن معاشري جا انسان آهيون، بي روزگارآهيون ۽ اسان کي بک لڳي آهي. مون ان دوست کي
چيو ته ادا اها هڪ قسم جي سافٽ يا نرم قسم جي خانه جنگي آهي ۽ الله نه ڪري جو ڪنهن
سخت قسم جي جنگ جي شروعات ٿئي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي ماڻهو وندر ۽
صحت برقرار رکڻ لاءِ ڪجهه مقامي راندين سان گڏوگڏ سنوڪر، بائولنگ، پيڊل، بيڊ منٽن،
فوٽ بال، ننڍيون ننڍيون ٻيڙيون هلائڻ، ترڻ، هلڻ، سائيڪل هلائڻ يا ڊوڙڻ ۽ جم ڪن ٿا.
اڄ ڪلهه ٻار هتي ڪراٽي به سکن ٿا. سئنيمائن ۾ پڻ ڪافي رش ٿئي جتي انگريزي ۽ سئيڊش
فلمون ته هلن ئي هلن پر ان سان گڏوگڏ اڄڪلهه ته بالي ووڊ جون فلمون به هلن ٿيون. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪڏهن ڪڏهن واٽ
ويندي اسڪول جا ننڍا ٻارڪنهن ٽيبل تي کائڻ جون ڪجهه شيون رکيو ويٺا هوندا آهن ۽
سندن ڪجهه ساٿي وري اچي اهي شيون ڏيکاريندا آهن ۽ چوندا آهن ته اهي اسان کان خريد ڪيو.
مون پنهنجي هڪ آفيس جي ساٿيءَ کان پڇيو ته اها ڇا ماجرا آهي. سندس جو چوڻ هو ته
جيئن ته سئيڊن ۾ گهڻي قدر ماڻهو ٻاهريون کاڌو ٿا کائڻ يا گهڻي قدر فريز ٿيل کاڌو
وِٺي اچي مائڪروويو يا اوون ۾ گرم ڪري کائن سو اصل ۾ ٻارن کي اهو اسڪول ۾
سيکاريندا آهن ته جيڪڏهن حالتون خراب ٿي وڃن ۽ ٻاهران کاڌو نه اچي ته پوءِ ان صورت
کي منهن ڏيڻ لاءِ کاڌو ٺاهڻ جي مهارت اچڻ گهرجي. گهڻي قدر انهن ٻارن کي سندن
والدين ئي اهي شيون ٺاهڻ ۾ مدد ڪندا آهن وري اهي ئي سندن ٺهيل شيون اچي خريد ڪندا
آهن ته جيئن سندن همٿ افزائي ۽ قدر ٿئي. مون پاڻ يونيورسٽيءَ جي دور ۾ حيدرآباد ۾
رهڻ دوران کاڌو پچائڻ سکي ورتو هو جيڪو پوءِ زندگيءَ ۾ اڄ تائين ڌاڍو ڪم پيو اچي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي پنهنجي ڪمپني
هڪ دفعي اسٽاڪ هوم کان ٻاهر هڪ ٻيٽ تي هڪ ڏينهن ۽ رات لاءَ ڪانفرنس جي لاءِ وٺي
وئي هئي. ان ٻيٽ تي هڪ جاءِ تي هڪ بورڊ لڳل هو جنهن تي اتي ان ٻيٽ تي ڦٽندڙ گاهه
جي قسمن، جڙي ٻوٺين، وڻن، ٻوٽن ۽ آس پاس جي سمنڊ ۾ موجود مڇين ۽ ٻين آبي کاڌن بابت
مڪمل ڄاڻ تصويرن سان ڏنل هئي ته جيڪڏهن حالتون خراب ٿي وڃن ۽ هتي رهندڙ ماڻهون جي ڦاسي
پون ته اهي ڪهڙين شين جي استعمال ڪرڻ سان زندهه رهي سگهن ٿا.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(ڏھاڙي عبرت
حيدرآباد ۾ ۱۲ آگسٽ ۲۰۲۲ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-752951476634184092022-07-31T09:57:00.017+05:002022-10-13T21:14:39.249+05:00پاڪستان جي خوبصورت ۽ تفريحي ماڳن جو سير<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">پاڪستان جي خوبصورت ۽ تفريحي
ماڳن جو سير <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ميوارام نجار</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNldJtE5bg8pqvrSjHvPlnvLEHTmCJpLUIo_Ib49NTtK6ZcB0DVk8I9ZDUK_qXVCTBWhSB1Jf_Fx43JlsEl7MMFz5u49S5zOzjYUcB8s6YmDCG1zDN03npgI3W4pBpC4m2BYTb7WUUSZEEpgXVMZrh3EyCUGFZOjApgJcsME73WCt6H_Ms--8MLFbY/s1440/%D9%85%D9%8A%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%20%DB%B1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1429" data-original-width="1440" height="318" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNldJtE5bg8pqvrSjHvPlnvLEHTmCJpLUIo_Ib49NTtK6ZcB0DVk8I9ZDUK_qXVCTBWhSB1Jf_Fx43JlsEl7MMFz5u49S5zOzjYUcB8s6YmDCG1zDN03npgI3W4pBpC4m2BYTb7WUUSZEEpgXVMZrh3EyCUGFZOjApgJcsME73WCt6H_Ms--8MLFbY/s320/%D9%85%D9%8A%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%20%DB%B1.jpg" width="320" /></a></div><br /><p></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نگرپارڪر جو سير</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(نگرپارڪر ايندڙ
سياح ڪهڙي رستي سفر ڪن ۽ هن سفر ۾ ٻيا ڪهڙا ماڳ گهمن.)<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">اسان جو ملڪ پاڪستان
قدرت جي حسين سنگم سان مالا مال آهي جنهن ۾ معدنيات کان علاوه ڪيتريون ئي خوبصورت
واديون سياحن لاءِ پڻ منتظر آهن. سو هن ملڪ جي ڪجھ حسين خوبصورت وادين جو جڏهن مون
سير ڪيو ته منهنجي دل کان انهن جو احوال لکڻ رهجي نه سگهيو سو انهن وادين جي
اهميت، روڊ رستا، سفر، جاگرافي بيهڪ، رهڻي ڪهڻي، آبادي وغيرہ بابت معلومات هاڻي روزاني
هلال پاڪستان ڪراچي ۾ قسط وار شايع ٿيندو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><br /></span><p></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">چؤماسي جون برساتون
جيئن ئي شروع ٿينديون آھن ته ملڪ جا مڙئي ماڻھو برسات ۾ لطف اندوز ٿيڻ لاءِ
پروگرام پيا ٺاهيندا آھن جيئن ته انهن ڏينهن ۾ يعني جون جولائي ۽ آگسٽ ۾ اڪثر ڪري ٻارن
کي به اسڪولن مان موڪلون هونديون آهن تنهن ڪري ڪٽنڀ جا ڪٽنڀ ڪشمير، ڪوھ مري، نارائڻ
ڪاگان، هنزه، اسڪردو ۽ سوات وغيره لاءِ تفريحي پروگرام ئي ٺاهيندا آھن پر گذريل ڪيترن
ئي سالن کان ٿر ۾ رستن جو ڄار وڇائڻ سبب اڪثريت ٿر جي سفر کي اولين ترجيح ملي رهي
آھي. ٿر جي تتل واري تي جڏهن انهن ڏينهن ۾ برساتي ڇنڊون پون ٿيون ته اتي گرمي جو
زور ٽٽي پوي ٿو ۽ سڄي ٿر جون وارياسي ڀٽون قدرت جي حسين سائي چادر سان ڪشمير جهڙو ڏيک
ڏيڻ لڳن ٿيون. انهن ڏينهن ۾ ٿري ماڻھن جي چهرن تي رونقون واڇن مان پيون نسرنديون
آھن ۽ سياح انهن جي خوشين کي ڄڻ چار چنڊ لڳائڻ ايندا آھن. هونئن ته برسات جي ڏينهن
۾ ٿر جا سڀئي ننڍا وڏا ڳوٺ خوبصورت ۽ ساوا ڏسڻ ۾ ايندا آھن پر نگرپارڪر ۾ هميشه
چوماسي جون گچ برساتون پونديون آھن ۽ ڪارونجهر جبل جي سونهن ويتر سياحن کي پاڻ ڏانهن
گهڻو ڇڪي ٿي. هن دفعي ته برساتون به سٺيون پيون آهن سو سياح جيئن جو تيئن نگر پارڪر
جي سير لاءِ اڃي رهيا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">نگرپارڪر جي سفري
رستي لاءِ هن وقت انٽر نيٽ جي بهترين سهولت هئڻ ڪري گوگل جي ميپ کان به پتو لڳائي
سگهي ٿو تنهن هوندي به ٻاهريان کان ايندڙ ماڻهن کي ٿر ياترا لاءِ سولو ۽ آسان سفر ڪٿان
کان شروع ڪرڻو آھي؟ ان لاءِ سڀ کان پهرئين ٿر جي ڊويزن واري شھر ميرپورخاص پهچڻو پوندو.
ميرپورخاص کان ٿر وڃڻ لاءِ ٻه اهم رستا آھن. جيڪي جرواري شاخ يا ٽي تلوار کان شروع
ٿين ٿا. هڪ ڏکڻ طرف روڊ جيڪو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۹۸</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جو مفاصلو ميرواھ- ڊگهڙي- جهڏو ۽ نئوڪوٽ
جي قلعي تان گهمندي، مٺي جي گڊي ڀٽ مان سڄي شھر جو نظارو ڏسندي ڏسندي اتان کان وايا
اسلام ڪوٽ رستي نگرپارڪر پهچائنيدو ۽ ٻيو رستو ساڳئي جرواري شاخ ميرپورخاص کان اوڀر
طرف نڪرندڙ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۸۲</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر روڊ جو مفاصلو جنهن ۾ عمرڪوٽ شھر جو قلعو، مومل
ماڙي، اڪبر اعظم جو جنم ماڳ ڏيکاري وايا ڇاڇرو، اسلام ڪوٽ جي نڍين وڏين سائي
خوبصورت ڀٽن جي نظاري سان نگرپارڪر پهچائيندو. جڏهن ته ڪراچي کان به الڳ نگرپارڪر
لاءِ ٺٽي وايا سجاول ۽ بدين روڊ به آھي جيڪو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۶۸</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جو مفاصلو آھي. نگرپارڪر جي هن سير ۾ ٻيا به اهم تفريحي ماڳ گهمڻ
جهڙا آھن جيڪي هيٺيان آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مائي بختاور ايئرپورٽ:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هي ائير پورٽ اسلام
ڪوٽ کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر عمرڪوٽ روڊ تي آھي جيڪا ٿرپارڪر جي پهرئين انٽرنيشنل
ائير پورٽ آھي، هڪ بلين رقم جي لاڳت سان ٺھندڙ هن ايئر پورٽ جو افتتاح پاڪستان
پيپلز پارٽي جي چيئرپرسن بلاول ڀٽو زرداري </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> اپريل </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع تي ڪيو. ڪيو جيئن ته هن کي پهريان ٿر ائيرپورٽ جو نالو
ڏنو ويو هو پر پوءِ هارين جي اڳواڻ مائي بختاور لاشاري جيڪا هارين جي حق لاءِ وڙھندي
</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">جون </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۴۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ هڪ زميندار جي هٿان شھيد ٿي وئي هئي تنهن جي نالي سان منسوب ڪيو ويو.
تمام خوبصورت ائيرپورٽ آھي پر هتي صرف ڪي خاص جهاز لهن ۽ اڏامن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسلام ڪوٽ شھر:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">اسلام ڪوٽ جيڪو عمرڪوٽ
واري رستي کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۱۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آھي جڏهن ته مٺي کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جو مفاصلو ٿيندو. هن جو پراڻو نالو اسلام گڙھ ھو جيڪو ٽالپرن جي
قلعي ٺهرائڻ ڪري پيو. مير فتح خان هي قلعو ٺھرايو هو تنهن وقت </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> لک روپيه خرچ آيو هو. قلعي ۾ بارود خانو به
هو ۽ هڪ جيل به هو، سوا سئو سپاهين رھڻ لاءِ رهائشيون به هيون. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۸۸۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ کوٽائي دؤران هٿيارن جا ڀڳل ٽڪرا هٿ آيا
آھن. هن وقت قلعي جو ته ڪو نالو نشان به ناهي بلڪه شھر جون ڪيتريون ئي قديم جايون
قلعي جي سرن سان ضرور ٺھيل آھن. هتي پورڻ ڀارتي سنت نيڻورام وڏو آشرم به آھي جتي
ايندڙ ويندڙ مسافر، ڌنار، واٽھڙو ۽ سياح ساهي لاءِ ترسندا آھن ۽ انهن جي خدمت لاءِ
شيواداري پرساد به ڪرائيندا آھن. هن آشرم تي سدائين ستسنگ هلندو رهندو آھي. سنت نيڻورام
کي پکين ۽ جانورن سان بيحد لڳاء هو سو سندس آشرم تي اڄ به قسمين قسمين جا پکي سنت
جي درٻار تي مڌر آواز ۾ مٺا مٺا ٻول ٻوليندا آھن.انهن پکين جي لاءِ وڏو ٿلهو پڻ ٺھيل
آھي جتي شهر جا ڪيترائي ماڻھو پکين جي لاءِ داڻي پاڻي جو بندوبست ڪندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گوري مندر:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">نگرپارڪر واري رستي
تي ويرواھ شهر کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۴</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر اتر اولھ ۾ آهي هي مندر راجسٿان ڀارت
جي مائونٽ آٻو جي طرز تي ٺھيل آھي جيڪو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">×</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۶۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فوٽ آھي جيڪو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۳۷۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ تعمير ڪيو ويو. مندر ۾ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> ننڍا ننڍا خانا آھن جيڪي تٿانڪر ڀڳوان ڳؤ
جي آرام لاءِ مختص ڪيا ويا هئا، مندر زمين جي اندر آھي. پاسي ۾ زمين اندر هڪ ڊگهي
سرنگھ به آھي جنهن بابت ڪيتريون ئي روايتون آھن پر افسوس جو هينئر هن جين مندر سار
سنڀال نه لهڻ ڪري پوري طرح سان کنڊرات جو ڏيک ڏيڻ لڳو آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڀالوا:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">نگرپارڪر ڏانهن
ويندي ساڳئي رستي تي هي قديم ڳوٺ آھي جتي مارئي ڄائي هئي. هتي مارئي جو کوھ ۽ ڪونڊي
به موجود آھي روايت موجب مارئي انهي کوھ مان پاڻي ڪڍي ڇيلڙن کي پيارئيندي هئي.
ثقافت کاتي پاران اتي مارئي جو مجسمو ۽ پڪي عمارت پڻ ڏني آھي. هتي خوبصورت گهوڙن ۽
اٺن تي سياح چڙھي ٿر جي ڀٽن جو مزو وٺندا آھن. ماضي ۾ هتي مارئي جو ميلو به لڳندو
هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ويرواھ شهر:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هي قديم شھر ويري
نالي رٻاري جو ٻڌايل آھي جيڪو نگر پارڪر کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۴</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آھي هتي جين ڌرم وارن جو ڍٺل قديم مندر به آھي جنهن
جي بتن کي ”جکن پيرن جا ڏهرا“ چوندا آھن. سنڌي لوڪ گيت جي مشھور فنڪاره فوزيه
سومرو جو جنم به هتي ٿيو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پاري نگر:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ويراواھ شهر جي ڀرسان
پاري نگر بندر هو تنهن بابت منگهارام اوجها پنهنجي ڪتاب پراڻو پارڪر ۾ لکي ٿو ته
”پاري نگر جو بنياد پهرئين عيسوي صدي ۾ پيو. هن شهر جي آبادي چاليھ ھزار ماڻھن تي
مشتمل هئي. تنهن وقت موجوده ڪڇ جو رڻ سمنڊ جي صورت ۾ موجود هو. ڪڇ جي رڻ مان جهاز
سڌو اچي ٻه تڙ وٽ لنگر انداز ٿيندا هئا جيڪو ويرواھ کان ٻه ميل الهندي طرف بندر
هو. هتي جين ڌرم وارن جو راڄ هو. پر حڪومت پرمارن جي هٿ ۾ هئي. انهي بابت اهو تضاد
به آھي ته دهلي جي فوج پاري نگر کي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲۲۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ تباھ ڪيو هتي جو قديم ڪٽھڙو مشھور آھي جيڪو دوائن جي
ڪم اچي ٿو.“ بهرحا ل هن وقت هن پاري نگر به رڳوڊٺل کنڊراتن جو ڏيک ڏيڻ لڳو آھي. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڀوڏيسر جي مسجد:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">نگرپارڪر کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر اتر اولھ ۾ ڀوڏيسر جي قديم مسجد به ڏسڻ جيان آھي جيئن ته منگهارام
اوجها پراڻي پارڪر ڪتاب ۾ لکيو آھي ته ڀوڏيسر هڪ شھر هو جيڪو ڀوڏي سوڍي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۳۷۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ڌاري ٻڌايو هو. هتي اها عاليشان مسجد گجرات
جي حاڪم بهمني خاندان جي سلطان محمود شاھ بيگڙي بن مظفر </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۵۰۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ ٺهرائي هئي. ڪي تاريخدان لکن ٿا اها
مسجد </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۴۳۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع جي ٺھرايل آھي. هي مسجد </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> چوپرس فوٽ آھي. مسجد جي ڀرسان قديم قبرستان جا آثار ڏسجن
ٿا ۽ پاسي ۾ هڪ خوبصورت تلاءُ به آھي جنهن کي ڀوڏيسر جو تلاءُ چوندا آھن. هن تلاءَ
۾ مينهن جو پاڻي ٻارنهن ئي مهينا هوندو آھي. جنهن جي ڊيگھ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">×</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فوٽ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڀوڏيسر جو مندر:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> تلاء کان ٿوري مفاصلي تي ئي هڪ قديم مندر به آھي
جيڪو ٻه طبقي ٿلهي تي ٺھيل آھي. هڪ روايت موجب هي مندر پوني نالي عورت پنهنجي مڙس
جي وفات کانپوء يادگار طور ٺھرايو هو. چورس ڪمري تي ٻڌل هن مندر جو منهن اوڀر طرف
آھي. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽن جي اوچائي آھي پهچڻ لاءِ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڏاڪا اٿس ۽ هر هڪ ڏاڪي جي ماپ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ آھي. اڳيان ورانڊو به آھي.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نگرپارڪر شھر ۽ ڪارونجهر
جبل: </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">نگرپارڪر ٿرپارڪر
ضلعي جو تعلقو ۽ سنڌ جي سرحدي علائقي جو آخري شھر آھي. تمام پراڻو شھر آھي شهر جا
دوڪان ۽ عمارتون به پراڻين سرن جون ٺھيل آھن. شھر ۾ پراڻو جين مندر بلڪل ئي کنڊر
جيان لڳي ٿو. پراڻو آکاڙو به هن شھر ۾ آھي. نگرپارڪر تعلقي ۾ ست يونين ڪائونسلز
آھن تعلقي جي آبادي ڏيڍ لک کان مٿي آھي. ڪارونجهر جبل جي پاڙ ۾ وسندڙ هن شھر ۾ هندو
توڙي مسلم ڀائچاري سان رهن ٿا. مسڪين جهان خان کوسي جون يادون هن شھر سان جڙيل
آھن. ننڍي شھر هوندي هتي سياحن جي رهڻ لاءِ نالي ماتر هوٽلون آھن. پر شهر داخل ٿيڻ
کان پهرئين سنڌ ثقافت کاتي پاران هڪ روپلو ڪولهي ريسٽورينٽ جي نالي سان خوبصورت هوٽل
آھي جنهن ۾ رهڻ لاءِ بهترين لگزري ڪمرا ۽ ٿري کاڌو پڻ ملي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">نگرپارڪر شھر جي ڏکڻ
۽ اولھ ۾ خوبصورت ۽ مشهور ڪارونجهر جبل ڪڪڙ جي بيضي جيان پکڙيل آھي ڪارونجهر کي
ديومالائي به چئبو آھي. مگهارام اوجها پراڻي پارڪر ۾ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> ميل ڊيگھ ۽ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> ميل جڏهن ته سنڌ گزيٽيئر ۾ ٻاهرئين قطار جي
ڊيگھ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر ۽ اوچائي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۰۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ، گولائي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> ميل ۽ وڏي ۾ وڏي چوٽي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۰۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فوٽ ڄاڻايل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هن جبل جون کير ٿر
جيان هڪ سلسلو آھي جنهن جون </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ٽڪريون آھن. جنهن مان چڻيزن جي ٽڪري، ساڏو ڻوس
جي ٽڪري، ڍيڍ ويري جي ٽڪري، ڏاتي جي ٽڪري، چوڙي جي ٽڪري، ڀورائي جي ٽڪري، کارس جي ٽڪري،
ساڪري ويري جي ٽڪري اهم آھن جنهن مان گرينائيٽ جو پٿر ملي ٿو جيڪو نهايت ئي قيمتي
پٿر آھي ۽ اهو دنيا جي اٺن قيمتي پٿرن مان هڪ آھي. انگريزن جي دؤر ۾ هن جبل جي چوٽي
تي ڪرنل تروٽ چوٽي لڳائيندو هو تنهن ڪري ڪارونجهر جي چوٽي کي ”تروٽ جي چوٽي به
چئبو آھي“.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪارونجهر جبل جي چوٽي
سان سانوڻي جي انهن ڏينهن ۾ بلڪل ڪڪر ٽڪر کائيندي لنگهن ٿا اهو نظارو دل کي حسين وڻندڙ
لمحن مثل هوندو آھي ڪجھ ماڻھن جو چوڻ آھي ته اهي ڪڪر نه پر هڪ قسم جي گئس نڪري ٿي
جنهن سان هتي ماڪ نٿي پوي. هن جبل تان برساتي ويهڪرن جو پاڻي وڏي گجگوڙ جي آواز
سان وهي ٿو. تاريخ ريگستان جي ليکڪ رائيچند هريجن موجب هن جبل مان ننڍيون وڏيون </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> نديون نڪرن ٿيون. جنهن ۾ گھرٽياري، گورڌڙو،
ڀٽياڻي، موندڙو ۽ سابوسڻ شامل آھن. هتي ڪيترين ئي قسمن جي وڻن، ٻوٽن ۽ ڳاھ سان گڏ
بيشمار جڙي ٻوٽيون به ٿين ٿيون. جنهن لاءِ ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ مان حڪيمن جا ٽولا به لٿل
هوندا آھن. هونئن ته ڪارونجهر ٻين جبلن جيان ٺوڙھو جبل آھي پر برسات جي انهن ڏينهن
۾ جبل جون قطارون ساوڪ ئي ساوڪ سان سھڻيون لڳنديون آھن. ڄڻ ڪارونجهر هريالي جو هار
پاتو هجي. هن جبل مان کوکر، ڳڻ ول، ستا واڙي جهنگلي بصر، شوجاتي ۽ اٺ ڪنٺي وغيره
شامل آھن پر انهن سڀني ۾ گوگارو اھم آھي. جنهن مان کنوئر ملندو آهي هن جبل کي ڪيترن
ئي ڪوين پنهجي شاعري ۾ مهانتا ڏني آھي. سڏونت سارنگا، ڄام اڍو ۽ هوٿل پري، ڀيرو ۽ گاوڙي،
موندر جي ستي ڦول جا لوڪ داستانن ۾ به ڪارونجهر جو ذڪر ملي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">مرحوم نواز علي
کوسي ڪارونجهر جي ساروڻين بابت ٻڌايو هو ته ڪارونجهر جبل ٻرندڙ جبل به آھي ڪڏهن ڪڏهن
اسان ان مان ايندڙ ڌماڪن جي آواز سان رات جو ڇرڪ ڀري جاڳي پوندا آھيون. هن جبل
بابت اها چوڻي به عام آھي ته ”ڪارنجهر جبل روزانو سوا سير سون ڏيندو هو“. هن جبل تي
هندوئن جا </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۰۸</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">تيرٿ آسٿان به آھن. پانڊوئن پنهنجي تيرنهن سال جي بنواس
دؤران هتي رهيا هئا جنهن ڪري ڪجھ آسٿانن کي ڀيم گوڏو، ڀيم جو تلاء، ارجڻ ٻاڻ، انچليسر،
گئو مک وغيره به چئبو آھي پر هتي جو مشھور تيرٿ آسٿان سالڌرو ڌام آھي هن ڌام تي
پاراسر رشي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۶۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> تيرٿن جي پاڻي سان آيل ٻين مها رشين منين کي پاڻي سان وهنجاريو هو ۽ هڪ
يگيه ڪيو هو. ان ياد سان هتي سال ۾ ٻه ڀيرا هڪ وڪرم سنبت سال جي ماگھ مهيني ۾
مهاشوراتري تي ڀڳوان شو جو ميلو يعني فيبروري ۾ ۽ ٻيو ڪتي مهيني جي پونم يعني آڪٽوبر
-نومبر۾ وڏو ميلو لڳندو آھي جيڪو ٽن ڏينهن تائين هلندو آھي.هن ميلي ۾ پوري ملڪ مان
جٿا ايندا آھن. سالڌرو مندر جي ڀر ۾ پاڻي جو تلاءُ مرگي ڪنڊ به آھي جنهن ۾ ياتري
سنان ڪندا آھن ۽ گيتا پڙهي، پوڄا پاٺ ڪري، مري ويلن پنهنجن پيارن جو تارڻو ڪندا
آھن ۽ انهن جي روح لاءِ دعائون گهرندا آھن. هتي رهڻ لاءِ وڏا ھال، ڪمرا ۽ باٿ روم
به آھن. نگرپارڪر جي آسپاس ۾ ٻيا به ننڍا ننڍا ڪيترائي قديم اسٿان آھن. جنهن ۾
چندن گڊ جي قلعي جا کنڊرات، لورائي جو تلاءُ، ڀاڻسر تلاءُ، ڪجلاسر، نرياسر تلاءُ
وغيره شامل آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">روپلي ڪولهي جو
ماڳ:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">نگرپارڪر کان اتر
اوڀر طرف روڊ تي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي ڳوٺ ڪونڀاري روپلي ڪولهي جو ڳوٺ
آھي جنهن جي آڪھه مان اڄ به وارث رهندڙ آھن. انگريزن روپلو ڪولهي کي بغاوت جي ڪيس
۾ ڪيئي ايذاء ڏنا، تشدد ڪري هٿن جي ترين تي ڪپھ جون وٽيون ٺاهي باھ ڏني ته هو
انگريزن سان بغاوت کان هٿ کڻي ۽ پوءِ به روپلي آڻ نه مڃي ته انگريزن کيس روپلي جي زال
ميڻاوتي کي روپلي جي سامهون پيش ڪري روپلي جي نازڪ حالت ڏيکاريندي چيو ته هن کي
چئو ته هي اسان جو ساٿ ڏئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">پر ميڻاوتي روپلي کي
چيو؛ ”روپلا! جي تو ڌرتي ۽ قوم سان غداري ڪئي ته ماڻھو مون کي مهڻا ڏيندا، ان کان
بهتر آھي تون انياء خلاف سر ڏئي سرهو ٿجان ته جيئن آئون هڪ بهادر ديش ڀڳت جي بيواھ
ٿي فخر سان جيئي سگهندس.“ نيٺ انگريز گودڙو نئي جي ڪناري تي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۲</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">آگسٽ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۸۵۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع رات جو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> بجي ٻٻر جي وڻ ۾ رسو وجهي روپلي کي ڦاسي ڏئي ويا هئا هن ديس خاطر انگريزن
جي هٿان ڦاهي کائي روپلو امر ڪردار ٿي ويو. سياحن لاءِ سندس يادگار نگرپارڪر ڀرسان
گودڙي ندي جي ڪناري تي قائم ٿيل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪاسبو:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪاسٻو، نگرپارڪر شهر
کان لڳ ڀڳ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر اوڀر ڏکڻ طرف آھي. جيڪو ٿر جي سڀني ڳوٺن کان
نهايت ئي سرسبز ۽ خوشحال ڳوٺ آھي. هتي زمين جو پاڻي مٺو ۽ ٿوري اونهائي تي هئڻ ڪري
ٽيوب ويلن ذريعي ٻنييون آباد آھن. هتي بصر، ٻاجهر، گوار، مڱ، تر وغيره جو پڻ ڀرپور
فصل لهي ٿو. راما پير جو قديمي مندر سياحن کي درشن لاءِ ڇڪي ٿو. جتي ستسنگ جو ماحول
جڙيو پيو آهي. وڏا وڏا قديمي وڻ جنهن مٿي مورن ۽ ٻين مقامي پکين جو مٺيون مٺيون ٻوليون
دل کي عجيب سرور بخشين ٿيون هتي هندو مسلم ۾ پختي ايڪتا هئڻ ڪري مندر جي آرتي ۽ ڀڄنن
۾ به مندر جي نم هيٺ نابين يوسف فقير جا آلاپيل گيت ۽ وايون ڪوبه خلل نٿيون وجهين.
اهو ئي سبب آھي جو هندو توڙي مسلم مندر ۾ محبتون ورهائڻ ايندا آھن. جنهن جي رهڻ لاءِ
وڏا هال ۽ ڪشادا ڪمرا ته باٿروم به آھن ۽ هڪ وڏي ٿلهي تي پکين کي داڻو چڳو ڏيندا
آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چوڙيو:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">چوڙيو، نگرپارڪر
کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر پري آھي. جنهن جو سفر ڪچو رستو هئڻ ۽ وچ مان برساتي
نئين جي هئڻ ڪري ڏاڍو اڙانگو آھي. هتي عام توڙي برسات جي ڏينهن ۾ سفر لاءِ صرف
لانگ جيپون ئي پهچائيديون آھن. تنهن ڪري هتي سياح گهٽ ئي پهچندا آھن پر هن سير جو
هي آخري خوبصورت ماڳ آھي ڇو جو پريان سڏ پنڌ تي پاڪ ڀارت سرحد آھي. رات جي مهل بارڊر
جون بتيون سڄي علائقي کي روشن ڪن ٿيون. هتي جابلو ٽڪري تي درگاماتا جو مندر آھي. جتي
خدمتگار ايندڙ سياحن جي ڏاڍي خدمت ڪندا آھن. انهن جي رهڻ لاءِ کاڌي پيتي ماني، پاڻي،
چانھ وغيره جو به بندوبست ڪندا آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">جيئن ته گذريل ڪيترن
ئي سالن کان برساتن جي انهن ڏينهن سنڌ ۾ خاص ڪري نگرپارڪر ئي گهمڻ لاءِ سياحن جي
نظرن جو خاص مرڪز بڻيل آھي سنڌ سرڪار کي هن تفريح ماڳ تي خاص ڌيان ڏيڻ گهرجي سياحن
جي سهولتن لاءِ اتي ڪي خاص سفري سهولتون، عجائب گهر، ڪارنجهري جي چوٽي لاءِ رستو، چيئر
لفٽ، سستي ريسٽرينٽ وغيره جو بندوبست ڪيو وڃي ته جيئن هي پوائنٽ پاڪستان ۽ دنيا
سطح تي نمايان هجي.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 12pt;"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حسن ابدال ۾ پنجا
صاحب گردواري جو درشن!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">سفرنامي جي هن ٽئين
قسط ۾ آئون پنهنجي پريوار سان گڏ پاڪستان جي اترئين علائقن جي سير لاءِ اسھيو
آهيان. شيڊول ۾ اسلام آباد، ناران، ڪاگان، سوات وغير جهڙا خوبصورت ماڳ شامل آهن. ٻارن
کي ريل گاڏي ۾ چڙھڻ جو ڏاڍو شوق هو. هونئن به جيڪڏهن ڪٽنڀ گڏ ھجي ته ريل جو سفر
آرامده ۽ سک سهنج وارو ضرور آهي تنهنڪري مقرر تاريخ کان هفتو اڳ ۾ اسان ٽڪيٽ بڪ ڪرائي
ڇڏيا هئا سو حيدرآباد سنڌ کان رحمان بابا ريل گاڏي جي ڇهن سٽن واري بڪنگ ۾ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> آگسٽ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع جو سوار ٿي ريل گاڏي جي ڇڪ ڇڪ واري آواز ۾
سنڌ ۽ پنجاب جي ننڍين وڏين شهرن واري اسٽيشن کي نظرن مان ڪڍندي ڪڍندي ٻئي ڏينهن هڪ
وڳي راولپنڊي اسٽيشن تي پهتاسين. جتان کان وري </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جو مفاصلو وين ذريعي سفر ڪري تربيلا
۾ پهتاسين. هتي منهنجو ننڍو ڀاء ڪانهو مل انجنئير آهي. جنهن کي ڪواٽر مليل آهي سو
اتي اسان پنهنجي سفر جي ٿڪاوٽ لاٿي سين ۽ پوءِ ڀائو سان گڏجي گهمڻ جهڙن ماڳن جي
فهرست ٺاهڻ لڳاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هتان کان ٽئڪسي
وارا ڪي پي ڪي جي ماڳن جو سير ڪرائڻ جا چار هزار روپيه روزانه ڏهاڙي وٺن ٿا جڏهن
ته سي اين جي يا پئٽرول سياح پاڻ ڀرائيندو. سو اسان به ڀاء جي واقفيت واري هڪ ٽئڪسي
کي چار هزار روپيه ڏهاڙي تي آماده ڪري سڪون سان سمهي رهيا سين ۽ ٻئي ڏينهن انهي ٽئڪسي
ذريعي ٻارن سان گڏ صبح سوير تربيلا جي مقام کان اسلام آباد گهمڻ لاءِ روانا ٿياسين..
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">اڄ جي سير جو
پهريون شھر حسن ابدال آھي، جيڪو راولپنڊي کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر اتر اولھ ۾، جي ٽي روڊ تي ۽ شاهراھ قراقرم جي شروع ٿيڻ کان پهرئين ضلعي
اٽڪ جو تمام تاريخي ۽ خوبصورت شھر آھي. جيڪو نورزئي عرف حسن ابدال جي نسبت سان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۷۵۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ ٺھيو. هتي سکن جو گردوار ”پنجا صاحب“ ڏسڻ
جو موقعو مليو.. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">پنجا صاحب بابت اها
تاريخ ملي ٿي ته هتي مٿانهون جابلو ٽڪري ۾ مٺي پاڻي جو قدرتي چشمو هو، جيڪو اڄ به
موجود آھي، جتي قندهاري بابا پاڻ رهندا هئا جڏهن ته هيٺانهون علائقي ۾ مٺي پاڻي جي
ڏاڍي تنگي هئي. گرونانڪ صاحب پنهنجي سفر دؤران هتي رهي پيا هئا ته مٺو پاڻي نه هئڻ
ڪري گرونانڪ صاحب ٻالي مرداني کي مٿان کان مٺو پاڻي ڀري اچڻ لاءِ حڪم ڪيائين پر جڏهن
ٻالو مردانو مٿي پهتو ته قندهاري پاران مٺي پاڻي جو ٺپ جواب مليو، تڏهن گرونانڪ هڪ
دفعو ٻيهر ٻالي مرداني کي مٿي وڃي پاڻي ڀرڻ جو وري حڪم ڏنائين تڏهن هن دفعي پاڻي
لاءِ ٺپ جواب ته ٺھيو پر اٽلو هڪ جابلو وڏو ٽڪري وارو پٿر کائنس مٿان کان هيٺ اڇليو
ويو ته گرونانڪ صاحب جن پنهنجي مبارڪ هٿ سان پنجو هڻي اهو پٿر روڪيو ته ان جاء تي
ئي هڪ خوبصورت ٿڌي ۽ مٺي پاڻي جو چشمو نڪري پيو. چون ٿا ته اصل ۾ شاھ ولي اعلئ کي
رڳو گرونانڪ صاحب کان اهو چشمو ظاهر ڪرڻ لاءِ اهو کيل ڪرائڻو هو ۽ پوءِ پاڻ اچي
گرونانڪ صاحب کان حال احوالي ٿيا هئا ۽ گلي مليا هئا. اڄ به هن گرداوري تي مٺي۽
تمام برف جهڙي ٿڌي پاڻي جو خوبصورت چشمو موجود آھي. پاڻي ايترو ته صاف آھي جهڙو
شيشو هجي. وڏيون وڏيون مڇيون ترندي صاف ڏسڻ ۾ اچن ٿيون. گردواري جي جابلو پٿر تي
گرونانڪ صاحب جو مبارڪ هٿ جو پنجو به اڪريل آھي. هتي ياترائين جي رھڻ لاءِ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> کان مٿي صاف سٿرا ڪمرا مفت ۾ آھن ۽ کاڌي
لاءِ به هر وقت پرساد ملي ٿو. هر سال بيساکي ميلو به لڳي ٿو. ميلي ۾ ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ
جا ياتري ته ايندا ئي آهن پر ڀارت سميت دنيا جي ٻين ملڪن مان به ياتري ايندا آهن. تمام
خوبصورت ۽ گهمڻ جهڙو شھر آھي. جنهن جي مٿئين جابلو چوٽي تي شاھ ولي الله حسن ابدال
بابا جي مزار آھي جڏهن ته مغليه دؤر جي لاله رخ جو مقبرو به هن شھر ۾ آھي. گرونانڪ
جي هن درٻار ۾ اسان کي ڏاڍو روحاني سڪون مليو سفري ٿڪاوٽ پڻ ختم ٿي وئي ٻارن سکن
کي پهريون دفعو ڏسي به انهن سان رلي ملي فري ٿي ويا ۽ پاڻي جي تلاء ۾ وهنجي خوب
لطف اندوز ٿيندي انهن سان يادگيرين جون تصويرون پڻ ڪڍائڻ لڳا. هونئن به ٻارن جي ڪچي
ذھين تي اهڙا تفريح ماڳ گهمائڻ سان گڏ انهن کي تاريخي معلومات به ڏجي ته اهي ڪڏهن
به انهن تاريخي ماڳن کي وساري نه سگهندا. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 12pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خانپور ڊئم جو
سير</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">حسن ابدال ۾ پنجا
صاحب گردواري جو درشن ڪري ۽ پوءِ هن شهر جون بازارن پڻ ڏٺيون سين جيڪي خوبصورت
هيون ۽ ضرورت جون سڀئي شيون هتي آساني سان مليون پئي. اڄ موسم به جهڙالي هئي ۽
گرمي به گهٽ هئي. هتي گرمي پد </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۸</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڊگري هو. هوڏانهن عمرڪوٽ فون ڪري پڇا ڪيم ته
هتي ڏاڍي قهر جي گرمي هئي ۽ انهن جون اکيون اڀ ۾ هيون بلڪل ائين ئي جيئن لطيف چيو
ته </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ پڻ اميدون، آگم سنديون اڀ ۾.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">پر هتي اسان لاءِ اها
ٿڌي موسم سفر ۽ گهمڻ لاءِ بلڪل ئي بهار جيان هئي. سو </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">حسن ابدال جي خوبصورت
ماڳن کان پوءِ اسان خانپور ڊيم جي سير لاءِ روانا ٿياسين. جيڪو اسلام آباد کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي خيبر پختونخواه صوبي جي خانپور ضلعي تعلقي هري پور ۾
ھرو درياءَ تي واقع آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هن ڊيم جي پيڙھ جو
پٿر </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۶۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ رکيو ويو جڏهن ته افتتاح </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۸۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ ٿيو ۽ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۳۵۲</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ملين جي لاڳت سان. هن ڊيم جي ڊيگھ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲۹۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ ۽ بلندي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ آھي جڏهن ته </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۱۰۰۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ايڪڙ فوٽ پاڻي ذخيرو ڪرڻ جي گنجائش پڻ موجود آھي. هن ڊيم ذريعي راولپنڊي ۽
اسلام آباد کي پيئڻ جو پاڻي ملي ٿو. هي ڊيم خيبرپختون خواه ۽ پنجاب جي وسيع علائقي
کي آباد ڪري ٿو. گرمي وارن ڏينهن ۾ ڊيم واري هن درياء سان نڪرندڙ نھر ۾ راولپنڊي،
اسلام آباد، ايبٽ آباد، ۽ هري پور شهر سميت ٻين شهرن جا ماڻهو وهنجڻ لاءِ ايندا
آهن ۽ پوءِ اهو هجوم وارو منظر هن ڊئم جي خوبصورتي ۾ رونق جو وڌاءُ ڪندو آهي. جيتوڻيڪ
خانپور ڊيم مين روڊ کان ٽي ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آھي پر پڪنڪ پوانئنٽ مين روڊ کان
صرف هڪ فرلانگ جي مفاصلي تي آھي. هتي ڊئم جو سير لاءِ ٻيڙيون موجود آهن. ٻن ماڻھن
لاءِ هڪ خاص ننڍي ٻيڙي جنهن کي مقامي ماڻهو سائيڪل چوندا آھن جڏهن ته اٺ ماڻھن
لاءِ ننڍين ٻيڙين ۽ ان کان وڌيڪ ماڻهن لاءِ وڏن ٻيڙن ذريعي ڊيم جي آس پاس جي سندر
جابلو ٽڪرين ۽ ٻيٽن جو سير ڪري سگهجي ٿو. اسان ننڍا وڏا </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۹</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڄڻا ننڍي ٻيڙي ۾ سوار ٿي ڊئم جو سير ڪيوسين. ٻيڙي وارا هونئن ته هڪ فيملي
لاءِ ته ڪرايو هڪ هزار روپين تائين وٺندا آھن پر گراهڪ جتي ڦاٿو اها ڪار لڳي پئي
آھي سو اسان به پنهنجي پڪائي واري مريادا نه ڇڏي ۽ اهو سير فقط چارسؤ روپين ۾ ڪيوسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">خانپور ڊئم تمام
بهترين پڪنڪ پوائنٽ آھي جتي ٻيڙي سوارن کي خاص قسم جا جاڪيٽ پارائيندا آھن جنهن
سان ٻڏڻ جو خطرو گهٽ هوندو آھي. هن پوائنٽ جي خاص مزي جي ڳالھ اها به آھي ته هتي
پيرا شوٽ ۾ اڏام به ڪري سگهجي ٿي. پريان کان اڏامندڙ پيرا شوٽ نهايت ئي وڻي ته
رهيا هئا پر ڊپ وچان اسان ته پيراشوٽ ۾ اڏام نه ڪئيسين. هي اسلام آباد ڏانهن وڃڻ
لاءِ رستي ۾ هڪ مختصر پوائنٽ ڏٺي هئي جنهن جو اسان جي شيڊول واري لسٽ ۾ نالو نڪو
نشان هو پر پوءِ به دل تفريح ڪندي گدگد ٿي وئي ۽ اسان جي هي تفريح به ڏاڍي دلچسپ
رهي خاص ڪري ٻيڙي ۾ ڊيم جي سير جو ٻارن کي ڏاڍو مزو آيو.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عالمي ثقافتي
ورثي ٽيڪسلا جو سير!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">خانپور ڊئم جي سير
کانپوء اسلام آباد ڏانهن روانگي دؤران رستي ۾ قديم ۽ تاريخي شھر ٽيڪسلا گهمڻ جو
موقعو به اسان نه وڃايو. جيئن ته اسان پنهنجي سفر جو آغاز تربيلا ڊئم جي مقام کان
اسلام آباد ڏانهن ڪيو هو پر مفاصلي موجب راولپنڊي کان ايندي اتر اولھ ۾ ٽيڪسلا اندازن
</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۳</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلو ميٽرن جي مفاصلي تي جي ٽي روڊ تي آھي. ٽيڪسلا خود
تعلقو آھي جڏهن ته ضلعو راولپنڊي آھي. هن شھر بابت تاريخ ٻڌائي ٿي ته سڪندر اعظم
هن شھر تي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۲۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> ق. م. ۾ قبضو ڪيو ۽ پنج ڏينهن تائين هتي ديرو ڄمائي ويهي رهيو ته نيٺ راجا
امڀي سڪندر اعظم جي اطاعت قبول ڪئي ۽ پوءِ سڪندر اعظم راجا پورس سان وڙھن لاءِ جهلم
درياء جي ڪناري وڃي پهتو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">باختر جي يوناني حڪمرانن
ديمريس </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">. ق. م. ۾ گندهارا جو علائقو فتح ڪري ٽيڪسلا کي پنهنجي گادي جو هنڌ بڻايائون.
مهاراجا اشوڪ اعظم جي عهد ۾ به هن شھر جي رونق عروج تي هئي ۽ ٻڌ جي تعليم جو مرڪز
هو. ستين عيسوي صدي ۾ مشهور چيني سياح هيون سانگ پڻ هتي آيو هو جنهن پنهنجي سفر
نامي ۾ هن شھر جي عظمت جو ذڪر ڪيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ٽيڪسلا تهذيب ۽
ثقافت جي لحاظ کان تمام جهونو شھر آھي هن جا قديمي آثار الڳ الڳ پکڙيل آھن جنهن کي
ڏسڻ لاءِ ۽ پراڻي قبائلي علائقي جي ماڻھن جي رهڻي ڪهڻي کان حقيقي طور واقف ٿيڻ
لاءِ ڏينهن جا ڏينهن رهڻو پوندو پر اسان جي شيڊول ۾ اڄ صرف اسلام آباد گهمڻ جو هو
۽ هن رستي جي سفر ۾ هي هڪ تاريخي شهر ۽ قديم ثقافت جو اهم باب ڏسڻ لاءِ ٿوري ساهي
لاءِ ترسيا ٿئي پر اها ٿوري ساهي به ٻن ڪلاڪن جي هئي. هتي اسان کي عجائب گهر جي
ملازمن مخاطب ٿيندي چيو هو ته هي عجائب گهر منجهند جو ساڍي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> وڳي بند ٿي ويندو سو سڀ کان پهرئين اسان
ميوزم ۾ ئي گهڙي پياسين. جتي ميوزيم ۾ رکيل گندهارا تهذيب جا نودرات، ٻڌ مت جا
مجسما، مهاتما گوتم ٻڌ جو مجسما پراڻي تاريخ جا اهڃاڻ ظاهر ڪري رهيا آھن. اهي سڀئي
نودرات اهڙي نموني سان صفائي سٿرائي ۾ رکيل هئا ڄڻ مهاتما گوتم ٻڌ ڪالھ ئي هتي
موجوده هئا ۽ اڄ به سندن جسم خاڪ نالي ماتر دنيا کان وئراڳ وٺڻ لاءِ واجهائي رهيا
هجن ته دنيا ۾ سک ناهي بلڪه سک جو ساگر پاڻ اندر ئي ڀريو پيو آ صرف پاڻ ڄانچڻ سان
سڌ ٿئي پوندي آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">جيئن ته ٽيڪسلا کي
گڏيل قومن جي اداري يونسڪو پاران </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۸۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ عالمي ثقافتي ورثي ۾ شامل ڪيو ويو هو. ميوزم ۾ رکيل
نودارات هن دؤر جي نسبت اڄ جي دنيا علم جي لحاظ کان ڪيتري ته مشينگري ٽيڪنالوجي
سبب عروج تي آھي تڏهن به پراڻي ثقافتي ورثن کي اڄ به هينئي سان هنڊائي ان جي دؤر
جو قدر ڄاڻي ٿي. ميوزيم جي عمارت نهايت ئي خوبصورت آھي جنهن ۾ صفائي جو به خاص
بندوبست ٿيل آھي. آچر جو ڏينهن هئڻ ڪري ساڍا ٻارنهن وڳي ميوزيم جيئن بند ٿيڻ جو
اعلان ٿيو ته اسان ٻاهر نڪري ميوزم جي بوڪ اسٽال ۾ ڪتاب جانچڻ لڳاسين ۽ هڪ ٻه ڪتاب
وٺڻ کان پوءِ ميوزم جي احاطي ۾ ٺهيل خوبصورت بئنچن ۽ پارڪ تي ويهي پاڻ سان گڏ آندل
کاڌو، برياني، ڏهي وغيرہ کائي ڪري ٽيڪسلا شهر گهمڻ جو ارادو ته ڪيوسين پر شهر ٿورو
اندر هئڻ ڪري ٽرئفڪ جي رش ڏسندي ساڳئي ٻاهرئين باء پاس کان ٽيڪسلا جي خوبصورت
ثقافت سان وابسته ٺهيل شيون دوڪانن تي نهايت ئي سندر نموني سان سينگاريون پيون
هيون ۽ اهي سڀئي ثقافتي شيون سياحن کي ٽيڪسلا گهمڻ لاءِ مائل ڪري رهيون هيون پر ٽيڪسلا
گهمڻ لاءِ صرف هڪ ڏينهن ڪافي ناهي سو اسان پريان کان ئي ڪار جي شيشي مان اهي سڀ
شيون ڏسندي ڏسندي اسلام آباد ڏانهن روانا ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسلام آباد ۾ راول
ڍنڍ ۽ شڪر پڙيان جو تفريحي احوال!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ٽيڪسلا کان پوءِ اسان
پاڪستان جي گادي واري خوبصورت شھر اسلام آباد ۾ گهڙياسين. جيئن ته اسلام آباد
حيدرآباد کان موٽر وي رستي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲۴۶</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جڏهن ته ريلوي لائين تي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۵۲۱</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آهي. جنهن کي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۶۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ پاڪستان جي گادي جو هنڌ مقرر ڪيو ويو. هن کان اڳ ۾ ڪراچي
پاڪستان جو گادي جو هنڌ هو. تمام جديد ترين شهر آهي. جنهن روڊ رستا ته هونئن به
خوبصورت آهن، ساڻ گڏ ميٽرو بس جي جديد سهولت به شهرين جي سفر کي آرائش ڏي ٿي. پاڪستان
جي پارليامينٽ، وزير اعظم هائوس، وغيره سميت ڪيتريون عمارتون ڏسڻ وٽان آهن پر اسان
پنهنجي لسٽ ۾ مٿين ذڪر ڪيل بجاء ڪجھ عوامي تفريحي ماڳن کي ڏسڻ لاءِ سرفهرست رکيا
آهن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">جيئن ته اسلام آباد
جي آبهوا سياري ۾ وڌيڪ سردي جڏهن ته اونهاري ۾ وڌ ۾ وڌ گرمي پد </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڊگري سينٽي گريڊ تائين هوندو آهي. گهڻو ڪري موسم نارمل ئي هوندي آهي. اڄ آگسٽ
مهيني جي ٻاويھ تاريخ آهي سو هتان جي جهڙالي موسم ۾ پهريان ته راول ڊئم ۽ ڍنڍ جو
سير ڪيوسين. جتي ٻيڙيون ۽ ٻار خوب هڪ ٻئي جا سفري ساٿي ٿي ويا جڏهن ته خوبصورت اٺن،
گهوڙن تي سياحن جو سوار، ڍنڍ جي خوبصورتي لاءِ ڄڻ اعزاز مثل هو. هي ڊيم </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۶۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ پنجاب حڪومت جي ڪوشش سان ٺھيو. جيئن ته
راول ڍنڍ هڪ مصنوعي ڍنڍ آھي جيڪا </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">.</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> اسڪوائر ڪلوميٽر تي ڦھليل آھي ۽ گهرائي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ اٿس. هن ڍنڍ ۾ ڪورنگ درياء ۽ مارگله
پهاڙن مان پاڻي جا ننڍا وهڪرا اچن ٿا. راولپنڊي ۽ اسلام آباد کي پاڻي هتان کان ئي
مهيا ٿئي ٿو. هن ڍنڍ جي سير کان پوءِ شڪر پڙيان ماڳ ڏانهن اڳتي وڌياسين جيڪا راول ڍنڍ
کان پنج منٽن جي سفر تي ئي خوبصورت عمارت آھي ڀرسان ئي لوڪ ورثا ثقافت کاتي جي به
خوبصورت عمارت آھي جنهن کي به اسان ڏٺوسين. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۴۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع کان اڳ ۾ هتي ڪکڙ قبيلائي ماڻھو رهندا هئا
جيڪي پوءِ هوريان هوريان لڏپلاڻ ڪري ويا. جيئن ته هتي جو عجائب گهر مشھور آھي. جتي
شڪر پڙيان ۾ پاڪستان جي تاريخ جي اهم ڪردارن جون يادگار نشانيون، مجسما، تاريخ ۾
قومي هيروز جي آزادي لاءِ تحريڪ جون ڪوششون مجسمن جي صورت ۾ ڏيکاريون ويون آھن ته </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۸۵۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع جي آزادي لاءِ پهرئين جنگ کي به نروار ڪيو
ويو آھي ۽ ان سان گڏ گندهارا تهذيب کي به يادگار رکيو ويو آھي. انهن سڀني ۾ آرٽ جا
ايترا ته خوبصورت رنگ ڀريل آھن جو منهنجي ۽ ٻارڙن جي دل ته اتان نڪرڻ جي ئي نه پئي
ڪئي، توهان به جڏهن اسلام آباد اچو ته هن عجائب گهر ۾ يقينن توهان ڏسندي ڏسندي ڪلاڪن
جا ڪلاڪ لڳائي ڇڏيندا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">عجائب گهر جي
سامهون وري پاڪستان مومينٽ جي خوبصورت منارن جيان ديوارون ٺھيل آھن جيڪي ڪجھ سال اڳ
</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۰۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ ئي ٺاهيون ويون آھن. جيڪي چئن وڏين ۽ ٽن ننڍين ديوارن سان بلڪل گلاب جي
گل جي پکڙين جيان خوبصورت ٺهيل آهن چار وڏيون ديوارون پاڪستان جي چئن صوبن ۽ ٽي ننڍيون
ديوارون گلگت بلتستان، آزاد ڪشمير ۽ قبائلي علائقن کي ظاهر ڪن ٿيون. هي پڪنڪ پوائنٽ
اسلام آباد زيرو پوائنٽ کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۶۰۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽن جي بلندي تي آھي تنهنڪري هتان کان اسان اسلام آباد
جي خوبصورت وادين، رستن ۽ عمارتن کي ڏورانهن کان ڏسي رهيا هئاسين. هتان جي منظر ڪشي
جي بهترين ڦوٽو گرافي به ڪمال جي هوندي آھي سو عمارت سان يادگيري جي لمحن جا ڪيترائي
ڦوٽو ڪئمرا جي ڪينواس ۾ قيد ڪياسين. هتي هرسال </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> مارچ جو پيرڊ به ٿيندو آھي. ٻار هتان جي
تفريح مان ڏاڍا لطف اندوز ٿيا ۽ پوءِ وري فيصل مسجد ڏانهن روانا ٿياسين.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">فيصل مسجد اسلام
آباد جي تاريخ ۽ مارگله جي پهاڙن ۾ دامن ڪوھ جو</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نظارو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">اڄ صبح تربيلا جيڪو
اسان جو ٻيو گهر آھي ۽ اهو اسلام آباد کان اتر اولھ ۾ هڪ سؤ ٻه ڪلوميٽر جي مفاصلي
تي آھي اتان کان اسان صبح جو ڇهين بجي گهمڻ لاءِ نڪتا هئاسين. رستي ۾ پهرئين گردوار
پنجا صاحب حسن ابدال، ٻئي نمبر تي خانپور ڊئم، ٽئين نمبر تي ٽيڪسلا۽ پوءِ چوٿين
نمبر تي اسلام آباد جنهن ۾ وري راول ڊئم ۽ شڪرپڙيان جو سير ڪيوسين جنهن جو تفصيل اڳ
۾ لکيو آھي ۽ هن وقت </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">.</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۰۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">.</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> جي شام جو ساڍا چار بجي اسان فيصل مسجد جي احاطي ۾ بيٺا آھيون. واھ ڇا ته
اڇي سنگ مرمر جي ٺھيل عاليشان مسجد آھي جنهن جو ذڪر هن عمر تائين رڳو ڪتابن ۾ پڙھيو
هو ۽ ٽيليويزن تي اها مسجد ڏٺي هئي پر اڄ هن خدا جي گهر جو ديدار؛ اکين جي نور کي
روحاني سڪون سان روشناس ڪيو آھي. جيتوڻيڪ هن مسجد جو ديدار اسلام آباد جي مارگله
پهاڙن وارن علائقن ۽رستن تان به ڪري سگهجي ٿو پر مسجد اندر سياحن جو وڏو هجوم ۽ گوڙ
گمسان هئڻ باوجود به دل گد گد ۽ ذھين لرزشي سڪون سان گونجيو پئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">جيئن ته هي پاڪستان
جي سڀ کان وڏي مسجد ۽ ڏکڻ ايشيا جي سڀ کان عظيم مسجد جو اعزاز رکي ٿي جنهن جي
تعميرات ۾ سعودي حڪمران شاھ فيصل بن عبدالعزيز جو وڏو سهڪار هو. آڪٽوبر </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۷۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ تنهن وقت </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> ملين امريڪي ڊالر جي لاڳت سان شروع ٿيندڙ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۶</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">چورس ايڪڙن ۾ ھن مسجد جو ڪم جون </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۸۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ مڪمل ٿيو جيئن ته مسجد جي ڪم جي شروعات ٿيڻ کان اڳ ۾
ئي شاھ فيصل جي وفات ٿي وئي هئي تنهن ڪري مسجد جو نالو به سعودي حڪمران شاھ فيصل
جي نالي سان منسوب ڪري فيصل مسجد رکيو ويو. مسجد اندر جديد برقي فانوس به لڳل آھي
ته ديوارن تي خوش خطي ڊزائين سان قرآني آيتون به اڪريل آھن. مسجد جي خوبصورت منارن
جي بلندي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۹۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ميٽر آھي ۽ هڪ ئي وقت لک کان به وڌيڪ نمازي نماز پڙھي
سگهن ٿا. هن عظيم عاليشان مسجد جي تصوير پنج هزار روپين جي نوٽ جي بئڪ سائيڊ تي به
ڏنل آھي. ٻارن هن مسجد جي تاريخ کي غور سان ٻڌندي ئي چيو ته اسان هن فيصل مسجد کي
نصاب ۾ به پڙھيو آھي ۽ اسان سڀني کي مسجد جي ديدار سان سڄي ڏينهن جي ٿڪاوٽ ختم ٿي
وئي ۽ پوءِ دامن ڪوه ڏانهن روانا ٿياسين. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">دامن ڪوه:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فيصل مسجد کان دامن
ڪوھ ڏھ منٽن جي سفر تي آھي پر آچر جوڏينهن ۽ شام جو پهر هئڻ ڪري مارگله جبلن جي وڙ
وڪڙ واري هن روڊ تي رش جيئن جو تيئن هئي بهرحال اسان پوءِ به اڌ ڪلاڪ ۾ ھتي پهچي
وياسين. هي پڪنڪ پوائنٽ سمنڊ جي سطح کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۴۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ ۽ اسلام آباد شھر کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۵۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فوٽن جي بلندي تي آھي. جتان سڄي اسلام آباد شھر جو نظارو ڪرڻ اسان لاءِ انتهائي
آسان ٿي پيو. اسان جي ٿرپارڪر ۾ مٺي جي گڊي واري ڀٽ جي پڪنڪ پوائنٽ به دامن ڪوه
جيئن ٺاهي وئي آھي اها ڳالھ الڳ آھي ته مٺي جي آبادي ٽي لک جڏهن ته اسلام آباد جي
آبادي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۸</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">لک آھي پر اسلام آباد </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۶۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ گادي جي هنڌ ٿيڻ کانپوء جيئن جو تيئن
ترقي ڪئي آھي ۽ جديد طرز تي بهترين شھر ۽ صفائي ۾ اعلئ مثال رکندڙ شھر آھي. هوڏانهن
اسان جو مٺي شھر به ائين ئي ترقي ڪري پيو ۽ مٺي جهڙي شھر جي صاف سٿرائي به سنڌ جي ٻين
شھرن جي ڀيٽ ۾ الڳ نمايان آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">دامن ڪوه تي اسلام
آباد ۾ رهندڙ ڪانٽيئي شھر ضلع ٿرپارڪرجو دوست داس نارائڻ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">Das Narain</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">به ملڻ آيو جنهن ٻڌايو ته هي اسلام آباد جي سڀ کان
بهترين پڪنڪ پوائنٽ آھي. هتي اڪثر ڪري شام جي وقت فيمليز پنهنجي ٻارن سان گڏ تفريح
لاءِ اينديون آھن. ٻارن جي وندر لاءِ جهولا، گهوڙا، گاڏيون وغيره ته هتي ڄام ئي
آھن پر چؤ طرف سر سبزباغ جهڙو گهاٽو جهنگل هئڻ ڪري هتي ڀولڙن کي به جيئن جو تيئن وڻن
مٿان ٽپا ڏيندي ته هيٺ ماڻھن جي وچ ۾ به ڦرندي ڏٺا سين. ڪيترائي ته انهن کي چپس،ڪيلا،
مڪئي ۽ ڦلا وغيره کارائي رهيا هئا. ٻارن سان گڏ وڏا به انهن سان تصويرون ڪڍائي
رهيا هئا انهن مان ڪي وري انهن کي جڏهن ڇيڙي رهيا هئا ته انهن سان اهي باندر غصي
واري ڪيفيت جو مظاهرو به ڪري رهيا هئا. ٻار هن پوائنٽ مان ايترو ته لطف اندوز ٿيا
جو واپس تربيلا مڙڻ ئي وسري ويا. بهرحال گهور انڌاري ۾ جڏهن لهندڙ سج جي ڳاڙھاڻ جا
ڪرڻا آرس ڀڃي موٽ کائي مارگله جي پهاڙن ۾ سمائجي ويا ۽ رنگا رنگي لالٽين جون
روشنيون رات جو استقبال ڪرڻ لڳيون تنهن مهل اسان جي ٽئڪسي به واپسي جو رخ ڪيو ۽
اسلام آباد جي مشهور شاپنگ سينٽر سينٽاروس ۾ داخل ٿياسين. جنهن جا پنج ئي ماڙ
نهايت ئي جديد طرز تي ماهر انجنيئرن جي ڪمال جو اعليٰ مثال آھن. هتي دنيا جي اوچين
اوچين ڪمپنيز جا شاپ آھن. اسان ڪجھ ريفرشمينٽ ڪئي پر هن جو بل عام بازار کان ڏهوڻ
تي هو. يعني شاپنگ سينٽر جا آسمان سان ڳالهيون ڪرڻ جيترا اگھ آھن. رات جي اٺين وڳي
هتان کان سڌو واپس تربيلا ڏانهن روانا ٿياسين ۽ رات ڏھ بجي گهر پهتاسين ۽ سڀاڻي
سوات گهمڻ جو شيڊول ٺاهيوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڪستان جي
سوئزرلينڊ سوات جو سير.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">سوات شروع ۾ هي هڪ ڪوهستاني
رياست هئي ۽ هتي ٻڌ مت جي تهذيب به هئي. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۹۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع ۾ هن کي ضلعي جي اهميت ڏني وئي. مالاڪنڊ ڊويزن جو
صدرمقام سيدو شريف هن ضلعي ۾ ئي آھي. </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۵۳۳۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> چورس ڪلوميٽر ايراضي رکندڙ ھن ضلعي جي ڪل آدمشماري
سورنهن لک به کان وڌيڪ آھي. پاڪ فوج پاران هتي هر سال گرمين ۾ جشن سوات به ملهايو
ويندو آھي. تنهن سوات لاءِ اسان به گهڻي وقت کان ئي سنڀريل هئاسين سو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">آگسٽ</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> تي ٽئڪسي وارو صبح سوير ئي ڇھ بجي تربيلا واري گهر پهچي
ويو. بس ڪلاڪ کن ۾ اسان به تيار ٿي ڪار ۾ ويٺا سين ۽ پنهنجي سفر جي شروعات ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">تربيلا کان ڪالام
سوات </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۶۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آھي ۽ گوگل ميپ اتي پهچڻ لاءِ مفاصلو
</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۶۷</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر ۽ وقت ساڍا ڇهن ڪلاڪن جو ٻڌائي رهيو هو جڏهن ته
اسلام آباد کان ڪالام سوات </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۲۷</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر اتر اولھ ۾ آھي. ايڏي وڏي وقت جو
سبب سنگل ۽ وڙ وڪڙن وارو روڊ آھي جنهن تان ڪار </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۶۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> جي اسپيڊ ۽ رستي ۾ گاڏين جي وڏي رش پڻ هوندي
آھي. بهرحال اسان سوات موٽر وي </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">M</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">کان سفر شروع ڪيوسيين
جتان چين جي سهڪار سان سي پيڪ جي پروجيڪٽ تحط </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۳۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ميٽرن تائين جبل اندران ڊبل سرنگن رستي روڊ ٺھيل
آھي جيڪو ٻن جبلن جي ڦيري کان بچائي ٻن ڪلاڪن جو مفاصلو ڏيڍ منٽ ۾ طئي ٿئي ٿو. ھونئن
اڳ ۾ اسلام آباد کان مردان رستي سياح ايندا هئا ته انهن کي پنج ڪلاڪ اڃا به وڌيڪ ڦيري
وارو سفر ڪرڻو پوندو هو ۽ هاڻي </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">M</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> موٽروي جي ڪري گذريل
ٻن سالن کان سوين سياح سوات جو سير ڪن ٿا. سوات خود هڪ ضلعو ۽ هڪ وادي يا ماٿري جو
نالو آھي. جيئن اسان وٽ ٿر، لاڙ وغيره. ڪالام، مالم جبا، بحرين ۽ مينگورا هن جا شھر
آھن مينگورا ۾ سوات جو عجائب گهر به قائم ٿيل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلاڪ ڏيڍ کن ۾ اها
موٽر وي به چڪدار شھر ۾ ختم ٿي. جيئن ته سوات ۾ سي اين جي اسٽيشن نه آھي تنهنڪري چڪدارا
شھر کان سي اين جي فل ٽانڪي ڪرائي اڳتي روانا ٿياسين. هاڻي سنگل روڊ تي جتي اڃان
سوات جي خوبصورت سيم شروع ئي مس ٿي هئي جو رستي تان سوات جي سياحن جي گاڏين مان لٿل
فيميليز خوبصورت وادين ۾ ٿوري ٿوري مفاصلي تي گلم وڇائي ائين وايومنڊل سان منڊليون
مچائي رهيون هيون جيئن اسان وٽ جڏهن ٿر پاسي تازي برسات وٺي هجي ۽ اسان جي شهر جي
چوڌاري وارياسي ڀنل ڀٽن تي شھري برسات جو مزو وٺڻ لاءِ گڏ ٿيندا هجن. اسان به گهڙي
گهڙي ڪار مان ائين پئي لٿاسين ۽ مست موسم جي تفريح لاءِ قدرت جي سينگاريل سوات جي
جبلن سان مخاطب پئي ٿياسين ته نيٺ اسان جي ڊرائيور جيڪو هتان جي وادين جو واقف هو
تنهن چيو؛</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”او ڀائي
صاحب، سوات سارا ايسي واديون سي ڀرا هي، اگر هم جگه جگه پي رڪين گي تو ڪالام شھر
رات ڪو بهي نهين پهنچ پائين گي..“ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">سو اسان به واپس ڪار
مان انهن نرالن نظارن جو ديدار ڪندي ڪندي مينگورا پهتاسين اتان وري پئٽرول ڀرائي مينگورا
شهر، بحرين ۽ ٻين ماڳن کي صرف دري تان ڏسندي ڏسندي ڪلاڪ ٻن ۾ شام جو ٽئين وڳي ڌاري
سوات جي سهڻي شھر ڪالام پهتاسين. جتي سوات ندي جي ڪناري تي قائم مشھور خوبصورت هوٽل
نورپئليس ۾ وڏو ڪمرو ورتوسين. جڏهن ته ڊرائيور کي هوٽل مالڪ الڳ ڪمرو مفت ۾ ڏنو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪالام شھر ۾ اسان
کي هلڪي هلڪي سردي پئي لڳي، هتان جي هوٽلن ۾ ڇت ۾ بجلي جو پکو نه هئڻ معنئ هتي ٻارنهن
ئي مهينا موسم ٿڌو هئڻ برابر آھي. ندي ڪناري هوٽل هئڻ ڪري سوات ندي تان ٿڌي برفيلي
پاڻي جي وهڪرو بلڪل ئي صاف شيشي جيان هو. هتان کان ٻيون جيڪي پڪنڪ پوائنٽس آھن اهي
وري مٿانهون جبلن ۾ آھن جتي روڊ نه هئڻ ڪري وري الڳ جي جيپ ڪرڻي پوندي آھي جنهن جو
ڪرايو پنج کان ست هزار روپيه آھي. اسان اها جيپ طئي ڪري صبح جو پنج بجي جو ڊرائيور
کي ٽائيم ڏئي بي فڪر سان سوات جي سندر وادين جي پيادل تفريح ڪئيسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">قدرت جي سونهن سان
سينگاريل ساون جبلن جي ٽڪرين تان ڪالام شھر صفا ننڍڙو لڳي رهيو هو. ڪٿي شام جي سج
جا پاڇولا پرھ ڦٽڻ جهڙا آثار ڏئي رهيا هئا، ته ڪٿي وري اسو ماه جي ڌارولن جيان ٽڪرين
کي بادل ڇهندا ڇهندا ماڪ ڦڙن جو احساس ڏئي رهيا هئا. شھرجي چوگرد سڀئي ٽڪريون
سياحن جي سندرتا سان به سوڀيا ڏئي رهيون هيون ته سياحن جي ڪري سڄو شهر به سجي رهيو
هو. ڪالالم ۾ هوٽل جو ڪاروبار عروج تي آھي. هتان جي هوٽل مالڪ ٻڌايو ته ڪالام شهر
جي سموري زمين وڪرو ٿي وئي آھي. هتان جي زمين جو في مرگله پلاٽ پنج لکن روپيه به
ملي ته به سستو آھي. توهان ته آگسٽ ۾ آيا آھيو پر اپريل. مئي. جون. جولا ۾ هتي
ايتري ته رش ھوندي آھي جو هوٽلن ۾ ڪمرا به نٿا ملن ۽ پوليس شھر جي ٻاهرئين چيڪ پوسٽ
تان ئي سياحن کي واپس روانو ڪري ڇڏيندي آھي. اهو سڀ چين جو سهڪار ئي آھي جنهن جي
سي پيڪ واري پروجيڪٽ تحط اسان خوشحال آھيون. ڪيتريون ئي نيون هوٽلون به ٺھي رهيون
آھن جنهن سان پوءِ هتي سياحن جو رهڻ اڃا به سولو ٿي پوندو. هتي هڪ رات ترسڻ لاءِ في
ڪمري جو ڪرايو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۳۵۰۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">کان ڏھ هزار روپين تائين آھي. کاڌي پيتي ۾ هوٽلن جا طعام
مرغي، سبزي، دال وغيره ايڏا لذيذ به نه آھن جيترا انهن جا مهانگا اگھ آھن. چانھ جي
چسڪي ۾ رڳو دٻن وارو کير آھي، ڪٿي ڪٿي خالص کير واري چانھ ملي ٿي پر اهو في ڪپ ستر
روپيه آھي. هينڊي ڪرافٽس، سوات جون شالون۽ گرم سويئٽر، وغيره جا به هتي ڄام دوڪان
آھن. اسان کي انهن سندر وادين ۾ گهمندي گهمندي ست ٿي پيا ۽ پوءِ ترت ئي واپس هوٽل
جي روم ۾ داخل ٿياسين رات جي ماني هوٽل ۾ کاڌي ۽ صبح سوير سوات جي ٻين وادين گھمڻ
جي ارادي سان سمهي رهياسين. سوات ۾ ست ڏينهن گھمو ڦرو ته به گهٽ آھن ڇو جو هن وادي
کي قدرتي سونهن عطا هئڻ سبب سوات کي پاڪستان جو سوئزرلينڊ به چيو ويندو آھي. اسان ٻيا
به سوات جا ماڳ ڏٺاسين. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هندوڪش جبل سوات
جي چڙهائي ۽ مھوڍنڍ جو ٿڌو پاڻي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هندوڪش جبلن جي
قطارن کي اسان ننڍي هوندي ٽئين ڪلاس جي سماجي اڀياس ۾ پڙھيو هو ته ان مهل انهن
جبلن کي ڏسڻ صرف هڪ خواب ۽ بلڪل خالي خيال جيان ئي هو ڄڻ اسان جبلن بابت ڪنهن شاعر
جي شاعري کي لفظن جي مالها ۾ دل سان هنڊائي پيا واه واه ڪندا هئاسين پر هندوڪش کي ڏسڻ
جو خواب اڄ ساڀيان ٿيو هو جو سوات جي شھر ڪالام ۾ اسان صبح جو ساڍا چار بجي اٿياسين
۽ ڪلاڪ کن ۾ تيار ٿيندي ئي ڪالھ کان اڳواٽ بڪنگ ٿيل جيپ جيڪا اسان جي هوٽل ٻاهران
بيٺل هئي تنهن ۾ سوار ٿي مهوڍنڍ ڏانهن روانا ٿياسين. جيڪا ڪالام کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۹۴۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ جي بلندي تي هندوڪش جبلن جي قطارن جي وچ ۾ آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هن رستي ۾ سڀ کان
پهريون اسٽاپ سوات جو جنگل اسٽاپ هو. اسان سنڌي ۾ هن کي جهنگ چوندا آھيون. مار! ڇا
ته جهنگ آ، هڪ سؤ فوٽ کان به اوچا اوچا وڻ جنهن کي مقامي ماڻھو چيڙ چوندا آھن ائين
بيٺا آهن ڄڻ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ جا ڊگها بانس ڌرتي تي پوريل هجن تنهن کان علاوه ديال ۽ نندر نالي وڻ
به هن جهنگ کي سرسبز ۽ وڻندڙ وايومنڊل کي خوبصورتي جي رنڱن سان موهي رهيا ھئا. ٻارن
جڏهن هتي لڪ لڪوٽي راند پئي ڪئي ته اهو پڻ پتو پيو ته جهنگ جي وڻن کي جيڪڏهن ڪو پٺ
ڏئي لڪي وڃي ته پوءِ ڀلي پيا ڳولها ڪريو، مجال آ جو سڏ ڏيڻ کان سواء ملي سگهي بلڪل
ائين ئي جيئن اسان فلمن ۾ ڏٺو آ، هوئنن به لالي ووڊ جي بيشمار فلمن جي شوٽنگ به هن
جهنگ ۾ ئي ٿيندي رهندي آھي. تنهن کانسواء هن جهنگ ۾ رات ٽڪڻ لاءِ وري خيما به لڳل
آھن جنهن جو ڪرايو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> روپيه في رات آھي. هن جهنگ ۾ جيڪڏهن بجلي جو بندوبست نه ٿيل هجي ها ته هتي
ڪير به نه رهي سگهي ها. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">جهنگل کان
پوءِ ٻيو اسٽاپ اوشو شھر جو آھي جنهن ۾ فقط ٿورا ئي کاڌ خوراڪ ۽ ڪولڊ ڊرنڪ جا دوڪان
هئا. جيئن ته ڪي پي ڪي ۾ پاڻي جي اڻهوند ناهي هر ٻن ٽن ڪلو ميٽرن تي قدرتي ٿڌي پاڻي
جا چشما آھن ۽ هتي سوڊا بوتلن ۽ جوس جي دٻن کي ٿڌو ڪرڻ لاءِ فرج جي ضرورت ناهي بلڪه
مقامي ماڻھو ٿڌي پاڻي جي چشمي مان پائيپ لڳائي ان مان ننڍا ننڍا سوراخ ڪري ڦوهاري
جيان پاڻي کي وهائين ٿا ۽ ان جي ٿڌي پريشر سان بوتلون ٿڌيون رهن ٿيون. اوشو شھر ۾
سڀئي دوڪان ۽ اڪثر گهر ڪاٺ جا ئي آھن پر پراڻي تهذيب جيان پيارا لڳن ٿا. ندي ڪناري
هن شھر مان گذرندي ڪٿي ڪٿي قدرتي پاڻي جي آبشارن جي نظاري قلب کي قرار پئي ڏنو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هتان کان اڳتي ٻن ڪلو
ميٽرن تي بافر جو ماڳ به آھي جتي چين جي سهڪار سان ڊئم ٺھي پيو. تنهن کان اڳتي مٽلتان
ڳوٺ ۽ پلو گاه جا سندر نظارن ۾ اسان صبح جو ناشتو هڪ ڌاٻهي نما هوٽل تي ڪيوسين. ندي
ڪناري هتي چشم شفا نالي سان وڏو ٿڌي پاڻي جو چشمو آھي. ۽ هتي بجلي جا اڪثر ٿنڀا ڪاٺ
جا ئي آھن. هتان کان پوءِ جبلن جي جڙ منهجان اوچي پٿريلي رستي تي چڙھندي چڙھندي جڏهن
هيٺ ڏٺو سين ته ڏاڍو خوف پئي لڳو هڪ ته هتي موبائل نيٽ ورڪ جي سروس به نه هئي ۽ ٻيو
جڏهن وري سامهون کان ڪا گاڏي ڪراس ٿئي ڪيائين ته ماڳهين دل جي ڌڪ ڌڪ تيز ٿي ويندي
هئي گهڙي پل ۾ بنا تسبيھ جي ڀڳوان کي هزارين دفعا ياد ڪيوسين ۽ پوءِ مس مس اچي مھوڍنڍ
تي شڪر شڪر ڪندي پهتاسين. پشتو ۾ مھوڍنڍ مڇين واري تلاء کي سڏين ٿا، هونئن به هتي
ننڍيون هوٽلون جنهن کي اسان سنڌي ۾ ڇپرا هوٽل يا ٻين ٻولين ۾ ڌاڀا هوٽل چئون تنهن
جي اڳيان پاڻي جو ڀريل حوض لازمي ملندو جنهن ۾ زنده مڇيون پيون ترنديون آھن سو
گراهڪ کي تازي مڇي ٺاهي ڏيندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هندوڪش جبلن جي
قطارن ۾ مهوڍنڍ چؤطرف ساوڪ سان سهڻي لڳي پئي هئي. صبح جي مهل هئڻ ڪري آگسٽ جي هن
مهيني ۾ به ڏاڍي سردي لڳي رهي هئي سو هڪدم پهريان ته اسان پاڻ سان گڏ آندل سوئيٽر
۽ جاڪيٽ پائي شالون اوڍيوسين. ڍنڍ جو پاڻي اهڙو ٿڌو ڄڻ ڄميل برف هجي! سو ٻار ڍنڍ ۾
وهنجڻ بدران هٿن سان لهرن کي ڇهندي ئي ڍنڍ جي پاڻي ڄميل رت جي ٿڌين آڱرين کي ڏسي
رهيا هئا. ٻيڙين ۾ ۽ گهوڙن تي چڙھي فوٽوگرافي به ڪئي سين۽ ڍنڍ جي تفريح ۾ ڏاڍا لطف
اندوز ٿياسين. جيئن ته هتي اوچائي لڳ ڀڳ ڏھ هزار فوٽ هئي پر اڃا جڏهن جبلن جي چوٽين
ڏانهن نظر ڦيرائي ڏٺوسين ته اهي اسان کان تمام پري ۽ اوچيون هيون جتي برف سان اڇيون
پڻ لڳي رهيون هيون. اها برف ته ضرور پگهري رهي هئي پر هيڪاندي پاڻي جي ته خبر ئي نٿي
پئي ته ڪٿان ڪٿان کان آبشارن جي صورت ۾ هيٺ گجگوڙ سان وهي رهيو آھي. هتان کان
واپسي ڪالام جي هوٽل تي پهچندي پهچندي ٻنپهرن جو هڪ ٿي ويو هو ۽ جلد ئي واپسي جو
سامان ڪار ۾ رکي ناران ڏانهن روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڏينهن جي ماني رستي
۾ هوٽل تي کاڌي ۽ پوءِ بهشام واري پهاڙن ۾ پهتاسين ته هي جابلو رستو ته ماڳهين
ايستائين جي سفري رستن ۾ سڀ کان ڏکيو، اڙانگو، سڃو ۽ سوڙھو رستو هو. هتان جي چڙھاين
تي چڙھندي ڪنهن مهل ڪار واپسي پئي ٿي ته ان مهل دل هٿن مان پئي نڪتي! ڏاڍو سوڙهو هي
رستو مانسره کان ٿيندي ناران تائين ڏھ ڪلاڪ جو سفر هو پر سوڙھو رستو صرف مانسره
تائين هو سو اسان کي رات بهشام شھر ۾ ٿي وئي هتان کان اڳتي سفر ڪرڻ لاءِ دل به ٿئي
ڪئي سو هتي اسان جي عزيز جانهيري واسي ايس ڊي او واپڊا ويد وياس واپڊا جي ريسٽ
هائوس ۾ اسان جي رھڻ جو بندوبست ڪيو هو. جتي رات جي ماني کاڌي ۽ ويد وياس سان ڪچھري
ڪري واپڊا جو پلانٽ پڻ ڏٺوسين ۽ پوءِ سڀاڻي ناران جي تفريح جي ارادي سان سمهي
رهياسين. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ناران ۾ سنڌين جو
ڪاروبار ۽ سيف الملوڪ ڍنڍ جو نيرو پاڻي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">خيبر-پختونخواه جو
بشام شھر شانگله ضلعي جو سڀ کان وڏو ڪاروباري شھر آھي. پاڪستان جي اترئين علائقن ۽
خاص ڪري تفريحي ماڳن ڏانهن وڃڻ لاءِ بشام شھر ۾ ساهي لاءِ ترسڻو ئي پوندو آھي. جتي
اسان رات رهي ٻئي ڏينهن پرڀات ويلي ئي سنڌو درياء جي ڪناري ڪناري مانسره مان گذر ڪندي
ڪاغان، ناران جي روڊ تي چڙھياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">سمنڊ جي سطح کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۷۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ بلندي تي ناران شھر مانسره کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۱۹</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آھي جڏهن ته اسلام آباد کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۶۷</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آھي. وچ ۾ بالاڪوٽ شھر مان به گذر ٿيو جيڪو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲۰۰۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ع جي زلزلي ۾ تباھ ٿيو هو پر هاڻي وري نئين
سر اڏجي خوبصورت شهر جو ڏيک ڏيڻ لڳو آھي. ناران جو رستو به وڏن وڙ وڪڙن وارو آھي
جيڪڏهن انهن وڏن جبلن جو ڦيرو نه هجي ته مانسره کان سڌو ناران چئن ڪلاڪن بدران ڏيڍ
ڪلاڪ ۾ سفر ٿئي پر هاڻي چين جي سهڪار سان جبلن ۾ سرنگن جو ڪم ۽ بجلي لاءِ ڊئم جو ڪم
به تيزي سان هلي پيو ايندڙ ٻن سالن ۾ اهو سفر گهٽ وقت ۾ اڃا به آسان ٿي ويندو؛ اسان
پاڻ ۾ اهڙي موضوع تي گفتگو ڪندي ۽ ڪار جي دري مان خوبصورت نظارا ڏسندي ڏسندي ڏينهن
جو </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> وڳي ناران شھر ۾ پهچي وياسين. جتي اسان جي عزيز ٽلومل </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">Tilok Chowhan</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>
</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪاڳا ۽ سيٺ ڀمرلال پرمار</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">Bhamarlal Parmar </span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">اسان جي رهڻ
جو اڳواٽ ئي هوٽل ۾ ڪمرو بڪ ڪرائي ڇڏيو هو. تنهن ۾ سامان وغيره رکي چانھ پئي ترت
ئي سيف الملوڪ ڍنڍ جي سير لاءِ جيپ ۾ چڙھي روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">سيف الملوڪ ڍنڍ
ناران شھر کان پندرهن ڪلوميٽر اوڀر طرف آھي. هي جابلو رستو اهڙو ته اڙانگو آھي جو
واقف ڊرائيور کان سواء ڪنهن ٻئي ڊرائيور جي وس جي ڳالھ ناهي. هي ڍنڍ دنيا جي
خوبصورت ترين ڍنڍن مان هڪ آھي. جيڪو مشھور رومانوي قصي پري بديع الجمال ۽ شھزادو
سيف الملوڪ جي محبت جي داستان سبب مشھور آھي. ڍنڍ سمنڊ جي سطح کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۰۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فوٽ تي واقع آھي اندازن </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۱۴۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فوٽ ڊگهي ۽ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> فوٽ ويڪري آھي. هن ڍنڍ جي پاڻي جو رنگ موسم
جي مناسبت سان بدلجندڙ ڏسڻ ۾اچي ٿو يعني صاف موسم ۾ نيرو، بادل هجن ته سائو ۽ جهڙ
هجي ته گهاٽي سائي رنگ جو ڏيک ڏيڻ لڳندوآھي. ڍنڍ جي چؤطرف جبلن جون چوٽيون برف ڄميل
هئڻ ڪري اڇي چادر جهڙيون لڳيون پئي ۽ جبلن جي هيٺانهون حصي تي آرٽسٽ برف سان مجسما
ٺاهي پنهنجي فن تي داد به وٺي رهيو هو جڏهن ته جبلن کان وري آبشارن جي صورت ۾ پاڻي
جي وهڻ جو منظر به ڏاڍو نرالو هو جتي سياحن جو هڪ وڏو هجوم ميلي مثل هو. بازارون،
اٺ، گهوڙا، جوڙيون، ٻار وغيره ڍنڍ کي فطرت جي سونهن سان سينگاري رهيا هئا. برف ۾ ٻار
سئ سبب ڏڪندي ڏڪندي به گد گد ٿي برف جي ذرڙن کي هڪٻئي مٿان هڻي لطف اندوز ٿي رهيا
هئا. هتي برف جي ٿڌ هئڻ ڪري رات رهڻ جو ڪوبه مناسب بندوبست ناهي. هتان جا دلڪش
منظر روح کي عجيب راحت ڏئي رهيا هئا. هر نظارو اسان سان مخاطب هو جنهن کي فوٽو گرافي
جي ڪينواس ۾ قيد ڪري ٽن ڪلاڪن تائين ڍنڍ جي سير کانپوء جڏهن جيپ ۾ ويٺاسين ته اسين
سڀ سئ سبب ڏڪي رهيا هئاسين ۽ جيپ جا سمورا شيشا بند ڪري واپس ناران جي هوٽل ۾
پهتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">رات جي ماني کائڻ
کانپوء ناران شھر ڏانهن نڪتاسين ته بازار ۾ رش پهرئين کان به وڌيڪ هئي. اسان جيان
ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ مان هتي آيل سياح سڄو ڏينهن ڪاغان ۽ ناران جون واديون واديون
گهمندي گهمندي سڀ ڄڻ ھينئر هجوم جي صورت ۾ ظاهر ٿيا آھن. منهنجي خيال ۾ پاڪستان ۾ ايترا
سياح شايد ئي ڪنهن تفريحي ماڳ تي نه هجن. مالڪ سائين به هر هڪ کي روزي رسائي رهيو
آھي جو ناران جي هر دوڪان تي گراهڪن جا هجوم هئا، ڪوبه واندو ويٺل نه هو. اسان جي
عزيز سيٺ ڀمرلال ٻڌايو ته ناران جا اڪثر دوڪان ڏينهن رات کليل ئي هوندا آھن ناران
گهمڻ لاءِ اپريل کان جولاء تائين ايتري ته رش هوندي آھي جو ڏھ ڏينهن اڳواٽ ئي هوٽل
تي ڪمرا بڪ ڪرائڻا پوندا آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">اسان جا ٿري ميگهواڙ
به ڏاڍا محنتي آھن. اهي جتي تعليم جي ميدان ۾ خدمتون ڪندي اڳڀرا آھن ته دنيا جي
سطح ڪارباري جي ڪنب ۾ به اهي اڳڀرا ضرور آھن. مون ڪي پي ڪي گهمندي اڪثر پٺاڻ ۽ هندڪو
ٻولي وارن جا ئي ڪارباري دوڪان ڏٺا پر ناران ۾ سنڌين جا اٺ دوڪان ڏسي ته فخر ٿيو پر
وڏي سرهائي اها به ٿي جو اهي سنڌي به اسان جا ٿري ميگهواڙ آھن جيڪي اسان جي ٿر جي
هينڊي ڪرافٽس کي فخر سان سنڌي ٽقافتي نمائش جيان پيش ڪري ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ثقافتي
اسمن کي عام ڪرڻ لاءِ ڪوشان آھن. اهي هتي جي سرسبز خوشحال ۽ وسندڙ شھر ۾ هوندي به ٿر
جي جنم ڀومي وارياسي اڃايل ڀٽن کي جيئن جو تيئن سارين ٿا. اسان جي ٿر ۾ هٿ جو ڀرت ڀريندڙ
نارين کي ڪهڙي خبر ته ناران ۾ هي ڀرت ڪيئن ڪيش ٿئي ٿو.. بهرحال ان ماڳ تان؛ اسان
کي آيل ڏسي سچ مڃو ته هتي رهندڙ دوستن انيڪ محبتون ونڊيون ناران کانسواءِ ميگهواڙن
جا اسلام آباد ۽ لاهور ۾ به وڏا ڪاروبار آھن جيڪي پنهنجي ڪرت ۾ لڳا پيا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">رات </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> وڳي تائين اسان ناران جو شھر گهمندا
رهياسين پر شهر ۾ رش واري رونق ختم نه ٿي هئي. رات جو هوٽل جي بالڪوني مان جڏهن ٻاهر
نظر ڪري ڏٺوسين ته سنڌين جو هڪ وڏوٽولو جئي سنڌ جئي سنڌ جا اڀ ڏاريندڙ نعرا هڻي جاڳيل
ناران کي ڇرڪائي رهيو هو. اسان کي ته الهي ڪنهن مهل ناران جي نمرتا ڀريل نيڻن ۾ ننڊ
جي جهپڪي آئي جو اک کلي ته صبح ٿيو هو پر شھر ائين ئي کليو پيو هو؛ شايد اڃا سڀئي
سياح ستا نه هئا جو هاڻي ڪي ٻاهر واڪ ڪندڙن جي ڊوڙ ۾ هئا ته ڪي وري اسان جيان
سامان سهيڙي ناران کي الوداع ڪري، ڪوھ مري ڏانهن وڃي رهيا هئا.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نظارا ڪوه مري جا
ڪهڙا آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪوھ مري جي نظارن
جو ذڪر هيل تائين رڳو ڪنن ٻڌو هو پر اڄ مري جي وادي سان روبرو مکا ميلي لاءِ پنڌ ۾
هئاسين جو صبح سوير ناران کان نڪري اسان مانسره رستي ايبٽ آباد شھر پهتاسين. جيڪو
پڻ نهايت ئي خوبصورت شهر ۽ ضلعو پڻ آھي. هتي جي رهاڪو ماڻھن کي هزاري وال چوندا آھن
جڏهن ته مقامي ٻولي هندڪو آھي. شهر ۾ڪجھ گهڙيون ترسڻ کانپوء اسان هتي جي مشهور
هرنوئي ڍنڍ جيڪا ڪوھ مري واري روڊ جي ڪناري تي پنهنجي خوبصورتي ۾ نمايان آھي جتي
ايبٽ آباد جي مقامي ماڻھن کان علاوه ڪوھ مري ايندڙ ويندڙ سياح ساهي پٽي ڍنڍ جي
رونق کي چار چنڊ لڳائين ٿا؛ سو ٻارن جڏهن ڍنڍ ڏٺي ته ڄڻ ڪنهن وڏي تفريح جو تحفو
مليو هجي سو گهڙي پل ۾ ئي ڍنڍ جي موج مستي ۾ محو ٿي مزا ماڻڻ لڳا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">هرنوئي ڍنڍ جي سير
کانپوء ڪناري ڪناري اسان ڪوھ مري ڏانهن اڳتي وڌياسين. هتان کان ڪوھ مري </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۶۱</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر جڏهن ته ساڳئي رستي نٿيا گلي </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۲</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽرن جو مفاصلي تي آھي. هي رستو به سنگل ۽ وڙ وڪڙن ۾ اوچائي تي هو پر
ويڪرو ضرور هو. ڪجھ ڪلوميٽرن جي مفاصلي کانپوء ٿڌي ٿڌي هوا اسان کي استقبال جو
احساس ڏئي رهي هئي ته اڃان ٿوري اوچائي واري مفاصلي تي بادل جي ڌنڌ به اسان کي ڇهي
رهي ھئي ڪنهن ڪنهن مهل ته ڌنڌ نما ڪارن ڪڪرن جي ڪاراڻ ايتري ٿي وئي هئي جو هر گاڏي
جو بتيون ٻري رهيون هيون. رستي ۾ مونڪي اسپاٽ به هڪ پوائنٽ آھي جتي روڊ جي ٻنهي
پاسن کان ڀولڙا/ ڀولڙيون به تفريح کي توانو ڪري رهيون هيون ۽ جڏهن ڪلاڪ ڏيڍ ۾ نٿيا
گلي پهتاسين ته هي ماڳ ماڳهين ئي خوبصورتي ۾ نرالو مقام آھي. پارڪ، ويل چيئر،
جهولا، ٻارن جون گاڏيون، گهوڙا، اٺ وغيره سڀ تفريح لاءِ وندر بڻيل ھئا، </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۸۲۵۰</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">فوٽ جي اوچائي هئڻ ڪري پڇن (ڪڪرن) جي ڌنڌ ماڪ جهڙي ماحول جو تاثر پئي ڏنو. ٻئي
طرف ”آءِ لو نٿيا گلي“ جي لوگو سان سياح فوٽو ڪڍائڻ لاءِ پنهنجي واري جي انتظار ۾ قطارن
۾ بيٺل هئا، مٿانهون هنڌ کان جڏهن هيٺ پئي ڏٺوسين ته بلڪل اونداهي ئي اونداهي هئي.
جيئن ته نٿيا گلي جو ماڳ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">KPK</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> ۾ آهي جڏهن ته ڪوھ مري وري پنجاب جو حصي ۾
آھي. اصل ۾ جهينگا گلي، گهوڙا گهلي، جي پي او چوڪ، ڪشمير پوائنٽ وغيره سڀ ڪوھ مري
جون ئي پڪنڪ پوائنٽس آهن پر هتي صوبائي حدون ورهائجي وڃن ٿيون. بهرحال سرسبز ساوڪ
۽ بادلن جي ماڪ جهڙو منظر اڳتي ڪوھ مري تائين به ساڳيو هو پر جڏهن ڪوھ مري ۾ سياح ڏٺا
ته هن جو ڪاٿو لڳائڻ به مشڪل آھي ڇو جو هتي به خلق لٿل هو. ٽرئفڪ جي ايتري ته رش
هئي جو مال روڊ تائين ٻن فرلانگن جي مفاصلي کي هڪ ڪلاڪ ڪار ۾ گذراڻو پيو؛ ان دؤران
ڪار جي شيشي وٽ ڪيترن ئي هوٽلن جا الڳ الڳ ملازم پل پل اهو پڇندا رهيا ”هان ڀائي
هوٽل ۾ رهائئش ڪي ليي روم چاهيي“ تڏهن اندازو ٿيو ته ايترا سياح ضرور ڪٿي ته
ترسندا.. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">مال روڊ تي هر قسم
جي خريداري جا دوڪان آھن. هتي سرڪاري آفيس، هوٽل، ريسٽ هائوس، گورنر هائوس۽ ڪاليج
وغيره به آھن. مري جي پنڊي پوائنٽ نهايت ئي بلندي تي آھي جتان اسلام آباد جو نظارو
به ڪري سگهجي ٿو. اسلام آباد کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۴۶</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر ۽ ايبٽ آباد کان </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">۶۵</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪلوميٽر يعني ٻنهي شھرن جي وچ ۾ بلندي تي هئڻ ڪري ڪوھ مري جيئن جو تيئن
سياحن جو مرڪزي ماڳ آهي. جڏهن هتي رات جو برسات آئي ۽ اسان جي ڪار روڊ جي ڪناري تي
رش ۾ ڦاٿل هئي تڏهن دري ٻاهران کنوڻ جو تجلا ڏٺاسين ته حيرت ٿي وئي جو کنوڻ هيٺ لڳي
رهي هئي ۽ اسان بلندي تي هئاسين پر برسات اسان مٿان به ڄام هئي جڏهن ته برسات هيٺانهون
هنڌ تي به ڄام هئي. آئون قدرت جي هن نرالي کيل تي سوچيندو ئي رهيس ته؛ نه ئي آئون
جهاز ۾ سوار آھيان جو ڪڪرن جي مٿان اڏام هجي پر ڌرتي جي اهڙي مٿاڇري تي آھيان جو
کنوڻ ۽ برسات هيٺ ٿي رهيا آھن ۽ اسان هن کي مٿانهون کان ڏسندڙ آھيون ۽ وري مٿي به ڏسي
رهيو آھيان ته مالڪ مهر سان اسان مٿان به مينهن وسائي رهيو آھي. اها مالڪ جي وڏائي
آ جنهن کي سمجهڻ منهجي ادنئ سوچ کان مٿي آھي جو مالڪ ڪيئن پيو مينهن وسائي...!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڪوه مري کي سڀني
تفريحي ماڳن جي ملڪه راڻي به چوندا آھن. هتان جي موسم سدائين حسين ۽ دل کي وڻندڙ
ھوندي آھي. هتي جڏهن سياري ۾ برف باري پوي ٿي تڏهن چوٽيون، جبل، وڻ ۽ جهنگل سڀئي
برف سان اڇي چادر جي سينگار ۾ ڍڪجي خوبصورتي جو اعلئ ڏيک ڏيندا آھن تڏهن به سياح
سردي کان بي خوف ٿي هن ماڳ تي تفريح جو مزو وٺڻ لاءِ ڪوھ مري کان پري رهي نه
سگهندا آھن بلڪه جٿن جي صورت ۾ ايندا آھن. هن پوائنٽ تي به روح کي ڏاڍي راحت ملي، جيتوڻيڪ
ڪوھ مري جي نرالي نظارن کي ڏسڻ لاءِ اسان شام ويلي پهتا هئاسين پر ٽريفڪ جي رش ۽
زوردار برسات سبب رات جو يارهين بجي مريءَ کي الوداع ڪري، اسلام آباد واري رستي سفر
ڪندي، رات جو ٻه وڳي واپس تربيلا واري گهر پهتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"> </span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="ER" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">(</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;">ڏھاڙي هلال پاڪستان ڪراچيءَ ۾ ۱۱ قسطن اندر ۳۰ جولاءِ
۲۰۲۲ع کان ڇپيل. ھلندڙ..) <o:p></o:p></span></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;">
</p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16pt;"><o:p> </o:p></span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-79842161235609531972022-07-30T07:23:00.001+05:002022-07-30T07:23:17.131+05:00ڪجهه احساس، جذبا، سوچون ۽ مشاهدا - مٺل جسڪاڻي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">ڪجهه احساس، جذبا، سوچون
۽ مشاهدا...</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مٺل جسڪاڻي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixOYceBRvNwTZb5ceyCO9fi4O--BKg7p6Fhl29-qSTfZu2a8eYGvt3nqY520OIbE0FfusIzUNyHuIg5YObvpwIeaMmWDlaW4kgtfrdpqXRREVGkRZinmhGUcMfeLTzOKwTFUfK0VRIsrlva4Pm88AVb5NhZJCr2wBymNKBiSjPnlt64ZhqzAvlv4DS/s1729/%D9%85%D9%BA%D9%84%20%D8%AC%D8%B3%DA%AA%D8%A7%DA%BB%D9%8A%20%DB%B2.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1729" data-original-width="1389" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixOYceBRvNwTZb5ceyCO9fi4O--BKg7p6Fhl29-qSTfZu2a8eYGvt3nqY520OIbE0FfusIzUNyHuIg5YObvpwIeaMmWDlaW4kgtfrdpqXRREVGkRZinmhGUcMfeLTzOKwTFUfK0VRIsrlva4Pm88AVb5NhZJCr2wBymNKBiSjPnlt64ZhqzAvlv4DS/s320/%D9%85%D9%BA%D9%84%20%D8%AC%D8%B3%DA%AA%D8%A7%DA%BB%D9%8A%20%DB%B2.jpg" width="257" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">علم پرائڻ ۽ پيٽ
گذر جي لاءِ جتي ۽ جيستائين به وڃي سگهجي، وڃي نڪرجي. واندڪائيءَ ۾ گهمڻ ڦرڻ سان پڻ
مشاهدن مان پرائبو آهي، مستقبل جي رٿابندي ڪرڻ ۾ سولائي ٿيندي آهي، زندگيءَ جي ڪنهن
به موڙ تي، ڪيڏانهن نڪرڻ ڏکيو نه لڳندو آهي. ان ڪري، خاص طور تي، ننڍي عمر وارن کي
پهرين ترجيح تعليم پرائڻ، ٻي ترجيح جهڙو به، جيڪو به، جتي به روزگار ملي، اهو ماڻي،
ٻئي بهتر روزگار جي جستجو جاري رکڻ گهرجي. جيڪو وقت بچت ٿي ملي، اهو پهچ آهر،
ويجهو ويجهو يا پري پري، گهمڻ ڦرڻ نڪري وڃجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مٽي مائٽي ۽ ياري
دوستي جي خاص اهميت ۽ ضرورت آهي، انهن سان نڀائڻ ڪنهن به لحاظ کان گهٽ اهم نه آهي.
پراڻن سماجي لڳ لاڳاپن ۽ نون تعلقاتن ۽ واسطن جي واڌ به خاص اهميت ۽ ضرورت رکن ٿا،
ان کي به ڌيان ۾ رکڻ گهرجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آئون ٽنڊوڄام کان ڪوئيٽا
ڇو پنڌ پيس؟ ان جو خاص پسمنظر ڇا آهي؟ ننڍي نيٽي نئين نسل جي تربيت لاءِ، اهو لکڻ
به آئون ضروري پيو سمجهان. ان ڪري في الحال ايترو ئي ڪافي آهي، ته منهنجو وڏو پُٽ ڪوئيٽا
۾ نوڪري ڪندو آهي. ان کان پهرين مهراڻ يونيورسٽي ڄامشورو مان پڙهي واندو ٿيو، ته
هن کي هڪ ئي وقت ٻه موقعا مليا. هڪ گلگت ۾ پڙهائڻ ۽ ٻيو سعودي عرب ۾، ته روزگار
لاءِ سعودي نڪري ويو هو. ڪجهه مهينن کان پوءِ اتان واپس اچي بلوچستان يونيورسٽي آف
انفارميشن ٽيڪنالاجي، انجنيئرنگ ۽ مينيجمينٽ سائنسز ڪوئيٽا ۾ استاد طور ذميواريون
سنڀاليائين. اتي ڪجهه عرصو نوڪري بعد وڌيڪ تعليم، پي. ايڇ. ڊي. ڪرڻ لاءِ چين روانو
ٿي ويو. جتان تعليم مڪمل ڪري واپس آيو، ته هن کي چين ۾ به ۽ ڪوئيٽا ۾ پڻ، پڙهائڻ
جا ٻه موقعا مليا، ته مختلف سببن جي ڪري نيشنل يونيورسٽي آف سائنسز اينڊ ٽيڪنالاجيز
جي ڪوئيٽا ڪيمپس ۾ پڙهائڻ کي ترجيح ڏنائين. هاڻي موڪلن ۾ ڳوٺ ايندو آهي. واپس
ويندو آهي، ته گهر جو ڪو نه ڪو واندو ڀاتي، ساڻس گڏ ويندو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آئون اڄ ڪلهه رٽائر
هجڻ سبب واندو، گهر جو اضافي، فالتو فرد آهيان. هن دفعي قرباني واري عيد جي موڪلن
کان پوءِ پٽ سان گڏجي ڪوئيٽا آيل آهيان. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌ ۾ شديد برساتن
جي اڳڪٿي وارن ڏينهن ۾، ٽنڊي ڄام کان ڪوئيٽا روانگي ٿي. روانگي کان اڳ خبر پئي
هئي، ته برساتن جي ڪري جيڪب آباد ڪوئيٽا روڊ، مختلف هنڌن تي سوارين جي اچ وڃ لاءِ
بند هو، پر نوڪري تي پهچڻ ضروري هجڻ سبب نڪرڻو پيو. پهچڻ تائين سفر ۾ سهوليت لاءِ
دعائن سان اڳتي وڌندا وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان صبح سوائين
پنجين وڳي نڪتا هئاسين، سواري پنهنجي هئي، ڊرائيونگ ڀاءُ علي پئي ڪئي. مون سمجهيو
هو ته اسان حيدرآباد طرف وڃي، نيو سٽي کان، اسرا يونيورسٽي وٽان، مکيه شاهراهه سان
وينداسين، پر علي مير ڪالونيءَ مان ٽالپر ڳوٺ وارو ڦاٽڪ ڪراس ڪري، سڌو رستو وٺي
الهه ڏنو ساند - مٽياري روڊ سان اچي مکيه شاهراه ورتي. وچ ۾ ريلوي لائين ڪراس ڪرائڻ
وارو ڦاٽڪ بند هو. اڃا ڏينهن ٿيڻ ۾ دير هئي. ڦاٽڪ بند هجڻ ڪري گاڏي بيٺي ته آئون
لهي پيو هئس. ڇو ته مون کي خبر هئي، سڄو ڏينهن سفر ۾ گذرڻو آهي، مجبوري بنا بيهڻو
نه آهي، ان ڪري سوچي ڇڏيو هئم، ته جتي به گاڏي بيهندي، گاڏي مان لهبو، ٽنگون
ساهبيون، چهل قدمي ڪبي، ويهبو صرف ڪجهه کائڻ وقت يا وري گاڏي ۾... خير، جيستائين ڦاٽڪ
کلي، مون هڪ ٻه سيلفي محفوظ ڪئي، انهن مان هڪ ”صبح بخير، سڀني ڏي خير“ عبارت سان
فيس بوڪ تي پوسٽ به ڪئي، پر ان ۾ سفر متعلق ڪا معلومات نه هئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جيئن ئي هالا ڪراس
ڪري سعيد آباد کي ويجها ٿياسين، ته پهرين برسات وسڻ جا اهڃاڻ، پوءِ برسات وسي بيهڻ
۽ ٿورو اڳتي کان شايد نوشهرو فيروز يا ڪنڊياري تائين، ڪٿي ٿورو ڪٿي گهڻو، مينهن
وسندي سفر ڪيو. قاضي احمد جي آس پاس هئاسين، برسات پئي وسي، مون مختصر وڊيو ڪلپ رڪارڊ
ڪئي، جنهن دوران عورت جي آواز ۾ فلمي گانو ”ٽِپ ٽِپ برسا پاني“ وڳو پئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ هي ڊبل روڊ
آهي، هر پاسي ٻه ٻه وڏيون گاڏيون گڏ گڏ هلي به، ٽئين ننڍي وڏي گاڏي لاءِ به جاءِ ڇڏين
ٿيون، پر هي روڊ به ڪٿي ڪٿي جام (جئم، بند) ٿئي ٿو. اوور ٽيڪ ڪري ڪراس وٺڻ جو
انتظار ڪرڻو پوي ٿو. ان جو مک سبب، اتي جي آس پاس رهندڙن جي سوچ ۽ رَوَيو هوندو آهي.
هڪ هنڌ مون ڏٺو، هڪ موٽر سائيڪل تي ٻيلهه ۾ هڪ عورت ۽ شايد ٻه ننڍڙا ٻار به هئس،
پر هلائيندڙ روڊ جو پورو وچ وٺيو پئي ويو! مسافر گاڏين وارا سندس ساڄي يا کاٻي کان
اوور ٽيڪ ڪندا، کيس ڪراس ڪندا ويا! منهنجي خيال ۾ اهو ئي، پنهنجي تَر ۾ نه هجي ها،
ته روڊ جي هڪ پاسي سفر ڪري ها، جيڪو وچ رستو وٺي هلڻ کان گهڻو محفوظ هوندو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">درازا کان ٿورو
پهرين يا شايد ٿورو پوءِ، ڳائي مال جي ڌڻ روڊ ڪراس پئي ڪيو. اسان ڌڻ وٽ پنڌ ماڻهو
جي رفتار سان اڳتي پئي وڌياسين، اوچتو هڪ موٽر سائيڪل تي، ٻه سوار هئا، اسان جو اڳ
ڪڍي، اسان جي بلڪل سامهون، پويان ويٺل همراهه، اسان جي گاڏي ۾ ائين چتائي ڏٺو، ڄڻ
اسان کي سڃاڻڻ جي ڪوشش ڪندو هجي! اهو پنهنجي ماحول جو عام الميو آهي. هر ڪو پوليس
وارو ٿيو، جنهن تنهن کي تاڙيندو وتي!... </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">کجي جي باغن ۾، وڻن
۾ کجيون به هيون، ان هوندي به هڪ باغ ۾ چارڻ لاءِ ڳائي مال جو ڌڻ ڏٺم، ته تصوير
سان فيس بوڪ اسٽيٽس وسيلي معلوم ڪرڻ چاهيم، ته برسات جي ڪري يا هونئن به، باغ ۾ ڳائو
مال چارڻ بابت کجيءَ جي علائقي وارا ٻڌائين، ته پهرئين جواب ۾ ڊاڪٽر فتح محمد ڪانهر
لکيو ”ساريالي علائقي ۾ ساريون لڳڻ ڪري جانور لاءِ گاهه جي کوٽ ۽ ويهارڻ لاءِ جڳهه
نه هجڻ ڪري، رڍن ۽ ڳائي مال جا مالوند، جُون مهيني کان لڏپلاڻ خيرپور ضلعي ڏانهن ڪن
ٿا، سبب: خيرپور ضلع جي ڪوٽڏجي، گمبٽ، خيرپور، ڪنگري ۽ ٿوري گهڻي سوڀوديرو تعلقن ۾
کجي آهي، آبادگار خريف جي مند ۾ کجيءَ جي اندر ڪو اهم فصل نه ٿو لڳائي، کجي جي فصل
کي پاڻي ڏيندو ٿو رهي، جنهن جي ڪري زمين تي گندگاهه ڦٽي اچن ٿا، ٻيو کجي مان خراب
داڻو ڇڻندو رهي ٿو، جيڪو جانور کائين ٿا. مال کي ويهارڻ لاءِ به کليل زمينون پيل
آهن، جت لڏ لاهي ويهي رهن ٿا.“ ان کان پوءِ منير حسين پنهيار لکيو ”مال ته کجن ۾
هونئنءَ به چرندو آهي، پر هاڻوڪين برساتن ۾ کجي مڪمل زمين تي آهي. گوشن ۾ ڪا زري
پرزي بچي آهي، سا به خراب ئي ٿيندي“. حاجي غلام حيدر خاصخيلي منهنجي پوسٽ پڙهي ۽
ان سان شامل تصوير ڏسي لکيو ”سائين جڏهن ته کجون اڃا موجود آهن، ان ڪري سوچڻ جو
سوال آ“، ته مون کيس ورنديءَ ۾ عرض ڪيو ”جي، بلڪل، ان حيرت ۾ ئي تصوير محفوظ ڪري پڇيم“.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سکر پل ڪراس ڪندي
علي پڇيو ”گاڏي جهليان، فوٽو وغيره ڪڍين ته، ”سکر واري پُل تان“ فيس بوڪ اسٽيٽس
رکين ته...“. مون کيس منهنجو روايتي جواب ڏنو ”نه“. اها ٻي ڳالهه آهي ته ڪڏهن ڪڏهن
آئون پاڻ کيس بيهاري به فوٽوگرافي ڪندو آهيان، پر تصوير ان وقت نه، ٻيءَ ڪنهن مهل
فيس بوڪ تي پوسٽ ڪندو آهيان. شڪارپور پهتاسين ته گاڏيءَ ۾ پيٽرول ڀرائڻ وقت قلفي
اک چڙهي، دل گهري، بيهي رهيس! قلفي لاءِ دل جو گهرڻ ۽ بيهي، خريد ڪري، کائيندي،
تصوير محفوظ ڪري، فيس بوڪ تي پوسٽ ڪرڻ، هڪ فاش ٿيل راز آهي، جن کي خبر نه آهي،
انهن کي به خبر پئجي ويندي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سبيءَ ۾ مانجهاندي
لاءِ ساهي کنئيسين. هوٽل ٻاهران هڪ همراهه آيل گاڏين کي ڪپڙو پئي هنيو، ٻئي اتي
چهل قدمي پئي ڪئي. منهنجي به ٻين وانگر اک پئي ڦِرِي. ٿوري دير بعد خبر پئي، گاڏين
کي ڪپڙي جو اشارو ڪري، پيسا وٺڻ جي ڪوشش پئي ڪئي وئي. ٻيو جيڪو اتي ڦريو پئي، ان ٻه
ڪم پئي ڪيا. هڪ ڪپڙو هڻڻ واري کي هدايتون پئي ڏنائين. جنهن مان ڪپڙو هڻندڙ کي مون،
هدايتون ڏيندڙ جي ماتحت ڪم ڪندڙ محسوس ڪيو. ۽ جنهن هدايتون پئي ڏنيون، ان موقعو ڏسي،
آيل کان خيرات به گهري پئي، ته خيرات گهرڻ يا گاڏين کي ڪپڙو هڻڻ لاءِ ٻئي ڪنهن به
ايندڙ کي نه پئي سَٺائين، تڙي، لوڌي، روانو پئي ڪيائين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هونئن ته سفر جي
شروعات کان، سفر ختم ٿيڻ تائين، پنهنجي عادت مطابق، مون ڪٿي به اک ڪانه پُورِي.
سکر کان شڪارپور، اتان کان ڪوئيٽا، روڊ جي ٻنهي طرف اک پئي ڦِري. سکر کان بلوچستان
۾ ڳچ پنڌ تائين، ڪٿي سارين جو رونبو ٿيل هو، ته ڪٿي ٿي رهيو هو. هڪ ٻن هنڌن تي
پورهيتن جو ويس وڳو ڏسي، ڪم ڪار ڪندي ڏسي، دل گهريو ته هلندي گاڏيءَ مان ٻه چار
تصويرون محفوظ ڪري وٺان، پر آئون چاهيندي به ائين نه ڪندو آهيان. مون کي منهنجي
سوچ واري اخلاقيات اهڙي اجازت نه ڏيندي آهي. مون تصويرون ته وچ روڊ تي موٽر سائيڪل
هلائيندڙن ۽ مال جي ڌڻ وٽ اڳ جهليندڙن جون به محفوظ ڪيون هيون، پر اهي تصويرون به
هاڻ مون وٽ ڄڻ ته آهن ئي نه! </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون ڏٺو، ميداني
زرعي علائقن ۾ برسات جو پاڻي بيٺل هو. ڪٿي نقصان نظر آيو پئي، ته ڪٿي نقصان ٿي به
چڪو، محسوس هر ڪو نه ڪندو. ڪٿي بچاءُ به محسوس ٿيو، پر پوءِ به لاڳيتيون برساتون ٿيون
آهن، ان ڪري فصلن کي نقصان گهڻو ٿيو آهي. جابلو علائقي ۾ برسات جي جهجهي ضرورت پوندي
آهي. نقصان صرف تيز طوفاني هوا سان زوردار برسات جي ڪري ٿيندو آهي. اڳي وقفي وقفي
سان مناسب برساتون پونديون هيون، ته چشما، ڪاريز ۽ آبشار به عام هوندا هئا، جر جو
پاڻي به سولو ملي ويندو هو. هاڻي اڳي واريون برساتون ڪونه ٿيون وسن. وسنديون آهن،
ته جبل، ڪاڇي ۽ ٿر جا ماڻهو توڙي مال خوش ٿيندو آهي، علائقو سائو، سرسبز، ستابو
محسوس ٿيندو آهي. هونئن نه ته اڪثر جبل ۽ ڀٽون، بنا ٻوٽن ۽ وڻن جي ٻُٽيون، ٻُسيون،
ٺوڙهيون... </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بولان نئين ۽ جابلو
ڀاڱي کان اڳ تائين، روڊ جي ٻنهي طرف پاڻي گهڻي برسات جي شاهدي ڏني پئي. جتان جتان
روڊ تان پاڻي اٿليو، روڊ خراب يا بند ٿيو، اهي اهڃاڻ به چٽا، واضح نظر آيا، پر
اتان ضروري پلون تعمير ڪرائڻ لاءِ حڪومت نوٽ ڪيا يا نه، اها خبر نه آهي. بولان
نئين سان ريل ۽ روڊ جا نظارا ڪٿي حيران ڪري ڇڏيندڙ، ڪٿي وڻندڙ، ڪٿي ڊيڄاريندڙ، هڪ ٻن
هنڌن تي پريشان ڪندڙ هئا. هلندي هلندي چاچو ڀائيٽيو هڪ ٻن هنڌن تي روڊ بند هجڻ نه
هجڻ جي شڪ جو اظهار ڪندا هليا. هڪ هنڌ روڊ بلاڪ به هو. رينجرس جي ڪوششن سان جلدي
کلي به ويو. هڪ سوڙهي پُل وٽ وڌيڪ خطرو هو، پر اسان جي گذرڻ وقت اهڙو ڪو مسئلو نه
هو. هونئن نه ته ان پل هيٺان صرف هڪ ٽرڪ نڪري سگهندي آهي. ٽرڪ ۾ سامان گهڻو هوندو
آهي، ته پهرين اضافي سامان لاهي، ٽرڪ پل مان گذاري، بيهاري، لاٿل سامان ٻيهر رکي،
پوءِ اڳتي ويندي آهي. ان دوران ايندڙ ويندڙ گاڏين سبب روڊ بلاڪ ٿيڻ معمول هوندو
آهي. منهنجي لاءِ ته عجيب ئي هو، پر ڀاءُ ۽ پٽ ٻڌايو، ڪوئيٽا جي آس پاس ۽ بولان
نئين سان لڳو لڳ ماڻهو گهمڻ ايندا، پڪنڪ ڪندا رهن ٿا. ان ڪري اسان مختلف هنڌن تي،
بنا ڪنهن هٽ ـ بازار، ماڻهن کي ويٺل، گهمندي ڦرندي ڏٺو. گهمڻ ڦرڻ وارن لاءِ ممڪن
آهي ته ڪي پبلڪ سواريون به هجن، پر منهنجي خيال ۾ سڀني وٽ يا ته سندن گاڏيون هيون،
يا وري خاص ٽيڪسي ڪرائي ايندا هوندا. ڪٿي ڪٿي روڊ تي ڪا ڪا گاڏي قلفي وڪڻڻ واري
نظر آئي پئي، ٻيو ٿيو خير. ان ڪري کائڻ پيئڻ جون شيون هر ڪو پنهنجون کڻي ويندو
هوندو. هونئن نه ته ڪٿي ڪٿي، ڳچ فاصلي تي، ايڪڙ ٻيڪڙ هوٽل به هئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح سوير نڪتل شام
ساڍي ڇهين وڳي ڪوئيٽا ۾ پهتاسين. ٻن ٽن ڏينهن کان شايد برسات نه ٿي هئي، ان ڪري
مون محسوس ڪيو، ته ڪورونا سڄي دنيا ۾ آهي، پر شايد سڄي دنيا جي دز صرف ڪوئيٽا ۾
آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(ڏھاڙي ”عبرت“
حيدرآباد ۾ ڇنڇر ۳۰ جولاءِ ۲۰۲۲ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-30558895167033830222022-07-27T07:45:00.002+05:002022-07-27T07:45:47.043+05:00ٽنڊوڄام کان ڪوئيٽا - مٺل جسڪاڻي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; margin-bottom: 0in; text-align: center; unicode-bidi: embed;"></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: FA; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">ٽنڊوڄام کان ڪوئ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">يٽا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">روبرو ڏسڻ، پسڻ، سمجهڻ جي ڪوشش</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: FA;">مٺل جسڪاڻي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjG85zh7N7msQzldONbD0sXRJpxnes9KiofHSn4KV8NgueOi6yX13tuGs-2qT-f18DKEX6Rg4oU-ZZDPUlJcr9Jrua40Vruby399P8SBy_lpFyidI_l3UWhH5jHgv0ZdQtVXBpwQOoGKQPjKJPiHgr1RIZIj1PwPRzjxE2gZ1K3tRrHHHWGiz8cuoaU/s771/%D9%85%D9%BA%D9%84%20%D8%AC%D8%B3%DA%AA%D8%A7%DA%BB%D9%8A%20%DB%B3.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="771" data-original-width="579" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjG85zh7N7msQzldONbD0sXRJpxnes9KiofHSn4KV8NgueOi6yX13tuGs-2qT-f18DKEX6Rg4oU-ZZDPUlJcr9Jrua40Vruby399P8SBy_lpFyidI_l3UWhH5jHgv0ZdQtVXBpwQOoGKQPjKJPiHgr1RIZIj1PwPRzjxE2gZ1K3tRrHHHWGiz8cuoaU/s320/%D9%85%D9%BA%D9%84%20%D8%AC%D8%B3%DA%AA%D8%A7%DA%BB%D9%8A%20%DB%B3.jpg" width="240" /></a></div><br /><span lang="FA" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: FA;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">ٽنڊوڄام
کان مٽياري، اتان پوءِ مُک شاھرا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(نيشنل ھاءِ وي) </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">سان سکر مان شڪارپور کان ٿيندا</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">ڪوئيٽا تائين جو سفر صبح سوائين پنجين وڳي شروع
ٿي، شام ستين وڳي مقرر ماڳ رَسيُس. جمعو </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۲۲</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">
جولاءِ </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۲۰۲۲ع</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> تي ڏينھن ڏينھن جو سفر ھو. اکيون
کليل ھيون. ھونئن ته برسات جي موسم ھجڻ سبب برساتيون اڳ ۾ به وسيل ھيون، پر سفر
دوران به ڪٿان برسات پھچڻ جي آ</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ث</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">ارن ۾ اڳتي
وڌياسين، ڪٿي برسات چند گهڙيون اڳ وسي بيٺي ھئي ته گذرياسين، سعيد آباد کان شايد ڪنڊيار</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">و</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> تائين وسندي برسات ۾ سفر ڪيوسين. ھي ٻه اکر لکڻ کان ڪجهه ڪلاڪ
اڳ راءِ جُڙِي ته منٿ ڪريان:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">برسات
شروع ٿيڻ جي خبر پوسٽ ڪندڙ مھرباني ڪري برسات بيھڻ جي ۽ وسيل برسات جي مقدار جي خبر
به پوسٽ ڪن، ته جيئن خبر پوي ته خير ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">خير،
خيرپور ضلعي ۾ روڊ جي ٻنھي طرف، کجي جا باغ سڀني ڏٺا ھوندا، اڪثريت ڏسي، مون وانگر
خوش ٿيندي ھوندي. روڊ جي ٻنھي طرف، ٿوري ٿوري پنڌ تي، نه صرف کجي، پر مائو وڪڻڻ
وارا عارضي، پر پرڪشش اسٽال ڏسي پڻ خوشي پئي ٿي. ساڳئي وقت سوچيم به پئي، ته برسات
سبب کجي کي نقصان جون دانھون ۽ عام توڙي خاص حالتن ۾، پالتو جانورن جي پالنا گهٽجڻ
جون ڳالھيون به عام آھن، ته پوءِ...؟!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">حيدرآباد
کان سفر ڪندي، نوشھرو فيروز ضلعي ۾ ٻين سان گڏ زيتونن جا باغ، روڊ جي ڪناري سان
زيتون وڪامندي ڏسي به خوشي پئي ٿي، پر...</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">سفر ڪندي
سچل جي سلامي ڀري، ٻه وکون اڳتي وڃي ويٺاسين، چڱو ٿيو ناشتو کڻي نڪتا ھئاسين، جھڙي
به ملي، صرف چانھه ئي، ڪنھن پيتي، ڪنھن نه پيتي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">ڪوئيٽا ويندي
باءِ پاس سان شڪارپور جي قلفي چَکِي. ڪِن کي گهڻي وڻِي، ڪنھن تعريف ته ڪنھن تنقيد
به ڪئي. اڳتي سفر ڪندي بلوچستان جي ضلع جعفر آباد جي حدن مان ھلندي، ڪوئيٽا روڊ
سان </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊ</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">يرا مراد جمالي شھر جي روايتي رش ۽
روش کي منھن ڏئي نڪرڻ وارا ٿياسين، ته اتان گذرندڙ پَٽ فيڊر ڪئنال، جنھن جي پُل تي
لڳل بورڊ تي ڪو ٻيو نالو لکيل ھو، نوٽ مون نه ڪيو، ھاڻ ياد اچي نه پيو! اسان بيٺاسين
ته بي سبب آس پاس ۾ ويٺل، بيٺل، ھلندڙ، سڀني پئي چتائي ڏٺو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">تعجب جي ڳالھه
اھا ته اسان سان پاڻ ليکي سڀ سنڌي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ءَ</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> ۾ پيا ڳالھائين!
ڪيلي جو اگهه پڇيو، اسان مان ڪنھن حيرت جو اظھار ڪيو، ته وڪڻندڙ مُرڪي چيو، اوھان
جي آس پاس مان ئي ڪيلو ايندو آھي، ھتي پھچندي پھچندي ان اگهه ۾ ھر ڪو خريد ڪري ٿو.
ھتي روڊ روڊ سان دڪانن جي ڊگهي قطار شھر جي بازار جو ڏيک پئي ڏنو. زراعت جي حوالي
سان ڪاروباري بورڊ ۽ دڪان ايترا نظر آيا جو آس پاس جي زراعت ڏانھن ڌيان ويو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">سبي جي آس
پاس کان ڪوئيٽا تائين، ڪٿي ڪٿي مختلف فصل ھئا، جوئر به ججهي پوکيل ۽ وونئڻ به گهڻا
نظر آيا. قطارن ۽ جهڳٽن ۾ کجي جا وڻ به ھئا. جيئن جيئن ڪوئيٽا کي ويجها پئي وياسين
ته ٻير به نظر آيا پر صوف جا باغ ھئا، ھڪ ٻن ھنڌن تي ٻير ايترا ھئا، جن باغ جو ڏيک
پئي ڏنو. صوف جي موسم شروع آھي. انب، ڪيلي، زيتون، کجي وانگر صوف جو وڪرو عام آھي.
ٻير به ساڳي طرح وڪامندا آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">ڪجهه ڏينھن
ڪوئيٽا ۾ رھڻ جو ارادو آھي. ان دوران ڪوئيٽا جي زراعت بابت پڙھيل ۽ ٻڌل ڳالھين جي
روشني ۾ روبرو ڏسڻ، پسڻ، سمجهڻ جي ڪوشش ڪبي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; margin-bottom: 6.0pt; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">(</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏھاڙي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">عبرت حيدرآباد</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">
</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جي</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">مڊويڪ
اسپيشل</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۾</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">اربع </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۲۷</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"> جولاءِ </span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">۲۰۲۲ع تي ڇپيل</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">)</span></p><p></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-46168667516918333252022-07-26T06:42:00.001+05:002022-07-26T06:42:34.720+05:00سئيڊن ۾ تجربي هيٺ آيل ڪجهه شيون - عبدالله عثمان مورائي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">سئيڊن ۾ تجربي هيٺ آيل ڪجهه
شيون</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالله عثمان
مورائي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0TpkuXYLk2gI6VGlfAdjsQF6BHdv4f5Ts3DaBHYjXRKEUuuZ0JGyDo1XrBqRbMny4OCXefv_H3wWBV8u3RlCx9rPWkDIr4WfVlyHW3QGUMpKRAbfkbIrnciquhzpaJercyJwSmd690_xqkjzAzy8MNqJItEYegJdM03hb0iEFJna6D80K-WJbbLL1/s390/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%20%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%20%DB%B2.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="343" data-original-width="390" height="281" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0TpkuXYLk2gI6VGlfAdjsQF6BHdv4f5Ts3DaBHYjXRKEUuuZ0JGyDo1XrBqRbMny4OCXefv_H3wWBV8u3RlCx9rPWkDIr4WfVlyHW3QGUMpKRAbfkbIrnciquhzpaJercyJwSmd690_xqkjzAzy8MNqJItEYegJdM03hb0iEFJna6D80K-WJbbLL1/s320/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%20%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%20%DB%B2.jpg" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سئيڊش ٻوليءَ ۾
نانگ کي اورم چوندا آهن، اسٽاڪ هوم جو هڪ علائقو آهي اورمنگي ۽ اهو علائقو نانگن
جي ڪري ئي مشهور آهي، جيئن ئي ان علائقي ۾ وڃبو ته روڊ جي پهرئين رائونڊ ابائوٽ تي
فن تعمير، علائقي جي نسبت ۽ آرٽ کي ذهن ۾ رکي مختلف رنگن جي ٽن نانگن جون منڍيون ٺهيل
آهن، جنهن سان خبر پوندي ته هاڻي اسان ان نانگن واري علائقي ۾ آهيون. منهنجو اتي هڪ
نئين تعمير ٿيندڙ پروجيڪٽ تي گرائونڊ واٽر جي سلسلي ۾ مهيني ۾ ٻه ٽي دفعا وڃڻ ٿيندو
آهي. هڪ دفعي منهنجي هڪ فرينچ ڪليگ رڙ ڪري چيو ته هتي نانگ اٿئي خيال ڪجانءِ. اسان
جيترو وقت به اتي هئاسين اهو نانگ اسان کان ٻه ٽي ميٽر پري اتي ئي ويٺو رهيو، نه
هن اسان کي تنگ ڪيو ۽ نه ئي اسان وري ان کي ڇيڙيو. مون کي ياد آهي ته اسان جڏهن سنڌ
۾ واٽر مئنيجمينٽ ۾ هئاسين ته ڪافي دفعا اهو تجربو ٿيو جو تمام خطرناڪ نانگ آس پاس
موجود هوندا هئا، يا وري صبح جو جڏهن فيلڊ ۾ ويندا هئاسين ته اتي خبر پوندي هئي ته
واٽر ڪورس جي کاٽي يا سڌائي ڪرڻ دوران خطرناڪ نانگ ظاهر ٿيا جن کي مزدورن يا هارين
اتي جواتي ماري ڇڏيو. هتي سئيڊن ۾ نانگ ضرور آهن پر خطرناڪ ناهن. يورپ ۾ آئرلينڊ
وري اهڙو ملڪ آهي جتي نانگ بنهه ڪونه ٿين. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي تربيت يافته ڪتا
نابين ماڻهن جو سهارو ٿين ٿا، واٽ ويندي ڪڏهن ڪڏهن نظر ايندو آهي ته نابين مرد يا
عورت پنهنجي ڪتي جي مدد سان پيا ويندا آهن. هونءُ به سئيڊن يا ترقي يافته ملڪن جو
انفراسٽرڪچر يا پبلڪ ٽرانسپورٽ اسپيشل ماڻهن جي ضرورتن کي نظر ۾ رکي جوڙيل هوندو
آهي. بسن، ريل گاڏين ۽ اتي پليٽ فارمن، روڊ پار ڪرڻ، گاڏين بيهارڻ، عمارتن ۾ اندر
يا ٻاهر وڃڻ مهل ۽ لفٽن ۾، ۽ ٽوائيليٽن ۾، مطلب ته ڪوشش ڪري اسپيشل ماڻهن جي
زندگين کي وڌ ۾ وڌ سولو ڪرڻ لاءِ هر ممڪن ڪوشش ٿيل آهي. يورپ جي ٻين ملڪن جي ته
خبر ناهي پر هتي سئيڊن ۾ اهو قانون آهي ته هر ٻار نون سالن جي عمر تائين پاڻيءَ ۾
مڪمل ترڻ سکي وٺي ڇاڪاڻ ته ترڻ اچڻ کي هتي ”لائيف سيونگ“ اسڪل يا مهارت چيو وڃي ٿو
جيڪو هر ڪنهن کي اچڻ گهرجي. گهڻي قدر هتي ماڻهو ارڙهن سالن جي عمر تائين گاڏي هلائڻ
۽ ان جو لائسنس پڻ وٺي ڇڏين، گاڏي هلائڻ به هڪ قسم جو اسڪل ۽ مهارت ۾ شامل آهي. ڪافي
ماڻهو گهوڙي سواري پڻ ننڍي عمر ۾ ئي سکي وٺن. اسڪول جي شاگردن کي هتي سئيڊن ۾ سرڪاري
خرچ تي اسٽڊي ٽوئر جي لاءِ دنيا جي ٻين ملڪن ڏانهن پڻ وٺي وڃن، جيڪا هڪ صحت مند
سرگرمي هجي ٿي جنهن سان شاگردن کي گهڻو ڪجهه سکڻ لاءِ ملي ٿو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي گذريل ڪجهه
سالن کان وٺي انڊيا جا حيرت انگيز طور تي تمام گهڻا نوجوان ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون آئي ٽي
۽ ڪمپيوٽرس جي فيلڊ ۾ نوڪرين جي سلسلي ۾ آيا آهن. ان جي ڪري هتي ديسي ريسٽورنٽس ۽
دڪانن جو سلسلو به وڌيو آهي. ڪو ترقي يافته ملڪ ڪنهن به ملڪ جي ايڏي وڏي تعداد ۾
ماڻهن کي سڌيون نوڪريون ڏئي پاڻ وٽ گهرائي ٿو ته ان جو مطلب ته هڪ ته هو انهيءَ
فيلڊ ۾ مهارت رکندا هوندا ٻيو ته ٻن حڪومتن جي وچ ۾ اهڙي قسم جي ايگريمينٽ ٿيل
هوندي جنهن سان ٻنهي ملڪن کي فائدو ٿيندو هوندو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ننڍي هوندي جڏهن
جون ۽ جولاءِ جي مهينن ۾ اسڪول مان گرمين جون موڪلون ٿينديون هيون ته وڏي خوِشي ٿيندي
هئي، آخري ڏينهن تي پنهنجي ڪلاس جي بينچن کي هڪ ٻئي جي مٿان رکي ٻن مهينن لاءِ
آزاد ٿي ويندا هئاسين. آءٌ پهرين ئي ٻن ٽن ڏينهن ۾ اسڪول جو جيڪو ٻن مهينن لاءِ
هوم ورڪ ملندو هو اهو ڪري جان ڇڏائي پوءِ باقي ڏينهن مزي سان موڪلون گذاريندو هئس.
ساڳي طرح سان هتي به موڪلون ٿين ٿيون پر مزي واري ڳالهه ته اسڪول سان گڏوگڏ آفيسون
به گهڻي قدر بند ٿي وڃن ٿيون يا انهن ۾ ڪي ايڪڙ ٻيڪڙ ماڻهو ڪم ڪندا آهن باقي ٻيا سڀ
جا سڀ موڪلن تي هليا ٿا وڃن. اهي اصل ۾ موڪلون سال ۾ ماڻهو ڪڏهن به وٺي سگهي ٿو پر
جن ماڻهن کي ٻار آهن، اهي خاص ڪري هاڻي ئي وٺن ٿا ته جيئن ٻارن سان گڏ وقت گذارين.
گهڻا خاندان ملڪ کان ٻاهر وڃن ٿا، باقي ايڪڙ ٻيڪڙ ڪي پنهنجي ئي ملڪ ۾ ڪاڏي هيڏي هوڏي
گهمن ٿا يا پنهنجن اباڻن ڳوٺن جو رخ ڪن ٿا. هتي انهن موڪلن وارن ڏينهن ۾ ماڻهو گهڻي
قدر اهو چوندي نظر ايندا آهن ته جيئن ته اسان جي ٻلي، ڪتو يا ڪو ٻيو ننڍو جانور اڪيلو
ٿيندو سو انهن جي لاءِ انهن کي ڪو سار سنڀال ڪرڻ لاءِ ماڻهو کپي، گهڻي قدر پاڙي
وارن کي گهر جون چاٻيون ڏين يا ٻلي يا ڪتو ئي کين ڏئي وڃن. ساڳئي طريقي سان انهن
کي اهو به فڪر هجي ٿو ته گهر ۾ پوکيل گلن ۽ ٻوٽن کي پاڻي ڏيڻ لاءِ به ڪنهن پاڙي يا
خاندان جي ڪنهن ٻئي ماڻهوءُ کي اها ذميواري ڏجي.<span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي عبرت
حيدرآباد ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> جولاءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-20673319915212313162022-07-11T10:12:00.003+05:002022-07-12T06:57:40.866+05:00باڪو جي سفر جون ساروڻيون - ڊاڪٽر فياض لطيف<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">باڪو جي سفر جون ساروڻيون<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">باڪو جا پُربهار سَت ڏينهن
۽ راتيون<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر فياض لطيف </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjqe4Af_ZcGfdnLKtVZtSHhVda7BTzbz9zvi3S4WIuJq8zIW-r_AQ3N11dS2zKrHoQtld90YU-OxUlV-TLdXS2HOh_6SZgwwcDCsKIJA-HYlJWxIpX9NxiXUUHRMuCBo5t-mwkFDnXzDlbZmeoJXyj5KKjwZmO3MTSpbic6VQJths2A42fGpJZleg3/s377/%DA%8A%D8%A7%DA%AA%D9%BD%D8%B1%20%D9%81%D9%8A%D8%A7%D8%B6%20%D9%84%D8%B7%D9%8A%D9%81.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="377" data-original-width="342" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjqe4Af_ZcGfdnLKtVZtSHhVda7BTzbz9zvi3S4WIuJq8zIW-r_AQ3N11dS2zKrHoQtld90YU-OxUlV-TLdXS2HOh_6SZgwwcDCsKIJA-HYlJWxIpX9NxiXUUHRMuCBo5t-mwkFDnXzDlbZmeoJXyj5KKjwZmO3MTSpbic6VQJths2A42fGpJZleg3/s320/%DA%8A%D8%A7%DA%AA%D9%BD%D8%B1%20%D9%81%D9%8A%D8%A7%D8%B6%20%D9%84%D8%B7%D9%8A%D9%81.jpg" width="290" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">تاريخ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل ۲۰۲۲ع تي رات جو ڏهين بجي ڌاري پياري
دوست جامي چانڊيي فون ڪري چيو ته، ’فياض! تياري ڪر، پاڻ ٻن ٽن ڏينهن ۾ آذربائيجان
پيا هلون‘.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پُڇيم ٻي سنگت ڪهڙي هلندي؟ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">چيائين، ’تون، مان،
مرتضى سيال ۽ ڊاڪٽر علم الدين انصاري. مون ٻنهي دوستن سان ڳالهائي ڇڏيو آهي، هو
تيار آهن. بس تون ها ڪر ته، پروگرام کي حتمي شڪل ڏيون‘.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">وڌيڪ ٻڌايائين ته، ڪنهن
ٽريول ايجنٽ دوست باڪو لاءِ ستن ڏينهن جو بهترين ۽ سستو پيڪيج موڪليو آهي، انهيءَ ڪري
پاڻ چارئي دوست گڏجي هلي باڪو گهمي ٿا اچون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">منهنجا ڪجهه دوست
باڪو ياترا ڪري آيا هئا، ۽ انهن موٽي اچي باڪو جون اهڙيون تعريفون ڪيون هيون، جو
ان کي ڏسڻ جو اشتياق ٿي پيو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مون جامي سان بنا ڪنهن
سوچ ويچار جي، هلڻ لاءِ ها ڪئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جامي جهڙو هر دل
عزيز دوست ۽ مرتضى جهڙو هڏ ڏوکي سنگتي ساٿ ۾ هجن، ۽ مٿان وري آذربائيجان جهڙي حسين
ملڪ گهمڻ جي ڪوٺ ملي ته، ڪير انڪار ڪري سگهندو؟.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڳالهه کي ٻه ڏينهن
گذري ويا، جامي سان ڪوبه رابطو نه رهيو. مون سمجهيو، هو گهڻ ڪاريو ماڻهو آهي، ڪمن
۾ مصروف هجڻ ڪري کائنس ڳالهه وسري وئي هوندي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">واٽس اَپ تي ڏٺم ته
مرتضى ’باڪو ٽوئر‘ جي نالي سان هڪ گروپ ٺاهيو آهي ۽ اُن تي جامي جا ٻه ٽي ميسيج
رکيل آهن، جنهن ۾ هُن پاسپورٽ ۽ شناختي ڪارڊ جي ڪاپين موڪلڻ سان گڏ اسان کي پنهنجي
اداري مان ترت موڪل وٺڻ جو مشورو پڻ ڏنو هو، جنهن مان لڳو ته پروگرام پڪو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻي ڏينهن ڊاڪٽر
اسحاق سميجي جي گهر جامي سان ملاقات ٿي، جتي اسان ٻنهي اسحاق کي به هلڻ جي صلاح ڪئي.
پهريان هن انڪار ڪيو، ڇو ته هو اڳ ئي علي دوست عاجز ۽ خليل ڪنڀار سان گڏ باڪو گهمي
آيو هو، پر پوءِ اسان جي اصرار تي هن به هلڻ جي حامي ڀري. گڏيل صلاح سان هلڻ جي تاريخ
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع طئي ٿي. مون، اسحاق ۽ مرتضى جي، هڪ ئي يونيورسٽي ۾ ملازم هجڻ ڪري، اسان ٽنهي
گڏجي موڪل جون درخواستون ڏنيون، جيڪي گڏيل ڪوششن سان جلد ئي منظور ٿي ويون. جامي،
نوڪريءَ جي ٽوڪريءَ کان آجو ۽ آزاد ماڻهو آهي، اُنهيءَ ڪري هُن کي ڪيڏانهن به وڃڻ
لاءِ ڪنهن جي اجازت نامي جي لوڙ نه هوندي آهي، اهو ئي سبب آهي، جو هُن نه رڳو
پنهنجي پسند سان آزاد زندگي گذاري آهي، پر اسان مان سڀني کان وڌيڪ سياحت ڪرڻ سان گڏ
انيڪ مُلڪ به گُهميا آهن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر علم الدين
انصاري، جيڪو سنڌ گورنمينٽ جو ملازم آهي، ان جي مقرره تاريخ تائين موڪل نه ٿي
سگهي، انهيءَ ڪري اسان جو پروگرام </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> بدران </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اپريل طئي ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽڪيٽ ۽ ويزا وغيره
اچي وئي ۽ اسان تيارين ۾ لڳي وياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">چوڏهن تاريخ تي
اسان جي فلائيٽ رات جو ٽي بجي هئي، انهيءَ ڪري اسان گهران ماني کائي، اسحاق ۽
مرتضى کي سنڌ يونيورسٽي ڪالوني مان کڻي، رات جو ڏهين بجي ڌاري ڪراچي روانا ٿياسين.
رستي ۾ هڪ ٻئي سان موج مذاق ڪندا، هڪ بجي ڌاري ڪراچي ايئرپورٽ تي پهتاسون. بورڊنگ
۽ ٻي انتظامي جانچ پڙتال مان جان ڇڏائي، اچي لائونج ۾ ويٺاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سنگت جي سَنگ ۽
صحبت ۾، ٻه ڪلاڪ ڪيئن گذري ويا، خبر ئي نه پئي، اوچتو جهاز ۾ سوار ٿيڻ لاءِ سَڏُ ٿيو.
سڀني پنهنجا پنهنجا هينڊ بيگ، جيڪي جامي جي صلاح سان کنيا هئا، سنڀالي ڪُلهن ۾ وڌا.
شاهي بَسِ ۾ چڙهي، جهاز تائين پهتاسين. اسان جون ٽڪيٽون گڏ ڪَٽجڻ ڪري، جهاز ۾ سيٽون
به گڏ مليون. جيئن ته اسان جي فلائيٽ ڪنيڪٽيڊ هئي، انهيءَ ڪري اسان جو جهاز تقريبن
ٻن ڪلاڪن جو سفر ڪري، دبئي ايئرپورٽ تي لٿو، جتي ڇهن ڪلاڪن کان پوءِ باڪو لاءِ
اسان کي ٻي جهاز ۾ سوار ٿيڻو هو. دُبئي ۾، هُن ٽوئر جو بندوبست ڪندڙ جمشيد ڏهر به
اچي اسان سان ساٿ ۾ سلهاڙيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">دبئي ايئرپورٽ ميلن
۾ پکڙيل ۽ ڪيترن ئي حصن ۾ ورهايل آهي. ان جو هر حصو جهڙوڪر ڪراچي ايئرپورٽ جي
عمارت جيترو ڪشادو آهي. اُن جو رَن وي ايترو ته وسيع آهي، جو اُن تي هر گهڙي انيڪ
جهاز لهن ۽ اُڏامن ٿا. اسان کي جنهن حصي ۾ وهاريو ويو هو، اهو به هڪ ننڍڙو شهر ٿي
محسوس ٿيو، جتي کاڌي جي شين کان وٺي، ’پيئڻ‘ جي سامان تائين، پرفيوم، سگريٽ، بيگ،
مطلب ته روزمره زندگي جي استعمال ۾ ايندڙ هر چيز جهجهي مقدار ۾ موجود هئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">دُبئي، انٽرنيشنل
ايئرپورٽ آهي، اُن ڪري اُتي روزانو ڪيترن ئي ملڪن جا جهاز اچن ۽ اُڏامن ٿا، انهيءَ
ڪري لائونج ۾، هر ملڪ جا مختلف صورتن ۽ لباسن وارا ماڻهو نظر آيا. ڪي ڪارا، ڪي ڀورا،
ڪي سانورا، ڪي سُندر، ڪي جُبن ۾ ملبوس، ڪي بُرقعن ۾ بند، ڪي گوڏن کان ڦاٽل جينز پاتل،
ته ڪي وري اِسڪرٽ اوڍيل، مطلب ته وڻ وڻ جي ڪاٺي هڪ هنڌ ڪَٺي ٿيل هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان مان ڪنهن دوست
فيس بڪ تي پنهنجي هن گڏيل سفر جي حوالي سان اسٽيٽس رکيو هو، سو اهو جيئن دُبئي ۾
مقيم اسان جي مشترڪه ليکڪ دوست عباس ڪوريجي ڏٺو ته، رابطو ڪيائين، پر اسان جو سفر
اڃا اڳتي هو، ۽ دُبئي جي ويزا نه هجڻ ڪري، ملڻ پڻ ممڪن نه هو، اُنهيءَ ڪري کيس ٻي ڀيري
دُبئي اچڻ ۽ ملڻ جو چئي، موبائل تي ئي کائنس موڪلايوسون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جنهن کان پوءِ وقت
گذارڻ لاءِ سنگت سان گڏ پوري لائونج ۾ هڪ ٻه ڦيرا ڏئي، اُتي موجود مارڪيٽ ڏسڻ کان
علاوه خدا جي خدائي ۽ دو رنگي دنيا جا روپ سَروپ پڻ پَسياسون. ٿڪجڻ بعد هڪ ڪافي
شاپ تي اچي ويٺاسين، جتي هر ڪنهن پنهنجي پنهنجي پسند موجب ’پيتو ۽ کاڌو‘.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ايتري ۾ باڪو جي
فلائيٽ لاءِ مسافرن کي سڏيو ويو ۽ اسان به قطار ۾ شامل ٿي، ڪائونٽر تي ڪاغذن جي
ضروري چڪاس کان پوءِ جهاز ۾ اچي سوار ٿياسين. جهاز جو عملو گهڻو ڪري، عرب ۽
آذربائيجاني هو، اُنهيءَ ڪري سندن انگريزي ڳالهائڻ جو انداز ۽ تلفظ به اهڙو هو، جو
وڏي ڪوشش ۽ پوري ڌيان کان پوءِ مس وڃي ڪو لفظ ٿي سمجهه ۾ آيو. کاڌي ۾ وٽن مُرغي مِڪس
۽ سبزي مِڪس کاڌو هو، جيڪو هر ڪنهن کان پُڇي، اُن جي مرضي مطابق ٿي ڏنائون. اسان
مان ٽن ڄڻن مُرغي مِڪس ورتو، پر مرتضى ۽ علم الدين کين سبزي مِڪس جي فرمائش ڪئي.
مُرغي وارو کاڌو ته کائڻ لائق هو، پر سبزي وارو الائي ڇا هو، نتيجي ۾ ٻنهي دوستن
لنگهڻ تي رات گذاري.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">منجهند ڌاري جهاز
هلي باڪو ايئرپورٽ تي لاٿو، جتي ٻاهر اڳ ئي پئڪيج ۾ مليل ڊرائيور ’آرزو‘ گاڏي سميت
اسان جي انتظار ۾ بيٺو هو، جنهن اسان کي اُتان کڻي، ڪانٽينينٽل هوٽل تي پُڄايو. سڀ
ٿڪل هئاسين، انهيءَ ڪري آرام لاءِ پنهنجن پنهنجن ڪمرن ۾ وڃي آرامي ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جون راتيون
هجن يا ڏينهن، اُنهن جو پنهنجو سَحر ۽ حُسن آهي. توڙي جو سمنڊ جي آغوش ۾ هجڻ ڪري،
هِن شهر ۾ فطري طرح وڻ، ٻوٽا ۽ ساوڪ ايتري گهڻي ڪو نه آهي، پر رياست جي ذميواري،
ذوق، دلچسپي ۽ پنهنجي مُلڪ ۽ ماڻهن سان محبت جو وڏو ثبوت اُهو آهي ته، اُنهن اُن ڪَميءَ
کي به جهجهي مقدار ۾، هٿرادو وڻ ۽ ٻوٽا پوکرائي، اهڙي حَسين نموني سان پورائو ڪيو
آهي، جو ڪنهن به ماڻهوءَ کي ائين محسوس ڪو نه ٿيندو ته، هي خِطو ڪو سامونڊي ۽ تيل
واري زمين تي قائم آهي. هر جاءِ تي باغ باغيچا، گلن جون رونقون ۽ هُٻڪارون، ايتري
تائين جو سمنڊ جي ڪِنارن ۽ بِيچن تي به اوهان کي وڻن، ٻوٽن، ڇَٻراٺي ۽ ڀانت ڀانت
جي گُلن جي اهڙي گُل و گُلزاري ملندي، جو گهڙيءَ کن لاءِ اوهان کان اهو وِسري
ويندو ته، اوهان سمنڊ جي ساحل تي آهيو يا ڪنهن چَمن ۾ پَسار پيا ڪريو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هر جاءِ تي اوهان
کي ماڻهن جا هجوم ملندا، پارڪن کان وٺي، هوٽلن، روڊن، گهٽين، رستن، سامونڊي ڪِنارن،
پَبن، بارن ۽ نائيٽ ڪِلبن تائين، جيڏانهن نگاهه ڪبي، تيڏانهن نِرمل نظارا نظر
ايندا. ڪو به ڪنهن کي ’سَتائڻ‘ ۽ اسان جي ماڻهن وانگر ’چِتائڻ‘ جي مَشق ڪندي ڪو نه
ملندو، پر سڀ ڪو پنهنجيءَ ۾ مَستُ مَگن نظر ايندو. هي ماڻهو ڪمال جا خوش اخلاق،
خوش پوشاڪ، سيڪيولر ۽ شخصي آزاديءَ جا نه رڳو قائل آهن، پر مذهب کي انسان جو
انفرادي ۽ داخلي معاملو سمجهڻ ۾ ايمان رکندڙ آهن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ائين به ڪونهي ته،
هي ماڻهو ڪو مذهب کان پَري ۽ اُن جا اِنڪاري آهن، ڪيترين جاين تي اسان انهن ۾،
مذهب لاءِ محبت جو جذبو ۽ احترام جو احساس به پَسيو. ڪيترن ماڻهن کي پنهنجن پنهنجن
عبادت گاهن ۾ عبادت ۽ فرض ادائگي ڪندي به ڏٺو. هِتي وَلين ۽ درويشن جون ڪجهه
درگاهون به نظر آيون، جن ۾ انتهائي عقيدت ۽ تعظيم سان ماڻهن حاضري ٿي ڀَري، پر
هِتي عبادت گاهون ۽ درگاهون ڌنڌي ۽ ڪاروبار جو ذريعو نه آهن. هِتي اسان وانگر وِک
وِک تي ڪا پيراڻي گادي ۽ مِيراڻي مَستند به نظر ڪو نه آئي، جتي اسان جي مُلڪن جيان
مجبور ۽ لاچار ماڻهو، پنهنجن پنهنجن مسئلن جي حَل لاءِ ’ڀوتارن ۽ سردارن‘ جي درن
تي ڀٽڪندا ۽ سندن ’ڪمدارن‘ کي مِيڙيون ۽ مِنٿون پيا ڪندا آهن، پر اُهي ڪُند ذهن ۽
دل جا ڪَٺور هِنن مسڪينن ۽ بي پهچ ماڻهن تي تَرسُ کائڻ بدران تُرسُ ٿيندا آهن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتان جي پوليس،
اسان جي پوليس وانگر خوفائتي ۽ ڀَوائتي ڪونهي، جنهن کي ڏسندي ئي ماڻهن جو اَڌ ساهه
نِڪري ويندو آهي، پر هِتي جي پوليس انتهائي ’پياري ۽ سهڪاري‘ آهي. هي ماڻهن کي تنگ
ڪرڻ، اُنهن جا کيسا ڦَلهوٽڻ، اُنهن کي هِيسائي، ڇِڙٻون ڏئي، تذليل ۽ تضحيڪ ڪرڻ
وارا نه، پر اُنهن جي خوشي، سَرهائي ۽ سَهنجائي جا ضامن ۽ سندن مال، عزت ۽ آبرو جا
محافظ آهن. هِتي گهٽي گهٽي ۾ اوهان کي نوجوان، خوش شڪل ۽ خوبصورت مردن سان گڏ خوش
مزاج ۽ حسين عورت پوليس آفيسر مِلنديون، جيڪي ڪنهن کي تنگ ڪرڻ ۽ ڪنهن ماڻهوءَ کان
’خرچي ڪڍڻ‘ جي نيت کان بيٺل نه هوندا آهن، پر ماڻهن جي حفاظت ۽ اُنهن جي مدد لاءِ
منتظر کَڙا هوندا آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">خود اسان سان هڪ اهڙو
واقعو پيش آيو، جنهن اسان کي تمام گهڻو متاثر ڪيو. اسان کي سمنڊ تي وڃڻو هو، سو پنڌ
ئي پنڌ نظامي اِسٽريٽ جا روڊ لتاڙيندا، پُراڻي باڪو کان ٿيندا، مختلف مُوڙ پارِ ڪندا،
هڪ اهڙي شاههراهه تي اچي پهتاسين، جنهن جي پرين پاسي سمنڊ هو، پر جيئن ته روڊ تي
ايندڙ ويندڙ ٽريفڪ تمام گهڻي هئي، جنهن ڪري روڊ پارِ ڪرڻ مشڪل هو. هِن شهر ۾ هون
ته هر روڊ پار ڪرڻ لاءِ ٿوري ٿوري پنڌ تي ’اَنڊر پاس‘ جي سهولت موجود آهي، پر هِتي
اسان کي ڪا ويجهي ’اَنڊر پاس‘ نظر ڪو نه آئي، جنهن ڪري ٿوري وِٿي ڏِسي، اَڌ روڊ ڪِراس
ڪيوسين، پر ٻي پاسي واري ٽريفڪ جاري هجڻ ڪري، مُنجهي وچ تي بيهي رهياسين. ايتري ۾
هڪ ٽريفڪ پوليس جي گاڏي سائرن وَڄائيندي، اسان جي ڀرسان وچ روڊ تي اچي بيٺي، نتيجي
۾ ڪِولين جيان قطارون ڪري ڊوڙندڙ ڪارين جا قافلا رُڪجي ويا. اسان سمجهيو ته، قانون
جي خلاف ورزي ڪئي آهي، سو اڄ ضرور ٻَڌباسين. سائرن وَڄائيندڙ ڪار جي ڊرائيورنگ هڪ
خوبرو خاتون ڪري رهي هئي، جنهن مُسڪرائي اسان کي روڊ ڪِراس ڪرڻ جو اِشارو ڪيو ۽
اسان ائين سڪون سان روڊ پارِ ڪري، سمنڊ جي ڪِناري تي پُڳاسين. سوچيو پئي، جي
پنهنجي ديس ۾ اهڙي ڪوتاهي ڪريون ها ته، ٻيو نه ته ڇِڙٻون ۽ دَڙڪا ته واهه جا مِلن
ها. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتي پينو فقيرن،
هيروئني هٿڙي هڻندڙن ۽ ٽوڻا ڦيڻا ڪندڙ عاملن جا مَڪار ٽولا به نظر ڪو نه ٿا اچن،
جيڪي وَهمن، وِسوسن ۽ عقيدن جي اَنڌ جو بَکُ بڻيل، اسان جي ماروئڙن ۽ سانگيئڙن کي
پنهنجي ڦنڌ ۾ ڦاسائي، کين ڦُري ناڙ ڪندا آهن. هِتي ’پِنڻ ۽ ٻئي جي اڳيان هٿ ٽَنگڻ‘
کي مَعيوب تصور ڪيو وڃي ٿو، اُنهيءَ ڪري اسان کي باڪو جي گهٽين، بازارين، ماڳن ۽
مَڪانن تي گُهمندي ڦِرندي، سواءِ هڪ ٻن پوڙهين ۽ لاچار ڪُراڙي عورتن جي، جن ڪجهه
کائڻ جيترن پئسن جي گهُر ٿي ڪئي، باقي ڪٿي به ڪو ڌڻي جا واسطا ڏئي دانُ پِندڙ ۽ ڪوڙا
قَسمَ کڻي، آئي وَئي کان پَئسن تَڳائڻ وارو ڪو ڍونگي فقير ڪو نه ٽَڪرايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتي ماڻهو پِنڻ
بدران پنهنجي فن جو مظاهرو ڪري، اُن جي مڃتا طور ڪجهه حاصل ڪرڻ کي ترجيح ڏين ٿا،
اُن ڪري گهٽين، بازارين، چونڪن، چوراهن ۽ پارڪن ۾، اوهان کي مختلف آرٽسٽ هر وقت
پنهنجن پنهنجن صلاحيتن جو نماءُ ڪندي ۽ ماڻهن کان دَادُ وَٺندي نظر ايندا. ڪٿي ڪو
وائلن ۽ گِٽار وَڄائيندي، اُن جي سُرن ۽ سَرگمن سان ماڻهن جا روح ريجهائيندي
ملندو، ته ڪٿي ڪو باجي ۽ بانسريءَ جي ڌُنن تي ماڻهن کي رقص ڪرائڻ ۽ کين بي خود بڻائڻ
جي ڪِرت ۾ مشغول ۽ مَگن محسوس ٿيندو. ڪٿي ڪو پنهنجي اداڪاري جا جوهر ڏيکاريندي،
’اِسٽريٽ ٿئيٽر‘ پيش ڪندي نظر ايندو، ته ڪٿي ڪو مَداري پنهنجا ڪَرتب ڏيکاري، ماڻهن
کي کِلائيندو ۽ خوش پيو ڪندو. ڪٿي ڪو جلالي دُهل تي ڏونڪو هَڻي، ڌَمال جو ماحول جوڙڻ
۽ ماڻهن کي جهومڻ ۽ نچڻ جون دعوتون پيو ڏيندو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مطلب ته هي ماڻهو،
اسان جي ماڻهن وانگر هر وقت مسئلن ۽ مجبورين جا سوين مڻ بارَ ڪُلهن تي کڻي جيئڻ
بدران هر گهڙي زندگيءَ کي زندهه دلي سان ’چوڙڻ ۽ ماڻڻ‘ جا نه رڳو مُشتاق آهن، پر
جياپي کي جيئڻ جو هر حَسين گُر ۽ هُنر به خوب ڄاڻن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو دراصل
آذربائيجان جي گادي جو هنڌ آهي، جنهن جي آبادي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۱۶۵۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> آهي، جيڪو ڪئپسين سمنڊ جي
اُولهندي ڪناري تي آباد آهي. آذربائيجان جي ڪل آبادي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰۳۱۰۲۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> آهي، جنهن ۾ % </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۹۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو مسلمان، جن ۾ % </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۸۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> شيعا، % </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سُني ۽ باقي ٻين ڌرمن جا ماڻهو رهن ٿا. ’باڪو‘
لفظ لاءِ چيو وڃي ٿو ته، اهو فارسي ٻوليءَ جو لفظ آهي، جنهن جي معنى ’جابلو
هوائون‘ آهي. باڪو جو تاريخي حوالو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۸۸۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان به اڳ جو ملي ٿو، ڇو ته هِن جي تاريخي آثارن مان
عيان آهي، ته هِن خِطي جا ماڻهو هِتي حضرت عيسى کان به صديون اڳي موجود هئا. باڪو
جي تحريري تاريخ مان سُڌ پوي ٿي، ته هي علائقو ’شروان شاهان‘(</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Shirvan Shahs</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>’)
جي قبضي ۾ هو، جن هِن کي پنهنجي ايامڪاريءَ ۾ گاديءَ جو هنڌ بڻايو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">، </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> صديءَ ۾ هيءُ منگولن جي تسلط هيٺ رهيو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۳۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ پيٽر ــ</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Peter -</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">I</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، هتي قابض ٿيو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۳۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ پارسين هن علائقي کي فتح ڪيو. آخر ڪار </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۰۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾، روس هِن خِطي کي پاڻ سان شامل ڪري، باڪوءَ
کي گاديءَ جو هنڌ بڻايو. هِن وقت هي شهر پنهنجي تيل جي صنعت، خوشگوار آبهوا،
عاليشان عمارت سازي، سامونڊي بيچن، تاريخن ماڳن مڪانن، آزاد ۽ رومانوي ماحول، خوش
مزاج ۽ خوبرو ماڻهن ۽ بهترين رياستي نظام سبب دنيا ڀر ۾ وڏي ناماچاري رکي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رومانوي داستانن ۽
قصن ڪهاڻين ۾ پڙهيل پَرين جي ديس جهڙو هيءُ حَسين ڏيهه پنهنجي جمالياتي ڏيک، ڪشادي
روڊن رستن، وڻندڙ موسم، بهترين آبهوا، لاجواب صفائي سُٿرائي ۽ مقامي ماڻهن جي
شائستگي، سونهن، سندرتا، قربائتي رويي ۽ رنگين مزاجي سبب هي شهر سياحن کي پاڻ ڏانهن
گهڻو موهي ۽ متوجهه ڪري ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هونءَ ته هِن شهر
جون گهڻيون شيون قابلِ ديد ۽ قابل ذڪر آهن، پر هِن شهر جون عمارتون ۽ ماڻھو ڏاڍا
موهيندڙ ۽ حَسين آهن. هِن ماڻهن کي خدا جيترو سُهڻو ۽ حَسين بڻايو آهن، هِنن ايترو
ئي آرٽ ۽ آرڪيٽيڪچر جي مدد سان پنهنجي شھر جي عمارتن، روڊن ۽ رستن کي سونهن ۽
سُندرتا سان سَنواريو آهي. هر عمارت آرٽ جو هڪ شاهڪار ٿي لڳي. هر جاءِ تي صفائي سُٿرائي
ايتري، جو ڪٿي به ڪو ڪَکُ پَنُ، مِٽي ۽ گندُ ڪِچرو نظر نه ايندو. هر روڊ رستي تي
روزانو هزارين گاڏيون ۽ ماڻهو سفر ڪن ٿا، پر ڪٿي به ڪا مِٽي ۽ دَز نه ملندي. جڳهه
جڳهه تي ڊَسٽ بِن موجود هيون، جن کي ’گندَ ــ پِيٽيون‘ چوڻ به عجيب ٿو لڳي، ڇو ته
اُهي به اهڙيون ته سُٺيون ۽ هر جاءِ تي سليقي سان رکيل هيون، جو ڄڻ ته شهر جي
سونهن، زيب ۽ زينت جو حصو ٿي محسوس ٿيون. ڪيترا ئي ماڻهو روڊن رستن تي مختلف شيون
کائيندي ۽ پيئندي نظر آيا، پر مجال آ جو ڪنهن رستي تي پَنو به اُڇلايو ٿي. هر ڪنهن
ساري سنڀالي ڪَکُ به ’ڊسٽ بِن‘ ۾ پئي وِڌو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان وانگر هِتي
هِن مُلڪ ۾ پيرن، درويشن ۽ وَلين جون ايتريون درگاهون به ڪو نه آهن. اسان کي سفر ۾
ڪٿي ڪجهه الله لوڪ ماڻهن جون مزارون به مليون، جتي ڪجهه ماڻهو پنهنجي عقيدت ۽ پيار
وچان حاضري ڀريندي ۽ انهن جي تعظيم ڪندي به نظر آيا، پر جهڙيءَ ريت اسان جا ماڻهو
پنهنجا ڍڳا، ڍور کَپائي، قرض کڻي پيرن ۽ مُرشدن جي درگاهن تي ديڳيون لاهيندا ۽
اُنهن درگاهن جي گادي نشينن کي ’ڏَنُ ۽ نذرانو‘ ڏيندا آهن، اهڙي ڳالهه هِتي ڪٿي به
ڏسڻ لاءِ ڪو نه ملي.. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي ماڻهن
وانگر هي ماڻهو ٽوڻي ڦيڻي ۽ ڌاڳي سَڳي ۾ اعتقاد گهٽ رکن ٿا، پر جهڙيءَ ريت اسان جا
ڏيهي، درويشن ۽ پيرن جي درگاهن تي وَڻن ۾ ڌاڳا ۽ ڪَپڙن جون رِيڙون ٻَڌندا ۽ مُرشدن
جي مزارن جي پِڃرن ۾ تالا هڻندا ۽ مُرادون پوريون ٿيڻ جي صورت ۾، وڏن دُهلن دَمامن
سان اُهي اچي کوليندا آهن. ائين باڪو جي دل سَڏجندڙ، ’نظامي اسٽريٽ‘ ۾، هڪ لوهه جو
’جهنگلو‘ پيل ڏٺو، جنهن ۾ هَنڌ هَنڌ تي تالا لڳل هئا. پُڇا ڪرڻ تي معلوم ٿيو ته،
اُهي هِتان جا عاشق ۽ معشوق جوڙا پنهنجي تعلق ۽ رشتيداريءَ جي پائداريءَ لاءِ لڳائي
ويندا آهن، خبر ناهي هي پنهنجون مُرادون پوريون ٿيڻ جي صورت ۾، اسان جي ماڻهن
وانگر دُهلن دَمامن سان ديڳيون لاهيندا ۽ مِٺايون وِرهائيندا آهن، اَلائي نه، پر
اُهو پوري وِشواس سان چئي سگهجي ٿو ته، هي ماڻهو ’زندگيءَ کي جيئڻ‘ ۽ ’محبتن کي ماڻڻ‘
جو حَسين هنر ڄاڻن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رمضمان شريف جي
مهيني هجڻ باوجود اسان کي باڪو ۾ ڪٿي به، اُن جو ’نمائشي انداز‘ نظر نه آيو. ڪيترا
مَقامي توڙي غير مُلڪي روزائت به مليا، ڪيترن شاپنگ مالن ۾، رمضان جي ’مَرحبا‘
لاءِ حَسين سائن بورڊ به آيزان ڏِٺا، مسجدون ۽ ٻين ڌرمن جون عبادت گاهون به ڏٺون،
جتي هر ڪو پنهنجي پنهنجي عقيدي ۽ اعتقاد موجب عبادت ڪري، بنا ڪنهن ڏيکاءَ جي واپس
وري، ٻيهر پنهنجي دنياوي ذميوارين ۾ مصروف ٿي ٿي ويو. هتي عبادت گاهون ۽ انسان جي
رهائش جا آسڻ، هڪجهڙا ئي حَسين نظر آيا. ڪنهن به عبادت گاهه تي ڪنهن ڌرمي ٺيڪيدار
جي اَجاراداري ۽ قبضاگيري نظر نه آئي. هر جاءِ تي خدائي حُسن ۽ انسان جي ڪمال
شعوري ڏات ۽ ڏانءَ جي ڪرشماتي شاهڪارن کي پَسي، نه رڳو عجيب سڪون آيو، پر هر وِکَ
تي هنئين ۾ هڪ حَسرت به جاڳي ٿِي، ته ڪاش پنهنجي ڏيهه ۾ به ڪڏهن اهڙا ڏينهن ڏسي
سگهون!.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن شهر کي ڏينهن
جو سج جي روشني ۽ موسم جي ٿڌڪار محبوب بڻائي ٿي ته، رات جو چنڊ جا جَرڪندڙ ڪِرڻا،
حَسين چھرن جي حُسناڪي، ٿڌيون ۽ مدهم روشنيون ۽ ماڻھن جو موهيندڙ ماحول چار چنڊ لڳائي
ڇڏي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جيئن جيئن رات ٿئي ٿي،
باڪو جو حُسن ۽ حيرتون جاڳي پون ٿيون. عمارتن جي لائيٽنگ کان روڊن رستن جي رونقن ۽
معصوميت جي ماڪ سان ڌوتل موهيندڙ چهرن تائين، هر طرف سونهن ۽ سُندرتا جو سمنڊ ڇوليون
هَڻندو محسوس ٿئي ٿو. ماڻهن جي چهرن تي اطمينان ۽ هٿ هٿن ۾ ڏئي گُهمندڙ جوڙن جي
اکين ۾ اعتماد ۽ آزادي جي سَرهائي سچ ته مَلول دل ۽ مايوس ماڻهن جي روح ۾ به جياپي
جي جوت جاڳائي ڇڏي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن شهر کي هِتان
جي انتظاميه جنهن صفائي سُٿرائي ۽ سليقي سان سَنواريو ۽ سَنڀاليو آهي، اُهو حيرت ۾
وجهي ڇڏيندڙ آهي. ڪشادي روڊن، جن تي هڪ ئي وقت چئن پنجن گاڏين جون قطارون سفر ۾
روان دوان نظر ٿي آيون، اُنهن جي پاسي ۾ ايترا ئي ويڪرا ڦٽ پاٿ، جن تي ماڻهن جا
هجوم هليا گهميا ٿي، پر ڪٿي به پيهه، مِٽي ۽ ڪو گند ڪچرو ڏسڻ ۾ ڪو نه ٿي آيو. وڻن
کان وٺي عمارتن ۽ باغ باغيچن تائين هر شيءِ ايتري ته ڌوتل پوتل ۽ اُجري ٿي ڀاسي،
جو لڳو ٿي ته ڄڻ هاڻي هاڻي برسات وَسي بس ڪئي آهي. نيو باڪو ته جديد انداز ۾ تعمير
ڪيو ويو آهي، پر پراڻي باڪوءَ جي گهرن، گهٽين ۽ ماحول کي جنهن انداز سان هِنن ماڻهن
محفوظ ڪيو آهي، اُن کي ڏسي حيرت سان گڏ پنهنجي مُلڪ لاء هڪ خواهش پڻ ڪَرُ کڻي اُٿي
ٿي ته، اُهو ڏينهن ڪڏهن ايندو، جو پنهنجو ديس، جيڪو فطرت کان وٺي معدنيات، درياءَ،
سمنڊ، تاريخي ماڳن مڪانن مطلب ته، هر قسم جي وَسائل سان مالامال آهي، اُن جا اهڙا ڏينهن
ڪڏهن ايندا؟ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻن ڏينهن کان پياري
دوستن جامي چانڊئي، پياري اسحاق سميجي، مرتضى سيال، ڊاڪٽر عِلم الدين انصاري ۽
پنهنجي لاڙڪاڻي واسي جمشيد ڏهر سان رولاڪيون ڪندي، باڪو جي حُسناڪين کي پَسندي ۽
دلبر دوستن سان ڪچهريون ڪندي ۽ ٽهڪ ڏيندي، هر لمحو حسين ۽ سَڦل ٿو محسوس ٿئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو هڪ شاندار
سياحتي ماڳ سان گڏوگڏ بهترين ثقافتي ۽ اعلى تعليمي درسگاهن جو ديس به آهي. هِن شهر
۾ باڪو اِسٽيٽ يونيورسٽي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Baku State
University</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ قائم ٿي. خزر يونيورسٽي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Khazar University</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)،
جنهن جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ بنياد پيو، آذربائيجان ٽيڪنيڪل يونيورسٽي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Azerbaijan Technical University</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)،
جيڪا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ وجود ۾ آئي، ۽ ٻيا به ڪيئي سائنس ۽ آئل اِنڊسٽري جي حوالي سان ادارا پڻ
موجود آهن. انهن کان سواءِ هِتي هڪ خاص تيل جي صنعت جي تعليم ۽ تربيت ڏيندڙ
يونيورسٽي سان گڏ آذربائيجان اڪيڊمي آف سائنس (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Azerbaijan academy of Science</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) جي نالي
سان هڪ بين الاقوامي معيار جي وڏي يونيورسٽي پڻ قائم آهي، جنهن ۾ سائنسي تحقيق جي
حوالي سان ڪيترا ئي شعبا قائم آهن، جن مان هر هڪ شعبو پنهنجي طور تي سائنس ۽ ٽيڪنالوجيءَ
جي ميدان ۾، نئين کوجنائن ۽ دريافتن ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪري رهيو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جهونجهارن،
شاعرن، اديبن ۽ آرٽسٽن جي ڌرتي هجڻ سان گڏ عاشقن، عُشاقن، عالمن ۽ سائنسدانن جي
سرزمين به آهي. معروف سائنسدان ليو ڊاوڊووچ لانڊان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Lev Davidovich Landan, (born </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">9</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> Jan </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">1908</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">, died </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">1</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">April,</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">1968</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> </span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>)</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جو تعلق به باڪو سان هو، جنهن کي فزڪس جي شعبي ۾ غير معمولي خدمتون ۽ ڪارناما
سرانجام ڏيڻ جي نتيجي ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۶۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ نوبل پرائيز سان نوازيو ويو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ويهين صدي تائين باڪو
کي تيل جي ذخيرن ۾، دنيا ۾ سڀ کان اول درجي جي حيثيت حاصل هئي. هن وقت توڙي جو کيس
اُن سلسلي ۾ ساڳيو درجو ۽ مَقام حاصل نه آهي، پر پوءِ به وٽس اڃا تيل جا وڏا ذخيرا
موجود آهن، جنهن ڪري هِن جي معاشي خوشحالي ۽ آسودگيءَ جو وڏو ذريعو تيل ئي آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو ۾ اسان کي
سواءِ هڪ ٻن جاين تي، آذربائيجان جي آزاديءَ جي سرواڻ ۽ باڪو جي جديد باني
سياستدان حيدر علييف جي ڦوٽو کان سواءِ، ٻيو ڪٿي به ڪو ڪمرشل سائن بورڊ يا ڪنهن
سياسي ليڊر جي تصوير نظر نه آئي. سائن بورڊن بدران چوڪن ۽ چوراهن تي وڏيون ايل.
سي. ڊي اِسڪرين ڏٺيون، جن تي شهر جا موهيندڙ منظر ۽ نظارا ڏيکاريا ٿي ويا. جيئن
اسان جي مُلڪ جي شهرن توڙي ڳوٺن ۾، وِکَ وِکَ تي مختلف سياستدانن جا تصويري پوسٽر
لڳل هوندا آهن، جيڪي اڪثر ’سُلطان راهي‘ اِسٽائيل جا هجڻ ڪري، پاڻ ڏانهن متوجهه ۽
مائل ڪرڻ بدران ماڻهن کي ڊيڄاريندا ۽ ڪنبائيندا وڌيڪ آهن، اهڙو ڪَلچر هِتي پوري
آذربائيجان ۾ ڪٿي ڳولهيئي نه لَڀندو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان مختلف
دورن ۾، مختلف مُلڪن جي حڪمراني هيٺ رهيو آهي. ڪڏهن ايران ته ڪڏهن سويت يونين جي
ماتحت رهندڙ هِن مُلڪ جي ماڻهن به، دنيا جي ٻين ديسن جي ماڻهن وانگر تَسلط ۽ غلامي
جا ڏَنگ ۽ ڏُهاڳ به برداشت ڪيا آهن، پر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ سويت يونين کان ڌار ٿي، هِن مُلڪ هڪ آزاد مُلڪ جي
حيثيت ۾، سُک ۽ سوراج جو ساهه کنيو آهي. اُن جي آزادي ۾، سڀ کان وڏو ڪردار، هِن ڏيهه
جي سورمي حيدر علييف جو تسليم ڪيو وڃي ٿو، اُهو ئي سبب آهي، جو جيئن عوامي خدمتن ڪارڻ
اسان وٽ ذوالفقار علي ڀٽي جي شُهرت ۽ مَقبوليت آهي، ائين ئي هِتي حيدر علييف جي حيثيت
۽ اهميت آهي. هُن نه فقط زندگيءَ ۾ ماڻهن جون دعائون ۽ محبتون ڪمايون، پر مَرڻ کان
پوءِ به ماڻهو ساڻس تمام گهڻو پيار ڪن ٿا. هِن وقت آذريبائيجان جو صدر، اڳوڻي
عوامي ليڊر حيدر علييف جو پُٽُ الهام علييف (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">IIham Aliyve</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) آهي، جڏهن
ته اُن جو وزيراعظم علي اسدوف (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Ali Asadov</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن مُلڪ ۾ مختلف
مذهبن ۽ ڌرمن سان گڏ مختلف مَسلڪن، نظرين، نسلن ۽ ٻولين ڳالهائڻ وارا ماڻهو رهن ٿا،
پر اوهان کي ڪٿي به اسان وانگر مذهبي تفريق ۽ مَسلڪ، رنگ، نسل ۽ ذات پات جا ’وِيڇا
۽ وِڇون‘ نظر ڪو نه ايندا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان جي لوڪن
وٽ شاعرن، اديبن، آرٽسٽن ۽ عالمن جي وڏي عزت آهي، اهو ئي سبب آهي، جو مُک جاين تي
نه فقط اُنهن جا وڏا حَسين مجسما نصب ٿيل ملن ٿا، پر اُنهن جي نالن سان مَنسوب ڪيتريون
گهٽيون، ماڳ، ميوزيم، روڊ ۽ رستا به نظر اچن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نظامي گنجوي (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۴۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲۰۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، به آذربائيجان جو هڪ اهڙو مشهور ۽ مقبول ڪوي
آهي، جنهن سان هِتان جا ماڻهو والهانه محبت ڪن ٿا. هُن جو اصل نالو جمال الدين
اَبو محمد الياس هو. هو هڪ ئي وقت فارسي ٻوليءَ تي وڏي دسترس رکندڙ سگهارو
نثرنگار، منفرد موسيقڪار، نرالو مُصور ۽ ڪمال جو رومانوي شاعر هو. هِن جي شاعريءَ
جا اَثرَ نه صرف مَقامي شاعرن، پر هندستان ۽ ايران جي ادب ۽ شاعريءَ تي به چِٽا
محسوس ٿين ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هُن جي نالي سان،
نه فقط باڪو شهر جي اَهم ڪاروباري مرڪز واري حصي ۾، ’نظامي اسٽريٽ‘ مَنسوب آهي، پر
اُتي ئي سندس نالي سان هڪ عاليشان ’نظامي ادبي ميوزيم‘ پڻ قائم آهي. نظامي اِسٽريٽ،
جنهن کي پوري شهر جي دل به چئي سگهجي ٿو، ڇو ته اُتي هر قسم جي ڪاروبار کان وٺي، تفريح،
موسيقي، محبتن، صحبتن ۽ سونهن جي سمنڊ تائين، زندگيءَ جي حُسناڪين سان معمور هڪ
نرالو جهان موجود ملي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجاني ادب ۾،
نظامي کان علاوه خاقاني (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۹۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، امام الدين نسيمي (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳۶۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۱۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، مرزا فتعلي آخوندوو (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۷۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، خورشيد بانو ناتوان (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۳۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۹۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، احمد جواد (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۹۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۳۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، جافر جبارلي (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۹۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۳۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، سليمان رستم (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۰۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۸۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">)، ۽ بختيار وهابزاده (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۲۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">) تائين اديبن، ڪلاڪارن ۽ شاعرن جي هڪ ڪهڪشان
آهي، جن پنهنجي قلم جي رَتُ ۽ سَت سان آذربائيجاني ادب جي سرزمين کي سدا سائو ۽
سرسبز رکيو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان جي سرڪاري
ٻولي ته ’آذري‘ آهي، جيڪا اصل ۾ تُرڪيءَ جو حصو ئي آهي ۽ اڪثر ماڻهو اُها زبان ڳالهائن
ٿا، پر اُن سان گڏوگڏ هِتي ٿوري گهڻي فارسي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Persian</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، انگريزي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">English</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>), ليزگيان (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Lezgian</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، تاليش (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Talysh</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، آوار (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Avar</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، روسي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Rassian</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، ٽاٽ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Tat</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، تساخر (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Tsakhur</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ۽ خنالگ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Khinalug</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ٻوليون به ڳالهايون
وڃن ٿيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان
جاگرافيائي لحاظ کان ٽن حصن ۾ ورهايل آهي. هڪ حصو سامونڊي آهي، ٻيو حصو غير آباد ۽
تيل تي محيط ۽ ٽيون حصو جابلو ايراضيءَ تي مشتمل آهي، جنهن جا ٽي پهاڙ بازارديوزيو
</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>(Bazardyuzyu) (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">4466</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> m)</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>، شاهه داغ </span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>(Shahdag) (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">4243</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> m)</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>، ۽ توفنداغ </span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>(Tufandag) (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">41911</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> m)</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>
پنهنجي پنهنجي انفراديت سبب تمام گهڻا مشهور آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>بازارديوزيو (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Bazardyuzyu</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) هي ديو
قامت پهاڙ ٻن مُلڪن آذربائيجان ۽ داغستان جي وچ تي آهي، جنهن جي نالي مان ئي اُن
جي خصوصيت جي خبر پوي ٿي. بازار (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Bazar</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) جي معنى
مارڪيٽ ۽ ديوزيو (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">dyuzyu</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) جو مطلب رُخ يا طرف آهي. مقصد مارڪيٽ جو ڏَسُ
پَتو ٻُڌائيندڙ. ڪنهن دور ۾ هي جبل پنهنجي اوچائي ڪارڻ مختلف مُلڪن ڏانهن سفر ڪندڙ
مسافرن ۽ سياحن جي رهبري ۽ رهنمائي ڪندو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شاهه داغ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Shahdag</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) جبل پڻ
پنهنجي اوچائي ۽ ٿڌ سبب سياحن کي پاڻ ڏانهن گهڻو مائل ڪري ۽ موهي ٿو. فارسي ٻوليءَ
۾ ’شاهه‘ لفظ جي معنى ’وڏو يا بادشاهه‘ آهي ۽ ترڪي زبان ۾ ‘داغ‘ جبل کي چوندا آهن،
يعني جبلن جو بادشاهه. هِن علائقي ۾ ٽي حسين ڍنڍون پڻ آهن، جن جو نه رڳو شفاف پاڻي
۽ سُندر ماحول، مَن کي سُڪون بخشي ٿو، پر اُنهن ڍنڍن جي چوڏس پکڙيل فطرت جا رنگ ۽
موسم جي دلڪشي، ماڻهوءَ جي روح کي تازو ۽ توانو ڪري ڇڏن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">توفنداغ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Tufandag</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ٻن لفظن </span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>(Tufan) + (dag)</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>
جو مُرڪب آهي، جن مان توفن (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Tufan</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، جي معنى ’واءُ يا طوفان‘ ۽ داغ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">dag</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)، جي معنى
’جبل‘ آهي، يعني ’طوفاني هوائن وارو پهاڙ‘. اُن تي اُهو نالو اُنهيءَ ڪري پيو، جو
هِتي ٻارنهن مهينا ئي تيز ۽ بَرفيليون هوائون گُهلنديون رهنديون آهن. هي ٽن شهرن
گُبا (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Guba</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)،
گُسار (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Gusar</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
۽ گبالا (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Gabala</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
جي وچ تي موجود هڪ اهڙو عجيب پهاڙ آهي، جيڪو پنهنجي فطرتي حُسناڪين ۽ برفاني هوائن
سبب نه فقط مُلڪان ملڪ مشهور آهي، پر هِتي روزانو ڪيترا ئي سياح اچي، هِن ماڳ جي
فطرتي حُسن ۽ برف باريءَ جو مزو ماڻن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو ڪانٽينيٽل
هوٽل (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Continental hotel</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
مان ناشتو ڪري، گبالا (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Gabala</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) لاءِ نڪتاسين ته گاڏي ۾ ويهندي ئي چرچن ۽ ٽهڪن
جو دور شروع ٿي ويو. گاڏي جو ڊرائيور، جنهن جو نالو ’آرزو‘ هو ۽ هُو ڏِيکَ وِيکَ ۾
صفا اِنڊين فلمي اداڪار ’اَمريش پوريءَ‘ جهڙو ۽ عمل ۾ پڪو مارڪسي ڪامريڊ ٿي لڳو،
تنهن اسان مان هر هڪ کي واچ ڏانهن اشارو ڪري، وقت جو اَحساس ٿي ڏياريو، ته يارنهن ٿي
ويا آهن، جڏهن ته هُن سان ڏهين بجي جو ٽائيم رکيل هو، پر سنگت جي روايتي سُستي ۽
تياري سبب دير ٿي وئي هئي. هي ماڻهو وقت جا ڏاڍا پابند ۽ بنهه پروفيشنل آهن، اُنهيءَ
ڪري وَٽن وقت جو وڏو قدر ۽ احساسُ آهي. شايد اُهو ئي سبب آهي، جو هُو ايتري تڪڙي
ترقي ڪري، اُسريل دنيا سان ڪُلهو ڪُلهي ۾ مِلائي بيٺا آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آذربائيجان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ضلعن مان گبالا/ قبالا هڪ ضلعو آهي، جنهن ۾
ڪيترن ئي تاريخي ماڳن مَڪانن ۽ فطرتي نظارن، پهاڙي آبشارن سان گڏوگڏ هڪ پهاڙي هِل
اِسٽيشن پڻ آهي، جيڪا باڪو کان لڳ ڀڳ اَڍائي سوَ ڪلوميٽرن جي فاصلي تي آهي، جتي نه
رڳو باڪو جي نسبت سردي تمام گهڻي آهي، پر اُتي ساوڪ ۽ سرسبزي به تمام جهجهي آهي.
هِن ڪوهه مَريءَ جهڙي ٿڌي ۽ حسين جابلو اوچائي واري ماڳ جي وڏي خوبي اُها آهي ته،
هِتي نه رڳو سخت سردي ۽ ڪڏهن ڪڏهن گهڻي بارش ۽ بَرف باري ٿئي ٿي، پر هي پورو
علائقو پنهنجي فطرتي نظارن، آسمان سان ڳالهيون ڪندڙ حسين پهاڙن، چوطرف ڦهليل
سرسبزي ۽ ساوڪ، گهٽ آبادي، پُرسڪون ۽ سانتيڪي ماحول هجڻ سبب سياحن کي پاڻ ڏانهن گهڻو
موهي ۽ متوجهه ڪري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو کان نڪرندي ئي
رستي جي ٻنهي پاسن کان وڏي فاصلي تائين فقط ويراني ۽ ڪٿي ڪٿي آبادي به نظر آئي،
ويندي هڪ ماڳ، جنهن کي ’اسماعيليا‘ ٿي چيائون، جنهن کان پوءِ وَڻن ۽ ساوڪ جو هڪ وَڻندڙ
سلسلو شروع ٿيو، جيڪو جيئن اڳتي وڌندا وياسين ته ’لَشِ گِرين‘ ٿيندو ٿي ويو. اسماعيليا
تي پهريون ڊاٻو ڪري، روڊ جي پاسي کان لڳل ٺِيلهي واري کان ڪجهه ڊراءِ فروٽ
ورتوسين، جيڪو هڪ ڇوڪرو ٻن ۽ ٽن مَنتن (مَنت، باڪو جو هڪ روپيو، جيڪو پاڪستان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> روپين جي برابر آھي) ۾، پلاسٽڪ جي هڪ ڪوپ ۾
سُڪل مِيوَن جون مختلف جِنسون ڏئي رهيو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اُن کان پوءِ ڀرسان
ئي هڪ ڪيفي ۾، چانهه/ ڪافي پيئڻ لاء سنگت جي سَٿَ سميت داخل ٿياسين. ڪيفي ۾ جيئن
گِهڙياسين ته دوستن کي پاتل اَجرڪَ، اسان جي گفتگو ۽ ٻين ڏِيک وِيک جي اهڃاڻن مان
پَرکي هڪ راڳي، جنهن هڪ ساز تي ڪجهه آذري گيت ٿي جهونگاريا، تنهن اسان کي پاڪستاني
سمجهي، ’مَرحبا ياشيخ چَئي‘ پُرجوش آجيان ڪئي ۽ ڪجهه استقباليه گيت ٻُڌايا. هُو هر
مصرع کان پوءِ اسان کان نالا پُڇي، اُهي ’خوش آمديد‘ جي معنى ۾، پنهنجن گيتن ۾ ڏاڍي
سُريلي انداز ۾ استعمال پيو ڪري، جنهن ڪري هر ڪنهن ساڻس کِلي ۽ خوش ٿي گڏ ڦوٽو ڪڍرايا.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">دوستن پنهنجي
پنهنجي پسند موجب چانهه ۽ ڪافي جا آڊر ڏنا. مزو تڏهن ٿيو، جڏهن شُگر فِري جو آڊر ڏيندڙ
سنگت کي به کَنڊُ مِليل ڪافي ڏني وئي. ٻين دوستن ته جيئن تئين ڪري پيتي، پر اسحاق
سميجي صفا نابري واري، ته هُو اُها ڪافي نه، پر شُگرِ فِري ڪافي پيئندو. واري واري
سان سڀني دوستن پنهنجي پنهنجي انداز ۾ انگريزي جا جوهر ڏيکاريندي، شُگر فِري ڪافي
آڻڻ لاء بيري کي جَتن ڪيا، پر جيئن ته هِتان جا ماڻهو آذري ٻوليءَ کان سواءِ ٻي ڪا
ٻولي گهٽ سمجهن ٿا، اُنهيءَ ڪري هُو ٻي جي سمجهڻ بدران ڪَنِ اُها ٿا، جيڪا کين ڀيڄي
۾ اچي ٿي. آخرڪار سڀني وَسَ ڪيا، پنهنجي انگريزي ۽ اِشارن جي ٻوليءَ جي واھَڙن
وَهائڻ کان پوءِ بِيرو مُطمئن ٿي ڪافي شاپ ڏانهن ويو، اسان مِڙني سُکَ جو ساهه
کنيو ۽ سمجهيوسين ته اسحاق کي هاڻي شُگر فِري ڪافي ملي ويندي. ٿوري دير ۾ بيري کَنڊُ
جي وڏي پيالي ڀَري اچي سميجي صاحب جي سامهون رکي ۽ اسان سڀ کِلَ ۾ ويڙهجي وياسين ۽
اسحاق کي چيوسين ته ڪافي ۾ کَنڊُ وِجهڻ بدران هاڻي کَنڊُ جا ٻه ٽي ڦَڪَ هَڻي ڇَڏِ.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪافي شاپ کي الوداع
چئي، گبالا روانا ٿياسين. رستي ۾هڪ ’وائين فيڪٽري‘ اَبقيورا (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Abqura</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) هئي، جنهن
جي پياري اسحاق بار بار وڏي ساراهه ٿي ڪئي، اُتي رُڪياسين. تُرڪي ٻوليءَ ۾
’اَبقيورا‘ لفظ جي معنى ئي ’انگوري رَسُ‘ آهي. هونءَ ته هيءَ فيڪٽري گبالا ڏانهن
ويندڙ روڊ تي، اهڙي جَڳهه تي ٺهيل آهي، جتي آسپاس ڪا گهڻي آبادي نظر ڪو نه ٿي آئي،
پر فيڪٽريءَ جي پُٺيان هڪڙي ننڍڙي ڍنڍ ۽ انگورن جي پري پري تائين ڦَهليل فصل، هِن
جاءِ کي وڌيڪ حسين بڻائي ٿي ڇڏيو ۽ رستي سان ايندڙ ويندڙ مسافرَ هِن جاءِ ڏانهن ڇِڪجي،
هِتي ٻه گهڙيون گهارڻ تي مجبور ٿي ٿيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">فيڪٽريءَ جي ڀَرِ
۾، هڪ حَسين بيٺڪ ٺهيل هئي، جتي پِياڪن کي تازي اَنگوري رَسُ جا پيالا پيش ڪيا پئي
ويا. جامي ۽ ڊاڪٽر علم الدين جي خواهش هئي ته، تازي انگوري رَسُ مان چَس وٺجي. هڪ ٽيبل
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مَنت يعني پاڪستاني </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲۶۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> روپين ۾ بُڪ پئي ٿي. بيٺڪ جو اَندريون ماحول انتهائي
جاذب ۽ جميل هو، پر ’پنهنجي گاڏيءَ کان گاهه گهڻو هجڻ ڪري‘، ٽيبل تي سَجايل ’جامن
۽ جاذب بوتلن‘ جو درشن ڪري، سفر ۾ گهڻو’کائڻ ۽ پيئڻ‘ کان وڌيڪ گهڻو ’پَسڻ ۽ پُرجهڻ‘
واري اصول کي اَپنائيندي، ڪجهه ڦوٽو ڪڍرائي، اڳتي رَوانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سڄو رستو ساوڪ ۽
گهاٽن وَڻن سان ايترو ته سينگاريل هو، جو وِکَ وِکَ تي دل ٿي چاهيو ته اُتي ڦوٽوگرافي
ڪجي، ٻن ٽن جاين تي بيهي ڦوٽوگرافي به ڪئي، پر اَمريش پوري اِسٽائل ڊرائيور ’آرزو‘
جي ڪِر ڪِر ۽ ڪِروڌ هو ته، جيڪڏهن ائين رستي ۾ بيهندا هلياسين ته گبالا جون چيئر
لفٽ بند ٿي وينديون، پوءِ پنڌ ئي اَجايو ٿيندو. چوي ته هُو به ٺيڪ پيو، ڇو ته ڇهه
بجي کان پوءِ سَرديءَ ۽ بَرف باريءَ ڪري چيئر لفٽ بند ڪري ڇڏيندا آهن، پر رستي ۾
موجود فطري حُسن وِکَ وِکَ تي وَنگ وجهي ٿي ڇڏيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">خير گاڏيءَ جي
دَريءَ مان فطرت جي حُسناڪين کي پَسندي ۽ پُرجهندي چَئِي بَجي ڌاري گبالا پهتاسين.
گاڏيءَ مان ٻاهر نڪرندي ئي سَرديءَ پنهنجن ڀاڪرن ۾ ڀَري، اسان جو خوب آڌر ڀاءُ ڪيو
۽ اسان سڀئي ڏاڍا سَرها ۽ خوش ٿياسين، ڇو ته پنهنجي ديس مان گرميءَ جون سَٽون
سَهي، هِتي پهتا هُياسي، اُنهيءَ ڪري ٿَڌِ مَزو ٿي ڏنو، پر جيئن ته مٿي پهاڙيءَ تي
سخت سردي هئي، اُنهيءَ ڪري سڀني دوستن سرديءَ کان بچڻ خاطر ٿيلهن مان لوئيون، سوئيٽر
۽ ڪوٽ ڪڍي ساڻ کنيا. پياري اسحاق اَجرڪ ۽ جيڪيٽ سان گڏ پنهنجو ڪارو چَشمو به کنيو،
جيڪو پنهنجي جاه و جلال ۾ اهڙو ٿي لڳو، جهڙو اڪثر وِيلڊنگ ڪرڻ وارن وٽ ھوندو آهي.
هُو اُن چَشمي سان ڦوٽو ڪڍرائڻ کان پوءِ، اُهو ڪنهن نه ڪنهن دوست کي ڏئي پيو ڇڏي،
وري ڦوٽو ڪڍائڻ وقت سنگت کان ساري سَنڀاري پيو وَٺي. ائين سندس اُهو تاريخي چَشمو،
جنهن سان رستي ۾ هُن ڪيترا ئي يادگار ڦوٽو ڪڍرايا، اُهو هِتي هِن هِلِ اِسٽيشن تي ڀَڄي
پيو. ٿيو ائين جو پياري اسحاق جيئن ڦوٽو ڪڍرائي، اُهو ’تاريخي چَشمو‘ لوهي گِرل تي
رکيو، ته اُهو اُتان ڪِري ٽُٽِي پيو، جنهن جو کيس سڄي واٽ وڏو افسوس رهيو، پر
سموري سنگت ڏاڍي سَرهي ٿي، ڇو جو اُن وِيلڊنگ اِسٽائيل چَشمي مان مِڙني جي جانِ ڇُٽي
پئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڻ سڀئي هڪ حَسين
هوٽل جي پاسي مان نڪرندڙ ڏاڪڻين تان چڙهي، مٿي هڪ پهاڙي آستاني تي پهتاسين، جتان ٽِڪيٽون
وَٺي، چيئر لفٽ ۾ چڙهڻو هو. ٽڪيٽ وٺڻ لاء جيئن ڪَئبن ڏانهن وَڌياسين ته اکيون پٿرائجي
ويون. هڪ ڪَنڌاري ڏاڙهونءَ جهڙي وينگس، جنهن ٽڪيٽون ٿي ڏنيون، اُن جو حُسن ايترو
ته پُرڪشش ۽ جاذب هو، جو مون سميت ڪيترن ئي دوستن کان رَڙِ نِڪري وئي ۽ بي ساخته
دل چيو </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Cambria",serif; font-size: 16pt; mso-bidi-font-family: Cambria; mso-bidi-language: #0859;">´</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سبحان الله`. باڪو ۾ هونءَ ته حُسن ڀَلو ڀَلِ آهي، پر ٻن
ٽن ڏينهن کان هِتي جيتريون به حسينائون ڏِٺيون آهن، هيءَ دوشيزه پنهنجي خد و خال ۽
وَصبن ۾، مِڙني کان نِرمل ۽ نرالي هئي. دل چاهيو ته اُتي ئي ڪا گهڙي بُت بڻجي، اُن
خدائي حُسن کي ڏسندو ۽ اُن جي حُسن جي حِصار کي اکين ۾ اوتيندو رهجي، پر پاڻ کي اڳتي
وڃڻو هو، اُنهيءَ ڪري اڳتي وڌي چيئر لفٽ ۾ چَڙهياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">انساني سونهن ۽
فطرتي حُسن ۾ ڪيڏي نه ڇِڪ ۽ مقناطيسي ڪشش ٿئي ٿي، جو اُهي ماڻهوءَ کي زَمان ۽ مَڪان
جي جَنجهٽ کان ڪجهه گهڙين لاء آزاد ڪري ڇڏن ٿا. پهاڙن تي چوطرف وڻڪاري ۽ ساوڪ جي
چادر وِڇائي پئي هئي ۽ ڪٿي ڪٿي ڪِريل برف جي نظارن روح کي ڏاڍي راحت ٿي ڏني. چيئر
لفٽ مان سامهون نگاهه ٿي ڪئي ته، گبالا جو شهر، اُن جون ديو قامت عمارتون هڪ ننڍڙي
ٽُٻڪي جيان ٿي لڳيون ۽ سَڄو وايو مَنڊل وان گوگ جي ڪنهن شاهڪار پينٽنگ جيان ٿي ڀاسيو.
پاسي ۾ موجود پهاڙَ، اُنهن تي موجود وڻ ۽ ٻوٽا، جيڪي سخت سرديءَ ۽ برف باريءَ جي ڪري
سُڪڙجي ۽ مُرجهائجي ويا هئا، اُنهن تي لهندڙ سج جا پوَندڙ پاڇا، اُنهن کي وڌيڪ
حَسين بڻائي رهيا هئا. ڪٿي ڪٿي پهاڙن جي مختلف رنگ برنگي پٿرن ماحول کي وڌيڪ
موهيندڙ بڻائي ٿي ڇڏيو. موسمون ۽ ماحولَ ماڻهوءَ جي مزاج تي ڪيڏا نه مثبت اَثرَ
وِجهن ٿا، جو انسان جي اَندر جون ساريون مُندون ئي مَٽجي ٿيون وڃن. هي حسين نظارا ڏسي
۽ موسم جو لطف ماڻي، اسان جي دِل به گَد گَد ٿي پئي هُئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪوهه ڪاف جي پهاڙيءَ
جون هيءُ ٽي هزار سال کن پراڻيون ٽَڪريون، جن جي اوچائي تمام وڏي هئي، اُنهيءَ ڪري
اُنهن تي چيئر لفٽ لاءِ ٻه اِسٽيشن قائم ڪيون ويون آهن، ته جيئن سياحن کي هڪ ته
سفر ۾ سَهنجائي ٿئي ۽ ٻيو ته اُهي هِتان هِن خوبصورت جابلو سلسلي جو سُهڻي نمونيءَ
سان سير به ڪري سگهن. اسان لفٽ ۾ چڙهي پهرين اِسٽيشن تي پهتاسين، جتان آسپاس جي
ماحول ۽ منظرن مان محظوظ ٿيڻ کان پوءِ آخري پوائنٽ تي پهچڻ لاءِ ٻيهر ٻي چيئر لفٽ
۾چَڙهياسين، جنهن آخري منزل تي رَسايو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مٿي هر طرف برف وِڇائي
پئي هئي. مختلف جاين تي پهاڙي نظارن جو مشاهدو ڪرڻ ۽ ڦوٽو ڪڍرائڻ لاءِ پڻ بهترين
بندوبست ٿيل هو. هڪ پهاڙ تي ٻن پاسن کان هٿرادو لوهي گيڊرن جا ٽُڪرا ڏئي، اُنهن جي
مٿان شيشي جي ڇَت سان خوبصورت گيلري ٺاهي وئي هئي، جنهن تي بيهي، ماڻهو نه رڳو حد
نگاهه تائين پکڙيل ۽ سرسبزي جي قالين سان سَجايل پهاڙن جو حسين نظارو ڪَري پيو
سگهي، پر سڄي گبالا شهر ۽ اُن جي آسپاس جي پَسمنظر جو موهيندڙ مشاهدو به ماڻي پيو
سگهجي. اُن ٽِئرس تي بيهڻ ۽ ڦوٽو ڪڍرائڻ لاءِ ٽن ماڻهن جي اِجازت هئي، اُنهيءَ ڪري
اُتي پاڻ به ڪجهه اڪيلا ۽ ڪجهه ٽن جي گروپَ ۾ گڏجي ڦوٽو ڪڍراياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پهاڙَ جو پورو
مَنظر ۽ پَسمنظر ايترو ته مُوهيندڙ ۽ حَسين هو، جو اُتان چُرڻ تي دل ئي نه ٿي
چاهيو، مٿان لهندڙ سِج جي ڪِرڻن سموري وايومَنڊل کي اَهڙو ته پُرڪشش بڻائي ڇڏيو
هو، جو مَن گُهريو ٿي ته، دنياداريءَ جي سڀني چِنتائن کي وِساري، فطرت جي هِن حسين
آغوش ۾ وِيهي رَهجي ۽ هِن دلڪش واديءَ ۾ وِيٺو روح کي ريجهائجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>جيئن ته وقت تمام ٿورو هو ۽ شام ٿيڻ ڪري چيئر لفٽ
جي بند ٿيڻ جو سَمو به اچي سوڙهو ٿيو هو، اُنهيءَ ڪري واپسي ڪئي سين. مون سمجهيو
هو ته هيٺ ٽڪيٽ ڪائونٽر تي موجود اُن حُسن پَريءَ رڳو منهنجي روح جي تارن کي ڇيڙي
جلترنگ بڻايو هو، پر منهنجي شاعر دوست اسحاق سميجي کي پڻ اُن جي سونهن ۽ سُندرتا
موهي وڌو هو. هيٺ لهڻ شرط اسان ٻئي سُندري جي آخري ديدار لاءِ اُن ڪَئبن ڏانهن وڌي
ويا هئاسين، پر ڊيوٽي جي وقت پوري ٿيڻ ڪري هوءِ اُتان هَلي وَئي هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان پنهنجن نيڻن
۾، سندس حُسن جي سانڍيل اَمر احساساتي عڪس کي ساڻ کڻي، هيٺ بيٺل گاڏيءَ ڏانهن موٽيا
هئاسين. اڃا چند ڏاڪا مَس هيٺ لٿاسين ته، هوءَ پَريان پهاڙيءَ واري پاسي ويندي نظر
آئي. هوءَ ڪافي پَري وڃي چُڪي هئي. دل چاهيو ته، هڪ ڀيرو سامهون بيهي ساڻس ٻه لفظ ڳالهائجن.
هِتان جي موسمن ۽ مَنظرن جي حُسناڪين بابت پُڇجي ۽ پنهنجي ڏيهه جي سونهن ۽ سُندرتا
جون ساڻس پَچارون ڪَجن. هُن کان هِتان جي ادب ۽ شاعريءَ جا اَحوال وَٺجن، هوءَ، جيڪا
سراپا شاعريءَ جو استعارو هُئي، اُن کان نالو پُڇجي. هِن ڏَڪائيندڙ سرديءَ ۾، ڪٿي ڪنهن
ڪافي شاپ تي ويهي ساڻس ڪافي پيئجي، پر هوءَ ڪوهه ڪاف جي پَري، پهاڙي مُوڙ کان مُڙي
گهڻو اڳتي هَلي وئي هئي. هُن کي ويندو ڏسي، منهنجي هنئين تي ڪنهن شاعر جون هِي سِٽون
هُري آيون هُيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حُسن کي عشق جي دنيا جو خدا ڇو نه ڪَجي،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">دِل جي ڪَعبي ۾ نمازن کي اَدا ڇو نه ڪَجي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتي پَهاڙن جي
هَنج ۾ هڪ شاندار هوٽل قائم آهي، جنهن جو نالو ’توفنداغ‘ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Tufandag</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) هو. هِن هوٽل
جي وڏي خوبي ۽ خصوصيت اُها آهي ته، هڪ ته هِن جي لوڪيشن انتهائي حَسين آهي ۽ ٻيو
ته پهاڙي منظر ۽ نظارا اُن جي سامهون آهن، اُن ڪري اُهو هر ايندڙ ويندڙ سياح کي پاڻ
ڏانهن نه فقط تمام گهڻو موهي ۽ متوجهه ڪري ٿو، پر سائي رَنگ جي پٿر سان ٺهيل هجڻ ڪري،
اُهو ڄڻ ته هِن فطرت جي گُل و گلزار واديءَ جو اَٽوٽ حصو محسوس ٿئي ٿو. مان ۽ ڪجهه
دوست، اُن هوٽل کي ڏِسڻ ۽ اُن ۾ رهائش بابت معلومات حاصل ڪرڻ لاءِ اوڏانهن سُري
وياسين. هوٽل جي مئنيجر سان ملاقات ٿي، جنهن ٻڌايو ته هڪ ڪمري جو ڪِرايو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مَنت يعني پاڪستاني </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۵۶۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> روپيه آهي، پر رمضان مهيني سبب هتي سياح گهٽ
اَچن ٿا، اُن ڪري توهان کان ڪمري جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مَنت يعني پاڪستاني </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳۳۹۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> روپيه وَٺندس، هوٽل ۾ رهائش جا ريٽ ٻُڌي،
اسان جا ٺَپَ ئي ٺَري ويا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هوٽل ۾ رهائش واري
خواهش تان هٿ کڻي، اُن کي صرف ڏسڻ ۽ چڱيءَ ريت گُهمڻ تي اِڪتفا ڪئي سين. هوٽل هر
لحاظ کان پُرآسائش ۽ حَسين هو، جنهن ۾ ڪجهه ڦوٽوگرافي ڪري، موٽي اچي گاڏيءَ ۾ ويٺاسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گبالا ٽي هزار کن
آباديءَ تي مُحيط هڪ اهڙي حَسين وادي آهي، جيڪا پنهنجي فطرتي حُسناڪين، تاريخي
حيثيت، سانيتڪي ماحول، ٿڌي موسم ۽ سياحتي ماڳ مَڪان هجڻ ڪري، نه صرف پنهنجي ڏيهه
واسين، جيڪي کائڻ، پيئڻ، چوڙڻ، ماڻڻ ۽ گُهمڻ گهتڻ جا تمام گهڻا شوقين آهن، اُنهن
لاءِ وڏي وقعت جي حامل آهي، پر غير مُلڪي سياحن لاءِ پڻ هي ماڳ وڏي ڪشش رکي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتي ڪوهه ڪاف جبلن
جي حَسين سلسلي ۽ سرد موسم سان گڏوگڏ هڪ خوبصورت پارڪ ۽ نوهر ڍنڍ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Nohur Lake</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) به ڏسڻ وَٽان
آهي. ڍنڍ جي ٻن پاسن کان ساوڪ جو لباس پهريل اوچا ۽ حَسين پَهاڙ آهن ۽ باقي مِيلن
۾ پکڙيل وڻن جي جُهڳٽن ۽ سرسبزيءَ جو هڪ موهيندڙ لينڊ اِسڪيپ آهي. اوچي پهاڙن ۽
مِيلن ۾ پکڙيل ڍنڍ جي اَجري پاڻيءَ تان جيئن ئي اکين جون آڙيون اُڏامي، لينڊ اِسڪيٽ
ڏانهن لَڙن ٿيون، ته ائين ٿو لڳي، پاڻ ڄڻ بهشت ۾ بيٺا آهيون ۽ زندگي مَسرتن سان
سرشار ۽ مِحو رقص آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اُنهن پهاڙن جي
پاسي ۽ ڍنڍ جي آغوش ۾، هڪ ريسٽورنٽ به هو، جتي وقت جي ڪَميءَ سبب پاڻ وڃي نه
سگهياسين. البته ڍنڍ جي اورئين ڪِناري تي اَڏيل شاندار هوٽل نوهر گول (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Nohur Gol</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) تي چار گهڙيون
گهاريوسين ۽ اُتي ڪجهه ڦوٽو به ڪڍراياسين. ڍنڍ جي سِيرَ لاءِ بِيڙيون به بيٺل
هُيون، پر اسان کي باڪو واپس وَرڻو هو، اُنهيءَ ڪري گهڙي کن اُتي جي نظارن سان
اکين ۽ دل کي وِندرائي، گبالا کي الوداع چئي، باڪو ڏانهن موٽ جي رستن تي راهي ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪالهه گبالا جي
ياترا ڪري موٽي اچڻ کان پوءِ رات جو سنگت، ڪِلب جو چَڪر هڻڻ جو پروگرام ٺاهيو. اُن
پروگرام جو سڄو سَهرو ڊاڪٽر علم الدين عرف ’خَفتي‘ جي سِر تي سونهين ٿو. ڊاڪٽر علم
الدين، پيشي جي لحاظ کان ڊاڪٽر، مزاج جي لحاظ کان ’محبتي‘ ۽ خَفت جي لحاظ کان ’کشٽي‘
ماڻهو آهي، اُنهيءَ ڪري اسان هِن ٽوئر ۾ سندس تخلص ’خفتي‘ رکيو هو. هِن جي ’محبتي
۽ عاشق مزاج‘ سُڀاءَ سبب نظامي اِسٽريٽ ۾، اسان سڀني کان وڌيڪ ’سُڃاڻ ۽ لَئي‘ هُن
شخص جي هئي، جتان به گذريو ٿي ته، چار ماڻهو سُري اچي، نه رڳو هُن جا سلامي ٿي ٿيا،
پر ساڻس ’اَندرَ اورون‘ به ٿي اُوريائون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن سفر ۾ جيئن ته
اسان چار ڄڻا، جامي چانڊيو، اسحاق سميجو، مان ۽ مرتضى سيال اديب ۽ شاعر هياسين ۽
هيءُ اڪيلو ماڻهن جون نبضون تپاسيندڙ ڊاڪٽر هو، اُنهيءَ ڪري هُن کي به سنگت پاران
شاعراڻو تخلص ’خفتي‘ عطا ڪيو ويو، جنهن تي سنگت سان گڏ هُو به ڏاڍو سَرهو هو. ڊاڪٽر
عِلم روايتي ڊاڪٽرن وانگر خشڪ ۽ رڳو پئسا ڪمائيندڙ مشين نه آهي، پر جذبن ۽ احساسن
سان مالا مال هڪ حَساس ۽ عاشق مزاج ماڻهو آهي، اُنهيءَ ڪري هِن پوري سياحتي سفر ۾
هُن سان گڏجي، اسان به لمحي لمحي کي خوب اِنجواءِ ڪيو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گهڻن ماڻهن جي چهرن
تي ’ماسڪ‘ چَڙهيل هوندا آهن، اُنهيءَ ڪري اُنهن کي ’ڄاڻڻ ۽ سُڃاڻڻ‘ ۾ ڏاڍي دِقت ۽ ڏُکيائي
ٿيندي آهي، پر ڊاڪٽر عِلم الدين هڪ خوش مزاج ۽ زندهه دل انسان آهي. هُو جاميءَ جو
پُراڻو ساٿي رهيو آهي، پر مون، اسحاق ۽ مرتضى جي ساڻس ايتري ويجهڙائي نه هئي، جنهن
ڪري ڪافي محتاط رهڻو ٿي پيو، پر هِن سفر ۾ جلد ئي ساڻس اهڙي جُڙي وئي، يا هُن خود
جوڙي ورتي، جو اسان سڀني کي ائين ٿي لڳو، ڄڻ ته هُن سان سالن کان پنهنجائپ، پيار ۽
هُجت جو رشتو ۽ سُٻنڌُ هجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مان، اسحاق، عِلم
الدين ۽ جمشيد ڏَهر، جيڪو اسان جي هِن سموري سفر جو سهولت ڪار ۽ گائيڊ به آهي،
اسان چارئي گڏجي ڪِلب نڪتاسين، باقي جامي ۽ مرتضى شهر جي سير سپاٽي جو سعيو ڪيو.
جامي جيئن ته ’واڪ‘ کي گهڻي ترجيح ڏيندڙ آهي، اُنهي ڪري هِتي به هُو اُن مشق کي
جاري رکيو پيو اچي، جنهن ۾ مرتضى ساڻس سٺو ساٿ نِڀايو، اُنهي ڪري هِن ٽوئر ۾ عِلم
الدين هِنن ٻنهي جو نالو ئي ’واڪ گروپ‘ رکي ڇڏيو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو ۾ ڏينهن جو
شين جو وَهنوار ۽ رات جو دلين جو ڪاروبار ٿئي ٿو، اُنهيءَ ڪري هِتي ’نائيٽ ڪِلبس‘
ائين آهن، جيئن اسان وٽ گهٽيءَ گهٽيءَ ۾ پرائيوٽ اسڪول ۽ اَسٽيٽ ايجنسيون کُليل
هونديون آهن. هر ڪِلب جا اصول ۽ قائدا پنهنجا پنهنجا آهن. ڪنهن ڪِلب جي اِنٽري
فِري آهي ته، ڪنهن جي اِنٽري فيس آهي. ڪي ڪِلبس ته اهڙيون به آهي، جتي پهچڻ لاءِ
فِري ٽئڪسيءَ جي سهولت موجود آهي، پر جيئن ’تيل تِرن مان نِڪرندو آهي‘ ائين اُهي ڪِلب
وارا ٽئڪسي وارن کي ڪِرايو ادا ڪري، پوءِ اُهو اُتي ويندڙن کان ڪنهن نه ڪنهن طرح ٻيڻ
تي وَصول ڪندا آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان به ’ٽَنيل‘
نالي باڪو جي هڪ مشهور ڪِلب تي بنا ڪِرايي واري ٽئڪسي ڪري وڃي لٿاسين. ڪِلب جي فيس
ته في ماڻهو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مَنت مقرر هئي، پر سنگت لاهو گاهو ڪَرائي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مَنت ادا ڪئي، جنهن کان پوءِ ڪِلب ۾ داخل ٿياسين.
هَلڪي روشني ۽ تيز ميوزڪ ۾، هر طرف رقص ۽ رنگينيءَ جي دنيا نظر ٿي آئي. هر ڪو مَڌُ
۽ محبت جي سُرورن ۾ مَستُ ۽ مَگن لڳو پيو هو. ائين ٿي لڳو سُرن ۽ دلين سان گڏ ڌرتي
۽ آڪاس به ڌَڙڪي ۽ رقص ڪري رهيا هئا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رات دير تائين ڪِلب
جي رنگينين، موسيقي جي مَڌر سُرن ۽ ڪڻڪ جي عَرق مان ٺهيل مَشروب جو مزو ماڻي، سنگت
دير سان هوٽل تي موٽي، اُنهيءَ ڪري صبح/ ڏينهن جو جاڳ به ڏاڍي دير سان ٿي. پروگرام
اُهو جُڙيو ته اڄ دير تائين هوٽل تي ئي ڪچهري ڪَبي ۽ شام جو شهر جو سير سفر ڪري،
هلي سمنڊ جو دَرشن ڪبو. جامي جي ڪمري تي سموري سنگت گڏ ٿي. سڄو ڏينهن ڪچهري،
لطيفن، ٽَهڪن ۽ هَلڪي ڦُلڪي علمي ۽ ادبي ڳالهين سان گڏ، کائڻ پيئڻ جو سلسلو جاري
رهيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتي فروٽ ڏاڍو سٺو
۽ تازو ملي ٿو ، اُنهيءَ ڪري طَئي اُهو ٿيو ته، اُن جي وَٽَ به ڪجي. اسان پهريان
جنهن ڪانٽينيٽل هوٽل ۾ رهون پيا، اُهو ايئرپورٽ جي قريب ۽ شهر کان ڪجهه پَرڀرو هو،
اُن ڪري اُهو ڇڏي، هاڻي نظامي اسٽريٽ جي ويجهو هڪ ٻي هوٽل، جنهن جو نالو ’ڊايونيس‘
آهي، اُن ۾ شفٽ ٿيا آهيون، جيڪو نه رڳو ڏِيکَ وِيکَ ۾ حَسين ۽ موهيندڙ آهي، پر
اسان لاءِ ھر لحاظ کان ڪارائتو ۽ مُفيد به آهي، ڇو ته هڪ ته اُهو شهر جي هَنج ۾
آهي، اُنهيءَ ڪري گُهمڻ ڦِرڻ لاء گاڏي جي ضرورت نه ٿي پوي ۽ ٻيو ته ڪمرن ۾ رستن
طرف گيلريون هجڻ سبب ڏينهن يا رات جو اُتي ويهي، رستن جي رونقن ۽ رنگينين کي ماڻڻ
۽ سنگت سان ڪچهري جو مزو به سڪون سان وٺي سگهجي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي هوٽل جي
سامهون هڪ دوشيزه جو ننڍڙو فروٽ شاپ آهي، شايد سندس اُهو گهر به آهي، جنهن جي روڊ
واري پاسي کان هوءَ فروٽ ۽ سَبزيون کَپائي ٿي. هِتي عورتون توڙي مرد ڪاروبار ڪن ٿا.
اڪثر دوڪانن توڙي شاپنگ مالن ۾ اُهو ڪم مردن کان وڌيڪ عورتون ڪندي ملن ٿيون. هي ماڻهو
پورهئي ۾ عارُ محسوس نه ٿا ڪن، پر اُن سان پيارُ ڪن ٿا. هِتي جا ماڻهو مزدور ٿي ڪَمائن
۽ امير بڻجي کائن ۽ کپائن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">فروٽ شاپ واري
وينگس کان ڪجهه صوف وٺي، گيلري ۾ ويٺل سنگت سان گڏجي کاڌا. صوف نه صرف رَسيلا ها،
پر انتهائي لذيذ ۽ مزيدار به ها. اَنگوري رَسُ جي مشتاق ۽ محبوب دوست جامي جي صلاح
سان سنگت ڪڻڪ جي عرق مان ٺهيل مشروب مان به ٻه چار سُرڪيون ڀريون، جن ويتر مَزي ۽
سُرور کي نه صرف ٻِيڻو ڪري ڇڏيو، پر محفل کي چار چنڊ لڳائي ڇڏيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ايتري تائين شام جا
پاڇا به لڙي آيا ۽ شهر جون حُسناڪيون به آهستي آهستي مَچڻ ۽ رَچڻ لڳيون. پاڻ به
تيار ٿي ٻاهر نڪتاسين. هوٽل جي گيٽ کان نڪرندي ئي شهر شروع ٿي وڃي ٿو. ھوٽل کان ٿوري
پنڌ بعد نظامي اسٽريٽ شروع ٿئي ٿي. نظامي اسٽريٽ ۾ گِهڙندي ئي سونهن ۽ حُسن جو سمنڊ
ڇُلندي محسوس ٿئي ٿو. نظامي اسٽريٽ صرف هڪ ’گهٽيءَ‘ جو نالو ناهي، پر هڪ ’دنيا‘
آهي، جنهن ۾ شاهي شاپنگ مالس کان وٺي کاڌي پيتي جي هوٽلن، وِندر وِرونهن، پبس ۽ ڊانس
ڪِلبن تائين هڪ وڏو جهان موجود آهي. اُن کان علاوه اُن جون ڪُشاديون، پُررونق ۽
شاهي گهٽيون، جنهن ۾ شام کان آڌي رات تائين هڪ ميلي جو ماحول ملي ٿو. سچ ته هيءَ
اِسٽريٽ ھتان جي ماڻهن توڙي سياحن لاءِ نه رڳو وڏي سڪون ۽ وِندر جو سامان مُهيا ڪري
ٿي، پر باڪو جي معاشي ۽ معاشرتي زندگي جو پڻ حسين نقش پيش ڪري ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي سنگت جو هي
’پنجڪڙو‘ جيئن ئي سمنڊ جي ديدار لاءِ نظامي اسٽريٽ مان گذريو ته، ٻن ٽن جاين تي ڊاڪٽر
عِلم الدين جي ’سُلطاني سنگت‘، اسان مِڙني کي نه فقط گرم جوشي سان ڀليڪار ڪيو، پر
عِلم الدين کي بار بار ’قُربَ ــ ڪچهريءَ‘ جي دلي دعوت ڏئي، سندن ’آشياني‘ تي ساڻ
هَلڻ لاءِ پڻ وڏو اصرار ٿي ڪيو، پر هُو کين ٻي ڏينهن جو آسرو ڏئي، اسان سان ساٿ ۾
سلهاڙيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سمنڊ جي ڪِناري تي
پهچي قرار اچي ويو. هر طرف ايتري صفائي سُٿرائي ۽ شاندار انتظام ڏسي، هڪ طرف
سَرهائي ٿي ته، ٻي طرف پنهنجي مُلڪ جي سمنڊ جي حالتِ زار کي ساري ڏاڍو ڏک به ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">صُبح جو يارهين ڌاري
هوٽل کان نڪري، آذربائيجان جي تاريخي ۽ عجائباتي ماڳ ينارداغ (ٻَرندڙ جبل) لاءِ
روانا ٿياسين، جيڪي باڪو کان ڪلاڪ کن جي فاصلي تي هو. گاڏي باڪو جي آرامده ۽ ڪشادي
روڊن تي ڊوڙندي رهي ۽ اسين اُن مان هِن حَسين شهر جي عاليشان عمارتن، رستي ۾ ايندڙ
ننڍن ننڍن شهرن جا نظارا ڪندا ۽ پنهنجن پنهنجن ڪمن ۽ مصروفيتن ۾ مشغول، هِتان جي
مَن موجي ۽ موهيندڙ ماڻهن کي ڏِسندا پَسندا ۽ پاڻ ۾ هِن شهر جي ترتيب، توازن ۽
بهتر انتظامي ڪارڪردگي تي ڳالهائيندا ۽ پنهنجن حڪمرانن جي نالائقين ۽ پنهنجي ڏيهه
جي ڪَسمپُرسيءَ تي گفتگو ڪندا رهياسين. وِچ وِچ ۾ سنگت جي مَزيدار جملي بازي به
جاري رهي، جنهن سفر کي وڌيڪ خوشگوار ۽ وَڻندڙ ٿي بڻايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شهر کان نڪرندي ئي
رستي جي هڪ پاسي کان نه رڳو سامونڊي سلسلو شروع ٿي ويو، پر اُن جي ڪِناري بلڪ روڊ
جي ٻنهي پاسن کان اَڻ کٽ ’آئل ريفائنري‘، جون فيڪٽريون به نظر آيون. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي اُن پنڌ ۾، رستي سان اسان وَرلي ڪا ساوڪ ۽ سرسبزي ڏٺي، جيڏانهن
نگاهه ٿي ڪئي، رڳو بُٺ زمين ۽ سمنڊ ٿي نظر آيو. هِتي تيل ۽ گئس جا ايترا ته ذخيرا
آهن، جو ڪيترين ئي جاين تي سمنڊ جي پاڻيءَ ۾ به اُن جا آثار ۽ اَثر محسوس ٿيا ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي پهرين منزل
ينارداغ جو ماڳ هو، جيڪو هڪ پهاڙ جو ٽُڪرو آهي، جنهن ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن کان ٻارهو ئي باهه ٻَرندي رهي ٿي. جبل
جي مختلف هنڌن تان باهه اُٻڙڪا ڏئي اُڀري ۽ ڀَڙڪي رهي هئي. ٻاهر اَڻ لَکي گئس ۽
تيل جي بوءِ محسوس ٿي رهي هئي، جنهن مان لڳو ٿي ته پهاڙ ۾ تيل ۽ گئس جا جهجها
ذخيرا آهن، جن جي ’ليڪيج‘ باهه کي ڀَڙڪايو ٿي. باهه ۾ ماڻهن ڪجهه سِڪا اَلئي ڪهڙي
منشا تحت اُڇلايا هئا، جيڪي چڱي مقدار ۾ اُتي نظر آيا، جن مان ڪجهه سَڙي ڪارا ٿي
ويا هئا ته ڪجهه سلامت هئا، اُنهن ايترن سِڪن کي ڏسي، اسان سوچيو پئي، جي هيءُ ماڳُ،
اسان جي مُلڪ ۾ ھجي ها ته، نه صرف اُهي سِڪا ڪو شاهينگ کِسڪائي وڃي ها، پر هِن
باهه جي سموري مَنظر کي پڻ ڪنهن ’مُرشد‘ جو معجزو سمجهي، ڪنهن نه ڪنهن طرح پوڄيو ۽
ڪاروبار جو ذريعو بڻايو وڃي ها، پر هِنن ماڻھن هِتي اُن کي نه فقط سياحن جي مشاهدي
۽ تفريح لاءِ عام ڪيو آهي، پر اُن سلسلي ۾ هڪ شاندار ۽ جديد سائنسي انداز جو
ميوزيم پڻ قائم ڪيو آهي، جنهن ۾ جڳهه جڳهه تي ننڍڙيون اِسڪرينن لڳل هجڻ سان گڏ هڪ
تمام وڏي اِسڪرين لڳل هئي، جنهن تي باهه جا اُهي منظر ڏيکاريا پئي ويا. اُن کان
علاوه هِن ميوزيم ۾ آذربائيجان جي آثارِ قديمه جون ڪجهه شيون انتهائي سيبتي سليقي
رکيون ويون هيون، جن کي ڏسي، معلومات سان گڏ تمام گهڻي سَرهائي ۽ طمانيت حاصل ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>هِن ماڳ تي گهڻي هوا هجڻ ڪري ٿڌ به واهه جو
هُئي، وِيتر کُليل ميدان هجڻ ڪري سيءُ سَرير ۾ سِيرون ڪري ٿي لَٿو، اُنهيءَ ڪري سڄي
سنگت اچي باهه جي ڀَرِ وَرتي ۽ پاڻ کي سيڪي نه فقط چُست ڪيوسين، پر پاڻ کي ڦوٽو
گرافي لاء پڻ تيار ڪري ورتوسي. سڄي سنگت مان ڦوٽن جو خَفت ۽ شوق پياري اسحاق کي مِڙئي
سَرسُ ۽ سَوايو آهي، اُنهيءَ ڪري هر ماڳ تي هُو مختلف اندازن ۽ اسٽائيلن ۾
جيستائين ڦوٽو نه ٿو ڪڍرائي تيستائين کيس مَزو ئي نه ٿو اچي. ڪڏهن ڪنهن پٿر تي
ويهي، ڪڏهن ڪنهن ساوڪ ۾، ته ڪڏهن ڪن گُلن جي جُهڳٽن ۾ بيهي ته ڪڏهن وري ڪنهن وَڻ
تي چڙهي مختلف پوزن سان ڦوٽو ڇڪرائي ٿو، اُن ڪري هِتي به پهريون ڦوٽو سميجي صاحب
باهه کي پُٺي ڏئي ڪڍرايو. هِن ٽوئر ۾ پيارو مرتضى سيال ’ڦوٽو فريم‘ جو ماهر قرار ڏنو
ويو آهي، جيڪو آساني سان نه رڳو وڏو ۽ ننڍو ڪري ڄاڻي ٿو، پر پنهنجي مَهارت سان ڦوٽو
به اهڙا ڪمال جا ٿو ڪڍي، جو ڌڻي پنهنجو ڦوٽو ڏسي، ڪا گهڙي پاڻ کي ’حسين‘ هجڻ جي
مغالطي جو شڪار بڻجي پوَن ٿا، اُنهيءَ ڪري هِن ٽوئر ۾ مرتضى جي وڏي ڊِمانڊ آهي.
پيارو اسحاق ۽ ڊاڪٽر عِلم الدين ته وَرُ وَرُ ڪري مرتضى کان ڦوٽو پيا ڪڍرائن ۽
اسان به رُنگَ ۾ مِڙئي اِستفادو حاصل ڪري، موقعو هٿان نه ٿا وِڃايون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ميوزيم جو چَڪرُ هَڻڻ
کان پوءِ اُتي موجود هڪ ڪافي شاپ تان ’بليڪ ٽِي‘ پِي، پنهنجي ٻي منزل گوبستان لاءِ
روانا ٿياسين، جيڪو اُبتي پنڌ تي هو، اُنهيءَ ڪري باڪو موٽي اچي، اُتان وري پوءِ
گوبستان جي رستي تي راهي ٿياسين، جنهن ڪري سفر ۾ ڪافي وقت لڳي ويو. گوبستان (لاوو
بڻيل پهاڙ)، ڪيسپين سمنڊ جي ڀرسان موجود هڪ اهڙو پهاڙ آهي، جيڪو لاوي جي صورت ۾ ڦاٽي
ڦاڪون ٿي پيو آهي. هِن ماڳ جي دريافت </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۶۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ٿي آهي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> کن ايراضي تي پکڙيل هِن لاوو بڻيل پهاڙ جي هڪ وڏي
خصوصيت اُها آهي ته، هيءُ نه فقط هِتان جي اَوائلي تهذيب ۽ تمدن جي قدامت جو ڏَسُ ڏئي
ٿو، پر اُن سان گڏوگڏ هِنن ماڻهن جي ٻولي، ثقافت ۽ اَوائلي دور ۾ زندگي بَسر ڪرڻ
جي طور طريقن کي پڻ هِتي موجود اُهڃاڻن مان آساني سان پَرکي ۽ پَروڙي سگهجي ٿو.
هِتي مختلف جاين تي پهاڙن تي اُڪريل نقش نگاري ۽ چِٽسالي به چڱي ملي ٿي، جيڪا گهڻي
حد تائين موهن جي دڙي ۽ دنيا ۾ موجود ٻين ڪيترن ئي تاريخي ماڳن سان وڏي حد تائين
مَماثلت رکندڙ آھي، جنهن تي تحقيق ڪري، نوان نتيجا اَخذ ڪري سگهجن ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن ڦاٽي پيل جبل
جون فطري طرح مختلف صورتون ۽ شڪليون ٿي پيون آهن. ڪٿي غار جي صورت ۾ آهي ته، ڪٿي
پَکڙيل پَٿرن جي شڪل ۾ ڦَهليو پيو آهي ته، ڪٿي وري سُندر لينڊ اسڪيپ جو منظر پيش ڪري
ٿو. هِن تاريخي ماڳ جي اهميت ۽ وقعت ته پنهنجي جاءِ تي اهم آهي، پر اُن سان گڏوگڏ هِتي
اُن کي جنهن سَليقي ۽ سِيبتائي سان محفوظ ڪري، سياحن لاءِ شاندار ماحول ۽ سهولتون
پيدا ڪيون ويون آهن، جيڪي موهيندڙ ۽ متاثر ڪندڙ آهن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن ويران پهاڙ ۾
ھَنڌَ هَنڌَ تي سَياحن جي ويهڻ لاءِ آرامده بينچون رکيل هُيون. مُسافرن جي
رَهنمائي لاءِ نه رڳو رَستن جي نشاندهي ٿيل هُئي، پر تاريخي ماڳن ۽ اُهڃاڻن جي
حفاظت لاءِ پڻ جوڳو انتظام نظر آيو. رستي جي ٻنهي پاسن توڙي اُنهيءَ جاءِ تي
رَسيون/ نوڙِيون ٻَڌل هُيون، جتي ڪنهن جاءِ جي حفاظت گُهربل هُئي. اُن کان علاوه
هر جاءِ تي ننڍا ننڍا لوها بورڊ لڳل هئا، جن تي موجود ۽ متعلقه شيءِ بابت معلومات
درج ٿيل هئي. اُتي کاڌي پيتي جو هڪ شاندار هوٽل ۽ ڪيفي به موجود هئا. سڀ کان
موهيندڙ هِتان جو ميوزيم هو، جنهن ۾ نه فقط هِتان جي تاريخ ۽ تهذيب سان مُنسلڪ
اوائلي شيون رکيل هيون، پر جديد اليڪٽرانڪ آلات جي مدد سان اُنهن جي اِسڪرين تي ڊسپلي،
نِيريشن ۽ پِرزنٽيشن به ڪمال جي هئي. هلڪي لائيٽنگ، پُراِسرار آوازن ۽ مڌهم ميوزڪ
۾، اُھو سمورو ماحول طلسمي محسوس ٿي رهيو هو ۽ ائين ٿي لڳو ڄڻ پاڻ به اُن ئي دنيا
جو حصو بڻجي ويا هجون. گاڏي ۾ ويهڻ کان پوءِ دوست جامي چانڊيي سنگت سان انسان جي
اوسر ۽ خاص ڪري آفريڪا ۽ آذربائيجان جي قديم تهذيبن بابت انتهائي تفصيلي ۽ زبردست
معلومات شيئر ڪئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سنڌ، هر لحاظ سان ڪيڏي
نه تهذيب يافته، خوشحال، تاريخي آثارن سان مالا مال ۽ فطري حُسناڪين سان سَرشار
آهي، موهن جي دڙي کان وٺي، اَروڙ، رني ڪوٽ، ڪوٽڏيجي، ڪارونجهر، ڪينجهر، مَنڇر،
گورک ۽ ٻين اهڙن انيڪ تاريخي ماڳن ۽ مَڪانن تائين سنڌ ڪيتري نه آسودي ۽ اَمير آهي،
پر اَفسوس جو، اُنهن جو ڪو حيدر علييف جهڙو وارث ۽ سنڀاليندڙ ڪونهي، جنهن نه فقط
آذربائيجان/ باڪو جي جديد تعمير ۽ ترقيءَ ۾ وڏو ڪردار ادا ڪيو آهي، پر هُن هِتان
جي ماڻهن کي آزاد جياپي سان آشنا ڪري، مُلڪ کي معاشي خوشحاليءَ سان پڻ مالامال ڪيو
آهي....گوبستان جي ماڳ تان هڪ عجيب خوشي ۽ پنهنجي ديس جي باري ۾ مَلال جو هڪ
اَفسرده احساس ساڻ کڻي، پاڻ باڪوءَ جي روشنين ۽ رنگينين ڏانهن واپسي ڪَئيسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جون راتيون
انتهائي رنگين، زندگيءَ جي حُسن ۽ حقيقتن سان سَرشار، موهه ۽ مَستيءَ سان لبريز،
آزاديءَ جي احساسَ سان مالا مال، بي خودي ۽ بي خوفائيءَ سان ڀرپور، سَپني جي
سَچائي ۽ سَچائيءَ جي خواب سان مَخمور ۽ طِلسماتي جادوءَ جهڙيون ٿين ٿيون. هر طرف
ماڻهن جا سمنڊ جيان ڇوليون ماريندڙ هجومَ، جوانيءَ جي خُمارن ۾ مدهوش ۽ هٿ، هٿن ۾ ڏئي
گُهمندڙ جوڙا، پنهنجي پنهنجي ڪَچهرين ۾ مَگن ۽ پنهنجي پنهنجي راندين روندين ۾
مشغول ٻار ۽ پوڙها، جنهن طرف نظر ڪجي ٿي، شهر، زندگيءَ سان ڀرپور هڪ سَحرانگيز
نظارو پيش ڪري ٿو. خاص ڪري نِظامي اِسٽريٽ، هِن ڌرتيءَ تي ’جَنت الفِردوس‘ جو هڪ
نِرالو ۽ نِرمل نقش ۽ عڪس پيش ڪري ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اُن جي برعڪس باڪو
جو صُبح، سِجَ جي اُجريل ڪِرڻن سان ڌُوتل پوتل ۽ عجيب سانت جي ڀاڪرن ۾ وِيڙهيل
محسوس ٿئي ٿو. ائين ٿو لڳي جيئن سمنڊ سڄي رات رقص ڪري سُتو هجي ۽ ڇولين کي ڪِنارن
جي ٻانهن ۾ مِٺي مِٺي ننڊ وَٺي وَئي هُجي. سُنسان ۽ ماڻهن کان خالي روڊ، رستا ۽ گهٽيون،
سواءِ پکين جي وَڻندڙ ٻُولين ۽ ڪنهن ڪنهن گهٽي، روڊ ۽ رستي تان گذرندڙ ڪجهه گاڏين
جي، باقي رڳو سانت ئي سانت وَسي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جا ماڻھو ۽
شهرُ اڪثر سڄي رات جاڳن ٿا، باقي سواءِ نوڪري پيشه، پورهيتن ۽ شاگردن جي، جيڪي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي ڌاران پنهنجن پنهنجن ڪَمن ڪارين سان ٻاهر
نِڪرن ٿا، نه ته ٻي مخلوق سارو ڏينهن سُمهيل ۽ گهڻو ڪري گهرن تائين محدود رهي ٿي ۽
شام ٿيندي ئي، وري مِيلي ۽ جَهميلي جو جَهان جوڙن ٿا، جنهن مان لڳي ٿو ته، هي ماڻهو
نه رڳو معاشي طور آسودا ۽ اَمير آهن، پر داخلي ۽ احساساتي طرح به مطمئن آهن.
هَلندي گُهمندي ڪنهن به ماڻهوءَ کي اوهان وِيچارن ۾ وِيڙهيل، وِڃايل، اُداس ۽ اُٻاڻڪو
نه ڏسندؤ، بلڪ مُرڪندڙ، ٻَهڪندڙ ۽ زندگيءَ جي سرشاريءَ ۽ عجيب اطمينان سان مالا
مال محسوس ڪندؤ. يقينن ماڻهن سان مَسئلا ۽ مجبوريون به هونديون، پر سچ ته هي ماڻهو
جياپيءَ کي جيئڻ ۽ ماڻڻ جو حَسين هُنر خوب ڄاڻن ٿا. اسان جي روڳي ماڻهن وانگر
زندگيءَ کي فقط چُوڙن، گِهلن ۽ گُذارن ڪو نه ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪالهه زينارداغ ۽
گبالا واري ياترا ڪري، دير سان موٽڻ ۽ آڌيءَ رات تائين سنگت سان گڏ شهر جون رولاڪيون
ڪرڻ سبب ننڊ مان دير سان اُٿياسين ۽ هر ڪو ناشتو ڪري پنهنجن پنهنجن ڪَمرن ۾ مُقيد ٿي
ويو. ڪنهن موبائل سان روح رِيجهايو، ڪنهن ٽي وي تي مَقامي موسيقي ٻُڌي ۽ فلمون ڏسي
مزو ماڻيو، ڪنهن اَنگوري رَسُ مان راحت وَرتي ته، ڪَن خاص ڪري جامي ۽ جمشيد ڏهر
پنهنجا پنهنجا پروفيشنل ۽ لکڻ پڙهڻ جا ٿورا گهڻا رَهيل ڪم اُڪلايا. ڊاڪٽر عِلم
الدين پنهنجي ’ڪِرت‘ ۾ مَشغول رهيو. مون ۽ اسحاق گذريل ڏينهن جي سفر جون يادگيريون
۽ احساسَ سَهيڙي، فيس بوڪ تي دوستن سان شيئر ڪيا ۽ ائين ڏينهن ڄڻ اَک ڇنڀ ۾ گذري
ويو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو ڇَهين ڌاري
سڀئي دوست تيار ٿي ٻاهر نڪتاسين، ۽ طئي اُهو ڪيو ته اَڄُ ڪجهه ’شاپنگ مالس‘ گُهمڻ
سان کان علاوه ’نِظامي ميوزيم‘ ۽ ’اولڊ باڪو سِٽي‘ جو سير سفر به ڪبو. سڀ کان
پهريان شاپنگ مال ڏسڻ ۽ اُتان ٿوري گهڻي خريداري ڪرڻ لاء نڪتاسين. ٽئڪسي ڪري شهر
جي هڪ وڏي شاپنگ مال ’گارجلڪ‘ پهتاسون، جتان ٿوري خريداري ڪَئي سين، پر خريداريءَ
کان وڌيڪ گهڻو ڪجهه ڏٺو وائٺو، خدا جي قدرت ۽ اِنساني مُخلوق جي سُونهن ۽
سُندرتائن جو لطف ماڻيوسون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتي شين جا اَگهه
توڙي جو اُتان جي رَهاڪن، اَتي ڪَمائيندڙن، اُتي ئي کائيندڙن ۽ کَپائيندڙن لاء
مُناسب آهن، پر اسان جهڙي مِسڪين مُلڪن جي ماڻهن لاءِ تمام گهڻا مَهانگا آهن. جيڪا
شيءِ هِتي اسان کي سَوَ ۾ ملي سگهي ٿي، اُها اُتي پَنجوڻ تي ملي ٿي. هِنن سڀني
شاپنگ مالس ۾ گهڻو ڪري بِرانڊيڊ شيون ملن ٿيون، اُنهيءَ ڪري شيون تمام گهڻيون
مَهانگيون آهن. مُناسب ۽ غريب غربي جي خريداريءَ لاءِ بازاريون به شايد هونديون،
پر اسان کي اُهي ڪٿي نظر ڪو نه آيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مارڪيٽ مان واپسيءَ
تي، مِيٽرو جي ٽِڪيٽ وَٺي اُن ۾ سفر ڪيوسين. مِيٽرو هِتان جي سَستي ۽ تيز ترين
سواري آهي، اُنهيءَ ڪري اُن تي روزانو هزارين ماڻھو سفر ڪن ٿا. مِيٽرو لاءِ هيٺ
ايترو اونهو رستو ٺاهيو ويو آهي، جو اُن مان لهڻ کان پوءِ مٿي روڊ تي اچڻ لاء لفٽ
جو استعمال لازمي ٿي پوي ٿو، جنهن کان سواءِ ٻاهر روڊ تي رَسڻ ممڪن نه آهي. مِيٽرو
جي مٿان ديو قامت عمارتون بيٺل آهن ۽ هيٺان سموري شهر لاءِ مِيٽرو سروس جي سهولت
موجود آهي، جنهن ۾ ماڻهن جي اڪثريت سفر ڪري ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جي عمارتن، روڊن،
رستن ۽ بازارين کي يورپ جي ٻين شهرن وانگر نه رڳو جديد انداز سان تعمير ڪيو ۽ جوڙيو
ويو آهي، پر اُنهن جي اِنتظامي طرح ڪمال نمونيءَ سان سارَ سَنڀارَ به ڪئي وئي آهي،
جنهن کي ڏسي، پنهنجن حڪمرانن جي ڪارڪردگي ۽ ڪردار تي نِدامت ۽ پيشيماني ٿئي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شاپنگ تان موٽي ۽
گهڙي کن هوٽل تي آرام ڪرڻ کان پوءِ ’نِظامي لٽريچر ميوزيم‘ جو رُخُ ڪيو، جيڪو
نظامي اسٽريٽ جي مرڪز ۽ آغوش ۾ قائم آهي. هيءُ ميوزيم معروف شاعر ۽ آذربائيجان جي
قومي ڪوي نِظامي گنجوي، جنهن جو اصل نالو محمد الياس هو، جي نالي سان منسوب آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ميوزيم جي مُک
دروازي تي پهتاسين ته اُتي گيٽ تي هڪ مخصوص يونيفارم پاتل شخص سان مُکا مِيل ٿيو،
جنهن کي ٻُڌايوسين ته اسان کي ميوزيم گُهمڻو آهي. هُن ٽُٽل ڦِٽل انگريزي ۾ پُڇيو
ته ڪِٿان جا آهيو؟</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کيس ٻُڌايو ته
سنڌ جا آهيون، جڏهن نه سمجهيو ته چيوسين پاڪستان جا آهيون ته ٻَهڪي پيو. تَڪڙ ۾ در
ٻِيڪڙي اَندر ويو ۽ تُرت ئي واپس موٽي، اندر اچڻ جو چيائين. اندر داخل ٿيندي ئي
سامهون هڪ اَڌڙوٽ عمر جي شانائتي خاتون نظر آئي، جنهن اسان جو وڏي گرم جوشيءَ سان
آڌرڀاءُ ڪيو ۽ سَرهي ٿي چيائين،’پاڪستان، آذربائيجان گَرديش‘. آذري ٻوليءَ ۾،
’گَرديش يا ڪَرديش‘ دوست کي چَوَن ٿا. اسان ٽِڪيٽ وغيره جو پُڇيو ته، چيائون ٽِڪيٽ
آهي، پر پاڪستانين لاء اِنٽري فِري آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسحاق کِلي چيو،
’واهه، هي ماڻهو پاڪستانين جي ايتري عزت ڪن ٿا، جيتري گهڻن جي پنهنجن گهرن ۾ به ڪونهي
ڪا‘!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مٿان جاميءَ جو
جملو، ’اَبا! جيڪو جنهن جو نصيب، ڪنهن جي نصيب سان ڪنهن جي ڪهڙي رِيسَ‘!. سڀني ۾ ٽَهڪڙو
مَچي ويو ۽ مايون حيران پريشان ٿي، اسان کي ڏسڻ لڳيون، پر پوءِ سمجهي ويون ته،
اسان پاڻ ۾ مَذاق مَستي پيا ڪريون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِتان جا ماڻهو خوش
مزاج ۽ کُليل ذهن جا آهن، اُنهيءَ ڪري ٻين جي خوشين ۾ نه رڳو خوشي محسوس ڪن ٿا، پر
اسان جي اڪثر ماڻهن وانگر ٻين جي مسئلن ۾ اَجائي ٽنگ اَڙائي، ڪنهن کي پريشان ۽ تنگ
ڪرڻ واري ريت/ ڪُريت کان به ڪوهين ڏور رهن ٿا. هِتي هر ماڻهو پنهنجو جيون سَرهائي
۽ آزاديءَ سان گذارڻ سان گڏ ٻي کي زندگي چوڙڻ ۽ ماڻڻ جو پڻ پورو موقعو ۽ اختيار ڏئي
ٿو، اُن ڪري ڪو ڪنهن جي مامري ۾ رُخنو وجهڻ بدران هر فرد پنهنجيءَ ۾ مَست ۽ مشغول نظر
اچي ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڪستاني ماڻهن جي
هِتان جا ماڻهو تمام گهڻي تعظيم ۽ عزت ڪن ٿا. اُن جو هڪ سبب شايد اُهو به آهي ته،
آذربائيجان جي روس کان آزاد ٿيڻ بعد سڀ کان اول اُن کي آزاد رياست جي حيثيت ۾ پاڪستان
ئي تسليم ڪيو هو ۽ اُن کان علاوه هر ڏُکئي وقت ۾، پاڪستان هِن مُلڪ ۽ ماڻهن سان هر
لحاظ کان سَهڪاري ۽ ٻانهن ٻيلي پڻ رهيو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نِظامي ميوزيم
گهُمائيندڙ خاتون اسان کي عاليشان قالين وڇايل ڏاڪڻ تان ميوزيم جي پهرين فِلور تي
وٺي آئي، جتي ترتيب سان ٺهيل انيڪ ننڍڙا ننڍڙا ڪَمرا هئا، جن مان ٻي ڪَمري ۾ داخل ٿيڻ
جو رستو پڻ هو. هر ڪَمري ۾ مختلف ڪارنر قائم ٿيل هئا، جتي اَڇن ڪَپڙن ۾ مَلبوس هڪ
خوبصورت ناري مُقرر ٿيل هئي، جيڪا خود اُن ڪارنر جي هڪ حسين حقيقت ۽ موهيندڙ زندهه
مورتي ٿي محسوس ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي اُها گائيڊ
خاتون، جيڪا نه صرف سُٺي ۽ روانيءَ سان انگريزي ڳالهائي رهي هئي، پر کيس پنهنجي
مُلڪ جي تاريخ، تهذيب، ادب ۽ ڪلچر بابت به سُٺي ڄاڻ هئي، اسان کي هڪ هڪ ڪارنر ڪري،
گهُمائيندي ۽ اُن بابت ڄاڻ ڏيندي هَلي. هِتان جا ماڻهو گهڻو ڪري انگريزي گهٽ سمجهن
ٿا، اُنهيءَ ڪري کين انگريزي ڳالهائڻ به نه ٿي اچي. هُو فقط پنهنجي ٻوليءَ کي ئي
ترجيح ڏين ٿا. هِنن کي پنهنجي ٻوليءَ سان وڏو اُنس ۽ عشق آهي. اسان وانگر
’انگريزيءَ جي بيماريءَ ۾ وَرتل ۽ اُها نه ڳالهائي سگهڻ جي اَحساسِ ڪَمتريءَ جو شِڪار
نه آهن‘. اُن خاتون ٻُڌايو ته هيءَ عمارت اصل ۾، هڪ فِلور تي مُحيط هوٽل هو، جنهن
کي سويت يونين ٽُٽڻ کان پوءِ هِتي قائم ٿيندڙ جمهوري حڪومت ميوزيم ۾ تبديل ڪيو آهي.
هِن وقت هيءُ ميوزيم چئن فِلورن (طبقن) تي مُشتمل آهي. هر فِلور کي موضوعاتي لحاظ
سان ترتيب ڏنو ويو آهي ۽ اُن ۾ اُنهيءَ نسبت سان ڪارنر قائم ڪيا ويا آهن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پهرين ڇَتِ (گرائونڊ
فِلور) تي ميوزيم جي انتظاميه ۽ اسٽاف جون آفسيون آهن. ٻيو فلور آذربائيجان جي
تاريخ، تهذيب، ثقافت ۽ تمدن جي حوالي سان مختص آهي، جنهن ۾ اُن موضوع سان لاڳاپيل
هر شيءِ اهڙي ترتيب ۽ سليقي سان سجائي ۽ سنڀالي رکي وئي آهي، جو اُن کي ڏِسي ۽
گُهمي، هِن ڏيهه جي اَوائل کان وٺي هِن وقت تائين جي سموري تاريخ، تهذيب، ڪلچر ۽
تمدن جو هڪ جَهلڪَ ۾، مُشاهدو ماڻي ۽ اُن کي چڱي حد تائين ڄاڻي سگهجي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽين فلور تي عِلم،
آرٽ، ادب ۽ فنون لطيفه سان لاڳاپيل شيون اهڙي ته ترتيب سان رکيون ويون آهن، جو ڪجهه
لمحن جي اندر هِتان جي فنون لطيفه کان سُٺي آشنائي ٿي وڃي ٿي. هِن ميوزيم ۾، نه رڳو
اديبن ۽ آرٽسٽن جي نالن سان جدا جدا ڪارنر موجود آهن، جن ۾ اُنهن جي ذاتي استعمال
جي شين سان گڏوگڏ سندن سموريون تخليقون ۽ تحريرون پڻ رکيون ويون آهن، پر اُنهن جا
سُهڻا مُجسما ۽ عاليشان قسمن جي فريمن ۾ بند ٿيل سندن آدم قد تصويرون پڻ موجود آهن.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِنن ماڻهن وٽ شين
کي سانڍڻ ۽ سانڀڻ جو، نه صرف ڪمال ڏانءُ ۽ سَليقو آهي، پر وَٽن پيشڪش جو پڻ موهيندڙ
انداز آهي. هر تاريخي ۽ ثقافتي شيءِ کي شانداز نموني سان محفوظ ڪرڻ ۽ اُن کي
انتهائي نفاست ۽ نزاڪت سان ماڻهن جي مشاهدي لاءِ ميوزم ۾ سَجائي رکڻ جي وٽن خاص
مهارت آهي، اُنهيءَ ڪري هر روز مختلف مُلڪن کان سوين سياح سِيڙجي، هِتان جي تاريخي
۽ ثقافتي شين کي ڏسڻ سان گڏوگڏ هِن شهر جي رونقن ۽ رنگينين مان خوب لطف اَندوز ٿين
ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جيئن ته اسان کي
پُراڻي باڪو وڃڻو ھو، اُنهيءَ ڪري ميوزيم جو چوٿون حصو نه گُهمي سگهياسين، جنهن ۾
جديد دور جي اديبن، شاعرن ۽ آرٽسٽن جي ڪم، ڪردار ۽ زندگيءَ جي مجموعي ڪارڪردگيءَ
کي محفوظ ڪيو ويو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ميوزيم گُهمائيندڙ
خاتون کان مُوڪلائڻ جي ڪئي سون ته، اسحاق کيس ٻُڌايو ته اسان چارئي ليکڪ ۽ اديب
آهيون ته، مائي اول گهول ٿِي وَئي. اِصرار ڪيائين ته ’وِيزيٽرس بُڪَ‘ تي پنهنجا
تاثرات لکڻ سان گڏ اوهان جو هڪ گروپ ڦوٽو به گهرجي، جيڪو هُو پنهنجي رڪارڊ تي رکڻ
پيا چاهن. تاثراث لکڻ جي گڏيل ذميواري جامي نِڀائي، جنهن کان پوءِ گروپ ڦوٽو ڪڍرائي،
گائيڊ خاتون ۽ ميوزيم جي ٻين ملازمن کان موڪلائي، ’اولڊ باڪو سِٽي‘، ڏانهن پنڌ ئي
پنڌ نِڪري پياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">نِظامي اِسٽريٽ جي
رنگن، رونقن ۽ سُڳنڌن جو واسُ وَٺندي، هڪٻئي سان ڪچهري ڪندي، ڪٿي ڦوٽو ڪڍرائيندي، ڪٿي
ڪنهن چرچي ڀوڳ تي ٽهڪن جا ٽاڪوڙا مَچائيندي، جيڪي باڪو جي ڪيترن ئي بي پرواهه جوڙن
کي گهڙي کن لاء متوجهه ڪرڻ ۽ کِلڻ تي مجبور ڪري پيا وجهن، ته ڪٿي وري پاڻ باڪو جي
حُسناڪين ۾، گُم سُم سڀئي دوست وِکَ وِکَ کڻي اڳتي ٿي وڌياسين. توڙي جو اولڊ باڪو،
نِظامي اِسٽريٽ کان ايترو پَري ڪونهي، پر اسان کي اُن جي ٻٽي/ جاڙي شاهي دروازن
تائين پُهچڻ ۾ چڱو وقت لڳي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اولڊ باڪو، ڪسپيئن
سمنڊ جي ڪِناري تي اَڏيل ۽ هڪ ڪوٽ جي اندر بند ٿيل، اهڙو اوائلي شهر آهي، جنهن جي
عمارتن، گهٽين، سَرائن، مَسجدن، مَندرن، ڪَليسائن ۽ اُتي آباد ماڻهن، مطلب ته اُن
جي هر شيءِ کي ڏِسي، هِينئون حيرت ۾ پئجي وڃي ٿو. ڇا ته هِن شهر جي عمارتن جو نقش
و نگار آهي. صفائي سُٿرائيءَ کان وٺي گهِٽين ۽ گهرن جي اهڙي ته حسين سَجاوَٽ ٿيل
آهي، جو اُن کي پَسي نه فقط ڪجهه ساعتن لاءِ انسان گهري سوچ ۾ گم ٿي وڃي ٿو، پر
هزارين سال پُراڻي هِن شهر ۾، گِهڙندي ئي آدمي ڄڻ ته ڪنهن جادوئي ۽ طِلسمي جهان ۾
پُهچي وڃي ٿو!.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان نيو باڪو جي
نظارن جو درشن ڪندا جيئن ئي اولڊ باڪو شهر جي مُکُ جاڙن دروازن وٽ پهتاسين ته،
غلام حيدر دائود پوٽو ملاقاتي ٿيو، جيڪو اسحاق جو دوست هو ۽ هڪ ڏينهن اڳ اسان سان
هوٽل تي مِلي ۽ پُراڻي شهر گُهمڻ جي دعوت ڏئي ويو هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">غلام حيدر اصل
نصرپور جو آهي. نصرپور، جيڪو ڪاشيءَ جي ڪم ۽ مِصري شاهه جي ڪافين ڪري، دنيا ۾ هَنڌين
ماڳين مشهور آهي. هِن وقت توڙي جو ڪاشيءَ جي ڪم جو اهو اوج نه رهيو آهي، پر مِصري
شاهه جي شاعريءَ ۽ هِتان جي محنتي نوجوانن جي ڏيهه توڙي پَرڏيهه ۾، اڃا به ساڳي هاڪَ
۽ ڌاڪَ آهي. راشد دائودپوٽو، جيڪو سنڌ يونيورسٽيءَ جي فلاسافي شعبي ۾، استاد هجڻ
سان گڏ عوامي تحريڪ جو سرگرم ڪارڪن ۽ اسان جو پيارو دوست آهي، اُن جو تعلق به
نصرپور سان آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">غلام حيدر اين سي اي
لاهور مان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ وزيوئل آرٽ ۾ ايم اي (آنرس) ڪرڻ کان پوء </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ لنڊن جي پرنسس آف ٽريڊيشنل اڪيڊمي آف آرٽس
مان ايم اي ڪئي آهي ۽ هِن وقت لنڊن جي سهڪار سان ڪراچي ۾ قائم هڪ آرٽ اسڪول ۾
تدريسي خدمتون سرانجام ڏئي رهيو آهي، جنهن جي هڪ برانچ باڪو ۾ به آهي، جتي هُو هر
سال هڪ مهيني جي لاءِ پڙهائڻ ايندو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هُو تمام گهڻو
ذهين، محنتي ۽ فرض شناس شخص آهي، اُنهيءَ ڪري هُن پنهنجي جستجو ۽ جاکوڙ سان وڏو
مانُ ۽ مَرتبو ماڻيو آهي. هُن سان منهنجي هيءَ پهرين ملاقات هئي، پر هُو ايترو
پيارو ۽ پُرخلوص ماڻهو محسوس ٿيو، جو لڳو ٿي ته ساڻس سالن جي شناسائي ۽ دوستي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">غلام حيدر دائود پوٽي
تفصيلي ڪچهري کان پوءِ ٻُڌايو ته، هُن پرائمري کان وٺي اِنٽر تائين سموري تعليم پنهنجي
ڏيهه جي سرڪاري اسڪولن ۽ ڪاليجن مان پرائيويٽ طور حاصل ڪئي آهي. هُن پهريون ڀيرو
اين سي اي ۾ ريگيولر داخلا ورتي ۽ اُتان پهرين پوزيشن سان گريجوئيشن ڪرڻ کان پوءِ
اِسڪالرشپ تي وڌيڪ پڙهڻ لاء لنڊن ويو، جتان آرٽ ۾ پوسٽ گريجوئيشن جي ڊگري وٺي، وطن
واپس ورڻ بعد هُو ’لنڊن اَڪيڊمي آف آرٽ‘ ۾ پڙھائي رهيو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">غلام حيدر دائودپوٽي
ٻُڌايو ته، هُو هر سال هڪ مهينو باڪو ۽ هڪ مهينو لنڊن ۾، آرٽ جي شاگردن کي پڙهائڻ
لاءِ ايندو آهي. آرٽ ۾ هُن جي مَهارت ڪاشي، قالين ۽ اُن سان لاڳاپيل ٻين هُنرن ۾
آهي. هِن باهمت ۽ سُڄاڻ دوست جي ڪَٿا سُڻي، سچ ته نه فقط تمام گهڻي خوشي ۽ مسرت ٿي،
پر هِن پورهيت جي ٻار ۽ باصلاحيت سنڌ واسي دوست تي تمام گهڻو فخر پڻ محسوس ٿيو، ڇو
ته نصرپور جهڙي ننڍڙي شهر مان اُسريل هِن هاريءَ جي سُلڇڻي اولاد پنهنجي محنت ۽
جستجو سان جيڪو مَقام ۽ حيثيت ماڻي آهي، سنڌ ۾ شايد اُها آڱرين تي ڳڻڻ جيترن ماڻهن
کي نصيب ٿي هوندي. غلام حيدر اسان مِڙني دوستن کي ساڻ ڪري، اولڊ باڪو جي مختلف گهٽين
۾ گُهمائيندو ۽ اُتي موجود عمارتي شاهڪارن جي مختصر معلومات ڏيڻ سان گڏوگڏ اُتي جي
ماڻهن جي مزاج، روايتن ۽ سندن ثفافت تي به روشني وجهندو رهيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هزارين سال پراڻي
باڪو جي هِن شهر کي ڏسندي ۽ پَسندي هر لحاظ کان حيرت پئي آئي. هِنن ماڻهن اُن
اَوائلي دور ۾ به، ڪهڙي نه ڪماليت سان هِنن شاندار عمارتن جي، نه رڳو تعمير ڪئي
آھي، پر اُن جي گهرن، گهٽين ۽ سموري خارجي توڙي داخلي منظر ۽ ماحول کي حسين ۽ حيرت
۾ وِجهندڙ نمونيءَ سان جوڙيو آهي. جَسُ وري اُنهن کي به ڏيڻ گهرجي، جن هِن خوابن
جهڙي خوبصورت ۽ تصوراتي حُسناڪين جهڙي حقيقي حَسين ۽ موهيندڙ ماڳ کي، ساڳي نزاڪت ۽
نفاست سان سنڀاليو ۽ محفوظ ڪيو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن شهر جي هر
عمارت، آرٽ جو شاهڪار ۽ هر گهٽي ۽ گهيڙ حيرتون آڇيندڙ ٿي لڳو. ڏينهن جو ته هِن
پوري شهر جو منظر موهيندڙ ۽ پيارو ٿو ڀاسي، پر رات جو هلڪي روشنين جي جهرمر سان
جَرڪندڙ هيءُ عجوبي جهڙو ماڳ ڄڻ ته مائيڪل اينجليو جي ڪا جيئري جاڳندي تجريدي آرٽ ٿو
محسوس ٿئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسين قلعي جي مُکُ ٽاور
کان ٿيندا، ڪٿي سَنهين ۽ ڪٿي ويڪري ٿي ويندڙ گهٽين مان گذرندا هڪ اهڙي مسجد وٽ اچي
بيٺاسين، جنهن جو نه صرف گُنبذ تمام گهڻو اوچو ۽ عاليشان هو، پر اُن جي پوري اڏاوت
موهيندڙ، انوکي ۽ منفرد هئي، جنهن لاء چيو وڃي ٿو ته، اُها هزار سال پُراڻي آهي،
ليڪن اُن جي جوڳي سارَ ۽ سنڀارَ هجڻ سبب اُها ڄڻ ته ڪجهه سال اڳ جي ٺهيل ٿي محسوس ٿئي.
هِن مسجد کان علاوه ٻيون به ڪيئي مسجدون ۽ ٻين مذهبن جي ماڻهن جون عبادت گاهون پڻ ڏٺيون،
جيڪي نه صرف تعميرات جو عاليشان نمونو ٿي لڳيون، پر اُهي مَساوات ۽ محبت جو هڪ
اَنوکو مثال محسوس ٿي ٿيون، جتي ڌرم ۽ مذهب جو ڪوئي وِيڇُو ۽ وِيرُ نظر نه ٿي آيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اولڊ باڪو جي سموري
شهر جي حفاظت خاطر شيروان شاهه ــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>(Shirvanshah iii)</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">۰ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۴۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">) جي حُڪم تي (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۳۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ـــ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۳۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">) ڌاري اُن کي چوڌاري هڪ مضبوط ڪوٽُ ڏنو ويو هو، جنهن جي
ديوارن جي ويڪر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميٽر ۽ اوچائي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميٽر هئي. ڪنهن وقت ۾ اهو ڪوٽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵۰۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر ڊگهو هو، جيڪو هِن وقت وڃي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميٽر بچيو آهي. هِن قلعي جي اندر موجود شهر
جي پکيڙ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۵۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ايڪڙ ٻُڌائي وڃي ٿي. هِن قلعي کي ڪيترا ئي مورچا آهن، پر ڪيسپئين سمنڊ جي
سامهون هڪ اهم مورچو آهي، جنهن کي ميڊين ٽاوَر (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Maiden Tower</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) چيو وڃي ٿو،
جنهن جي وڏي خوبي اُها آهي ته، اُتان نه فقط پُراڻي باڪو جو سمورو شهر نظر اچي ٿو،
پر سمنڊ تي پڻ پري تائين نظر رکي سگهجي ٿي، جتان شهر کي سدائين سامونڊي حملا آوارن
جو اَنديشو لاحق هوندو هو. هِن قلعي جي اهميت ۽ وقعت کي محسوس ڪندي، يونيسڪو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾، اُن کي ’ورلڊ ڪلچرل هيريٽيج لسٽ‘ ۾
شامل ڪيو آهي. هِن قلعي جي تصوير هِن وقت باڪو جي سِڪي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مَنت تي موجود آهي. هِن شهر جي چوڌاري
شروان شاهه آخستان اول (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Shirvanshah
Akhistan -</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">I</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
جي دور ۾، هڪ ٻيو ڪوٽ پڻ اَڏيو ويو هو، پر اهو هِتي روس جي تسلط واري دور ۾، ڊاهي
ختم ڪيو ويو هو. هِتي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> صديءَ ڌاري شروان شاهان جو اَڏيل هڪ شاهي محل پڻ موجود آهي، جنهن کي بنا ڪنهن
جهجهڪ جي عمارت سازيءَ جو شاهڪار چَئي سگهجي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اولڊ باڪو سِٽيءَ‘
جي رهائشي عمارتن توڙي هوٽلن کان وَٺي، گهٽين، روڊن ۽ رستن تائين هر شيءِ نفاست،
نزاڪت ۽ جمالياتي حُسناڪي جو حَسين ۽ موهيندڙ منظر پيش ڪري ٿي. هر هوٽل، ڪيفي توڙي
سَراءِ ۾، لائيٽنگ، ميوزڪ ۽ ٻي ضروري زيبائش جو اهڙو حُسناڪ بندوبست ٿيل هو، جنهن
کي پَسي، ’هوٽلنگ‘ جا هِيراڪَ ته هِرکي پَوَنِ ٿا، پر اسان جهڙا مِرچ مصالحن کان
وونئون ويندڙ ماڻهو به، اُنهن جي جُوتِ ۽ جاذبيت کان متاثر ٿي، اُتي ڪجهه گهڙيون
گهارڻ ۽ ڪجهه کائڻ پيئڻ تي مجبور ٿي پَوَنِ ٿا. هِتان جي هوٽلن جو کاڌو پيتو ته
مُناسب ۽ ٺيڪ آهي، پر اُهو جنهن پُرتڪلف انداز ۽ پُرڪَشش نموني سان پيش ڪيو وڃي ٿو،
اُهو انتهائي موهيندڙ ۽ متاثر ڪندڙ آهي. هِتي ماڻهو تفريح ۽ هوٽلنگ تمام گهڻي ڪَن ٿا.
رات جو هر ڪيفي توڙي کُليل فِضا ۾قائم کاڌي پيتي جا هوٽل ماڻهن سان ڀريل نظر
ايندا. هي ماڻهو گهر ۾ شايد رڳو ناشتو ۽ مانجهاندو ڪن، باقي اڪثر رات جي ماني ٻاهر
کائن ٿا. سُٺو کاڌو کائڻ ۽ سُٺو ڪپڙو پَهَرڻ هِتان جي ماڻهن جي ڄڻ ته سرشت ۾ شامل
آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان غلام حيدر سان
گڏ گُهمندا ڦِرندا هڪ سوڙهي گهٽيءَ ۾ موجود ’سراوا شاهه هوٽل‘ تي اچي بيٺاسين، جيڪو
ڪنهن به فور اسٽار هوٽل کان گهٽ نه هو. غلام حيدر ٻُڌايو ته، هُو اُن ئي هوٽل ۾
رهيل آهي. اسان مان ڪجهه دوست لِفٽ ۾ ۽ ڪجهه ڏاڪڻ تان چڙهي، چوٿين ماڙ تي آياسين، جتي
رنگ برنگي روشنين ۾ رات جا رنگ وڌيڪ حَسين ٿي محسوس ٿيا. سڄو هال ماڻهن سان سَٿيو
پيو هو. هَلڪي تُرڪش ميوزڪ، مڌهم روشني، حَسين ماڻهو، هم خيال دوستن جو ساٿ، رات ۽
اُن جون راحتون، سڀ سانگُ سَجايو ۽ وڌيڪ سُندر محسوس ٿي رهيو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڻ ٻاهر گئلريءَ
۾، اُنهيءَ جاءِ تي ڪُرسيون رکرائي ويٺاسي، جتان ڏيئن جيان روشن شهر جو ڏِيکُ ائين
ٿي ڀاسيو ڄڻ ڌرتيءَ تي آڪاش لهي آيو هجي ۽ هر طرف ستارن جو قالين وِڇايو پيو هجي.
سامهون ’فِليمنگ ٽاوَرس‘ جون ٻاهه جي شعلن وانگر ٻَرندڙ ۽ ٻُجهندڙ روشنيون، اُن جي
آسپاس آسمان کي ڇُهندڙ ۽ روشنين سان جَرڪندڙ ڪيئي ٽاور، ۽ دور دور تائين ڦهليل
روشنيون، جن جي رنگينين ماحول کي وڌيڪ موهيندڙ بڻائي ٿي ڇڏيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مَٿي هوا ايتري تيز
۽ ٿڌي هئي، جو سيءَ کان بچڻ ۽ ٿڌ لڳي وڃڻ جي ڊپ کان مجبور ٿي، اُتان اُٿي هال ۾
اچي ويٺاسين. هال ۾ ڪيئي ’حورون‘ پنهنجن پنهنجن پيارن ۽ دل وارن سان گڏ، موسيقي ۽
موهه جي ڳالهين مان سُرور ماڻي رهيون هُيون. هَلڪي ميوزڪ ۽ ٿڌي روشنيءَ، هال جي
ماحول کي ويتر حَسين بڻائي ڇڏيو هو. مٿان وري غلام حيدر دائود پوٽي جي پيار سان
پيش ڪيل گرم ڪافيءَ مان ڀَريل سُرڪين ۽ تازي پيسٽرين سُرور کي ٻيڻو ڪري ڇڏيو هو.
رات گهڻي گذري چُڪي هئي، اُنهيءَ ڪري حيدر کان موڪلائي، موٽي هوٽل تي پهتاسين ۽ هر
ڪو پنهنجن پنهنجن ڪمرن ۾، باڪو جي سڄي ڏينهن جون سُندر يادون ساڻ کڻي، ننڊ جي آغوش
۾ وڃي آهليو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو ۾ اسان جا سَت
ئي ڏينهن ائين بَسر ٿيا، جيئن اُهي ڏينهن ڪي سپني ۾ گذريا ھجن. اهڙو سپنو، جنهن جي
هر ساعت سُندرتائن ۽ سُڳنڌن سان مُعطر ۽ مَخمور هجي. اَڄُ اسان جو هِن شهر ۾ سَتون
۽ سفر جو آخري ڏينهن هو، تنهن ڪري هڪ طرف مَن ۾، پنهنجي محبوب وطن، عزيزن ۽ پرين
پيارن ڏانهن وَرڻ جي سَرهائي هئي، ته ٻي پاسي باڪو جهڙي حسين ۽ سحر انگيز شهر کي ڇڏڻ
جو عجيب غَمُ به دامن گير هو. سَتن ڏينهن جي هِن مختصر عرصي ۾، اسان مِڙني دوستن
جي باڪو جي شهر، اُن جي پُرڪشش عمارتن، روڊن، رستن، سمنڊ، ماڻهن، مطلب ته اُن جي
هر حَسين شيءِ سان اهڙي اُنسيت، پنهنجائپ ۽ پيار جو روح ۽ رِشتو جُڙي ويو هو، جو
اُن کي ڇڏڻ ۽ الوداع ڪرڻ تي، ڪنهن جي به دل نه ٿي چاهيو. اسان مان هر هڪ جي تمنا ۽
خواهش اُها هئي، ته جيڪر اڃا ڪجهه وڌيڪ ڏينهن هجن ها، ته هِن سَحر انگيز ۽ طِلسمي
شهر جي نُدرتن ۽ نِرملتائن کي ماڻيون ۽ وڌيڪ دريافت ڪريون ها، پر جيئن ته اسان جي
موڪل ۽ ويزا جو مُدو ايترو ئي هو، اُنهيءَ ڪري واپسي جي تياري ڪئي سين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪجهه دوستن رات ئي
پِيڪنگ ڪري ڇڏي هئي، ٻيا جيڪي رات ٻين ’خَفن ۽ خَفتن‘ ۾ رُڌل هئا، اُهي صبح اُٿندي
ئي اُن ڪَم کي لڳي ويا. ناشتو ڪري، هر ڪو پنهنجن پنهنجن مصروفيتن ۽ سفر جي سبنت ۾
مشغول ٿي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي فلائيٽ شام
جو ٽي بجي هئي، اُنهيءَ ڪري طئي اُهو ڪيو هو ته، يارهين بجي هوٽل کان نِڪري، ’حيدر
علييف ميوزيم‘ گُهمڻ کان پوءِ سِڌو ايئرپورٽ هَليو هَلبو. دوستن جي تياري جي ريڙ
پيڙ ۾، اسان کي هوٽل تي ئي ٻارنهن ٿي ويا. اسان جي ٽوئر جي ڊرائيور آرزو عرف امريش
پوري جي رَڙِ مٿان رَڙِ ھُئي، ته دير ٿي وئي آهي، هاڻي سِڌو ايئرپورٽ تي هلون. هُن
کي اسان کان وڌيڪ ايئرپورٽ تي رَسڻ جو اُلڪو ۽ فِڪر هو. هُن جو چوڻ هو، ته اِنٽرنيشنل
فلائيٽ هجڻ ڪري، اسان کي ايئرپورٽ تي ’بورڊنگ ۽ ڪليئرنس‘ وغيره جي مرحلن مان گذرڻ
لاءِ ٻه اَڍائي ڪلاڪ اڳ موجود هجڻ کپي، اسان چاهيو ٿي، ته ڪلاڪ کن ۾ ميوزيم گُهمي،
پوءِ ايئرپورٽ هلجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدر علييف ميوزم،
جنهن ۾ آذربائيجان جي تاريخ، تهذيب ۽ ڪلچر جي اَملهه شين کي محفوظ ڪرڻ سان گڏ هِن
مُلڪ جي جديد باني حيدر علييف جي هر شيءِ کي پڻ هٿيڪو ڪيو ويو آهي، اُن کي ڏِسڻ
تمام ضروري هو، ڇو ته منهنجي خيال ۾، ڪنهن به مُلڪ ۽ شهر جي حقيقي شناخت، اُن جا
ميوزيم ۽ تعليمي ادارا ڪرائيندا آهن، ڇاڪاڻ ته اُنهن جي تاريخ، تهذيب، ثقافت ۽
قابليت جو اصل چهرو اُتي موجود ملندو آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي هِن سَفر
جو ڊرائيور ’آرزو عرف اَمريش پوري‘ زبان کان وڌيڪ اشارن جي ٻولي ڳالهائي ۽ سمجهي ٿو،
ڇو ته کيس انگريزي جا ٻه ٽي لفظ ئي ڳالهائڻ اچن ٿا. هِنن ماڻهن مان ڪنهن تي به
انگريزي ڳالهائڻ ۽ سمجهڻ جو جُنون سوار نه آهي. وڏي ڳالهه ته ٽوئرسٽ مُلڪ هجڻ
باوجود هي ماڻهو ڪنهن بين الاقوامي ٻوليءَ يا رابطي جي زبان کي اهميت ڏيڻ بدران
پنهنجي ماءُ جي ٻوليءَ کي اهم سمجهن ٿا، اُنهيءَ ڪري پنهنجي ٻولي ڳالهائيندي، ڪوئي
عار نه، پر اُن تي فخر محسوس ڪن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">آرزو پنهنجي مُلڪ
جي ٻي هر فرد وانگر، نه رڳو پنهنجي ٻوليءَ سان اَٿاهه محبت ڪري ٿو، پر پنهنجي
پُورهئي سان به سندس والهانه عشق آهي، اُنهيءَ ڪري هُو وقت جي پابنديءَ سان گڏوگڏ ڪمال
فرض شناسيءَ سان پنهنجو ڪم سرانجام ڏئي ٿو. بهرحال هُو اُنهيءَ تي راضي ٿيو، ته اسان
ڪلاڪ ۾ ميوزيم گُهمي وٽس پهچون ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ٽڪيٽون، جيڪي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مَنت (پاڪستاني </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶۹۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> روپيه) هڪ ماڻهوءَ جي حساب سان مِليون، وَٺي
ميوزيم ۾ داخل ٿياسين. ڪجهه دوست فوٽو ڪڍرائڻ جي خفت سبب ٻاهر رهجي ويا، جن جو ڪافي
انتظار ڪرڻو پيو. هڪ وقت گهٽ ٻيو سنگت جون گوهيون، پر شابس آ جاميءَ کي، جنهن سڀني
دوستن کي ڳولي، مِيڙي مُٺِ ٿي ڪيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جامي چانڊيو ۾
علمي، فڪري ۽ شعوري طرح هُون ته انيڪ خوبيون آهن. هُو جيتريون رولاڪيون ڪري ۽
مختلف مڪتبه فڪر جي ماڻهن سان مِلي جُلي، اُٿي ويهي، ڏُکي سُکيءَ ۾، انهن سان نِڀائي
ٿو، اهو به ڏاڍو مشڪل ڪم آهي، جيڪو هر ڪنهن ماڻهوءَ جي وَسَ جي ڳالهه نه آهي، پر
هُو دوستيءَ ۾ به دلبر ماڻهو آهي. هُو جيترو ذهن جو ڪُشادو آهي، ايترو ئي دل ۽
دَسترخوان جو سَخي آهي. جامي هر مزاج ۽ سوچ جي ماڻهوءَ سان، نه رڳو جُڙي هلڻ جو
هُنر خوب ڄاڻي ٿو، پر اُنهن کي جوڙي ساڻ کڻڻ جا وٽس گُرَ ۽ گُڻَ به واهه جا آهن.
هُو ماڻهن سان اَنيڪ اختلافن جي باوجود به اُنهن جي ڪم ۽ ڪردار جي بنياد تي کين
تسليم ڪرڻ ۽ کين لکين عزتون ڏيڻ وارو انسان آهي. هُو ڪيترن ئي ڪمن ۽ مصروفيتن ۾ رُڌل
هجڻ باوجود لِکڻ پڙهڻ کي به ڀرپور وقت ڏئي ٿو. مون کي حيرت ٿيندي آهي، ته هي ماڻهو،
اُهي سڀئي ڪم، ايتري سگهاري انداز ۽ سليقيءَ سان ڪيئن ٿو سرانجام ڏئي. جامي، جيترو
دوستيءَ ۾، محبوب ماڻهو آهي، اوترو ئي سفر جو سُهڻو ساٿي به آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدر علييف ميوزيم
(</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Hyder Aliyve Museum</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)،
جيڪو باڪو جي جديد باني حيدر علييف جي نالي سان منسوب ۽ اُن جي ’سِگنيچر‘ (صحي) جي
طرز تي ٺهيل آهي. حيدر علييف سويت آذربائيجان جو (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۶۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۸۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تائين) پهريون سيڪريٽري هجڻ کان علاوه هِن
مُلڪ جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تائين صدر پڻ رهي چڪو آهي. چيو وڃي ٿو ته، نه رڳو باڪو جي سونهن، سَجاوٽ
۽ اُن جي انتظامي بهتريءَ ۾ هُن جو وڏو هٿ آهي، پر آذربائيجان جي آزاديءَ ۾ هِن
سورهيه سَپوت جو پڻ وڏو ڪردار رهيو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">حيدر علييف ميوزيم،
جيڪو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۶۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">،</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> اسڪوائر فوٽن تي ٺهيل آهي، جنهن جي ڇَتِ جي اوچائي تقريبن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۴۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ آهي. اُن جو نقشو هڪ عراق ڄائي، پر
برطانيه ۾ مُقيم هڪ ذهين انجنيئر خاتون زها حديد (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Zaha Hadid</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ڊزائين ڪيو
آهي. هِن ميوزيم جي وڏي خصوصيت ۽ خوبصورتي اُها آهي، ته هيءُ بنا ڪنهن ٿوڻي ٿنڀي
جي، آرچ تي بيٺل آهي، جنهن کي انجنيئرنگ جي زبان ۾ نيو فيوچرازم (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">New Futurism</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) چئجي ٿو.
سچ ته هي ميوزيم جديد فنِ تعمير جو هڪ نادر نموني آهي. هِن ميوزيم جي تعمير </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ شروع ٿي، جيڪو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> مئي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي جُڙي راس ٿيو. هِن تي خرچ جو تخمينو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> ملين ڊالر ٻُڌايو وڃي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هي ميوزيم ٽن فلورن
تي مشتمل آهي. گرائونڊ تي آفيسون، سياحن جي وِيهڻ ۽ ڦوٽوگرافي ڪرڻ لاءِ وڏو ۽ ڪشادو
صحن آهي، جتي حيدر علوي جي استعمال ۾ آيل ڪجهه گاڏيون ۽ چند ماڊل مجسما به رکيل
آهن، جن سان ماڻهن گڏ بيهي، تصويرون ٿي ڪڍرايون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هِن ميوزيم جي پهرئين
فلور تي تاريخ ۽ تهذيب سان لاڳاپيل مواد انتهائي باترتيب نموني ۽ سليقي سان
سينگاري رکيل هو. هِن فِلور تي پوري شهر جو ماڊل به موجود هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي فِلور تي ثقافت
۽ آرٽ سان لاڳاپيل اَنيڪ شيون ’ڊسپلي‘ ٿيل هُيون، جن ۾ موسيقي جي مختلف سازن کان وٺي،
هُنرن ۽ لوڪ ورثي تائين، فنون لطيفه جي هڪ وڏي دنيا موجود مِلي ٿِي. اُتي ڪيترا ئي
موسيقيءَ جا ساز موجود هئا، پر هڪ ڪارنر ۾ اهڙا ساز به رکيل هئا، جن جي سامهون، ماڻهو
بيهڻ سان اُهو سازُ وَڳو ٿِي. اِليڪٽرانڪ ڊِوائيس جي مدد سان، اُهو سمورو ڪم اهڙي
سليقي ۽ حِرفت سان ٿيل هو، جو هر ماڻهو اُن مان نه فقط لطف اَندوز پئي ٿيو، پر
پهرين نظر ۾، هڪ لمحي لاءِ هر ڪو حيران ۽ ششدر به ٿي پئي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ميوزيم ۾ آرٽسٽن جي فنپارن، حيدر علييف جي
تصويرن کان وٺي ٻيو به گهڻو ڪجهه ڏِسڻ ۽ سِکڻ لاء موجود هو، پر اسان وٽ وقت محدود
هو. ڪلاڪ ڪيئن اَکِ ڇنڀ ۾ گذري ويو، اُن جي سُڌِ ئي نه پئي. ميوزيم کي مڪمل نه
گُهمي سگهڻ جي حَسرت ساڻ کڻي، ٻاهر بيٺل گاڏيءَ ۾ تڪڙا تڪڙا اچي سَهيڙياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">گاڏيءَ ۾ ويهڻ کان
پوءِ ڊرائيور’اَميريش پوري‘ جهاٽڪو ڪري اچي ايئرپورٽ تي پهچايو. گاڏي مان لٿاسين
مَسَ ته، هڪ ڪرڙوَڍ شخص سامان کڻڻ لاءِ رِيڙهو بيهاري، گاڏي مان اهڙي خلوص سان ٿيلها
لاهي، ريڙهي ۾ رکڻ شروع ڪيا، جو اسان مان ڪنهن به کيس مَنع نه ڪئي. رِيڙھو سَٿي بيٺو
ته، ٿورو پَرڀرو بيٺل جاميءَ اُهو لَقاءُ ڏِسي چيو، ’اَبا! مِيلي جي موٽَ اَٿوَ،
اَڳ ئي باڪو وارن کيسا خالي ڪيا اَٿوَ، مٿان هيءُ وري اهڙي مَهٽ ڏيندوَ، جو گهر
پهچڻ مَحال ٿي پوندوَ!‘. اُهو ٻُڌي، سنگت پنهنجو پنهنجو ٿيلهو سُڃاڻي وڃي، اُن کي ڪُلهو
ڏنو ۽ چاچو رِيڙهي وارو ’گرديش... او گرديش‘ چئي پويان سَڏيندو رهيو ۽ اسان ٽهڪ ڏيندا
۽ هڪ ٻئي تي مزيدار جملا ڪَشيندا ايئرپورٽ ۾ داخل ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سامهون ٻن ڳڀرو
جوانن خوش اخلاقي جو مظاهرو ڪندي، اسان کي کِلي کِيڪاريو ۽ سامان تورائڻ جو چئي،
اسان کي اڳتي وٺي آيا. سڀني کان اڳيان هجڻ سبب سڀ کان اول مون ۽ اسحاق پنهنجا بيگ
هِنن حوالي ڪيا. هُنن تُورڻ بَجاءِ بنا پُڇڻ جي، ٻنهي بيگن تي ريپرنگ (ڪَلِي جو ڪَوَرُ
چاڙهي)، پنج پنج مَنت جي طلب ڪئي. اسان حيران ٿي کين چيو ته، اسان کان پُڇڻ کان
سواءِ اوهان اُنهن تي ڪَلي ڇو چاڙهي ۽ ايترا پيسا اوهان کي ڇو ڏيون؟ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پنج منت معنى لڳ ڀڳ
پاڪستاني ڇهه سَئو روپيا. اسان جڏهن ڪراچي کان باڪو پئي آياسين ته، ڪراچيءَ ۾ اُن
جا ٽي سَئو روپيا وَرتا هُئائون، پر هِنن ته ڪَلُورُ پئي ڪيو. هڪ بيگ جا ايترا
پئسا!؟</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>سَتن ڏينهن ۾، ھيءُ پهريون ڀيرو هو، جو ھيءُ ’باڪو
جا ڊاڪو‘ اسان سان ائين پيش اچي رهيا هئا. سڄي سفر ۾، ڪٿي به ائين نه ٿيو هو، ڇو
ته مجموعي طرح هي ماڻهو انتهائي پُرخلوص، کرا ۽ پروفيشنل آهن. سواءِ چند ’چَمڪيلي
جاين‘ جي، جتي پنهنجي ڪجهه سنگت کي به چڱو سَٽڪو آيو، باقي سرسري طور باڪو جا ماڻهو
محبوب ۽ هر وجهه دلبر ۽ دلفريب آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان به ٺِپري هِڻي
بيٺاسون ته کين روپيو به نه ڏبو. اسان جي اُها جَهڳِ جَهڳِ ڏِسي، ٻي سگنت اُتان
کِسڪي وڃي بورڊنگ ڪائونٽر تي پهتي. اُن وَٺُ پَڪڙَ ۾، ھُنن منهنجي بيگ جو هينڊل ڀَڃي
وڌو، پوءِ ته اسان به ساڻن واهه جي ڪئي. اسان ٻنهي جي انگريزيءَ ۾ ڏنل سنڌي داٻن مان
اچي ڦاٿا. نيٺ هَڻُ هَڻان ڪري، منهنجي بيگ جو هينڊل جوڙي ڏيڻ ۽ ٻنھي بيگن تان ريپر
لاھڻ سان گڏ اسان کي ايلاز ڪري اسان مان جان ڇڏايائون. اسان پنهنجون بيگيون ريڙهي،
بورڊنگ ڪائونٽر ۽ ٻين چيڪنگ جي مرحلن مان گذري، سنگت سميت اچي انتظار گاهه ۾
پهتاسون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻن ڪلاڪن کان پوءِ
اسان جي فلائيٽ لاءِ، اسان کي سَڏ ٿيو، پر ڊاڪٽر عِلم الدين ۽ مرتضى سيال غائب
هئا. ڊاڪٽر عِلم ته گهَنتريءَ جو ماهر آهي، جو باڪو ۾ به بيٺي بيٺي ڪنهن ’هرڻيءَ‘
جي پويان سنگت کان ائين کِسڪي ٿي ويو، جو خبر ئي نه ٿي پئي ته، ڪيڏانهن اُڏامي
ويو، پر مرتضى ته اُن معاملي ۾، بنهه سَنت ۽ وَڳَ جو ساٿي آهي. چڱي انتظار ۽ ڳولا
کان پوءِ ٻئي مِليا، جي پاڻي پيئڻ/ وَٺڻ ۽ واش روم لاءِ ويل هئا. سڀئي گڏجي اچي
جهاز ۾ سوار ٿياسين، جنهن اسان کي باڪو کان دُبئيءَ لاءِ کَنيو. رستي ۾ اچانڪ جهاز
۾ گوڙ محسوس ٿيو. ڏٺوسين ته اسان جي سِيٽَ جي پويان ويٺل هڪ همراهه کان پگهر لارون
ڪري وَهي رهيو هو ۽ هڪ خاتون پاٺي مان ’وِڃڻو‘ ٺاهي، کيس هَڻي رهي هئي ته، جيئن
هُو آرام محسوس ڪري. توڙي جو جهاز جي اي. سي هَلي رهي هئي ۽ سُٺي ٿڌڪار ٿِي محسوس ٿي،
پر پوءِ به هُن جا پگهر نه ٿي بيٺا ۽ ساهه کڻڻ ۾ کيس وڏي ڏکيائي پيش اَچي رهي هئي.
پُڇڻ تي خبر پئي ته، هُو دل جو مريض آهي ۽ سفر دوران اڪثر ساڻس اُهي مسئلا پيش
ايندا آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جهاز ۾ ڊاڪٽر موجود
نه هجڻ سبب جهاز جو عملو پريشان هو. گهڙي گهڙي فون تي رابطو ڪري پنهنجي ڊاڪٽر کان
هدايتون وٺي، مريض کي آڪسيجن ۽ ٻيو گهربل ’فرسٽ ايڊ‘ ڏئي رهيا هئا، پر مريض سامت ۾
نه ٿي آيو. مريض جي تڪليف ۽ اُن خوبرو خاتون جي پريشاني ڏسي، اسان جو دوست ڊاڪٽر عِلم
الدين به اُٿي کَڙو ٿيو ۽ وڃي اُن خاتون سان ڪُلهو ڪُلهي ۾ ڏئي، خبرون چارون ڪرڻ لڳو.
هُن جهاز جي عملي ۽ اُن خاتون کي ٻُڌايو ته، هُو به ڊاڪٽر آهي ۽ مريض جي صحت جي
بهتريءَ ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪري سگهي ٿو. ڊاڪٽر عِلم، مريض جو بلڊ پريشر وغيره چڪاسي،
کين چند دوائون تجويز ڪيون، جن مان وٽس ڪجهه موجود به هُيون، پر جهاز جي عملي ٿورائتي
انداز ۾، اُهو چئي معذرت ڪئي ته، هُو مريض کي ڪا به دوا مُقرر ڊيوٽي ڊاڪٽر جي
اجازت کان سواءِ نه ٿا ڏئي سگهن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">بهرحال اسان جي
دوست ڊاڪٽر انصاريءَ جي عملي ڪوششن رنگ لاتو ۽ نه رڳو ٿوري وقت کان پوءِ مريض سامت
۾ اَچي ويو، پر ڏٺوسين ته ڊاڪٽر عِلم به اُن خاتون سان ڪچهري ڪري وڏي فرحت ۽
خوشيءَ ۾ هو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان سمجهو ته،
سندس خيال ۽ خدمت ڪندڙ اُها خاتون اُن مريض جي گهر واري يا ٻي ڪنهن ويجهي رشتي ۾
هوندي، ڇو ته هوءَ مريض جي حوالي سان ايتري فڪرمند ۽ پريشان ٿِي محسوس ٿي، پر اُهو
معلوم ڪري حيرت سان گڏ بي انتها خوشي ۽ سَرهائي به ٿي ته، هوءَ هُن جي ڪنهن به رَت
جي رِشتي، ڌرمي تعلق ۽ سماجي ٻَنڌڻ ۾ ٻَڌل نه هئي، پر اِنسان هجڻ جي ناتي هُن لاءِ
ايتري همدردي ۽ احساسُ محسوس ڪري، هُن جي صحت جي بحاليءَ لاءِ ڊُڪي ۽ ڊوڙي رهي
هئي. يقينن رَت جي رشتن ۽ ٻين سماجي سُٻنڌن جي پنهنجي وقعت ۽ حيثيت آهي، پر جيڪڏهن
ماڻهپي ۽ اُنيست جو جذبو زندهه آهي ته، بنا ڪنهن غرض ۽ لوڀ جي، جيڪا ڪنهن جي مدد ۽
خدمت ڪجي ٿي، اُن جو آنند ۽ اطمينان ئي اُور آهي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان اَڍائي ڪلاڪن
جي اُڏام کان پوءِ دُبئي ايئرپورٽ تي لَٿاسين، جتان ٻن ڪلاڪن جي وقفي بعد هڪ ٻي
جهاز کنيو، جنهن اچي، ڪراچي ايئرپورٽ تي لاٿو. اِيئرپورٽ تي جانچ پڙتال جي مختلف
مرحلن مان پَارِ پَئي، سامان کڻي ايندڙ پَٽي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Laguage Belt</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) جي مٿان
اچي بيٺاسين، جتي مختلف ملڪن جي ماڻهن سان گڏ ’وڏي پيٽن ۽ نِرالي ڊول ڊال واري
مخلوق‘ کي ڪثير تعداد ۾ ڏٺوسين. اسان سَتن ڏينهن ۾، اهڙي مخلوق اُتي ڪٿي نه ڏٺي
هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿوري انتظار کان
پوءِ مون، مرتضى ۽ ڊاڪٽر عِلم الدين اَنصاريءَ جا بيگ پهچي ويا، پر جامي ۽ اسحاق
جا بيگ پوئتي ها، جن جو انتظار ڪري ڪري ڄَنگھون سُڪي پيون، پر بيگ نه پهتا. آخر
سامان کڻي ايندڙ پَٽو (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">Conveyer Belt</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) به سَهڪي بيهي رهيو، پر سامان نه آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جامي جيئن ته
سدائين سفر ۾ هوندو آهي، اُنهيءَ ڪري ساڻس اهڙا معاملا ۽ مسئلا ڪيئي ڀيرا پيش اچي
چڪا آهن، پر اسحاق، جيڪو اسان وانگر ڇَٺِي ڇَهماهي ٻاهر نڪري، تنهن لاءِ هي سانحو،
ڪو سولو نه هو. سندس سڄو سامان، لٽا، ڪپڙا، سوکڙيون پاکڙيون سڀ اُن بيگ ۾ پيل ھيون.
ڳالهه ته ڏُکَ جي هُئي، پر ڇا پيو ڪري سگهجي؟</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪَمپلين ڪائونٽر تي
بيگن نه پهچڻ جي شڪايت ڪئي سين، جن ٿوري دير ۾ تصديق ڪري ٻڌايو ته، ٻئي بيگيون باڪو
مان ئي لوڊ نه ٿيون آهن. هڪ فارم ڏنائون، جيڪو ڀري وٽن جمع ڪرايوسين. اُن کان پوءِ
اچي بُڪ ڪرايل سِيوِن سيٽر ۾ ويٺاسين، جيڪا ڪراچي ايئرپورٽ مان ٻاهر نڪري، حيدر
آباد طرف روڊ تي تيز تيز ڊوڙڻ لڳي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اسحاق جيڪو، پاڻ وڏو
ٽوڻائي، غضب جو حاضر دماغ ۽ ڪمال جو جملي باز آهي، جنهن هِن سڄي سفر ۾ گهڻن جون کنڌيون
کڻي ڇڏيون هُيون، تنهن کي سنگت جو ٿورو مُنجهيل ۽ گُهنجيل ڏٺو ته، کين وارو مِلي
ويو ۽ هر ڪنهن پنهنجي پنهنجي حال آهر ۽ انداز سان اسحاق جي ’بيگ وڃائجڻ‘ تي ساڻس ڏک
ونڊيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">وِچَ وِچَ ۾، جامي
جي اُنهيءَ جملي به واهه جو ٽهڪن جو موقعو فراهم ٿِي ڪيو. ’هاءِ اسان جا
بيگَ....هاڻي ڪهڙي مُنهن سان گهر وڃبو، سڀ تحفا تحائف ته بيگن ۾ ھا‘.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مٿان وري اسحاق جو
اُهو غم ۽ غصي سان ٽِمٽار فقرو ته ’رڳو اسان ٻنهي جا بيگ ئي ڇو گم ٿيا، اسان سان ٻيا
دوست به ته گڏ هئا نه....!!‘</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">موٽ ۾ جملو، ’ادا
جيڪا رب جي رضا....!!‘.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">وري ٽهڪن جا ٽاڪوڙا....</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سڄي سنگت کِلي کِلي
کيري ٿي پئي... اهو حال ڏسي جامي چيو، ’بس بهائي يه خوشي ڪي آنسو‘! ۽ وري ٽهڪن جا
جلترنگ.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">رستي ۾ سدا بهار هوٽل
تي جامي سڄي سنگت کي بهترين ڪڙهائي کارائي ۽ ائين باڪو کان حيدرآباد تائين جو هي
يادگار سفر پنهنجي پُڄاڻيءَ تي پهتو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">باڪو جون سَتَ سُهانيون
راتيون ۽ سُندر ڏينهن، دوستن جو حسين ساٿ ۽ سپنن جهڙو سفر، زندگي ۾ وڏي عرصي تائين
ياد رهندو.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">(ڏھاڙي ڪاوش
حيدرآباد جي ڪاوش ميگ ۾، مئي-جولاءِ ۲۰۲۲ع دوران، ٻارھن قسطن ۾ ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-12149661516087240042022-03-19T09:28:00.002+05:002022-03-19T09:28:27.240+05:00مخلتف سفرن جون يادون - عبدالله عثمان مورائي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 26.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">مخلتف سفرن جون يادون</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 26.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">Notes from Europe</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالله عثمان مورائي<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgev8qI2lMpiFVBo46AqFIPpfIv9hoZHbt4u9bIP7ARBRfJg_4NUaJbsMJoS6eRX9eBnNgUNXi-AVIcRr1lipTslrFlB3elAHxw_0mIAT8F4Yh4dzCYfOBhWQkWp3zAcH3TRHJqpFpA36yeT-a88EV039MqG6wroMGmoWyLnOF_6vIHOgoYGcKCjZ7b=s1883" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="708" data-original-width="1883" height="120" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgev8qI2lMpiFVBo46AqFIPpfIv9hoZHbt4u9bIP7ARBRfJg_4NUaJbsMJoS6eRX9eBnNgUNXi-AVIcRr1lipTslrFlB3elAHxw_0mIAT8F4Yh4dzCYfOBhWQkWp3zAcH3TRHJqpFpA36yeT-a88EV039MqG6wroMGmoWyLnOF_6vIHOgoYGcKCjZ7b=s320" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جاويد اختر جي
شاعري آهي ته؛<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">”دلون مين تم اپني بي تابيان لي ڪي چل رهي هو تو زندهه هو تم،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نظر ۾ خوابون کي بجليان لي ڪي چل رهي هو تو زندهه هو تم،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هوا ڪي جهونڪون ڪي جيسي آزاد رهنا سيکو،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تم ايڪ دريا ڪي جيسي لهرون مي بهنا سيکو.“ <o:p></o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: left; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(ناتمام)<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مون هن مٿئين شعر
کي سمجهڻ جي ڪوشش پئي ڪئي، ۽ دل ۾ بي تابي، نظرن اڳيان خواب، حيرانيون، هوا جا
آزاد جهونڪا، درياهه جون آزاد لهرون ۽ زندگيءَ جي هر هڪ گهڙيءَ سان ملڻ جي ڪوشش ڪرڻ
بابت سوچيو، ۽ مون سيلانيءَ جي منهن ۽ چپن تي مشڪ هئي. ڇاڪاڻ ته مون انهن بي
تابين، حيرانين ۽ خوابن جو پيڇو ڪيو ۽ مون پنهنجو پاڻ کي هوا جي آزاد جهونڪن ۽
درياهه جي آزاد لهرن وانگر پاتو. مون پنهنجي پاڻ کي ڳولهي لڌو. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سال ۲۰۰۹ع ۾ منهنجي
زندگيءَ جو هڪ بهترين ۽ يادگار سفر اسٽاڪهولم کان سئيڊن جي اتر ۾ واقع شهر ڪيرونا
تائين جو هو، جنهن ۾ مون هڪ مهيني لاءِ سفر هچ هائيڪنگ (جنهن جو مطلب ته مختلف گاڏين
جي ڊرائيورن کي آڱوٺي جي نشان سان عرض ڪرڻ ته ٻيلي مون کي به کنيو هلو)، بسن، ريل
گاڏين ۽ پنڌ ذريعي ڪيو هو. ڪٿي ڪٿي ڪوچ سرفنگ (جنهن جو مطلب ته مختلف ماڻهن جي
گهرن ۾ هڪ ٻن ڏينهن لاءِ رهڻ) ڪئي هئي ته ڪٿي وري جهر جهنگ ۾ پنهنجي خيمي ۾ ستو
هئس. ان سفر دوران ڪافي ماڻهن سان ملاقاتون پڻ ٿيون، جن سان اڄ به سٺي دوستي آهي.
اهو سفر جيئن ته اونهاري جي مند ۾ هيو، سو مون کي اتي ڪيرونا ۾ ”مڊ نائيٽ سن“،
سولي سنڌيءَ ۾ اڌ رات وارو سج ڏسڻ جو موقعو پڻ مليو. اصل ۾ هي اهي ئي علائقا آهن
جتي ڇهه مهينا ڏينهن ۽ ڇهه مهينا رات ٿيندي آهي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سئيڊن ۾ يورپ جي ٻين
ملڪن جا سياح ايندا آهن ته دانهون ڪندا آهن ته ملڪ ڏاڍو مهانگو آهي ۽ واقعي آهي
به، پر جيڪي ماڻهو هن ملڪ ۾ رهن ۽ ڪمائين ٿا، انهن لاءِ اهو عام رواجي يا نارمل
آهي ۽ محسوس گهٽ ٿيندو آهي. هڪ دفعي آءٌ جرمني جي بريمن، هئمبرگ ۽ ڪجهه ٻين علائقن
۾ سياحت ڪئي هئي، اتي شين جا اگهه تمام گهٽ لڳا، پوءِ ان ڳالهه جي تصديق ٿي ته ماڻهو
ڇو دانهون ڪندا آهن. وري ان جي ابتڙ آءٌ جڏهن لنڊن ۾ اتان جي عام پبلڪ ٽرانسپورٽ ۾
سفر ڪندو آهيان ته اسٽاڪهولم جي بنسبت ان جا اگهه تمام گهڻا لڳندا آهن. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گذريل سال يعني ۲۰۲۱ع
۾ مون سئيڊن کي ڪافي گهميو. پنهنجي دوست ذيشان خان ۽ ناصر سان گڏ گوٿنبرگ جي ڀرسان
هڪ ٻيٽ وڙانگو وڃڻ ٿيو. ان ٻيٽ تي جيڪي ماڻهو رهن ٿا، اهي پنهنجون گاڏيون گوٿنبرگ
۾ بيهاري، پوءِ ڪلاڪ مني جي سفر تي پاڻيءَ جي جهاز ۾ چڙهي، پنهنجن گهرن ڏانهن وڃن ٿا.
ٻيٽ تي شايد رڳو ماڻهن وٽ يا ته سائيڪلون يا ته ننڍي انجڻ واريون موٽر سائيڪلون
هيون. ان ٻيٽ تي تمام بهترين ۽ سهڻا گهر ٺهيل هئا. اتي زندگيءَ جي ضرورت جون سڀ
شيون هيون. اتان پهاڙ تان آسپاس جو نظارو تمام خوبصورت هو. اسان اتي ڪافي وقت
تائين هائيڪنگ ڪندا رهياسين. اتي به ماڻهن سمنڊ جي نمڪين پاڻيءَ ۾ ٽٻيون ڏئي، پوءِ
ڪناري جي واريءَ ۽ پٿرن تي اچي اس ۾ بت ٿي سيڪيو. مون اتي ڏٺو ته؛ ماڻهو اتي ڪيمپنگ
ڪرڻ لاءِ پڻ آيل هئا. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻئي دفعي گذريل سال
ئي هڪ ڀيرو وري ذيشان خان سان سندس ڪار ۾ سئيڊن جي شهر گوٿنبرگ کان ملڪ جي اتر ۾
اوري شهر تائين وڃڻ جو ارادو ڪيوسين. ارادو اهو هو ته؛ خيمي ۾ رهڻو آهي، پنهنجي
ماني ٽڪي پاڻ ڪرڻي آهي، جتي دل چوي اتي بيهڻو آهي. اهو به هڪ تمام يادگار سفر هو.
مون محسوس ڪيو ته سئيڊن جو اهو اوڀر کان مٿي اتر طرف ويندڙ رستو تمام بهترين ۽ سهڻو
آهي. اسان سان گڏ عام رواجي ڪيميرائن سان گڏوگڏ ڊرون ڪيميرا پڻ هئي، جنهن اسان جي
سفر کي وڌيڪ دلچسپ بڻايو. ان سفر ۾ اسان جهر جهنگ جي وچان تمام سوڙهن روڊن تان
گذرياسين، تمام خوبصورت ڍنڍن جي ڪنارن سان گذرڻ ٿيو. رات جو جيڏي مهل سج لٿو ته
اسان به سوچيو ته هاڻي ڪٿي هلي بيهجي ۽ خيمو کوڙجي. پوءِ وڃي هڪ هنڌ ڊلارنا جي
علائقي ۾ ڪنهن ڍنڍ جي ڪناري خيمو لڳايوسين. هيو ته اونهارو پر ماحول ۾ هلڪو هلڪو
سيئاٽ هو. پيٽ جي پوڄا ڪندي، ڪچهري به ڪندا رهياسين. هونئن ته اتي ماحول ۾ انتها
درجي جي خاموشي هئي، پر رکي رکي اتي ڍنڍ جي پکين پئي ٻوليو، بدڪن ۽ ٻين آبي پکين
به پاڻيءَ ۾ ٽٻيون پئي هنيون، جنهن ڪري ماحول ۾ وقفي وقفي سان خاموشي ٽُٽي ٿي. مون
کي لڳو ڄڻ اسان انهن آبي پکين جي سلطنت ۾ زوريءَ گهڙي آيا هجون. صبح جو اک کلي ته
سبحان الله، ڇا ته انتها درجي جو خوبصورت نظارو، اسان جي اکين آڏو هو. نقشي تي ڏٺو
ته اسان ڊلارنا جي اورسا ڍنڍ جي ڪناري خيمو کوڙيو هو. سفر وري هڪ دفعو شروع ٿيو.
اسان وچان وچان تمام سنهن علائقن مان ۽ سوڙهن يا کڻي چئجي ڪنٽري روڊن سان پئي سفر ڪيو.
رات دير سان اوري شهر جي ٻاهران هڪ ڪيمپنگ سائيٽ ۾ وڃي خيمو لڳايوسين، جتي ڪافي
سهولتون موجود هيون، جن جو ڀرپور فائدو ورتوسين. اتي اوري ۾ ئي پهريان چيئر لفٽ،
پوءِ ڪيبل ڪار ۾ مٿي وياسين، جتان وري هڪ ڪلوميٽر پهاڙي چڙهائي هئي، جيڪا اسان
آهستي آهستي ٻين سياحن وانگر چڙهڻ شروع ڪئي. اتان بلڪل ٽاپ تان هر پاسي نظارا ئي
نظارا هئا. آس پاس جي علائقن جون ڍنڍون، لينڊ اسڪيپ، سڀ جو سڀ؛ اسان کي پنهنجي هٿ
جي تريءَ تي پئي نظر آيو. واپسيءَ تي اوري شهر جو چڪر ڏئي، اسان واپسي سئيڊن جي اوڀر
واري پاسي ڪئي ۽ وچ ۾ هڪ رات سندسوال جي سمنڊ ڪناري، هڪ ڪيمپنگ سائيٽ ۾ گذري. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سال ۲۰۲۱ع ۾ ئي ٻين
سفرن سان گڏوگڏ، پاڻيءَ جي جهازن ۾ سفر ڪرڻ جو موقعو پڻ مليو. مون، منهنجي دوست
شعيب ۽ سندس ڀاءُ راشد، پاڻ ۾ سئيڊن جي بالٽڪ سمنڊ ۾ هڪ ٻيٽ گاٽلينڊ جي شهر وسبي وڃڻ
جو ارادو ڪيو. اهو ٻيٽ، ڪنهن به پل يا ٽنل جي ذريعي، ملڪ جي ٻين حصن سان ڳنڍيل
ناهي. اوڏانهن ماڻهو يا ته پاڻيءَ جي رستي يا وري هوائي جهاز ۾ ئي وڃي سگهي ٿو.
اسان پاڻيءَ واري جهاز ۾ وياسين. جهاز انتهائي دلڪش هو. اسان جيئن ئي پورٽ تي لٿاسين
ته اتان ٻين سياحن سان گڏوگڏ، شهر جي پاسي وڃڻ شروع ڪيوسين. مينهن به اچي شروع ٿيو،
پر مينهن کان بچاءَ جو بندوبست هيو. اسان کي اتي شهر جي ٻاهران، حفاظتي اوچي ڀت ۽
وچين دور جا حفاظتي ٽاور ۽ سينٽ نڪولائي ۽ سينٽ ڪيرن جا کنڊر، گرانڊ ۽ سينٽ ميري ڪيٿيڊرل،
بوٽانيڪل گارڊن، اتان جو مک چونڪ ۽ پٿريليون گهٽيون ڏسڻ جو موقعو مليو. اتي جي جيڪا
مک خريداريءَ جي گهٽي هئي، اتي برانڊيڊ شين جا دڪان گهٽ ۽ مقامي ماڻهن جا سادا پر
انتهائي سهڻا دڪان آهن.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سال ۲۰۲۱ع جو آخري
سفر به وري پاڻيءَ جي جهاز ۾ ٿيو. جنهن ۾ هارنوساند ۽ هوگا ڪستن جنهن کي هاءِ ڪوسٽ
چئجي، ڏسڻ جو موقعو مليو. اسٽاڪهولم مان ئي جهاز هليو ۽ بالٽڪ سمنڊ ۾ مٿي اتر طرف
گلف آف بوٿنيا طرف سڄي رات هلندو رهيو ۽ صبح جو اچي هارنوساند جي شهر پهتو، جتي
اسان کي گهمڻ لاءِ ڇهن ڪلاڪن جو وقت ڏنو ويو. هن شهر ۾ آءٌ هڪ دفعو پهريان به آيل
هيس، جڏهن سئيڊش انٽرنيشنل ڊولپمينٽ ايجنسي وارن اويلئيشن جو ڪورس ۽ ٽريننگ ڪرائي
هئي. تڏهن شهر گهمڻ جو موقعو نه مليو هو. پر هاڻي هتي آيل ئي گهمڻ لاءِ هئاسين.
شهر ڪافي سهڻو آهي. گهڻي قدر سئيڊن يا يورپ جي ٻين شهرن وانگر ئي. مثلًا؛ شهر جو
مک چونڪ، وڏو گرجا گهر يا ڪيٿيڊرل، پنڌ گهمڻ ۽ خريداري ڪرڻ جي گهٽي، باغ، گلن جون ڪياريون،
ماڻهن جي تفريح لاءِ انتهائي سهڻا پارڪ وغيره. شهر ۾ ڪجهه ميوزم به آهن، جن ۾ ڪارن
جو ميوزم وڌيڪ مشهور آهي. اتي مون سان ماري ۽ سندس مڙس توماس پڻ ملڻ آيا، جيڪي
هارنوساند کان اتر طرف ڪو لڳ ڀڳ هڪ سؤ ڪلوميٽر اووڪ شهر جي ڀرسان رهندا آهن. ماري
۽ توماس سان منهنجي پهرين ملاقات ۲۰۰۹ع ۾ ٿي هئي، جڏهن آءٌ اتر ۾ ڪيرونا کان
واپسيءَ تي انهن جي گهر رهيو هوس. اسان اتي گڏجي، منجهند جي ماني پڻ کاڌي ۽ هڪ ٻئي
کي تحفا وغيره پڻ ڏناسين. واپسيءَ تي جهاز هوگاڪستن پاسي هليو ۽ وات مان سبحان
الله نڪري وئي. انتهائي خوبصورت سمنڊ، درياهه، آسپاس ننڍن پهاڙن ۽ جهنگن جو سلسلو
هو. انهن سڀني جي خوبصورتيءَ کي وري اتي ٺهيل هوگاڪستن پل وڌائي رهي هئي، جيڪا اسڪينڊينيويا
جي ٽيون نمبر وڏي سسپينشن پل آهي. مون کي اتي اها پل ڏسي، سنڌو درياهه تي اڏيل
دادو مورو پل، سکر ۽ ڄامشوري واريون پليون ذهن تي تري آيون. اتي هڪ گهر تي اک پئي،
مون سوچيو ته ڄڻ موري جي ڀرسان لليا جو ڳوٺ آ، ۽ هاڻي ڄاڻ پل جي ڀرسان سائين
عبدالله جيسر جو ڳوٺ ايندو. پر جهاز جو اوچتو وڏو هارن وڄايو ته للين کان واپس
هوگا ڪستن پهچي ويس، جتان اسان جي اسٽاڪهولم لاءِ واپسي هئي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آءٌ ڀلي دنيا جي ڪهڙي
به ڪنڊ ۾ هجان پر سنڌ منهنجي هن وجود ۾ آهي، ڪنهن شاعر جي چواڻي ته؛<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">”هتان اچي ويھُ! سونهن ڏيکاريانءِ سنڌ جي،<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بي وس بسم الله چئي، چمان اباڻو ڏيھُ.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي عبرت
حيدرآباد ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مارچ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-91268472175871096152022-03-03T07:42:00.002+05:002022-03-03T07:42:47.916+05:00پاڻ پسيو پرڏيهه - عبدالله عثمان ميمڻ<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">اتساهه جو سبب بڻجندڙ سنڌ
جي سيلاني جوڙي جي سفري ڪٿا</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">Notes from Europe<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالله عثمان
ميمڻ<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEghf1eJWN1DibMRYMH9aRsl9y-3T1tuDkgCbsyJoTursogi5Y-Wbtb-MbQMCzxKNtFe-poS-fu-2G8ZEz6DUBnaivBfKat_H1Cqq5uk6l0GeRFNaQMBm8H7Kc3_SaMt8VVFU5edCiPZIa-_VFV7F5ZEDVw_-K7lqFSM19o4qSVKzb3jTeRRwb4ECou7=s900" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="900" data-original-width="888" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEghf1eJWN1DibMRYMH9aRsl9y-3T1tuDkgCbsyJoTursogi5Y-Wbtb-MbQMCzxKNtFe-poS-fu-2G8ZEz6DUBnaivBfKat_H1Cqq5uk6l0GeRFNaQMBm8H7Kc3_SaMt8VVFU5edCiPZIa-_VFV7F5ZEDVw_-K7lqFSM19o4qSVKzb3jTeRRwb4ECou7=s320" width="316" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سائين رفيع الدين
جوڻيجي صاحب جي شريڪ حيات محترمه صفيه انصاري جو اسپين ۽ ايندورا جو لکيل سفرنامو
”پاڻ پسيو پرڏيهه“ منهنجي ڪمپيوٽر جي اسڪرين تي کليل آهي ۽ مون کي حڪم ٿيو ته ان ڪتاب
لاءِ ڪجهه لکي ڏيان. مون هن زندگيءَ جي محدود وقت ۾ تمام ٿوريون ۽ محدود خواهشون
رکيون آهن ۽ انهن محدود خواهشن مان هڪ الله جي خلقيل هن دنيا کي گهمي ڏسڻ آهي. سير
سفر ڪرڻ منهنجي لاءِ عشق جو درجو رکي ٿو. آءٌ به پنهنجي وس آهر ڪيل سفر جا تجربا
هم خيال دوستن سان ونڊ ڪندو رهندو آهيان پر ان کان به وڌيڪ ٻين سيلاني دوستن جا
تجربا پڙهڻ، ڏسڻ، يا ٻڌڻ تمام گهڻو پسند ڪندو آهيان. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">زندگيءَ ۾ سفر ڪرڻ
۽ نيون شيون ڏسڻ ۽ پرکڻ تمام ضروري آهي. ائين ڪرڻ سان ماڻهو پنهنجي ملڪ اندر يا
دنيا جي مختلف ملڪن ۾ سفر ڪرڻ سان اتان جي ثقافتن، تهذيبن، رهڻي ڪهڻي، کاڌي پيتي ۽
اتان جي عام رواجي زندگيءَ بابت ڄاڻ حاصل ڪري ٿو. نيون شيون ڏسڻ ۽ پرکڻ سان انسان
جو دماغ کلي ٿو ۽ هو نيون شيون سکي ٿو ۽ زندگيءَ جي ٻين رخن کي پڻ ڳولهي لهي ٿو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سفر ڪرڻ سان ماڻهو
پنهنجي روزمره جي زندگي کان ڪٽجي ٿو ۽ جيڪي مسئلا روزمره جي زندگيءَ ۾ هوندا آهن،
انهن کي هڪ يا ٻن هفتن لاءِ ماڻهو وساري ٿو ڇڏي. پر ڪن ماهرن جو اهو به خيال آهي
ته ڪڏهن ڪڏهن انهن مسئلن کي ماڻهو پنهنجي روزمره جي زندگيءَ ۾ حل ڪرڻ جو اهل نٿو
رهي ۽ جڏهن هو سفر ڪري ٿو ته هو انهن کي حل ڪرڻ جي باري ۾ سولائيءَ سان سوچي سگهي ٿو.
ماهرن جو وڌيڪ چوڻ آهي ته سير سفر ڪرڻ سان انسان جي اسٽريس واري ليول تمام گهٽجي وڃي
ٿي ۽ هڪ سروي ۾ اهو به ٻڌايو ويو آهي ته جڏهن ماڻهو پنهنجي آسپاس جي ماحول کان پري
سير سفر ڪرڻ لاءِ نڪري ٿو وڃي ته ان سان انسان جو جسم ۽ دماغ ري سيٽ ٿئي ٿو ۽
نتيجي ۾ زندگيءَ ۾ دل جي دوري پوڻ جي امڪان ۾ ڪافي گهٽتائي اچي ٿي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪڏهن ڪڏهن ائين ٿيندو
آهي ته جيڪي شيون سامهون هونديون آهن، انهن جي اهميت ته هوندي آهي پر شايد اها
محسوس ناهي ٿيندي ۽ ائين چيو به ويو آهي ته جڏهن شيون اسان کان پري هليون وينديون
آهن ته پوءِ انهن جي اهميت جو احساس ٿيندو آهي، ته ڪجهه هفتن لاءِ جڏهن ماڻهو
پنهنجي آسپاس جي ماڻهن يا پنهنجي گهر ڀاتين کان پري ٿو هليو وڃي ته اهو هڪ قسم جو
ظاهري رابطو ڪٽجي ٿو ۽ جڏهن رابطو ڪٽجي ٿو ته پوءِ پنهنجن پيارن جي اهميت جو احساس
ٿئي ٿو. سو سفر ڪرڻ سان ماڻهو پنهنجن پيارن سان وڌيڪ ويجهو ٿئي ٿو. جڏهن ماڻهو
پنهنجن ٻارن سان گڏ سير سفر ڪري ٿو ته کين هن دنيا جي ڪاروهنوار جي ڄاڻ ملي ٿي ۽
سندن اعتماد وڌي ٿو. پنهنجي گهر ڀاتين يا پيارن سان گڏ سفر ڪرڻ سان انسان زندگيءَ
۾ بهترين يادن جو ذخيرو گڏ ڪري ٿو، جيڪو زندگيءَ ۾ اڳتي ضرور ڪم اچي ٿو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڪيلو سفر ڪرڻ جا
به پنهنجا مزا آهن، ماڻهوءَ ۾ فيصلو ڪرڻ جي صلاحيت وڌي ٿي ۽ ان سان گڏوگڏ ماڻهو ٽائيم
مئنيجمينٽ، ڳالهائڻ جا طريقا، پنهنجي اسٽريس کي قابو ۾ رکڻ، شين کي اڪيلي سر مُنهن
ڏيڻ ۽ پلاننگ ڪرڻ، سوچي سمجهي خرچ ڪرڻ، ٻي ڪا ٻولي سمجهڻ جي ڪوشش ڪرڻ، ذهني پختگي
پيدا ٿيڻ ۽ طبيعت ۾ لچڪ پيدا ٿيڻ جهڙا ڳڻ انسان ۾ پيدا ٿيو وڃن. اڪيلي سر سفر ڪرڻ
سان انسان پنهنجي پاڻ سان پنهنجي بابت پڻ ڳالهائي ٿو، جيڪو تمام ضروري آهي. ان سان
گڏوگڏ اڪيلي سياح کي پاڻ ئي پنهنجي کاڌي پيتي جو بندوبست ڪرڻو آهي، کيس پاڻ ئي لٽي
ڪپڙي جو فڪر ڪرڻو آهي. پر دوستن سان گڏ سفر ڪرڻ جا به پنهنجا فائدا آهن، ماڻهو اڪيلائپ
جو شڪار نٿو ٿئي ۽ پنهنجو پاڻ کي محفوظ سمجهي ٿو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سفر ڪرڻ سان ماڻهو ڪي
نيون ۽ سٺيون عادتون به سکي ۽ شروع ڪري سگهي ٿو ۽ ڪن خراب عادتن مان جان به ڇڏائي
سگهي ٿو. سياڻن ماڻهن جو خيال آهي ته جيڪي ماڻهو سفر ڪن ٿا، اهي مسئلن کي صحيح
طريقي سان حل ڪرڻ جا گر سکي وٺن ٿا. اهي ڪنهن به ٿوري گهڻي تبديليءَ کان ڊنل ناهن
هوندا. ظاهر آهي هيءُ زندگي جو ميلو ئي آهي، جيڪو ڪٿي نه ڪٿي ته ختم ٿيڻو آهي، سو
جڏهن ماڻهو اڪيلو يا پنهنجي گهروارن سان سفر ڪري ٿو ته هو زندگيءَ جو بهترين وقت
پنهنجي سر يا هڪٻئي سان گذارين ٿا ۽ اهو زندگيءَ ۾ وڏو يادگار ٿئي ٿو. سفر ڪرڻ
کانپوءِ ماڻهو دوستن يارن کي نوان نوان قصا ٻڌائي سگهي ٿو ۽ اهي قصا ٻڌائي ماضيءَ
جي سفر جون يادون تازيون ڪري ماضيءَ جي قصن مان لطف اندوز ٿي سگهي ٿو ۽ شايد سفر ڪرڻ
سان انسان پنهنجي پاڻ کي پڻ سڃاڻي ۽ ڳولي لهي ٿو. سو هاڻي اچو ته سائين رفيع الدين
جوڻيجي ۽ صفيه انصاريءَ سان اسپين ۽ ايندورا جو سير ڪيون.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هن سفرنامي ۾ اسپين
۽ ايندورا جو مڪمل تعارف لکيل آهي، جنهن سان انهن ملڪن بابت دلچسپي رکڻ وارن کي هڪ
ئي هنڌ ڄاڻ ملي ٿي. هي سفرنامو پڙهڻ جي دلچسپي اوڏي مهل ئي وڌي وڃي ٿي، جڏهن ميڊم
صفيه اسپين بابت ننڍي هوندي ڏٺل خواب ٻڌائي ٿي ۽ ڪاليج ۾ نوڪريءَ دوران هڪ شاگردياڻي
سندس هٿ ڏسي ٻڌائي ٿي ته سندس زندگيءَ ۾ سفر جي لڪير تمام ڊگهي آهي. منهنجي خيال ۾
اهو ڪو رڳو اتفاق ناهي، قدرت پنهنجو ڪم ڪندي رهي ٿي. پهرين ته سفر جو شوق هئڻ، ٻيو
وري مٿان زندگيءَ جو ساٿي اهڙو ملڻ جيڪو پڻ سفر جو شوقين هجي ۽ خدا جو شڪر به ته
سفر ڪرڻ جو موقعو ۽ وسيلا پڻ موجود هجن. آءٌ پڪ سان چئي سگهان ٿو ته سائين رفيع
الدين ۽ صفيه جو جوڙو هڪ آئيڊيل جوڙو آهي، جيڪي پنهنجن سفر جي خوابن کي عملي طور
پورو ڪري رهيا آهن، ۽ پنهنجي وسيلن جو مناسب ۽ صحيح استعمال پنهنجي پاڻ مٿان ڪري
رهيا آهن. سياڻن سچ چيو آهي ته خوش نصيب آهي اهو شخص جنهن جو هم سفر ان جو هم خيال
هجي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هي سفرنامو پڙهڻ
سان ماڻهو هڪ ته سندن ڪيل سفر جي تجربن مان لطف اندوز ٿئي ٿو ۽ ٻيو وري دلچسپ عربن
جي دور ۽ اسلام سان گڏوگڏ عيسائيت ۽ يهودين بابت تاريخي قصن جي ڄاڻ به تمام گهڻي
ملي ٿي. نه رڳو اهو، پر فلاسافيڪل ڳالهيون، قول، محاورا، تاريخي واقعا، جنگيون ۽ ڪافي
ٻيون نيون ڳالهيون جيڪي پهريان ٻڌل نه هجن، اهي هن ڪتاب جي اهميت ۽ خوبصورتيءَ کي
وڌائڻ سان گڏوگڏ ڄاڻ ۾ تمام گهڻو واڌارو ڪن ٿيون. سفر کان پهريان ان علائقي بابت ڀرپور
تياري ۽ ڄاڻ، وقت کان پهريان بس، ريلوي اسٽيشن يا هوائي اڏي تي پهچڻ يا پاڻ سان گڏ
کاڌي پيتي جون شيون رکڻ ۽ آس پاس جي ماحول ۽ ماڻهن جو انتهائي گهرائيءَ سان جائزو
وٺڻ هڪ مڃيل ۽ تجربي گار سياح جي نشاني آهي، جيڪا هن سفرنامي ۾ واضح طور محسوس ٿئي
ٿي. ان حڪمت عمليءَ تي، خاص ڪري ٻئي ملڪ ۾ عمل ڪرڻ سان هڪ ته اسٽريس نه ٿيندو ۽ ٻيو
ته جيڪڏهن ڪو مسئلو آهي ته ان کي ماڻهو وقت سر حل ڪري سگهي ٿو. جديد تيز رفتار ريل
گاڏين، بسن، پاڻيءَ جي وڏن جهازن ۾ موجود سهولتن ۽ انهن ۾ سفر ڪرڻ جا تجربا، بسن ۽
ٽيڪسين ۾ سفر ڪرڻ، هوٽلن ۾ رهڻ ۽ ريسٽورنٽس يا ڪافي شاپس تي کائڻ پيئڻ جا تجربا، سڀ
هن سفرنامي جي سونهن ۾ واڌارو ڪن ٿا. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وقت بچائڻ ۽ سستيون
ٽڪيٽون پاڪستان مان ئي وٺڻ جي صلاح پڻ يورپ ويندڙن لاءِ تمام ڪارگر ثابت ٿيندي. هن
سفرنامي ۾ ندين، جهنگلن، ميدانن ۽ شهرن کي تمام سهڻي انداز ۾ پيش ڪيو ويو آهي. سچ
۾ دل چوي ٿي ته ماڻهو پاڻ به شايد انهن وادين ۾ گهمندو هجي. مون کي اهو سچ پچ
محسوس ٿئي ٿو ته سنڌي جوڙو هجي، اسپين ۽ پورچوگال جي وچ ۾ رات جي وقت ريل جو سفر
هجي ۽ زال پنهنجي مڙس کي ننڊ ڪرائڻ لاءِ ڪا آکاڻي ٻڌائي ته منهنجي خيال ۾ اها
رومانس، زال ۽ مڙس جي پاڻ ۾ تمام گهڻي هم آهنگي، احترام، هڪ ٻئي جو خيال رکڻ ۽
دوستي جي ايڊوانس ليول آهي، جيڪا هن جوڙي کي مالڪ سائين نصيب ڪئي آهي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هن سفرنامي ۾
تاريخي توڙي جديد جاين، برجن، عمارتن، محلن، ريسٽورنٽس، ڪيفيٽيرياز، ڪافي شاپس،
خوبصورت پارڪن، عجائب گهرن، آثارِ قديمه ۽ چونڪن ۽ ان سان گڏوگڏ شهرن ۾ ٺهيل
مجسمن، مشهور شاهراهن، يادگارن، گرجاگهرن، پلين، مشهور قلعن، مسجدن، خانقاهن، گيٽن،
وادين، درياهن ۽ لينڊ اسڪيپ بابت پڻ ڄاڻ ملي ٿي. تهوارن، ثقافتن، ريتن رسمن،
روايتي ناچ گانن ۽ ميلن بابت پڻ تفصيل سان لکيل آهي، جنهن سان سفر جو مزو به اچي ٿو
۽ گڏوگڏ ٻي ڄاڻ مان به ماڻهو لطف اندوز ٿئي ٿو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هن سفرنامي ۾
روزمره جي بنياد تي پيش ايندڙ واقعن جيئن ميڊرڊ ۾ مئڪڊونلڊ جي هڪ ملازم جي پرس
بابت تنبيهه ڪرڻ ۽ ڪيبل ڪار ۾ انگريز جوڙي جو ويهڻ کان انڪار يا وري سهڻين ڇوڪرين
جو آڌرڀاءُ ڪري کين گلاب جا گل پيش ڪرڻ يا هڪ آفريڪن نينگريءَ جو ريل گاڏيءَ ۾ هنن
کي پاڻ طرف متوجهه ڪرائڻ لاءِ بالي ووڊ جو ڪو گانو ڳائڻ يا وري ريل گاڏيءَ ۾ ٽي ٽي
جو قرطبه کي ڪارڊوبه چوڻ يا هڪ ريسٽورينٽ ۾ ديسين جو جهيڙو ۽ ٿانوَن جو هڪ ٻئي مٿان
آزادانه استعمال، هڪ جوڙي جو پاڻ ۾ اخبار ۽ علم جي باري ۾ بحث ڪرڻ کي انتهائي
سچائيءَ سان قلم بند ڪيو ويو آهي. ان آفريڪن نينگريءَ جو هندستاني گانو ڳائڻ واري ڳالهه
تان مون کي پڻ هڪ قصو ياد آيو ته هتي اسٽاڪهولم ۾ اسان جي يونيورسٽيءَ ۾ هڪ ايٿوپيا
جو شاگرد منهنجو ڪلاسي هو، پوءِ جتي به ملندو هو ته مشڪريءَ ۾ هڪ بالي ووڊ جي فلم
جو ڊائلگ ”ڪچهه ڪچهه هوتا هي“ هڻندو هو، جنهن تي اسان کان کل نڪري ويندي هئي. آءٌ
اسپين ٻه دفعا ويو آهيان پر اڃا تائين ميڊرڊ، مونٽسيريٽ، سويليا، قرطبه، غرناطه ۽
توليدو وڃڻ نه ٿيو آهي ۽ بارسيلونا پنهنجن ڀاڻيجن مُعز ۽ سالار سان گڏ ويل به
آهيان ته به اتي ڪجهه سياحتي ماڳ گهمڻ کان رهجي ويا آهن. بهرحال هي سفر نامو پڙهڻ
کان پوءِ سچ پچ هاڻي دل چوي ٿي ته جتي جتي نه وڃي سگهيو آهيان اتي مستقبل ۾ ضرور وڃبو
انشاءَالله. ان ڳالهه ۾ ڪو شڪ ناهي ته سائين رفيع الدين جوڻيجو صاحب خوشنصيب آهي
جو سندس شريڪ حيات تاريخ ۾ گهڻي دلچسپي ۽ ان جي ڄاڻ رکي ٿي، ان جي ڪري سفر جو مزو
يقينن ٻيڻو ٿي پوندو هوندو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ميڊم صفيه ۽ سائين
رفيع الدين جو اهو حقيقت تي ٻڌل تجزيو آهي ته ٻاهرين ملڪن ۾ پاڪستاني، هندستاني ۽ ڪنهن
حد تائين بنگلاديشي هڪ ٻئي سان ڪافي ويجهو هوندا آهن. ڪتاب ۾ قدرت جي خلقيل حسن،
مسئلن سورج مکيءَ جي گلن سان ڍڪيل ميدانن، کجي، زيتونن ۽ نارنگين جي باغن کي تمام
بهترين ۽ سهڻي انداز ۾ پيش ڪيو ويو آهي. جنهن حساسيت سان قرطبه جي تاريخ کي پيش ڪيو
ويو آهي، سچ پچ ته هاڻي اوڏانهن وڃڻ لازمي ٿي پيو آهي ته جيئن ماڻهو پاڻ به ان کي
محسوس ڪري سگهي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">غرناطه ۾ مانيءَ جي
چڪر ۾ ذري گهٽ الحمرا گهمڻ کان ٿي رهجي ويو پر ڀلائي ٿي وئي، منهنجي پنهنجي تجربي
۽ خيال ۾ اهڙِي قسم جي صورتحال ۾ فاسٽ فوڊ وٺي هلندي هلندي کائي وقت سان اتي پهچڻ
جي ڪجي ها ته هروڀرو جو اسٽريس نه ٿئي ها. پر اهو به شايد سفر جو حُسن آهي ته ڪٿي ڪٿي
اهڙين جڳ مشهور جاين تي به ڀڄي ڀڄي پڄجي، پر ان ۾ به شايد الله سائينءَ جي ڪا ڀلائي
هوندي. بهرحال الحمرا کي جنهن انداز سان قلم بند ڪيو ويو آهي، اهو به پنهنجو مٽ پاڻ
آهي. الحمرا ۾ ڀنؤرن جو هئڻ ۽ ان کي وري پاڻي هڻڻ، بيرن جي وڻن کي ڀتر هڻڻ، نانگن
جي باري ۾ وير وٺڻ جا قصا، ماکيءَ جي مکين ۽ مراڪش جي ڦودني واري قهوي، پرديس ۾
رات جو آسمان تي تارن کي ڏسڻ تان مون کي به ڪافي ڳالهيون ۽ يادون ذهن تي تري آيون.
منهنجي خيال ۾ غرناطه جهڙي شهر ۾ اڃا ڪجهه ڏينهن وڌيڪ ترسڻ گهرجي ها. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سياحت جي ماهرن جي
اها صلاح آهي ته جنهن علائقي ۾ وڃجي اتي ڪوشش ڪري گهڻي کان گهڻيون جايون يا علائقا
ڏسڻ گهرجن. مون هن سفرنامي ۾ اهو محسوس ڪيو ته سائين رفيع الدين ۽ سندس شريڪِ حيات
صفيه انصاري ان تي عمل ڪندي ايندورا پڻ ويا ۽ ان کان پوءِ ٻين ملڪن ڏانهن به
روانگي هئن. ڇاڪاڻ ته هڪ دفعو ان علائقي ۾ گهمي وڃڻ کان پوءِ وري هڪ اڌ رهيل شين
کي ڏسڻ لاءِ وري موٽي اچڻ ٿورو ڏکيو هوندو آهي. مون کي ان ڳالهه جو احساس تڏهن ٿيو
هو جڏهن آءٌ سڊني جي هوائي اڏي تان هوائي جهاز ۾ واپسيءَ لاءِ چڙهيس ۽ اهو خيال ٿي
پيو ته آسٽريليا جا ڪجهه علائقا پنهنجي سوٽ الطاف سان گهمان ۽ اسان نيوزيلينڊ پڻ وڃڻ
جو سوچيو پر نه وڃي سگهياسين پر جيڪڏهن ٿوري همٿ ڪجي ها ته اتان جي به سياحت اڄ ٿيل
هجي ها ۽ ان رهجي ويل ملڪ لاءِ وري خبر ناهي ته مالڪ سائين ڪڏهن گهمڻ جو موقعو ڏيندو.
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بهرحال ايندورا جا
قصا ٻڌي اهو احساس پڻ ٿئي ٿو ته اسان کي به اتي هڪ ٻه راتيون رهي تفصيل سان گهمڻ
گهرجي ها. خاص ڪري اتي ڪاروباري سنڌي رهائشين جو ٻڌي دل ڌڪ ڌڪ ڪرڻ لڳي ته ڪاش اسان
به انهن سان ملون ها. منهنجي هڪ دوست ارشد ميمڻ سان به هڪ اهڙي قسم جو واقعو پيش
آيو هو، جڏهن هو اسپين جي ڪنهن ٻيٽ جي شهر ۾ گهميو پئي ته اتي هن ڪجهه ماڻهن کي سنڌي
ڳالهائيندي ٻڌو ۽ پوءِ اتي انهن سان ڪچهري ڪيائين، جنهن مان هڪ ٻڌايس ته اسان جو
هتي ريسٽورنٽ آهي، پوءِ هو اتي جيترا ڏينهن به رهيو، ماني اتي کائيندو هو ۽ ريسٽورنٽ
جا سنڌي مالڪ کيس آرڊر ڪيل کاڌي کان سواءِ پنهنجي طرفان به ڪا نه ڪا شي ڏيندا هيس
يا پيرينيس پهاڙن جي خوبصورت سلسلي ۾ گهيريل ملڪ ايندورا ۾ جهنگ پنجاب جي بورچي جي
سائين رفيع الدين ۽ ميڊم صفيه جي دل و جان سان سندن مهمان نوازي ڪرڻ يا اتي هڪ سٺ
سالن جي سکر شڪارپوري سنڌي عورت سان ملڻ جهڙا حسين تجربا سفر کي وڌيڪ يادگار بڻائين
ٿا، جن سان هڪ سياح جون اهڙي قسم جون يادون سڄي عمر ساٿ ڏين ٿيون ۽ ڪڏهن ڪڏهن
انسان جي منهن تي مشڪ به اچيو وڃي ۽ ها اهڙي قسم جي واقعن مان پاڻ گذرڻ يا محسوس ڪرڻ
لاءِ پهريان ته گهر ڇڏي گهمڻ ڦرڻ لاءِ نڪرڻو پوندو ته پوءِ ئي ماڻهو ڪٿي نه ڪٿي اهڙي
قسم جي تجربن مان پاڻ گذرندو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هي سفرنامو پڙهڻ
مهل شاهه سائين، علامه اقبال ۽ ڪجهه ٻين شاعرن جي ڪجهه بيتن کي پڻ سمجهڻ جو موقعو
ملي ٿو. منهنجي نظر ۾ هي ڪتاب سفرنامي سان گڏوگڏ تاريخ، ٻولي، شاعري، لطيفن،
نصيحتن، آتم ڪٿا، مختلف وقتن تي ڪيل پاڪستان يا پاڪستان کان ٻاهر ڪيل سفرن جون
يادگيريون، سياحتي گائيڊ يا سونهون ۽ هڪ سنڌي جوڙي جي رومانس تي ٻڌل هڪ بهترين ۽
گهڻ رخو مجموعو آهي، جيڪو سنڌي ٻولي ۾ هڪ منفرد حيثيت رکي ٿو، جنهن مان ماڻهو
انسپائريشن ۽ موٽيويشن حاصل ڪري سگهي ٿو ته ڪيئن نه هڪ زال ۽ مڙس جو جوڙو هڪ ٻئي
جو دوست ٿي ملڪن جا ملڪ لتاڙي گهمي ٿو ۽ ڪيئن نه هڪ ٻئي جو خيال پڻ رکي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي عبرت
حيدرآباد ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مارچ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-69685135915164908762022-02-16T07:58:00.000+05:002022-02-16T07:58:03.051+05:00يورپ جي مختلف ملڪن ۾ تجربي هيٺ آيل شين جون ساروڻيون - عبدالله عثمان مورائي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">يورپ جي مختلف ملڪن ۾
تجربي هيٺ آيل شين جون ساروڻيون</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عبدالله عثمان
مورائي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEh6Li06-9AmyUg49z39AtcgF2f27ArPTPl6sTQCFvfwPUs8xJ0bBZa_-R035iy3pWW7lJiDKmkXFsXk4ohx_vqjoepBrQi2QrPhr5vAO9Zpuawb-gBTd0hapFGhPNLlnjAZ1MWgC61jtKyA7jLsYO1deQMX5ytQVD-ym0uGP4yu7u3UhHGH8gweTGDJ=s1024" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="614" data-original-width="1024" height="192" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEh6Li06-9AmyUg49z39AtcgF2f27ArPTPl6sTQCFvfwPUs8xJ0bBZa_-R035iy3pWW7lJiDKmkXFsXk4ohx_vqjoepBrQi2QrPhr5vAO9Zpuawb-gBTd0hapFGhPNLlnjAZ1MWgC61jtKyA7jLsYO1deQMX5ytQVD-ym0uGP4yu7u3UhHGH8gweTGDJ=s320" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي سئيڊن ۾ يا کڻي
ائين چئجي ته سڌريل ملڪن جي خانگي يا سارڪاري ادارن ۾ موجود وسيلن جو استعمال
مناسب طريقي سان ڪيو ويندو آهي. آءٌ اڄڪلهه اسٽاڪهولم ۽ ان جي آس پاس تمام وڏن ۽
ميگا پراجيڪٽس تي ڪم کان پهريان، ڪم دوران ۽ ڪم مڪمل ٿيڻ تائين ان علائقي ۾ زمين
اندر موجود پاڻيءَ تي ڪنٽرول يا نظر رکڻ واري پروگرام جو حصو آهيان. مون کي يا
منهنجي ٻين ڪليگس کي جيڪڏهن ڪنهن پراجيڪٽ جي وزٽ ڪرڻي هوندي آهي ته اسان پهريان سسٽم
۾ گاڏي چيڪ ڪندا آهيون ته ڪهڙي گاڏي فارغ ۽ موجود آهي، پوءِ اها گاڏي پنهنجي نالي
بڪ ڪري، پوءِ کڻي ويندا آهيون. سڀ تفصيل ڏيڻا هوندا آهن ته ڪهڙي پراجيڪٽ تي وڃبو،
پهريان گاڏي ڪيترا ڪلوميٽر هليل هئي ۽ واپسيءَ تي هاڻي ڪلوميٽر جو ڪانٽو ڪٿي بيٺو
آهي وغيره. گاڏي جيڪڏهن پنهنجي ڪنهن ذاتي ڪم ۾ استعمال ڪرڻي آهي ته اهو پڻ پهريان
کان ئي ٻڌائبو، جنهن جو ٽول ٽيڪس يا هڪ اڌ ٻيو ٽيڪس پاڻ کي ڀرڻو پوندو ۽ گهڻي قدر
ذاتي ڪم لاءِ گاڏي تڏهن ئي کڻي سگهجي ٿي، جڏهن اها ڪنهن پراجيڪٽ جي ڪم لاءِ بڪ ٿيل
نه هجي. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي انجنيئرس يا ٻين
کي به ڪنهن به قسم جو ڪو ڊرائيور، بورچي يا ملازم ناهي مليل هوندو. اسان پاڻ گاڏي ڪاهي
پراجيڪٽس تي ويندا آهيون. سڄي ڏينهن ۾ جيڪي به پاڻي، چانهه يا ڪافي جا ڪوپ ۽ گلاس ٽيبل
تي گڏ ٿيندا، اهي وڃڻ کان پهريان ٿانوَن ڌوئڻ واري مشين ۾ وجهي پوءِ آفيس ڇڏيندا
آهيون. هتي پوليس وارا به پنهنجي نوڪريءَ جي وقت تي آفيس ۾ ايندا آهن، ڪپڙا مٽائي
پوءِ نوڪري شروع ڪندا آهن. سرڪاري گاڏي به نوڪريءَ دوران ۽ سرڪاري ڪم لاءِ استعمال
ڪن. مجال آ جو ڪو پنهنجن سادن ڪپڙن يا ذاتي ڪم لاءِ سرڪاري گاڏي اجازت کان بغير
استعمال ڪري. ان حوالي سان پاڻ وٽ سنڌ يا پاڪستان ۾ ته ڪم ان جي بلڪل ابتڙ آهي. ان
کي ڪي وڏي عياشي ۽ بادشاهي سمجهندا هوندا، ته ڪي وري ان کي بي حيائي. جيڪڏهن وچٿري
ڳالهه ڪجي ته ائين چئي سگهجي ٿو ته اها غير مناسب ڳالهه آهي ته سرڪاري وسيلن کي
پنهنجي ذاتي استعمال ۾ ڪتب آندو وڃي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آسٽريا ۾ خاص ڪري
ويانا ۾ تمام گهڻا ننڍا ننڍا ڪيفيٽيريا آهن، جتي ماڻهو ويهي سڪون سان اردگرد جي
ماحول جو مزو وٺي سگهي ٿو. هڪ دفعي آسٽريا جي شهر ويانا ۾ گهمڻ دوران اتان جي هڪ
دوست کي مون چيو ته اوهان وٽ جيڪي ننڍا ننڍا ڪيفيٽيريا آهن، انهن ۾ مون کي ويهي
چانهه ۽ ڪيڪ جو مزو وٺڻ تمام گهڻو پسند آهي. ان تي هُن ٻڌايو ته هتي اهي جيڪي ڪيفيٽيريا
آهن، اهي هتي ترڪ کڻي آيا هئا، ان کان پهريان هتي انهن شين جو رواج نه هو. مون کيس
چيو ته مهرباني جو تو منهنجي ڄاڻ ۾ اهو واڌارو ڪيو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هالينڊ جو شهر ايمسٽرڊئم
به تمام سهڻو آهي، وچ شهر مان گذرندڙ ڪينال ۽ انهن جي مٿان وري پلين جي اڏاوٽ، رنگ
برنگي عمارتون شهر کي انتهائي سهڻو ڪري پيش ڪن ٿيون. شهر ۾ سائيڪل جو استعمال تمام
گهڻو آهي. هر ماڻهو تقريبن سائيڪل جي سواريءَ کي پسند ڪري ٿو. هڪ دفعي آءٌ ۽ ڪجهه
يونيورسٽي جا دوست شهر ۾ چڪر ڏئي رهيا هئاسين ته مون کي هوا ۾ چرس يا مارجوانا جي ڌپ
محسوس ٿي، مون سوچيو شايد ڪو ڀرسان لنگهي ويو هوندو، جنهن جو چرس پيتل هوندو، پر
سائين اها ڌپ وڃڻ جو نالو ئي نه پئي وٺي، پوءِ اها خبر پئي ته هالينڊ ۾ ڪيفيٽيريا
۾ ويهي اهڙي قسم جو نشو ڪري سگهجي ٿو، جنهن کي اتي قانوني شڪل ڏنل آهي، ۽ اهو ائين
ته ڪيفيٽيريا وارا ٿوري مقدار ۾ پاڻ اها پوکي پوءِ تيار ٿيڻ جي صورت ۾ پنهنجي ئي ڪيفيٽيريا
۾ ان کي وڪرو ڪري سگهن ٿا ۽ اتي ئي ان ڪيفيٽيريا ۾ ئي ان جو استعمال قانوني آهي. ٻاهر
کئي وڃڻ، پيئڻ يا وڪڻڻ تي پابندي آهي. اهو منهنجي لاءِ هڪ نئون ۽ انوکو تجربو هو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنهنجي دوست مارڪ ۽
سندس گهرواري ناديه سان هڪ ڏينهن اسان بيلجيم جي اتر ۾ شهر برجز جو رخ ڪيو، جنهن
کي يورپ جي اتر جو وينس پڻ ڪوٺين. مارڪ ۽ سندس گهرواريءَ مون کي چيو ته اسان توکي ڪنهن
به شيءِ جا پيسا ڀرڻ نه ڏينداسين. هنن ڪجهه کائڻ پيئڻ جون شيون گهران ۽ ڪجهه سپر
اسٽور تان پڻ ورتيون. صبح جو سوير اسان روانا ٿياسين. برجز واقعي وينس وانگر پي لڳو،
شهر جي وچ ۾ ڪينال ۽ انهن ۾ ٻيڙيون، ماحول ۾ ٿورو سيءُ محسوس پي ٿيو. برجز ۾ اسان
چاڪليٽن ٺهڻ جون فيڪٽريون ڏٺيوسين. اتي جا مڪاني وافل کائي ڏٺاسين. شهر ۾ موجود
قلعا ۽ وڏا وڏا چوراها پڻ ڏسڻ جو موقعو مليو. برجز ۾ مون هڪ ڳالهه نوٽ ڪئي ته برجز
جي مقابلي ۾ اٽلي جي شهر وينس ۾ تمام گهڻا سياح گهمڻ لاءِ اچن ٿا. باقي اٽلي جا
شهر وينس ۽ روم ائين لڳندا، ڄڻ ننڍو بنگلاديش هجي، هر پاسي بنگالي نظر ايندا. هڪ
دفعي مون وينس جي ڀرسان ايئر بي اين بي جو فليٽ ڪجهه ڏينهن لاءِ بڪ ڪيو هو، هڪ ڏينهن
شام جو ٻاهر نڪتس ته هڪ وڏي پارڪ جي بينچن تي رڳو بنگالي ويٺل هئا، هر هڪ جي فون ڪنن
تي ۽ بنگاليءَ ۾ تيز تيز ڳالهائي رهيا هئا. شايد بنگلاديش ۾ پنهنجن پيارن کي پرديس
جا حال احوال ڏيندا هوندا. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">يورپ ۾ ماڻهو ٻن ڏينهن
واري هفتيوار موڪل کي ڀرپور گذارين ٿا. بيلجيم ۾ ئي هڪ ڏينهن مارڪ، سندس گهرواري ۽
سندن ڏهاڪو کن دوستن مراڪش جي هڪ ريسٽورنٽ تي رات جي ماني کائڻ جو پلان ڪيو، ماني سان
گڏوگڏ بيلي ڊانس جو به اتي اهتمام هو. ريسٽورنٽ تمام وڏو ۽ رش به تمام گهڻي هئي. ڪافي
ماڻهن جو ماني طرف گهٽ ۽ بيلي ڊانسر طرف وڌيڪ ڌيان هو. ٻئي ڏينهن وري اسان سندن
دوستن سان گڏجي بيڊ منٽن کيڏڻ ويا هئاسين، جتي ناديه منهنجا بيڊ منٽن کيڏڻ دوران ڪافي
فوٽو به ڪڍيا ها. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">روم شهر ۾ گهمندي
گهمندي پياري دوست پريم ساگر سان گڏجي ويٽيڪن سٽي گهمڻ جو موقعو پڻ مليو، ويٽيڪن سٽي
جي ڪيٿولڪ عيسائين ۾ وڏي مذهبي ۽ اهميت واري حيثيت آهي. جتي پوپ پنهنجو ديدار ڪرائيندو
آهي. اتي ڪجهه پاڪستاني سونهان به هئا، جن چيو ته اندر هن گرجا گهر ۾ هلڻ جو ارادو
هجي ته ٻڌايو؟ ان لاءِ هيتري في آهي ۽ اوهان کي لائين ۾ بيهڻو نه پوندو. اسان کين
چيو نه اسان رڳو هتان ٻاهران ئي ڏسڻ لاءِ آيا آهيون. ويٽيڪن سٽي جي حيثيت آهي ته هڪ
الڳ ملڪ جي پر محسوس ائين ئي ٿيندو ته ڄڻ اٽلي جو ئي حصو آهي. هلندي هلندي خبر ئي
نه پوندي ته ماڻهو اٽليءَ مان ويٽيڪن سٽي پهچي ويو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسٽاڪهولم ۾ منهنجي
پاڙي ۾ هڪ فيملي هڪ ننڍي ڪتي کي ٻاهر پيا گهمائيندا آهن. اهو گلر به ڏاڍو پيارو لڳندو
آهي. ان جو نالو شپ آهي. هڪ ڏينهن آءٌ شام جو ڪاڏي ويس پي ته بس اسٽاپ تي ان گلر
کي سندس مالڪ سان گڏ بس جو انتظار ڪندي ڏٺم. مون کانئس پڇيو ته ڪاڏي پيا وڃو؟
چيائين ته شپ بيمار آهي، سو هن کي جانورن جي اسپتال ٿو وٺي وڃان. سو به ڪلاڪ مني
جي سفر تي. وڌيڪ ٻڌايائين ته هن پاڻ واري علائقي ۾ رڳو نارمل وقت تي جانورن جي
اسپتال آهي، باقي ايمرجنسيءَ ۾ ان فلاڻي جانورن جي اسپتال ۾ وڃڻو پوندو، جيڪا هر
وقت کليل هوندي آهي. مون کي اها ته خبر هئي ته انسانن جي علاج لاءِ ته هر وقت
ايمرجنسي واري اسپتال هجي ٿي پر اها منهنجي لاءِ نئين ڄاڻ هئي ته جانورن جي لاءِ به
هتي ايمرجنسي اسپتال آهي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ناروي جا فيورڊز
تمام گهڻا سهڻا ۽ مشهور آهن. فيورڊز دراصل سمنڊ مان نڪتل ڊگهو، سوڙهو ۽ گهرو پهاڙن
جي وچ ۾ ڦاٿل هڪ پاڻيءَ جو سلسلو هجي ٿو، جيڪو اڳيان کان بند هوندو آهي. ڪافي وڏا
پاڻيءَ جا جهاز سياحن کي گهمائڻ لاءِ وٺي ويندا آهن. انهن فيورڊز کي وري پهاڙن جي
مٿان ڏسڻ جو به پنهنجو مزو آهي. مون کي هڪ دفعي اوڏانهن وڃڻ جو موقعو مليو، ناروي
جي شهر اسٽا وانگر شهر مان پاڻيءَ جي جهاز ۾ چڙهي تائو شهر ۾ اچي لٿس، جتان وري بس
کڻي اچي پري اڪي اسٽولن جي پارلنگ ايريا ۾ لاٿو، جتان کان پوءِ ٽريڪنگ شروع ٿي. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٽريڪنگ چار ڪلوميٽر
اوٽ ۽ چار ڪلوميٽر موٽ هئي، جنهن مان رڳو ست اَٺ سئو ميٽر سڌي هئي، باقي مٿي پهاڙ
تي چڙهڻو هو. ڪافي ماڻهو آيا ويا پي. مون وٽ سٺو ٿيو جو پاڻيءَ جو بندوبست گهڻو
هو، مون اتي هر ٻن ٻن منٽن ۾ پاڻي پي پيتو، چڙهائي انتهائي سخت هئي. واٽ تي آرام ڪرڻ
لاءِ جايون پڻ هيون، جتي اتي ماڻهن جا خيما به لڳل هئا. خير سان جڏهن ٽريڪنگ پوري ٿي
ته دل مان پاڻ ئي نڪري ويو سبحان الله. ڇا ته قدرتي خوبصورتي هئي. پري اڪي اسٽولن
جي پهاڙ تان فيورڊ بلڪل سامهون نظر ٿو اچي. ڪٿان شروع ۽ ڪٿي ختم ٿيڻ جي حد پڻ ماڻهو
اتان ڏسي سگهي ٿو. پري اڪي اسٽولن جي پهاڙ جي ٽاپ پنجويه بائي پنجويه جي آهي، جتي
تمام گهڻي تعداد ۾ سياح موجود هجن ٿا ۽ بلڪل ڪناري تي ويهي فوٽو ڪڍائڻ جي لاءِ
پنهنجي واري جو انتظار ڪن ٿا. مون ۾ همٿ نه هئي جو مان بلڪل ڪناري تي وڃي سگهان، هڪ
ته فرش تمام لسو، مٿان وري ايڏي وڏي اونچائي, اتي مون ٻڌو ته سيلفين جا ڪي شوقين
اتان ڪري پنهنجون حياتيون به وڃائي چڪا آهن. بهرحال، جڏهن ماڻهو پري اڪي اسٽولن
تان واپس اچي ٿو ته سندس مشڪ منفرد هجي ٿي ۽ اندر ۾ هڪ خوشي ته واهه منهنجا مولا
پنهنجي خلقيل اهڙي قدرت تو مون کي ڏيکاري. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسپين جي شهر علي ڪانتي
۾ ڪجهه ڏينهن رهڻ جو موقعو مليو، مون اتي جيڪو گيسٽ هائوس بڪ ڪرايو هو، ان جي ريٽنگ
ڏهن مان ڏهه هئي، وچ شهر ۾، ۽ مٿان وري سستو. اهو گيسٽ هائوس اٽلي جي هڪ ماءُ ۽
سندس ڌيءُ هلائي رهيون هيون. اصل ۾ اهو هڪ فليٽ هو، جنهن کي گيسٽ هائوس جي ڪمرن
مطابق ترتيب ڏنو ويو هو. هي شهر جيڪو صوبو پڻ آهي کي ميڊيٽيرينين سمنڊ جو اهو حصو
لڳي ٿو، جنهن کي ڪوسٽا بلانڪا به چيو وڃي ٿو ۽ اها سامونڊي پٽي تقريبن ٻه سئو ڪلوميٽرن
تي مشتمل آهي. شهر ۾ سمنڊ سان گڏوگڏ پهاڙ به لڳي ٿو. سانٽا باربرا شهر جو مشهور
قلعو آهي جيڪو شهر جي بيني ڪانٽل پهاڙ تي اڏيل آهي ۽ سياحن جو پاڻ طرف ڌيان ڇڪائي ٿو.
علي ڪانتي جي معنيٰ آهي سٽي آف لائيٽس، علي ڪانتي ۽ بيني ڊورم جي وچ واري سامونڊي
پٽي وارياسي آهي، جيڪا مون گهمي ڏٺي، مون محسوس ڪيو ته بيني ڊورم ۾ ڪافي تعداد ۾
سئيڊش ماڻهو رهن ٿا يا انهن جا اتي فليٽ يا گهر ورتل آهن، جتي هو سال جا ڪجهه
مهينا گذارين ٿا. انهن سامونڊي وارياسن ڪنارن ۽ پٽين تي اهو ساڳيو ماحول هجي ٿو،
يعني پاڻي ۾ تڙڳڻ ۽ وري اچي اُس ۾ واريءَ تي ليٽي بت سيڪڻ. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">علي ڪانتي کان هڪ ڏينهن
جو بنيول لاءِ منهنجو ٽرپ بڪ ٿيل هو. صبح سوير ئي تيار ٿي اچي مقرر جاءِ تي پهتس،
جيڪا آءٌ هڪ ڏينهن اڳ ئي ڏسي ويو هوس. هن ٽرپ ۾ علي ڪانتي کان بنيول تائين ڪوسٽر
جو سفر، لا ٽوماٽينا فيسٽيول جي اينٽري ۽ شرٽ شامل هئي. ڪوسٽر ۾ آمريڪن، روس،
انگلينڊ جا ماڻهو شامل هئا. بنيول پهچڻ کان پوءِ اتي اندازو لڳو ته هن تهوار ۾ انڊيا
جا به تمام گهڻا ماڻهو اچن ٿا، شايد ان ڪري جو هن ’لا ٽوماٽينا فيسٽيول‘ جو ذڪر ۽ ڪلپ
بالي ووڊ جي هڪ فلم ”زندگي نه ملي گي دوبارا“ ۾ پڻ آهي ۽ اتي ڪجهه ماڻهن واقعي به
ان ڳالهه جي تصديق ڪئي ته اسان هن فيسٽيول جو ذڪر ان فلم ۾ ئي ٻڌو هو ۽ ان ڪري ئي
هتي آيا آهيون. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لاٽوماٽينا اصل ۾ هڪ
ٻئي مٿان ٽماٽا ڦسائي اڇلائڻا آهن. هڪ ڪلاڪ جو اهو فيسٽيول بنيول جهڙي ننڍي شهر ۾
لکين يوروز جي اڪانومي انجيڪٽ ڪري ٿو وڃي. آءٌ جنهن ڏينهن اتي بنيول ۾ ’لا ٽوماٽينا
فيسٽيول‘ ۾ هيس ته منهنجي ننڍي ڀيڻ خيرالنساءِ (جنهن امان جي گذاري وڃڻ کان پوءِ
اسان جي ماءُ وانگر ئي سار سنڀال ڪئي) کي ڪڪي ڄائي هئي، جنهن جو نالو همايل رکيو
ويو آهي پر آءٌ وري ان کي ’لا ٽوماٽينا فيسٽيول‘ جي ياد جي طور تي ۽ پيار مان ٽماٽو
چوندو آهيان. مالڪ سائين سڀني جي نياڻين جا ڀاڳ بخت بلند فرمائي.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي عبرت
حيدرآباد ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فيبروري </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-35271819879554349322022-01-31T08:16:00.007+05:002022-01-31T16:39:01.997+05:00گاجي شاهه جي ميلي جو سربستو احوال - محمد خالد ميمڻ<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">گاجي شاهه جي ميلي جو
سربستو احوال!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">محمد خالد ميمڻ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgfKKzK5EeYoZjQt4Un2NG-QItRWpl69ayDGUl1J1nGAhRc_Mq6ZDuszPNXn1FNx3Yfj0DRKbqj21fAez03UUoej_QvKCqdtlMFjJDg0wpn35oEiiHjYuoRrqOIsPa4LhxqfkBfZ5zqln4bQXaE0XE7_O4QpvB2jkbONhG2DBfTip3x987ADWkushh6=s259" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="194" data-original-width="259" height="194" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgfKKzK5EeYoZjQt4Un2NG-QItRWpl69ayDGUl1J1nGAhRc_Mq6ZDuszPNXn1FNx3Yfj0DRKbqj21fAez03UUoej_QvKCqdtlMFjJDg0wpn35oEiiHjYuoRrqOIsPa4LhxqfkBfZ5zqln4bQXaE0XE7_O4QpvB2jkbONhG2DBfTip3x987ADWkushh6" width="259" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گذريل ڇنڇر واري ڏينهن
دوستن ممتاز کوسو، استاد غلام مرتضيٰ ڦل، ماجد علي ميمڻ ۽ ڊرائيور وقار ڪوري سان گڏ
جنن جي بادشاهه طور مشهور گاجي شاه جو ميلو گهمڻ جو پروگرام ٺھيو. ڦل شھر مان
منجنهد جو ٽين وڳي نڪتاسين. نڪرڻ کان اڳ سگا ڪاڇو شاخ جي جنرل سيڪريٽري پياري دوست
غياث الدين شاهاڻي، جيڪو دادو ۾ رهندو آھي، ان کي به پاڻ سان گڏ ميلي تي وٺي وڃڻ
واسطي تيار رهڻ لاءِ چيم. دادو پهچي، غياث الدين شاهاڻي کي گڏ کڻي، گاجي شاهه جي
ميلي تي نڪري پياسين. رستي تي جوهي شھر جيڪو تعلقي هيڊڪوارٽر آھي، اتي شام جي چانھ
هڪ هوٽل تي پيتيسين. جوهي تائين روڊ ڀلو هو. پر جڏهن اڳتي هلياسين ته روڊ جيڪو مان
ٻه سال اڳ، گاجي شاهه جي ميلي تي ويو هيس ته صحيح هو، پر هن دفعي ڏٺم ته صفا خراب
لڳو. تنھن تي غياث الدين شاهاڻي ٻڌايو ته؛ گذريل سال جيڪا برساتن سبب ٻوڏ آئي هئي
۽ پاڻيءَ جي سخت دٻاءَ سبب ايف پي بند ڀَڳو هيو ته ان پاڻيءَ جي ڪري روڊ هنڌان هنڌان
ٽُٽي ويو آھي. روڊ جو هڪ پاسو، صفا کاڄي ويو هو. جنهن جي ڪري ميلي جي زائرين کي
تمام گهڻي تڪليف سان منهن ڏيڻو پيو آهي. هن ميلي تي ڪارن، بسن، رڪشن کان سواءِ موٽرسائيڪلن
تي زائرين وڏي تعداد ۾ ويندا آھن. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان ميلي تي ويندي،
ڇِني شھر کان پهريان ايندڙ ”نانگ ٽڪر“ وٽ لهي، اتي تصويرون ڪڍيوسين. غياث الدين
”نانگ ٽڪر“ بابت ٻڌايو ته؛ ’هن پهاڙ جو نالو ”نانگ ٽڪر“ ان ڪري پيو ھو جو هن جي
لاءِ اهو مشهور آھي ته هن ٽڪر تي هڪ وڏو نانگ رهندو هو. وڏڙن جي ڳالهين مطابق؛ جتي
به نانگ رهندو آھي، اتي سون ۽ چاندي پوريل هوندا آھن. هتان به ڪجھ ماڻھن سون ۽ چانديءَ
ڪڍڻ جي ڪوشش پڻ ڪئي. انهن مان ڪن کي چانديءَ جا سڪا مليا آھن. باقي سون ملڻ جون ڪي
شاهديون ناهن مليون.‘ ائين اسان اتي ڪجھ تصويرون ڪڍي، اڳتي هلياسين. ڇِني شھر ڪراس
ڪري، اچي گاجي شاهه جي ميلي ۾ پهتاسين. اتي گاڏين ۽ ماڻھن جي ايتري ته رش هئي جو
اسان گاڏي اڳتي ڪاهي نه سگهاسين. شروعاتي رستي ۾ ئي، هڪ پاسي گاڏي بيهاري، ميلي ۾
پنڌ نڪري پياسين. پهريان سڌو گاجي شاهه جي درگاهه تي وياسين. گاجي شاهه جي درگاهه،
هڪ جبل تي هئي. ميلي ۾ عوام جي رش کي ڪراس ڪندي، وڏي مشڪل ۽ ڏکيائيءَ سان درگاهه تي
پهتاسين. اتي دعائون گهري، گاجي شاهه جي درگاهه جي بلڪل پوئين پاسي ”ڏاچيءَ جي
قبر“ جي نالي سان هڪ وڏي ٺھيل قبر ڏسڻ وياسين. اتي هڪ وڏي قبر ٺھيل هئي. جنهن جي
باري ۾ اهو مشهور آھي ته اها ”ڏاچيءَ جي قبر“ آھي. اتان گهمي، جبل تان هيٺ لهي،
ميلي ۾ هڪ دڪان تي ميلي جي شئي ڪشمش ۽ پنير کاڌوسين. وري ميلو گهمندي، سرڪس، چؤڏول،
موت جو کوهه واري پاسي وياسين. هن گاجي شاهه جي ميلي جي هڪ خاص خصوصيت اها نظر آئي
ته هتي ٻين ميلن کان تمام گهڻي تعداد ۾ عورتون، وڏي رش هوندي به، بنا خوف ۽ خطري
جي گهمي رهيون هيون. ميلي ۾ مٿي جبل تي، درگاهه جي چؤڌاري، ڪيترا ئي ماڻھو پنهنجي
فيملين سوڌو بسترا لڳائي ستا پيل نظر آيا. گهڻين جاين تي راڳ ۽ ساز جون محلفون
هليون پئي. راڳ دوران ڪٿي مرد ته ڪٿي عورتون ڪنڌ ڌوڻي رهيا هئا. جن جي باري ۾ اهو
چيو پئي ويو ته؛ ’انهن ۾ جن پيل آھن. انهن جو راڳ ۽ سازن وسيلي جن ڪڍيو پيو وڃي.‘
ميلو گهمي واپس دادو شھر آياسين. اتي رات جي ماني کائي، دوست غياث الدين شاهاڻيءَ
کان موڪلائي، رات جو تقريبن هڪ بجي گهر پهتاسين. اچو ته هاڻي ٿورو گاجي شاهه جي
زندگيءَ متعلق پڙهون. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڪيپيڊيا مطابق؛
گاجي شاھ جي پيدائش جي تاريخ: </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰۲۷</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھ، بمطابق </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶۲۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۽ وفات جي تاريخ: </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۰۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھ، بمطابق </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع آھي. گاجي شاهه المعروف پير گاجي شاھ گنج
بخش، سنڌ جو وڏو بزرگ ولي اللہ آهي. پاڻ ننڍپڻ ۾ والد سان گڏ، اچ شريف کان سنڌ آيا.
ميان نصير محمد ڪلھوڙو جا قريبي ساٿي ۽ سپه سالار رهيا. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سيد پير گاجي شاھ
المعروف گاجي شاھ گنج بخش جو اصل نالو غازي شاھ هو، جيڪو عام لهجي ۾ گاجي شاھ بڻيو.
پاڻ ننڍپڻ ۾ پنهنجي والد سيد احمد شاھ سان گڏجي اچ شريف مان آيا. سندس والد دادو
ضلعي جي جوهي تعلقي ۾ ٽنڊي رحيم خان واري علائقي ۾ دلشاد کوسي جي والد وٽ قيام
پذير ٿيو. ان وقت جوهي، ٽنڊو رحيم خان، گرانڊي، هليلي، ٽوڙي، ڇِني ۽ واهي، کوسن جي
علائقي ۾ شامل هئا. سندس سردار روحل کوسو هو، جنهن جي مزار جوهي شهر کان اولهه ڏکڻ
۾ بچاءُ بند سان لڳ ڪاڇي ۾ آهي. کوسن جو وڏو اثر رسوخ هو ۽ ميان نصير محمد ڪلهوڙي
جي ميانوال تحريڪ جا حامي هئا. سندن والد ڪجهه وقت قيام کان پوءِ حج جو ارادو ڪيو
۽ دلشاد کوسي جي والد کي چيائون ته مان حضرت بلاول شاھ نوراني جي زيارت کان پوءِ
حج تي وڃڻ چاهيان ٿو پر معصوم سيد غازي شاھ سفر ڪري سگهي يا نه. تنهن تي دلشاد
کوسي جي ماءُ راڻي چيو ته؛ ’تون مرشد آهين، معصوم سيد جي سار سنڀار مان ڪنديس.‘
سيد احمد شاھ حج تي هليو ويو ۽ واپس نه موٽيو. اهڙيءَ طرح معصوم سيد غازي شاهه هت
ئي رهيو. ننڍپڻ ۾ ڪرامتون ۽ سندس شجاعتون مشهور ٿيڻ لڳيون. سيد پير گاجي شاھ بزرگ
هستي طور مشهور ٿيو ۽ سندس پذيرائي ۽ پيري مريدي جو دائرو وڌڻ لڳو. نه صرف کوسا
قبيلو سندس مريديءَ ۾ شامل ٿيو، پر ٻيا قبيلا به سندس مريديءَ جي حلقي ۾ شامل ٿيا.
سندس حيثيت ۽ اثر رسوخ کي ڏسي ميان نصير محمد ڪلهوڙو به سندس عزت ۽ قدر ڪرڻ لڳو ۽
کيس سپهه سالار بڻائي ٽنڊي رحيم لڪ تي مقرر ڪيو هو، جتان خان آف قلات مير احمد اول
(</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶۹۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع-</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶۶۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع) جو سنڌ تي حملن جو خطرو رهندو هو. سيد پير گاجي شاھ جي اهميت، عظمت ۽
بزرگانه شجاعت کي ڏسندي، سندس نالو ڪلهوڙن جي آزي ۾ شامل ڪيو ويو. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گاجي شاهه جي ميلي
تي عوام، جن ۾ مرد عورتون شامل هيون، انهن جي ايڏي رش ڏسي ۽ گڏوگڏ سنڌ جي ٻين ميلن
۾ عوام جي وڏي تعداد ۾ شرڪت ڏسي، دل ۾ هڪڙو خيال آيو ته؛ ’ڇو نه سنڌ حڪومت، انهن
اسان جي روايتي ثقافتي ميلن ۾ سائنسي تجربن جا نمائشي اسٽال لڳائي، ميلي ۾ ايندڙن
کي سائنس جي باري ۾ معلومات ڏئي ته جيئن اسان جي عوام کي دنيا اندر آيل سائنسي
انقلاب بابت به معلومات ملي سگهي. ائين اسان جي ميلن، جن جي ڪري اسان جي ثقافت
محفوظ آھي، اتي سائنسي تجربن جيڪي صرف ڪجھ مخصوص يونيورسٽين يا وڏن شھرن ۾ نمائشون
ٿين ٿيون، اتي ميلن ۾ نمائشون منعقد ڪرڻ سان عوام کي سائنس جي ترقي ۽ ايجادن متعلق
وڏي ڄاڻ ملندي. عوام جو ذھن کلندو ۽ اسان جي عوام جي سائنسي ترقيءَ جي بنياد تي
پنهنجي ترقي پڻ ٿيندي. اسان جي اندر جيڪا سائنس کان اڻ ڄاڻائي هجڻ سبب جهالت آھي،
اها به ختم ٿي سگهندي. ان لاءِ سنڌ حڪومت کي ان طرف ضرور ڌيان ڏيڻ گهرجي.‘</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(ڏھاڙي عبرت
حيدرآباد ۾ ۳۱ جنوري ۲۰۲۲ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-45664386341809716882021-12-24T09:29:00.006+05:002021-12-24T12:00:03.985+05:00سفرناما مصوريون هوندا آهن - پروفيسر عبدالله ملاح<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">سفرناما مصوريون هوندا
آهن</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;">پروفيسر عبدالله
ملاح</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiCC-ZX0s5NxbiwhPYT_2XaRMSfZzOtRSxpy9uK2Tmkoq73WA8nRzWEoflDU2IVUc_qkrPYftq3DHqusS7ZmfgS5VsvLrWiigA7LqBcstRCHBQYN4sBtklRnnXSXqSjF63SDN88MlaAdJKr5Ns8dUFZ09tkObT8C0sHFsqr0xRefikeTh9DyhnyfwYy=s163" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="160" data-original-width="163" height="314" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiCC-ZX0s5NxbiwhPYT_2XaRMSfZzOtRSxpy9uK2Tmkoq73WA8nRzWEoflDU2IVUc_qkrPYftq3DHqusS7ZmfgS5VsvLrWiigA7LqBcstRCHBQYN4sBtklRnnXSXqSjF63SDN88MlaAdJKr5Ns8dUFZ09tkObT8C0sHFsqr0xRefikeTh9DyhnyfwYy=w320-h314" width="320" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">سفرناما گردِ سفر
جي صورت ۽ مسافرن جي دِل، دماغ ۽ اکين جي ڏِٺل محسوس ڪيل، تجربن، مشاهدن، منظرن جي
هاڪاري ناڪاري رُخن کان واقف ڪرڻ جا داستانِ حيات هوندا آهن. مسافرن جي دِلي ڪيفيتن
ذوقِ سفر جي جذبي ۽ منزل مسافر جي واٽن جي حُسن ۽ حقيقتن جي سنگم مان تخليق ٿيل زندگي
ناما آهن. سفر ناما پنڌ ۽ پيرن جي اُڏامندڙ ڌوڙ، پگھر ۽ منزلن جي مسافرن مٿان اُڀرندڙ
چنڊن، چانڊوڪين، ستارن جي نور جون اکرن سان، مصوريون ۽ بُت تراشيون هوندا آهن.
سفرناما منزل جي سمورن گَسن، پنڌن پھڻن، پٿرن، منظرن ماڻھن صبح شام جي سحرن، زھرن،
ڪنڊن گُلن، خزائن، بھارن، هجر و فراق جي احساسن، جذبن، مشاھدن ۽ تجربن جي رنگن سان
چٽيل صورت گريون هوندا آهن. منزل ڀلي ساڳي هجي، ماڳ مڪان ساڳيا هجن، مندون موسمون
به ساڳيون هجن، ملندڙ ماڻھو به ڀلي ساڳيا هُجن، پر هر مسافر اُنھن ماڳ مڪانن ۽ گسن
پنڌن جي رُخن جي صورت گري پنھنجي تمنا ۽ آرزو موجب ڪندو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiNp7HxoTDd8QxsGXlyywDNU__2D3K2ScAbUXjXqnQ57UUN8eXTyYD0rRrWHlj0GsSuf6d3x1-rNZnxoOtjD4WSRNr-n2z5Xn4hImfUu0MVLzB3yTQYoaCXTYJnBmbsO4tAwhFnBX2fQwm2tzVzoe_zwz0a2T8lr8Pg5TmLLGruw_n4ocNcZuZDyGcU=s735" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="735" data-original-width="720" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiNp7HxoTDd8QxsGXlyywDNU__2D3K2ScAbUXjXqnQ57UUN8eXTyYD0rRrWHlj0GsSuf6d3x1-rNZnxoOtjD4WSRNr-n2z5Xn4hImfUu0MVLzB3yTQYoaCXTYJnBmbsO4tAwhFnBX2fQwm2tzVzoe_zwz0a2T8lr8Pg5TmLLGruw_n4ocNcZuZDyGcU=s320" width="313" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جيڪو ماڻھو ڀنڀور جي ڀتين مان رُڳو ثابت سرون ڪڍي
بازار ۾ وڪڻڻ ٿو چاهي، ان کي ڀنڀور جي ڀتين تي پنھون جي پيار جا چِٽ ڪيئن نظر
ايندا، رني ڪوٽ جي دڙن مان سون جا ذرا تلاش ڪندڙ ماڻھن کي رني ڪوٽ جي پُراڻي پٿرن
۾ سنڌجي صدين جي تھذيبي تاريخي، حُسن جو نور نظر ڪڏھن به نه ايندو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">شھباز قلندر جي
درگاهه جي در تي چرس وڪڻندڙ چرس فروشن جي سجدي ۽ پنھنجي پُٽ جي چڱڀلائيءَ لاءِ باس
باسيندڙ پي ۽ ماءُ جي زيارت تربتِ قلندر ۾ فرق هوندو آهي. ڀٽ شاهه ۾ ميلو ڪمائڻ
لاءِ ڊيوٽي ڪندڙ پوليس عملدار جي اوجاڳي ۽ وِڇڙيل يار جي وري مِلڻ جون دُعائون
گهرندڙن شخص جي اوجاڳن ۾ وڏو فرق آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڀٽ شاهه جو ميلو ڪمائيندڙ
ٺيڪيدار جون اکيون ڪراڙ جي سُڪل پيٽ ۾ ۽ ڀٽ جي ڀٽائي جي آخري آستان جي مٽي ۾ هڪ
دؤر جي بلند ترين انسان جي سونھن ۽ سندس علم ڏاهپ عاشقي عشق ۽ وقار جا ڇوليون هڻندڙ
درياهه نظر نه ايندا. جنھن ماڻھو جي دِل ۾ ذوقِ سفر هوندو، دِلين جي اکين ۾ پرين
جي پڊن پسڻ جي تمنا هوندي، اُن ماڻھو کي گس جي مِٽي جي ذري ذري ۾ زندگي جي حُسن و
شباب جا سوين آفتاب نظر ايندا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">فطرت ۽ زندگي جي هِڪ
سونھن ۽ صورت اها آهي جيڪا پاڻ سڀ ڏسون ٿا، پاڻ سڀني جي اڳيان آهي، پاڻ سڀني کي
نظر ٿي اچي، پر ٻي سونھن ۽ صورت اها آهي، جيڪا فقط دِل جي نور سان ڏِسي سگهجي ٿي،
عام اکين کان پري آهي. مسافر مسافر جي اکين تي ڇڏيل آهي، مسافر مسافر جي جذبي آرزو
۽ ذوقِ سفر جي ڪيفيت تي ڇڏيل آهي. ڪنھن کي روپا ماڙي ۾ ٺِڪريون ٿيون نظر اچن، ڪِن
کي ٺِڪري ٺِڪري ۾ روپا ماڙي جو وسندڙ شھر ۽ دودي جو وڙهندڙ لشڪر نظر ٿو اچي. ذوقِ
سفر ۽ دِل جي نور کان محروم ماڻھن کي زندگي جي ڀَريل شھرن ۾ به سُڃ جي اُڏامندڙ ڌوڙ
نظر ايندي آهي. ڪِن کي مڪلي<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>جي مقام ۾ سنڌ
جي تاريخ جون منور بازارون نظر ٿيون اچن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪو زندگي جي شھرن ۾
رهندي زندگي جي هِڪ صدا ٻُڌڻ کان به محروم هوندو آهي، ڪنھن کي ديوانو شاهه قبرستان
۾ سُتل سنڌ راڻي جي قبر مان انساني مُسرتن جا چنڊ اُڀرندي نظر ايندا آهن، دِل دِل
جي ڳالھه آهي، نظر نظر جي ڳالھه آهي. هي سڀ ڪجهه انساني ڪيفيت ۽ محسوسات جو ڪمال آهي.
اسان جي دوست ۽ ساٿي مور ساگر جو هي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"> صفحن تي ٻڌل سوين ننڍن وڏن پنڌن جو ’سھڻي منھنجي سنڌ‘
سفرنامو سندس پيرين پنڌ، سياحت ۽ سفر جو دلنواز داستان آهي، سندس ساٿ ۽ شخصيت جي
صورت گري آھي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">هي سفر جيڪو مور
ساگر پنھنجي محبوب دوستن سان گڏجي سنڌو درياهه جي اورينءَ ڪپ کان شروع ڪري لاڙ جي
شھر بدين جي تاريخي ڍنڍ جاکيجي جي ٻيٽ ۾ قائم سنڌ جي نامور سياستدان جي بنگلي جي اڱڻ
تي اچي پورو ڪيو آهي. اهو سفر سنڌ جي پنجن وڏن ضلعن ڄامشورو، دادو، عمرڪوٽ، مٽياري،
ميرپورخاص ۽ بدين جي شھرن جي تاريخي ماڳ مڪانن جبلن درياهن، ڍنڍن ڍورن، قديم آثارن
زيارت گاهن ۽ ماڻھن جي مشاهدن ۽ ملاقاتن<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>تي ٻڌل آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">اڪثر سفرنامن ۾
سفرنامو لِکندڙ شخص پنھنجو گهڻو ذڪر ڪندو آهي يا اُن سفر دوران پنھنجي ڪيل پنڌ جون
وڏايون بيان ڪندو آهي، اهو سفرنامو گهٽ، پر سفرنامو لِکندڙ شخص جي مختصر سوانح
عمري ٿي ويندي آهي. اها ڳالھه به ڪا خراب ناهي، گهڻا ماڻھو پنھنجي ڪنھن هِڪ سفر يا
هِڪ حادثي ۾ پنھنجي پوري حياتي بيان ڪري ڇڏيندا آهن. اِھو به<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ھِڪ فن و ھُنر آھي، ڪري سگھجي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">پر سفرنامي ۾ جيڪڏهن
ان سفر جون ڳالھيون لِکجن، ان سفر جا تجربا، مشاهدا لِکجن ته پڙهندڙ لاءِ اها نئين
ڳالھه هوندي آهي ۽ وڻندڙ ڳالھه هوندي آهي. مور ساگر جو هي سفرنامو مون اکر اکر ڪري
پڙهيو آهي ته مور هِن سفرنامي ۾ پنھنجي ذات جو ذڪر تمام گهٽ ڪيو آهي. سفر دوران جيڪو
ڪجهه ڏِٺو آهي، جيڪو ڪجهه محسوس ڪيو آهي، ان کي علمي ايمانداري سان بيان ڪيو آهي.
پاڻ سان گڏ جيڪي ساٿي آھن، جيئن ڊاڪٽر عبدالجبار نظاماڻي صاحب، شيخ عبدالله صاحب،
منظور جوڻيجو صاحب، فھد مخدوم يا جيڪي دوست گس پنڌ ۾ مِليا، اُنھن جو ذڪر به دِل
جي سخاوت سان ڪيو آھي. جيئن اياز امر شيخ، علي اڪبر ميمڻ، عبدالقدوس احمداڻي صاحب،
سرور خاصخيلي، اياز سمون صاحب، ارباب نيڪ محمد صاحب ۽ ٻين جو.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>سفر دوران جيڪي به شھر، ماڳ، مڪان مور کي نظر
آيا آهن، پاڻ انھن ماڳ مڪانن جي تمام ٿوري گهڻي فرق سان سندن دستاويزي تاريخ بيان ڪئي
آهي. ان تاريخ هن سفرنامي کي تحقيقي ۽ تاريخي دستاويزي حيثيت ڏئي ڇڏي آهي. جنھن به
شھر ۽ ڳوٺ ۾ ويو آهي، ان شھر ۽ ڳوٺ جي ڪنھن نه ڪنھن علمي، ادبي، شخصيت جو ذڪر ضرور
ڪيو اٿس. شھيد صادق فقير، عبدالرحيم گرهوڙي، مخدوم نوح سرور، مخدوم طالب المولى،
شاهه عبداللطيف، محمد صديق مسافر، مير غلام محمد، عبدالواحد آريسر، شھيد فاضل
راهو، مولوي احمد ملاح جي شخصيتن جو هن سندن ۽ ٻين شاعرن جي شاعري جا حوالا ڏئي ذڪر
ڪري سندن مختصر سوانح عمريون لِکي ڇڏيون آهن. ابراھيم منشي، شيخ اياز، وفا ناٿن
شاهي جو به<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>دِل سان ذڪر ڪيو اٿس.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">مور ساگر جو هي سفر
بامقصد، دِلي جذبن سان ھُٻڪاريل سفر آهي، ٽوٽين واندن ۽ رولن وارو رولڙو نه هو، جيڪو
اڪثر ڌنڌي کان نٽائي، گهرو ذميوارين کان ڀڄي نڀاڳا رول ماڻھو ڪندا آهن. جنھن سفر
جو ڪوبه مقصد نه هوندو آهي. جنھن سفر لاءِ عام طور چوندا آهن ”رَلي ڪُلھي تي ماني
راڄن تي“. جِت به رات پئي ٽُڪر کاڌو صبح جو وري جوڳي نه ڪنھن جا مِٽَ. ان قسم جي
رولن، ٽوٽين جون به کوٽون ڪونھي، ان قسم جا صاحبِ سفر يار ٽِن ڳالھين جو خاص خيال
رکندا آهن. ماني چڱي ملي، هنڌ چڱون مِلي، ڀاڙو ڀتو مِلي، ڪو ڪم نه چوَن ۽ سوکڙي
پاکڙي جي به تمنا هوندي آهي. باقي ان شھر جون، ان پنڌ جون، ان مسافري جون ٻيون ڪھڙيون
چڱايون ۽ سُٺايون آهن، ڪو تاريخي ماڳ مڪان، ڪي قديم آثار انھن شين جي انھن ماڻھن
کي گُهرج نه هوندي آهي، نه تلاش، نه ڏِسڻ جي تمنا. بس رڳو ڪنھن وڏي اوطاق جي تمنا
هوندي آهي، جِت ٽُڪر ڀور سولو ملي ۽ پاڻ جھڙا ٽوٽي رول ڌنڌي کان ڀڳل يار مِلن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏهن ته مور ساگر ۽
سندن ساٿين جي هي مسافري پيٽ تي پٿر ٻڌي سنڌ جي سونھن، سنڌ جي تاريخي، علمي،
هُنري، ثقافتي، سماجي سونھن جي نور جو سفر آهي. مور جنھن ٻولي ۾، جنھن جذبي سان سنڌ
جي تاريخي ماڳ مڪانن ۽ چڱن انسانن جو ذڪر ڪيو آهي، سندس اها ٻولي، سندس اهو جذبو،
ان سچ ان حقيقت ۽ ان سُٺائيءَ جو گواهه آهي ته سندس هي سفر نامو، سندس، سنڌ جي پَٽن
پوٺن، ماڳن مڪانن ۽ ماڻھن سان دِلي عاشقي جو تاريخي، تحقيقي دستاويزي عشق نامو
آهي.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16pt; mso-bidi-language: #0859;">(چنا لائبرري
درٻيلو جي فيسبڪ پيج تان ۲۴ ڊسمبر ۲۰۲۱ع تي کنيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-48061301946458393352021-12-17T21:43:00.001+05:002021-12-17T21:43:20.477+05:00استور ۽ اسڪردو جي ماٿرين ۾ - خادم رند<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">استور ۽ اسڪردو جي ماٿرين
۾</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خادم رند</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi8AZFMePQ8zpo4PgBexS06392HUtzW2TtnJpCtgz_j4l-yLb7IgOA-e6lgNxLy3ArmqRpJ5tWy_uxlvkKQoHOUh4Gytjwm8yEP_H6FOPPsp1Kaj42DVvHMUxVc315IsDdG_EuugqCEp-MLmWhbqvvOfO36DVWekT8DzLKAy5Vcyooka8BKSEFbH9jn=s2048" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2048" data-original-width="1462" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi8AZFMePQ8zpo4PgBexS06392HUtzW2TtnJpCtgz_j4l-yLb7IgOA-e6lgNxLy3ArmqRpJ5tWy_uxlvkKQoHOUh4Gytjwm8yEP_H6FOPPsp1Kaj42DVvHMUxVc315IsDdG_EuugqCEp-MLmWhbqvvOfO36DVWekT8DzLKAy5Vcyooka8BKSEFbH9jn=s320" width="228" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آگسٽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ گلگت ۽ ھنزه واري يادگار ۽ حسين ٽوئر
جون يادون اڃان ذهنن ۾ تازيون ھيون ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع جي آگسٽ مھيني ۾ دلبر دوست مجيد منگي ۽ مان ھڪ دفعو ٻيھر
گلگت بلتستان جي دلڪش جابلو ماٿرين ڏانھن وڃڻ لاءِ سندرو ٻڌي بيٺاسين. گذريل ڀيري
اسان گلگت ۽ ھنزه سان گڏ پاڪستاني ڪشمير جا ڪجھ علائقا گهمي ڏٺا ھئا پر ھن ڀيري
اسان جي خواھش ھئي ته گلگت بلتستان جو ڪو ٻيو پاسو ڏسجي. مجيد ۽ مان پنھنجي پنھنجي
منھن سان انٽرنيٽ تي ٽوئرسٽ ڪمپنين جا گلگت بلتستان بابت مختلف پيڪيجز جاچيندا
رھياسين. آخر استور ۽ اسڪردو جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏينھن واري ھڪ ٽوئر پيڪيج تي متفق ٿي ڪمپني
وارن سان معاملو طئي ڪري ٽوئرازم جي مروج قاعدن ۽ ضابطن موجب اڌ رقم کين ڪمپني جي
بينڪ اڪائونٽ وسيلي موڪلي ڇڏيسين. ٽوئر جي شروعات </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ تي صبح جو سوير اسلام آباد مان ٿيڻي
ھئي، ان ڪري مان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> تاريخ تي منجهند جو قمبر مان لاڙڪاڻي لاءِ نڪتس. جتان اڍائي وڳي ڪوچ ذريعي
راولپنڊي لاءِ نڪرڻو ھو. جڏھن ته مجيد ۽ ان جي ٻن دوستن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ تي شام جو ڪراچي کان اسلام آباد جھاز
وسيلي پهچڻ جو پروگرام ٺاھيو ته جيئن ڊگهي ۽ ٿڪائيندڙ سفر کان بچي سگهجي. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مجيد وڏي عرصي کان
قمبر ڇڏي حيدرآباد ۾ رھي ٿو. جڏهن ته ٽوئر تي گڏ ايندڙ سندس ويجها دوست محمد اسلم
ميمڻ ۽ امان الله سومرو به حيدرآباد سان ئي واسطو رکن ٿا. اڳ ۾ لاڙڪاڻي کان راولپنڊي
تائين ڪوچ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪ وٺندي ھئي پر موٽر وي ايم </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> (سکر کان ملتان) جي تعمير کانپوءِ مفاصلو وڏي
حد تائين گهٽجي تقريبن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪن جو وڃي بيٺو آھي. اھڙي سھولت ڪري
سوھان ڪوچ صبح جو ساڍي چئين وڳي ڌاري راولپنڊي جي پير وڌائي اڏي تي اچي لاٿو. ڪمپني
وارن اسان سڀني جي لاءِ راولپنڊي جي ايليگنٽ ھوٽل ۾ بڪنگ ڪرائي ڇڏي ھئي پر قاعدي
موجب بڪنگ جو وقت منجهند جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي کان شروع ٿيڻو ھو پر پوءِ به مسئلي جو ڪو حل ڪڍڻ
لاءِ مون ٽوئر ڪمپني جي مالڪ ۽ سٺي دوست وليد لوڌي کي ڪال ڪئي جنھن پهرين ئي ڪال اٽينڊ
ڪري ٻڌايو ته توهان ايليگنٽ ھوٽل تي پهچو مان اتي ئي موجود آھيان. راولپنڊي ۾ ان
وقت ھلڪو مينھن وسي رھيو هو، جنھڪري روڊ رستا آلا ٿي چڪا ھئا. رڪشا ڊرائيور ٻڌايو
پئي ته گذريل ٽن ڏينھن کان ھتي وقفي وقفي سان مينھن وسي رھيو آھي. خوشگوار موسم جو
مزو وٺندي ۽ ڊرائيور سان ڪچهري ڪندي خبر ئي نه پئي ته رڪشا ايليگنٽ ھوٽل تي اچي
بريڪ ڏني. مون اڃان ڪال لاءِ موبائيل ڪڍي ئي مس ته سامھون وليد تي نظر پئي، جيڪو
ھوٽل جي مک دروازي تي بيٺو ھو. مختصر حال حوال کانپوءِ ھن چانھ جي صلاح ھنئي پر
مون کيس ٻڌايو ته اھو ڪم اڳ ۾ ئي اڏي تان ڪري آيو آھيان. ھوٽل تي پهچڻ وقت ساڍا
پنج کن ٿيا ھئا ۽ اڃان چٽو ڏينھن نه ٿيو ھو. گذريل ڏينھن کان سفر ۾ رھڻ ڪري ڪافي ٿڪاوٽ
محسوس ٿي رھي ھئي تنھنڪري وليد کان موڪلائي ھوٽل جي ٻي فلور تي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نمبر ڪمري ۾ اچي سامان رکيم. ڪجھ وقت آرام ڪري
ھوٽل تي ڪم ڪندڙ ھڪ ڇوڪري کان نيرن بابت پڇيو جنھن تي ھن ٻڌايو ته اسان وٽ فقط
چانھ ۽ سنيڪس ھوندا آھن، باقي توهان چئو ته ڪنھن ٻي ھنڌان آڻي ڏيان. مون اھڙي آڇ
تي ھائوڪار ڪئي ۽ ٽي وي آن ڪري ڪو خبرن وارو چينل ڏسڻ لڳس. ھوٽل جي ڪمري ۾ ڪجھ ڪلاڪ
گذارڻ کانپوءِ خيال آيو ته سڄو ڏينھن ھڪ ھنڌ ويھي يا سمھي گذارڻ کا بهتر ٿيندو ته
راولپنڊي جو ھڪ اڌ ڪو مشھور ھنڌ گهمي وٺجي. انڪري فيصلو ڪيم ته علامه اقبال پارڪ
جو چڪر لڳائجي جيڪو ھوٽل کان وڌ ۾ وڌ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽن جي مفاصلي تي ھو. شام جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري ھوٽل مان نڪري اسٽيڊيم روڊ سان پنڌ
ڪندو اچي پارڪ پهتم. جنھن پارڪ کي ھينئر علامه اقبال جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو،
تنھن جو اڳوڻو نالو نواز شريف پارڪ آھي. نالو مٽائڻ وارو اھڙو ڪارنامو ڪنھن ٻي نه
پر اڳوڻي چيف آف آرمي اسٽاف ۽ صدر جنرل پرويز مشرف سرانجام ڏنو ھو. مزي جي ڳالھ ته
ايتري تشھير ۽ وڏا وڏا پينا فليڪس ڇپائڻ کانپوءِ به ماڻهو ان کي اڃان تائين
نوازشريف پارڪ ئي سڏين ٿا. اھو پارڪ مري روڊ ۽ اسٽيڊيم روڊ جي ڪنڊ تي آھي ۽ ان جي
آمھون سامھون راولپنڊي جي مشھور فوڊ اسٽريٽ ۽ ان جي ڀرسان ڪرڪيٽ اسٽيڊيم آھي، جتي
ماضيءَ ۾ ڪيترا ئي ڏيھان ڏيھي مقابلا منعقد ٿي چڪا آھن. ان ڏينھن پنڊي ۾ ڪافي گرمي
۽ ٻوسٽ ھو. ايتري تائين جو پارڪ تائين پهچندي پگهر جي ڪري منھنجا ڪپڙا آلا ٿي چڪا
ھئا. جيئن ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع جي فيبروري مھيني ۾ ڪورونا جو وائرس پاڪستان ۾ به تشريف فرما ٿي چڪو ھو،
ان لاءِ پارڪ ۾ داخل ٿيندڙ ھر ماڻهوءَ لاءِ ماسڪ پائڻ لازمي قرار ڏنل ھو. مون ھوٽل
تان ماسڪ نه کنيو ھو، ان ڪري پارڪ جي گيٽ تان ھڪ پٺاڻ ڇوڪري کان ماسڪ خريد ڪري
پاتم. گرمي يا ڪورونا جي ڀوَ ڪري پارڪ ۾ ڪي گهڻا ماڻهو ته موجود نه ھئا پر پوءِ به
فيملين ۽ اڪيلن فردن جو چڱيرڙو انگ نظر اچي رھيو ھو. پارڪ تمام وڏو ۽ مڪمل طور ساوڪ
سان ڀريل ھو. ھت مختلف قسمن جي گلن، ٻوٽن، وڻن ۽ گاھن جي ذڪر لائق ميڙي چونڊي ڪئي
وئي ھئي. پارڪ ۾ ماڻهن جي سھولت ۽ تفريح لاءِ واڪنگ ۽ جوگنگ ٽريڪ، ڪيتريون ئي
خوبصورت ۽ رنگ برنگي بينچون، سهڻا ڇاپرا ۽ ٻارڙن لاءِ مختلف قسمن جا جهولا موجود
ھئا. ڪيترن ئي قسمن جي جانورن جا لائيف سائيز ۽ اصليت جي قريب مجسما پڻ پارڪ جي
خوبصورتي ۽ ڪشش جو سبب بڻجي رھيا ھئا. مزي جي ڳالھ ته ايترن مجسمن مان مون کي ڪو ھڪ
به ڀڳل ٽٽل يا خراب حالت ۾ نظر نه آيو. پارڪ ۾ صفائي سٿرائي جو خاص خيال رکيل ھو ۽
گند ڪچري لاءِ مختلف ھنڌن تي ڪچري دان رکيل ھئا. سٺي ڳالھ ته ماڻهن ان تي عمل به ڪيو
پئي، جنھن ڪري سموري پارڪ ۾ ڪٿي به گندگي نظر نه آئي. پارڪ ۾ ڪو ريسٽورنٽ يا ڪيفي
کولڻ جي اجازت نه ھئي، باقي سنيڪس ۽ ڊرنڪس کپائڻ وارا ضرور موجود ھئا، جن کان کاڌي
پيتي جون ڪجھ شيون خريد ڪري ماڻهو پاڻ کي يا ٻارڙن کي تازو توانو ڪري ٿي سگهيو.
علامه اقبال پارڪ يقينن ھڪ شاندار تفريحي جڳھ آھي، جتي پهچي انسان ڪجھ وقت لاءِ
شھر جي گوڙ گهمسان کان آجو ٿي سڪون حاصل ڪري سگهي ٿو. مون پنھنجي اندر ۾ انھن مڙني
پورھيت ھٿن لاءِ ڏاڍو پيار ۽ احترام محسوس ڪيو، جن جي محنت اھڙي عاليشان ۽ مثالي
پارڪ کي جنم ڏنو ھو.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مجيد ۽ ان جا دوست
رات </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري خير سان ھوٽل تي پهچي ويا. پياري دوست مجيد سان ملي ڏاڍي خوشي ٿي،
ڇاڪاڻ ته ڪافي ڏينھن کانپوءِ ملاقات ٿي ھئي. مجيد ۽ سندس دوستن سان زبردست ڪچهري ٿي،
جنھن بلڪل تازو توانو ڪري ڇڏيو. اسان واري ڪمري جي اي سي ۾ ڪو مسئلو ٿي پيو ھو،
جنھن کي درست ڪرڻ لاءِ ھوٽل وارن ڪنھن ھمراھ کي موڪليو پر ھن کان معاملو حل ٿي نه
سگهيو. آخر ھوٽل انتظاميا اسان کي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري ٽئين نمبر فلور تي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نمبر ڪمري ۾ منتقل ڪيو، جيڪو اڳ واري ڪمري
کان ڪشادو ۽ سھولت وارو ھو. رات جي ماني کائي جلدي سمهڻ جي تياري ڪئي سين، ڇاڪاڻ
ته ٻي ڏينھن سوير سفر تي نڪرڻو ھو.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايليگنٽ ھوٽل جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نمبر ڪمري ۾ سڀ کان اڳ مجيد ۽ منھنجي اک
کلي ان وقت صبح جا پوڻا پنج ٿيا ھئا. ٻين ساٿين کي سمھندو ڇڏي اسان ٻئي واڪ ڪرڻ جي
ارادي سان ھوٽل کان ٻاھر آياسين. روڊ ۽ رستا پُسيل ھجڻ مان ظاھر ھو ته گذريل رات به
راولپندي ۾ مينھن وسيو ھو. پلر جي پالوٽ ڪري موسم ڏاڍي مزيدار ۽ پر سڪون ٿي پئي
ھئي. اسان ڪچهري ڪندا راولپنڊي ۽<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اسلام
آباد جي دنگ تائين پهچي اتان واپس ورياسين ڇاڪاڻ ته ھوٽل تي پهچي ستل دوستن جي به
سار لهڻي ھئي ۽ سفر جي تياري به ڪرڻي ھئي. ھوٽل تي پهتاسين ته اسان وارا ٻئي دوست
ننڊ مان اٿي ڪچهري ۾ مشغول ھئا. سنگت جي صلاح بيٺي ته ھيٺ ھلي چانھه پيئجي انڪري
مجيد ۽ مونکي ھڪ ڀيرو ٻيھر ھيٺ اچڻو پيو. اسان ھڪ ھوٽل واري کي چانھه جي آرڊر سان
گڏ ڪرسيون ٻاھر روڊ جي وٽ ۾ رکرائڻ لاءِ چيو ته جيئن صبح جي تازگي مان ٿورو مزو وٺي
سگهجي. چانھه پي واپس پنھنجي ھوٽل تي موٽي ھرڪو تياري ۾ لڳي ويو. تياري مان مقصد ته
نه رڳو پاڻ کي تيار ڪرڻو ھو پر پنھنجو پنھنجو سمورو سامان به ٿيلھن وغيره ۾ سنڀالي
پيڪ ڪرڻو ھو. ٽوئر ۾ پنھنجي سامان جي حفاطت ۽ ترتيب سان پيڪنگ نھايت اھم معاملو
ھوندو آھي ڇاڪاڻ ته ڪنھن شيءِ جي گم ٿيڻ يا ڀڄي پوڻ جي صورت ۾ ٽوئر جا اڳيان مرحلا
ڏاڍا ڏکيا ۽ تڪليف وارا ٿي سگهن ٿا. خاص طور ھڪ اھڙو ٽوئر جنھن ۾ ماڻهوءَ کي
تقريبن ھر روز ڪنھن نئين ھوٽل يا گيسٽ هائوس ۾ رھڻو پوي ۽ صبح سان وري سامان به پيڪ
ڪرڻو پوي. اسان چانھه پي جلدي واپس<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>ورياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھوٽل مان سڀ ڪم اڪلائي
ھيٺ لٿاسين ته اسان کان اڳ ٽوئر تي ھلندڙ سياحن مان ڪيترا ئي پهچي چڪا ھئا ۽ ٻه گاڏيون
(ھڪ وين ۽ ھڪ ڪوسٽر)<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>به ھوٽل ٻاھران بيٺل
ھيون. ٿوري دير ۾ رھيل سياح به پهچي ويا ۽ سڀني جو سامان به گاڏين مٿان ترتيب سان
رکجي ويو. اسان چئني کي ٻين اٺن ڄڻن سميت وين ۾ سيٽون ڏنيون ويون. ڪوسٽر ذريعي سفر
ڪندڙ سياحن ۾ ڪجھ تعداد عورتن ۽ ٻارن جو به ھيو جن جي رنگبرنگي لباسن ماحول کي
خوبصورت ٿي بڻايو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> لڳي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽن تي گاڏين ايليگنٽ ھوٽل کي پوئتي ڇڏيندي سفر جي شروعات ڪئي. اسان واري
وين جو ڊرائيور ڪو مذهبي ماڻهو ھو انڪري گاڏي گيئر ۾ وجهڻ کان اڳ پاڻ به سفر جي ڪا
دعا پڙھيائين ۽ ٻين کي به اھڙي تاڪيد ڪيائين. ڪن سندس تاڪيد تي عمل ڪيو ۽ ڪي وري ھڪٻئي
جو منھن تڪيندا رھيا. مجيد مونکي آھستي چيو ھي ملان اڳتي ھلي الائي ڇا ڪندو؟ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وين ۾ اسان چئن ڄڻن
مجيد منگي، محمد اسلم ميمڻ، امان الله سومري ۽ مونکان کانسواءِ حيدرآباد جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڇوڪرا دائود احمد قريشي ۽ بلال احمد قريشي، سکر جو خادم حسين مھر، ڪراچي جو
عمر اسد، پشاور جا اويس خان ۽ صنماد خان ۽ ٻه ٽوئرسٽ ڪمپني جا گائيڊ عدنان اقبال ۽
سعد حيات سوار ھئا. دائود قريشي، بلال قريشي، عمر اسد، اويس خان ۽ صنماد خان شاگرد
ھئا ۽ کين گهمڻ ڦرڻ جو ڏاڍو شوق ھو. دائود احمد قريشي پاڪستان جي مشھور اداڪار
مصطفيٰ قريشي جو پوٽو آھي. حسن ابدال جي ويجهو برھان انٽرچينج وٽان موڙ ڪاٽي وين
نئين تيار ٿيل ھزاره موٽروي يا </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">M-</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> تي اچي چڙھي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر طويل ۽ پاسن کان محفوظ بڻايل اھو موٽر وي حويليان، ايبٽ آباد،
مانسهرا، شنڪاري ۽ بٽگرام کان ٿيندو ٿاڪوٽ تي دنگ ڪري ٿو. موٽروي تي جبلن کي
اندران ڪٽي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سرنگون به ٺاھيون ويون آھن جن مان ٻه ايبٽ آباد وٽ ۽ ھڪ ھڪ بٽل، ڪارمانگ ۽
مانسهرا وٽان آھن. ڏکڻ کان اتر طرف ويندڙ ھزاره موٽروي جو منصوبو ٽن مرحلن تي
مشتمل ھو. ٽئين ۽<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>آخري مرحلي جي تڪميل
کانپوءِ موٽروي جو افتتاح جولاءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ڪيو ويو ھو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ساڍي ڏھين ڌاري
نيرن لاءِ بالاڪوٽ جي پائن ويو ريسٽورنٽ ۾ اچي ڊاٻو ڪيوسين. اھو ڪافي وڏو ريسٽورنٽ
ھو جنھن ۾ پارڪنگ لاءِ به ڪشادي جڳھ مخصوص ٿيل ھئي. نيرن مان فارغ تي ڪجھ سياح ريسٽورنٽ
جي سامھون وارن دڪانن تان ھلڪي ڦلڪي خريداري ڪرڻ لڳا جن ۾ اسان واري چؤڪڙي به پٺتي
نه رھي. مجيد منگي ھڪ دڪان تان ڪي شيون خريد ڪيون ۽ اتفاق سان ساڳيون شيون اسلم
ميمڻ وري ڪنھن ٻي ھنڌان خريد ڪيون. اگهن بابت ھڪٻئي کان پڇا ڪرڻ تي خبر پئي ته
اسلم ميمڻ مجيد منگي جي ڀيٽ ۾ گهٽ قيمت تي خريداري ڪئي ھئي. اسلم مجيد کي چيو ته
تون خريداري ۾ اجائي تڪڙ ڪندو آھين جنھن تي مجيد وراڻيو ته ڇا به ڪيان پر ميمڻ ۽
منگي جو فرق ته لازمي رھڻو آھي. نيرن ڪري سڀ تازا توانا ٿيا ۽ سوائين ٻارھين وڳي اڳتي
جو سفر شروع ٿي ويو. درويش آباد، ڪيوائي، پارس، مالڪنڊي، فريد آباد، شينو، اوچري ۽
جريد نالي ڳوٺن يا ننڍڙن شهرن کي ڪراس ڪندي سوائين ٻي وڳي ڌاري ڦاگل پهتاسين جتي ٻيپهري
جي نماز لاءِ ڪجھ دير لاءِ گاڏي روڪي وئي. مسجد سان گڏ ھڪ مدرسو به ھو جنھنڪري اڇين
ٽوپين وارا کٿابي چڱي تعداد ۾ نظر ٿي آيا. سياحن کي شل نه ڪجھ نظر اچي سو ھنن کٿابي
ڇوڪرن جون تصويرون وٺڻ شروع ڪيائون. مدرسي جي ھڪ ملان کي اھا ڳالھ نه وڻي سو ٻاھر
اچي کٿابين کي دڙڪا ڏيڻ لڳو جنھن تي اھي ويچارا ترت اتان کسڪي ويا. مجيد ۽ مان
انهن کٿابين جي مستقبل بابت ٿي ڳالهايو ته آخر مدرسي مان سند حاصل ڪري اھي پنھنجي گهر
۽ سماج جي بهتري لاءِ ڪهڙو ڪردار ادا ڪري سگهندا؟ ويھ پنجويھ منٽن جي وقفي کانپوءِ
ڪاغان، (ڪاغان جيتوڻيڪ مانسهرا ضلعي جي وڏي علائقي جو نالو آھي پر ان نالي سان ھڪ
وسندي به آھي) راجوال ۽ ٻين وسندين مان گذرندي ۽ فطرت جا حسين مظھر پسندي شام جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي مشھور تفريحي ماڳ ناران اچي پهتاسين.
ناران پهچڻ کان ڪافي وقت اڳ وين جي ساڄي پاسي واري پوئين ٽائر ۾ ڪو مسئلو پيدا ٿي
پيو ھو جنھنڪري ان جي رفتار متاثر ٿي رھي ھئي. ناران پهچندي اھو مسئلو ايترو ته
شديد ٿي چڪو ھو جو ڊرائيور کي مجبورن گاڏي باءِ پاس تي ھڪ مستري وٽ آڻڻي پئي.
جيستائين گاڏي جو مسئلو حل ٿئي تيستائين سڀئي سياح ٽولا ٺاھي ھيڏانھن ھوڏانھن چڪر
لڳائيندا ۽ فوٽوگرافي ڪندا رھيا. بلال قريشي کي به موقعو ملي ويو ۽ ھن پنھنجي بلاگ
لاءِ مون سميت ڪجھ ٻين ساٿين کان ناران جي سونھن سوڀيا ۽ سياحتي اھميت بابت رايا وٺڻ
شروع ڪيا. (سندس ولاگ يوٽيوب چينل تي رکيل آھن) ڪلاڪ کن ۾ گاڏي جو مسئلو حل ٿيو ۽
اسان سڀ اچي سيٽن تي ويٺاسين. راولپنڊي مان گڏ نڪرندڙ ڪوسٽر کي آخري ڀيرو اسان
بالا ڪوٽ ۾ ڏٺو ھو جتي ان ۾ سوار ڪجھ سياحن سان مختصر حال حوال به ٿيا. ان کانپوءِ
اھو ڪوسٽر ۽ اسان واري وين پنھنجي پنھنجي منھن سان منزل طرف روان دوان رھيا باقي
اسان واري وين جي سست رفتاريءَ ڪري اندازو ھو ته ڪوسٽر گهڻو اڳتي نڪري چڪو ھوندو.
اڌ ڪلاڪ کن ۾ بٽه ڪنڊي پهتاسين پر ٽائر وارو مسئلو مرمت کانپوءِ به مڪمل طور حل نه
ٿي سگهيو ھو. انڪري اسان مان اڪثريت جو خيال ھو ته وين اھڙي حالت ۾ وقت سان استور
پهچي نه سگهندي<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ستين وڳي ڌاري ڪجھ کائڻ پيئڻ
لاءِ بيسر علائقي جي مشھور معروف مون ريسٽورنٽ تي اسٽاپ ڪيوسين. اتي ئي ھياسين ته
سج لھي ويو انڪري نمازين نماز پڙھي ورتي. مون اسٽار ريسٽورنٽ کان اسان جو سفر ته
وري شروع ٿي ويو پر پڪ نه ھئي ته رات استور ۾ رھڻي پوندي يا ڪنھن ٻي ھنڌ. جيئن ئي
بابوسر ٽاپ (بلندي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۱۷۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميٽر يا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳۶۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ) جون چاڙھيون شروع ٿيون ته وين جي حالت وڌيڪ خراب ٿيندي وئي ۽ استور
پهچڻ وارو خيال ديواني جي خواب جيان لڳڻ شروع ٿيو. ھونئن به ھڪڙي ڏينھن ۾ راولپنڊي
کان استور پهچڻ واري شيڊيول يا منصوبي بابت سنگت صبح کان ئي ٽيڪا ٽپڻي ڪري رھي
ھئي. اڪثريتي ساٿين خاص طور مجيد جو خيال ھو ته ٽوئرنگ ڪمپني ھڪ ڏينھن ۾ ايڏو ڊگهو
مفاصلو رکي بلڪل غلط ڪيو آھي. واقعي اھا ڳالھ درست ھئي ڇاڪاڻ ته ايتري ڊگهي مسافت
سياحن کي تفريح مهيا ڪرڻ جي جاءِ تي کين تڪليف ڏيڻ جي مترادف ھئي. راولپنڊي کان
استور جو مفاصلو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۹۵</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر آھي پر جيئن ته ان جو وڏو حصو ڏکين ۽ خطرناڪ پهاڙي
رستن تي مشتمل آهي تنھنڪري ان کي طئي ڪرڻ جو<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>امڪاني وقت </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪ مقرر ٿيل آھي. ان جو مطلب ته جيڪڏهن
وين بلڪل صحيح حالت ۾ ھجي ھا ته پوءِ به رات جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي کان اڳ استور نه پهچي سگهي ھا. قصو
مختصر ته بابو سر ٽاپ جون آخري چاڙھيون چڙھندي وين اڳتي چرڻ کان مڪمل جواب ڏئي بيٺي.
اتي رات جا تقريبن پوڻا نوَ ٿيا ھئا. طئي ٿيو ته وين کي ڪنھن گاڏيءَ سان ٽوچن ڪري
بابوسر ٽاپ جي چوٽيءَ تائين پهچائجي ۽ سڀ سياح به ڪنھن ٻي گاڏي وسيلي مٿي پهچن.
وين مان ٻاھر نڪري ڪنھن سواري جو انتظار ڪرڻ لڳاسين. سيءُ ايترو ته شديد ھو جو سڀني
ڄڻن کي ڏڪڻي وٺي وئي. شڪر ٿيو جو جلد ھڪ اھڙي وين ملي وئي جنھن ۾ ٻه يا ٽي ماڻهو
سوار ھئا جنھن اچي بابوسر ٽاپ تي لاٿو. توڙي دير ۾ اسان واري وين به ڪنھن گاڏيءَ
جي سھاري مٿي پهچي وئي ۽ اسان ان ۾<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>سوار ٿياسين
ڇاڪاڻ ته اتان کان لاھي وارو رستو ھو. استور پهچڻ وارو خيال ته سڀني جي ذهنن مان ڪڏھوڪو
نڪري چڪو ھو بس ھينئر اسان کي ڪنھن اھڙي اجهي جي ضرورت ھئي جتي رات جا ٻه چار پھر
خير سان گذاري سگهجن. ساڍي نائين ڌاري اسان کي شائن اسٽار ھوٽل اينڊ ريسٽورنٽ جي
صورت ۾ گهربل اجهو نظر آيو ۽ سڀئي ڄڻا تڪڙا تڪڙا قدم کڻندي ھوٽل جي عمارت اندر
داخل ٿيڻ لڳاسين.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اھڙي نموني </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ واري سفر جي پڄاڻي رات جو مانسهرا
ضلعي جي ھڪ ننڍڙي وسندي جي شائن اسٽار ھوٽل اينڊ ريسٽورنٽ ۾ ٿي. نالي ۾ ته اھو ھوٽل
ھو پر رھائش جي لاءِ ان ۾ ڪجھ سادا سودا ڪمرا ٺهيل ھئا جن ۾ پٽ تي قالين وڇايل ۽ ڀتن
جي وٽ سان ميرا ۽ مر ھاڻا طول وھاڻا رکيل ھئا. اسان چئن ڄڻن يعني مجيد، محمد اسلم،
امان الله ۽ مون ھڪ ڪمري ۾ ديرو ڄمايو. ٿوري دير ۾ ٻه ھمراھ سمهڻ لاءِ ھنڌ بسترا کڻي
آيا جيڪي خوشقسمتيءَ سان ڪافي صاف سٿرا ھئا. ماني لاءِ وڏي ھال ۾ اچي ويٺاسين پر
کاڌي جي صورتحال اھا ھئي جو مونکي ”بک ۾ بصر به ڀلو“ واري سنڌي چوڻي ياد آئي. اسان
وارو ڪمرو رات گذارڻ لاءِ ٿلهي ليکي ٺيڪ ھو پر ان سان لڳ واش روم مٿان ٽين جي ڇت
پيل ھئي جيڪا تيز ھوا ۾ سڄي رات کڙڪندي رھي. مونکي ڀؤ ھو ته تيز ھوا ۾ ٽين واري
اھا ڇت ڪٿي اڏامي نه وڃي پر شڪر آ جو اھڙي نوبت نه آئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري ٽوئر گائيڊن سعد ۽ عدنان اچي اسان
کي ننڊ مان جاڳايو ۽ چيو ته جلدي تيار ٿيو ته ھتان نڪرون جو موسم ڏاڍي خراب آھي.
اھڙي اونداھي واري وقت ڪچي ننڊ مان اٿاري سفر اڳتي وڌائڻ واري اھا نويد شايد ئي ڪنھن
کي وڻي ھجي پر پوءِ به سڀ ساٿي مختصر وقت ۾ تيار ٿي اچي وين ۾ ويٺا. فجر جي نماز
لاءِ وين ڪنھن نامعلوم وسندي ۾ روڊ جي ڀرسان ھڪ مسجد اڳيان اچي بيٺي. مسجد جي ڀرسان
ڪو جابلو نالو وھي رھيو ھو جنھن جو پاڻي ڏاڍو صاف سٿرو ۽ ٿڌو ھو. ڪجھ مفاصلو طئي ڪيوسين
ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ واري سج جي ڪرڻن اسان جو رستي تان ويندي آڌر ڀاءُ ڪيو. اسين هينئر
بابوسر پاس يا ٽاپ واريون لاھيون لھي چڪا هياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بابوسر ٽاپ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر ڊگهي ڪاغان ماٿري کي اتر ۾ گلگت بلتستان سان قراقرم ھاءِ وي وسيلي ڳنڍي
ٿو. انڪري ئي بابوسر ٽاپ کي خيبر پختونخوا صوبي ۽ گلگت بلتستان جي حدبندي به تصور ڪيو
ويندو آھي. اسين </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳۶۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ اونچائي واري بابوسر ٽاپ تان ھيٺ لھي گلگت بلتستان جي ديامير ضلعي جي
حدن ۾ داخل ٿي وياسين جيڪو گلگت بلتستان جو گرم ترين ضلعو سڏيو وڃي ٿو. چيلاس
ديامير ضلعي جو ھيڊڪوارٽر آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گلگت بلتستان کي
اھو نالو پيپلزپارٽي جي سرڪار دوران </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ڏنو ويو ھو جڏهن تڏهوڪي صدر آصف علي زرداري جي خاص ڪوششن
سان گلگت بلتستان کي نه رڳو نالو ڏنو ويو پر محدود اختيار پڻ ڏنا ويا ھئا. انهيءَ
کان اڳ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ھن علائقي کي ھنزه ۽ نگر رياستن سميت اترين علائقن جو نالو ڏئي وفاقي
سرڪار جي انتظام ھيٺ ڏنو ويو ھو. گلگت بلتستان جي پکيڙ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷۲۹۷۱</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر آھي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع جي آدمشماري موجب ان جي ڪل آبادي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۹۲۹۲۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ماڻهن تي مشتمل آھي. انتطامي لحاظ کان ھن کي ٽن ڊويزنن
۽ چوڏھن ضلعن ۾ ورھايو ويو آھي. بلتستان ڊويرن ۾ اسڪردو گهانچي، شِگر، خارمانگ ۽
رونڊو ضلعا، گلگت ڊويزن ۾ گلگت، گِذر، ھنزه ۽ نگر ضلعا جڏهن ته ديامير ۾
ديامير،<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>استور، ٽانجر، ڊاريل ۽ گُپس ـ
ياسين ضلعا شامل آھن. گلگلت بلتستان جو ھيڊ ڪوارٽر گلگت ۽ وڏي ۾ وڏو شھر اسڪردو
آھي جنھن جي آبادي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۱۴۸۴۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آھي. ٻن لکن کان مٿي آبادي وارو ٻيو شھر گلگت آھي.
آبادي جي لحاظ کان گلگت بلتستان جو وڏي ۾ وڏو ضلعو گلگت جڏھن ته ايراضيءَ جي حوالي
سان وڏي ۾ وڏو ضلعو ھنزه آھي.سياري ۾ اسڪردو جو گرمي پد ڪاٽو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ۽ استور جو ڪاٽو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سينٽي گريڊن تائين ويندو آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جاگرافيائي حوالي
سان گلگت بلتستان جون حدون ڏکڻ ۾ آزاد ڪشمير، اولھ ۾ خيبر پختونخوا صوبي، اتر ۾
افغانستان، اوڀر ۽ اتر اوڀر ۾ چين ۽ ڀارتي قبضي ھيٺ آيل ڪشمير ۽ ڏکڻ اوڀر ۾ لداخ
سان ملن ٿيون. گلگت بلتستان بنيادي طور جابلو ۽ پهاڙي علائقن ۽ ماٿرين تي مشتمل
آھي جنهن جون ڪيتريون ئي چوٽيون سڄو سال برف جي تھن سان ڍڪيل رھن ٿيون. ھت دنيا جا
ٽي وڏا جابلو سلسلا قراقرم، ھماليا ۽ ھندوڪش موجود آھن. انهن سلسلن جون </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> اھڙيون جابلو چوٽيون آھن جن جي اونچائي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميٽرن کان مٿي آھي ۽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان مٿي اھڙيون جابلو چوٽيون به آھن جن جي
اونچائي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷۰۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميٽرن کان وڌيڪ آھي. ڪي ٽو، نانگا پربت، راڪا پوشي، ترچ مير، براڊ پيڪ
ھتان جي ڪجھ مشهور جابلو چوٽين جا نالا آھن، جن کي سر ڪرڻ لاءِ دنيا جي ڪيترن ئي
ملڪن جا جبل چاڙھو پاڪستان ايندا رھندا آھن. ھتي قطبن کانپوءِ دن</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ی</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ا جا سڀ کان وڏا ۽ مشهور گليشيئر به آھن. اھڙن گليشيئرن ۾ بيافو، باتورا،
بالتورو، سياچن، پاسو ۽ ڪجھ ٻيا شامل آھن. خوبصورت ڍنڍن جي به ھت ڪا کوٽ نه آھي.
ھتان جي ڪجھ مشهور ڍنڍن ۾ شوسر، نالتر، ستپارا، ڪاتزورا، زاربا، ڦوروڪ، بيارسا،
رُش،<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ڪرومبر، راما، ڪچورا ۽ ٻيون ڳڻائي
سگهجن ٿيون. ندين جي سلسلي ۾ به گلگت بلتستان پنھنجو مٽ پاڻ آھي. گلگت ندي، شيوڪ
ندي، شِگر ندي، سالتورو ندي، ھُوشي ندي، ھِسپر ندي، رُوپل ندي، شِمشال ندي، گِذر
ندي، ڪرامبر ندي، نالتر ندي، نبرا ندي وغيره ھتان جي ڪجھ ندين جا نالا آھن.
انکانسواءِ اسان جي ان داتا سنڌوندي جو تمام وڏو حصو به ھن خوبصورت ۽ حسين علائقن
مان گذري ٿو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">فطري حسن کانسواءِ
گلگت بلتستان جهنگلي جيوت جي حوالي سان به وڏو شاھوڪار علائقو آھي. جهنگلي حيات جون
ھتي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان وڌيڪ جنسون ملن ٿيون جن ۾ خطري ھيٺ آيل برفاني چيتي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Snow Leopard</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ۽ ناسي رڇ
(</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Brown Bear</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
کي دنيا م خاص اھميت حاصل آھي. ھن علائقي جو مشهور ۽<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>پالتو بڻايل جانور ياڪ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Yak</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ۽ مارڪو
پولو رڍ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Marco Polo Sheep</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) به سموري پاڪستان مان رڳو ھتي ئي ملن ٿا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۹۷۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ قراقرم ھاءِ وي جي تعمير کان اڳ گلگت بلتستان جو ملڪ جي ٻين حصن سان
رابطو تمام ڏکيو بلڪ ڪٽيل ھوندو ھو،<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ڇاڪاڻ
ته سخت مشڪل ۽ برف سان ڍڪيل جابلو رستن ۽ ماٿرين کي تن ڏينهن ۾ عبور ڪرڻ ڪنهن جي
وس جي ڳالھ نه ھئي. چين ۽ پاڪستان جي گڏيل ڪوششن سان تيار ڪيل قراقرم ھاءِ وي گلگت
بلتستان جي ماڻهن کي نه رڳو ملڪ جي مڙني علائقن ۽ شهرن سان ڳنڍي ڇڏيو پر ھتان جي
سماجي، معاشي، ثقافتي ۽ سياسي زندگيءَ تي به وڏا مثبت اثر وڌا. پاڪستان ۾ تعليم جي
مجموعي شرح </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙي کان گهٽ آھي پر گلگت بلتستان ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۹۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙي کان وڌيڪ ماڻهو پڙھيل لکيل آھن. مطلب
ته تعليمي ترقيءَ ۾ ھتان جا ماڻهو ملڪ جي چئني صوبن کان اڳتي نڪتل آھن. گلگت
بلتستان ۾ ماڻهن جي اڪثريت اسماعيلي فرقي سان واسطو رکي ٿي ۽ مذهبي حوالي سان ھتان
جا ماڻهو ٿڌي دماغ وارا آھن. اهو ئي سبب آھي ته ھتي مذهبي انتها پسندي جو ڪو وجود
ناھي. شينا، بروشسڪي ۽ بالتي ھتان جون مک ٻوليون آھن پر انهن کانسواءِ ڪجھ ٻيون ٻوليون
به ڳالهايون وڃن ٿيون. مختلف قوميتن وارا ماڻهو هڪٻئي سان رابطي لاءِ گهڻو ڪري
اردو ٻولي ڳالھائين ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري نيرن لاءِ ھڪ ننڍي آبادي گني ۾ اسٽاپ ڪيوسين. سڀئي ڄڻا ريسٽورنٽ
جي مٿئين حصي ۾ ويٺاسين جتان سنڌو درياھ جي وھڪري جو آواز ته ٻڌڻ ۾ آيو ٿي پر گهاٽن
وڻن جي ڪري درياھ تي نظر نٿي پئي. اڌ ڪلاڪ کن ۾ نيرن ڪري اڳتي راھي ٿياسين. پوڻين
اٺين ڌاري راءِ ڪوٽ شھر مان گذرندڙ سنڌو درياھ مٿان اڏيل خوبصورت پل ڪراس ڪري ڊوئيان
چيڪ پوسٽ تي پهتاسين جتان استور ضلعي جون حدون شروع ٿين ٿيون. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> بجي خير سان استور پهچي وياسين. گلگت
بلتستان ۾ موبائيل نيٽورڪنگ جو وڏو مسئلو آھي انڪري اسان جي ساٿين وٽ مختلف ڪمپنين
جي سمن ڪم نٿي ڪيو. استور پهچي خبر پئي ته اسان سان راولپنڊي مان گڏ نڪتل ڪوسٽر
جنھن ۾ ڪجھ فيمليون به سوار ھيون سو گذريل رات ھڪ وڳي ڌاري ھتي پهتو ھو جنھنڪري ان
۾ سفر ڪندڙ سياحن کي وڏي تڪليف مان گذرڻو پيو ھو.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">قراقرم ھاءِ وي کان
استور تائين روڊ ته ڪافي بهتر ھو پر جبلن کي ڪٽي تيار ڪيل ور وڪڙن واري ان رستي تي
ڊرائيونگ دوران وڏي احتياط ۽ صبر جي ضرورت آھي. استور واري سموري رستي سان ھڪ پاسي
وڏا جبل آھن ته ٻي پاسي گهڻي ھيٺاھين تان وھندڙ استور نديءَ جو تيز وھڪرو. ھتان جي
ٻين ندين ۽ نئين جيان استور ندي به اڳتي ھلي سنڌو درياھ ۾ ڇوڙ ڪري ٿي. انھي حالت ۾
تڪڙ ۽ لاپرواهي جي ٿورڙي به گنجائش نه آھي. استور گلگت بلتستان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ضلعن مان ھڪ ضلعو آھي. ان سان گڏ استور سمنڊ
جي سطح کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ بلند ھڪ خوبصورت پھاڙي ماٿري به آھي جنھن جي ڊيگھ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر ۽ پکيڙ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰۰۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن تائين آھي. استور کي چراگاھن جي
سرزمين به سڏيو ويندو آھي. ھتي سياحت جي حوالي سان ڪيتريون ئي بهترين جايون آھن جن
مان ديوسائي وارا اونچا ميدان، راما ڍنڍ، منيمرگ، راٽو ڳوٺ ۽ روپل ماٿري ملڪي ۽
عالمي سطح تي ڪافي مشھور ۽ معروف آھن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">استور ۾ شينا (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Shina</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) اڪثريت جي ٻولي
آھي جنھن جا ڪيترا ئي لھجا ٿين ٿا. رابطي جي زبان طور اردو ڳالھائي وڃي ٿي. اسان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ واري ڏينھن استور پهتاسين ۽ ٻي ڏينھن
تي ملڪ جي آزاديءَ جو ڏينھن ھو پر اتان جي ماڻهن ۾ ان حوالي سان ڪا به گرمجوشي ۽
تحرڪ نظر نه آيو. ھونئن سموري گلگت بلتستان جا ماڻهو پنھنجي علائقي جي حوالي سان
وفاقي حڪومت جي پاليسين ۽ ترجيحن تي وڏا اختلاف ۽ ناراضگي رکن ٿا جن جو ھو سدائين
اظھار به ڪندا رھندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ اسان واري
وين جي ڊرائيور استور تائين ڏاڍي سٺي ۽ محفوظ ڊرائيونگ ڪئي ھئي پر پوءِ به مون
سميت ڪجھ دوستن محسوس ڪيو ته ٽوئرنگ ڪمپني جي انتظاميه ھن جي مجموعي ڪارڪردگيءَ
مان خوش ۽ مطمئين نه آھي. استور ۾ اسان کي ڪنھن سادي سودي بلڪ ڌتڙيل ھوٽل جي ٻن ننڍڙن
ڪمرن ۾ ترسايو ويو جتي آرام ڪرڻ جي ته ٺهيو پر ڍنگ سان ويھڻ جي به جاءِ نه ھئي. پر
پاڻ کي اھو سوچي آٿت ڏيڻ جي ڪوشش ڪندا رھياسين ته ڪجھ وقت کانپوءِ راما ماٿري لاءِ
نڪرڻو آھي انڪري مڙئي وقت گذاري وڃبو. ڪوسٽر وارن سياحن کي ھتان جي ھڪ سٺي ھوٽل
”استور ان ھوٽل اينڊ ريسٽورنٽ“ ۾ رھايو ويو ھو. اسان کي ڪمپني وارن ٻڌايو ته ھوٽل
۾ ھينئر ڪو ڪمرو خالي ناھي نت توهان کي به اتي ئي رھايون ھا. راولپنڊي مان نڪرڻ
وقت<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>سياحن جو گهڻو سامان ڪوسٽر جي ڇت تي
لوڊ ڪيو ويو ھو جنھن ۾ منھنجو ٿيلھو به شامل ھو. هينئر تائين ٿيلھو نه ملڻ ڪري مون
لاءِ مسئلو ھو ته لٽي ڪپڙي ۽ ٻي ضروري سامان کانسواءِ تيار ڪيئن ٿجي. آخر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> يا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڀيرا گائيڊ سعد حيات کي ڪالون ڪرڻ کانپوءِ
مس وڃي ٿيلھو مون تائين پهتو. ايتري دير جو نتيجو اھو نڪتو جو سڀ کان آخر ۾ تيار ٿيڻ
وارو شخص مان ھيم. ڪمپني جا گائيڊ ۽ منتظم ٽوئر جي اڳئين مرحلي جا انتظام ڪرڻ ۾
ايترا ته مشغول ھئا جو کين اسان جي ماني ٽڪي به ياد نه ھئي. نيٺ اسان پنھنجي مڙسي
يعني مجيد منگي جي پيسن تي سامھون واري ھوٽل ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي کانپوءِ مانجهاندو ڪري بک مان جان ڇڏائي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ واري اھا رات اسان کي راما ماٿري جي سرسبز ميدانن (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Rama Meadows</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) تي<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>گذارڻي ھئي. راما وارا اھي سر سبز ميدان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰۸۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽن جي بلندي تي آھن ۽ اتي پهچڻ لاءِ جبلن
۽ پھاڙن کي ڪٽي ڪچو دڳ ٺاهيو ويو آھي، جنھن تان ڪنھن عام گاڏي جو گذرڻ ڏکيو ۽
خطرناڪ سمجهو وڃي ٿو. انڪري ئي ڪمپني راما لاءِ ٽن فور ويل گاڏين جو بلو ڪيو ھو.
شام جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري گاڏين ۾ اچي ويٺاسين. اسان جنھن گاڏي ۾ ويٺاسين ان جو ڊرائيور
ھتان جو مقامي رھواسي ھو ۽ سندس مادري ٻولي شينا ھئي. رستي ۾ ھن سامهون ايندڙ گاڏين
جي ڊرائيورن سان پنھنجي ٻوليءَ ۾ سلام دعا ٿي ڪئي. شينا جيئن ته کُهري ٻولي آھي انڪري
ائين ٿي لڳو ڄڻ ھنن ھڪٻئي کي دڙڪا ٿي ڏنا. استور کان راما ماٿري جو مفاصلو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر آھي پر خراب ۽ پٿريلي رستي ڪري اھو تقريبن مني ڪلاڪ ۾ طئي ٿي
سگهيو. دائود ۽ بلال استور ان ھوٽل ۾ ڪوسٽر ذريعي پهتل اسان جي ٻين ساٿين سان ملي
آيا ھئا ۽ ھينئر اسان کي ٻڌائي رھيا ھئا ته ان گروپ ۾ ڪجھ ڇڙن کانسواءِ ٽي شادي
شده جوڙا آھن جن مان ٻن جوڙن کي ٻار آھن ۽ ٽئين جوڙي جي نئين شادي ٿيل آھي. اھڙي
نموني ڪچهري ۽ کل ڀوڳ ڪندا راما جي سرسبز ۽ سڪون ڏيندڙ ميدانن تي اچي لٿاسين. ھتي
نه رڳو ساوڪ سان ٽمٽار ميدان آھن پر شاھ بلوط (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Oak Tree</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ۽ ڪجھ ٻين
وڻن جو ججهو تعداد به ماحول جي خوبصورتيءَ ۾ اضافو ڪري ٿو. راما ماٿري ۾ سياري جو
شديد برفباري ٿيندي آھي جنھنڪري سال جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> يا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مھينا ھتان جا سمورا دڳ ۽ رستا برف جي تھن ھيٺان ڍڪجي
ويندا آھن. سال جو وڏو عرصو سياحت جي خاتمي سان مقامي ماڻهن جو روزگار به شديد
متاثر ٿيندو آھي. واضح رھي ته سياحت گلگت بلتستان جي آمدني جو مکيو وسيلو آھي.
راما تي ماڻهن جو چڱو تعداد نظر آيو جيڪي گهڻي ڀاڱي پنھنجي ذاتي گاڏين وسيلي گهمڻ
آيا ھئا. ھتي کاڌي پيتي لاءِ ڪجھ عام رواجي ھوٽل ۽ ڪيبنون به ھيون جتان مردن سان گڏ
عورتون ۽ ٻارڙا مختلف قسمن جون شيون خريد ڪري رھيا ھئا. ساوڪ سان ڀريل حسين ۽ دلڪش
فطرتي منظرن کي پسي ماڻهوءَ کي جيڪا خوشي ۽ سڪون حاصل ٿئي ٿو سا خوشي ۽ سڪون راما
پهتل ماڻهن جي چهرن مان به بلڪل واضع ھو. حقيقت اھا آھي ته راما جي روپ ۾ فطرت
ماءُ جي ھنج ۾ اچي اسان سڀني به تازگي ۽ فرحت محسوس ٿي ڪئي. راما تي اھو نالو اتان
کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر پري ساڳي نالي واري ڳوٺ تان پيل ٿو ڏسجي. مجيد
منگي، اسلم ميمڻ، امان الله سومرو ۽ مان گھمندا ڦرندا ھڪ خوبصورت نديءَ تي اچي بيٺاسين
جتي اڳ ۾ ڪيترا ئي ڏيھي سياح موجود ھيا. ڪن نديءَ جي ٿڌي پاڻيءَ مان ھٿ منھن ٿي ڌوتو،
ڪن گروپ فوٽو ٿي ورتا ۽ ڪن وري حسين منظرن جي فوٽوگرافي ٿي ڪئي. اسان جو ٽولو به
سهڻن منظرن جي فوٽوگرافي ۾ مصروف ٿي ويو. مون اتي ڪجھ اھڙا پکي ڏٺا جيڪي سنڌ ۾ نٿا
ملن پر مون وٽ ھڪ عام ڊجيٽل ڪئمرا ۽ موبائيل فون ھئي جنھن سان کين محفوظ نه ڪري
سگهيس. ھتي ٿورو گهڻو زونگ کانسواءِ ٻيو ڪو به موبائيل نيٽورڪ ڪم نٿو ڪري انڪري ھڪ
حوالي سان ڏاڍو سڪون لڳو پيو ھو. سج لٿي ڌاري سيءُ ۾ چڱو واڌارو ٿي ويو ۽ اوندھ به
ٿيڻ لڳي انڪري گاڏين ۾ ويھي ڪجھ ھيٺاھينءَ تي ”راما ان ھوٽل اينڊ ڪيمپنگ سائيڊ“ تي
آياسين جتي اسان کي رات خيمن (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Tents</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ۾ گذارڻي ھئي. راما ميدانن واري تفريح گاھ
تي جيڪي به ھوٽل آھن تن وٽ سياحن کي خيمن ۾ ترسائڻ جو بندوبست هوندو آھي ڇاڪاڻ ته
اھڙي حسين ۽ فطرتي ماحول ۾ سياحن جي اڪثريت خيمي اندر رات گذارڻ کي ترجيح ڏيندي آھي.
اسان به خيمي اندر جيڪا رات گذاري سا يقينن ھڪ منفرد ۽ مثالي رات ھئي جنھن جون
خوشگوار يادون وڏي عرصي تائين ذھنن ۾ محفوظ رهنديون. اسان واري سموري ٽولي لاءِ ٽن
خيمن جو بندوبست ٿيل ھو جن مان ھڪڙو ته ڪمري جيڏو وڏو ھو جنھن ۾ ڪراچي کان آيل ڪٽنبن
کي رھايو ويو ھو. اسان چئن دوستن پنھنجي لاءِ ھڪڙو ڪنڊائتو خيمو پسند ڪيو. رات جو ڪچهري
۾ سکر جو خادم حسين مھر به اچي شامل ٿيو. اسان مان ڪنھن کيس رات اتي ئي گڏجي گذارڻ
جي آڇ ڪئي جيڪا ھن قبول ڪئي ۽ ٿوري دير کانپوءِ پنھنجو سمورو سامان به اتي کڻي
آيو. اسان مان سڀني کان گهڻو سامان منھنجي ھن نالي ڀائي وٽ ھو. ھو سياحت جو تمام
گهڻو شوقين آھي ۽ گهڻي گهمڻ ڦرڻ ڪري کيس خبر پئجي چڪي آھي ته سفر دؤران ڪهڙين ڪهڙين
شين جي ضرورت پئجي سگهي ٿي. ڪچهري ڪندي ڪافي وقت گذري ويو پر رات جي مانيءَ جو اڃان
تائين ڪو امڪان نظر نٿي آيو. آخر پڇا ڪرڻ سان خبر پئي ته اسان واري ٽولي ۾ شامل
ماين ھوٽل وارن کي جهلي ڇڏيو ھو ته ھو ماني تيار نه ڪن ڇاڪاڻ ته اھي پاڻ سڀني لاءِ
رات جي ماني تيار ڪنديون. ان جو مطلب ته اسين سڀ ھاڻي ماين جي رحم ڪرم تي ھياسين ته
جڏهن به چاھين ۽ جهڙي به چاھين ماني کارائين. ان رات اسان واري ٽولي کانسواءِ ٻين
به ڪافي سياحن جا خيما لڳل ھئا جن خيمن جي ڀرسان باھ جا مچ ٻاري ۽ وڏي آواز ۾ گانا
ھلائي ناچ ٿي ڪيو. اسان جو خيمو جيتوڻيڪ وٿيرڪو ھو پر پوءِ به گانن، ٽهڪن ۽ ھوڪرن
جو آواز اسان جي ڪنن تائين پهچي رھيو ھو. گلگت بلتستان جي ماڻهن جي اھا وڏي خوبي
آھي ته اھي مجموعي طور امن پسند، مذهبي انتھاپسندي کان پري ۽ عورتن جي عزت ڪرڻ
وارا آھن. انڪري ھتي اھڙي قسم جي ناچ ۽ گاني واري مخلوط پارٽين تي ڪير به اعتراض نٿو
ڪري. اسان مان به ڪن خيمي مان ٻاھر نڪري چڪر لڳايو ٿي. سڀني کي ڏاڍي بک لڳي ھئي نيٺ
ساڍي يارھين وڳي ڌاري محمد اسلم ماني کڻائي آيو. ماني جو خاص آئٽم برياني ھو ۽ ان
سان گڏ دال ماني به ھئي. دال ماني ته گذاري لائق ھئي برياني بس اھڙي ھئي جهڙي سنڌ
۾ ڇوڪرڙيون ھڪٻئي سان راند روند ڪندي تيار ڪنديون آھن. اسان لاءِ جيئن ته اھا نام
نھاد برياني کائڻ کانسواءِ ٻي ڪا واٽ نه ھئي سو مجبورن پيٽ جي باھ کي ٿڌو ڪيوسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ماني کائي ٻاھر
آياسين. سيءُ چڱو ھو پر جيڪيٽون ۽ ٻيا گرم ڪپڙا پهرڻ ڪري ٿڌ سھڻ جوڳي ٿي پئي ھئي.
اسان واري ٽولي مان ڪافي ڄڻا اڳ ئي حالن حوالن ۾ محو ھيا ته اسان به خير سان پهچي
وياسين. لڳ ڀڳ ھڪ وڳي تائين ڪچهري ۽ کل ڀوڳ ڪري ھرڪو پنھنجي پنھنجي خيمن ڏانھن
واپس ورڻ لڳو.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راما ماٿريءَ جهڙي
سڪون بخش مقام تي خيمي يا تنبو ۾ ھڪ يادگار رات گذاري صبح ساڍي ستين ڌاري مونکي جاڳ
ٿي. ٿوري ٿوري وٿيءَ سان ٻيا ساٿي به اٿندا ويا. منھنجي خواھش ھئي ته صبح جو سوير
اٿي راما ماٿري تي اڀرندڙ سج جو منظر ڏسجي پر رات جو گهڻي دير تائين جاڳڻ ڪري سويري
نه اٿي سگهيم. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ واري ان صبح جو اسان کي راما ڍنڍ لاءِ روانو ٿيڻو ھو انڪري جلدي نيرن
ڪري اچي گاڏين ۾ ويٺاسين. اسان سڀني پنھنجو سامان سھيڙي رکيو ھو پر سعد ۽ عدنان
(اسان جا ٽوئر گائيڊ) چيو ته سامان خيمي ۾ ئي رھڻ ڏيو ڇاڪاڻ ته ڍنڍ کان واپسيءَ تي
ھتي ئي اچبو. اسان کانئن پڇيو ته پوءِ سامان جي حفاظت ڪير ڪندو؟ تنھن تي جواب ڏنائون
ته سامان تي پهري جي ضرورت ناهي ڀلي پيو ھجي ڪو به نه کڻندو. اسان سنڌ جي ماڻهن
لاءِ اھڙي دعويٰ جيتوڻيڪ حيرت جهڙي ھئي پر پوءِ به گائيڊن جي مشوري تي سڀني کي
لاچار عمل ڪرڻو پيو. ٺيڪ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">:</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> تي گاڏين راما ان ھوٽل اينڊ ڪيمپنگ سائيڊ کان راما ڍنڍ
لاءِ مٿاھينءَ ڏانھن سفر شروع ڪيو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽن جي ڊرائيو کانپوءِ ٽئي فور ويل گاڏيون راما ليڪ جي
بيس ڪئمپ تي اچي بيٺيون. ھي آخري پوائنٽ آھي جتي گاڏين ذريعي پهچي سگهجي ٿو. ھتان
کان راما ڍنڍ تي پهچڻ لاءِ سوڙھو ۽ چاڙھيءَ وارو ڏکيو رستو شروع ٿئي ٿو جنھن کي
انگريزيءَ ۾ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Hiking Track</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span> سڏبو آھي. ان ڏکئي ۽ ٿڪائيندڙ رستي تان ڪي
ماڻهو پيدل، ڪي موٽر سائيڪلن تي ۽ ڪي گهوڙن تي چڙھي وڃي رھيا ھئا. بيس ڪئمپ وٽان
موٽر سائيڪلون ۽ گهوڙا ڪرائي تي ملي ٿي سگهيا. ڪجھ ماڻهن خاص طور نوجوانن وٽ
پنهنجون به موٽرسائيڪلون ھيون جن تي ڪجھ سر ڦريا پنھنجي ڊرائيونگ جون مھارتون پڻ ڏيکاري
رھيا ھئا. مجيد منگي ۽ امان الله سومري ڍنڍ تي ھلڻ کان نابري واري. خادم حسين مھر
موٽر سائيڪل ڪرائي تي وٺي روانو ٿيو جنھن تي مجيد چيو ته مھر صاحب جي تياري ته مائونٽ
ايوريسٽ سر ڪرڻ واري ھئي پر افسوس ته ھلي راما ڍنڍ تائين به نه سگهيو! اسلم ميمڻ،
دائود قريشي ۽ مان پيدل مٿي ھلڻ جو فيصلو ڪيو. ٿورو اڳتي وڌڻ سان رستي جي ڏکئي ھجڻ
جو ڪافي شدت سان احساس ٿيو پر اسان ٽنھي جون وکون لڳاتار وڌنديون ئي رھيون. اسلم ته
رستي سان ھلندي ڪٿي پوئتي رھجي ويو پر دائود ۽ مان سهڪندا ۽ ساھيون پٽيندا ھڪٻئي
سان گڏ ھلي رھيا ھياسين. راما ڍنڍ تائين پهچڻ لاءِ رستي ۾ ٽي برفاني ڇپون يا
گليشيئر اچن ٿا جن مان ٻن تي مٿان چڙھي ۽ ھڪ کي پاسي کان ٽپي گذرڻو پوي ٿو.
گليشيئر مٿان گذرڻ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>موٽرسائيڪل سوارن لاءِ ڏاڍو
ڏکيو ھو ڇاڪاڻ ته برفاني تھن مٿان ٽائرن جي ترڪڻ جو وڏو امڪان ھو. رستي تي ھڪ ٻه
جوس، پاڻي ۽ چپسن جا اسٽال به نظر آيا جن جي اھڙي مشڪل رستي ۾ واقعي ضرورت به ھئي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راما ڍنڍ ھڪ پھاڙي ڍنڍ
آھي جيڪا راما جي سرسبز ميدانن کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي مفاصلي تي آھي. سمنڊ جي مٿاڇري
کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۵۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ مٿانھين واري ان ڍنڍ جو پاڻي سياري ۾ شديد ٿڌ سبب ڄمي ويندو آھي. ڍنڍ
تي پيدل ماڻهو عام طور سوا کان ڏيڍ ڪلاڪ تائين پهچي وڃي ٿو پر ان جو مدار رستي جي
حالت تي به ھوندو آھي. مان ۽ دائود قريشي به تقريبن سوا ڪلاڪ ۾ مٿي پهچي وياسين.
راما ڍنڍ استور ضلعي جو ھڪ اھم سياحتي ماڳ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Touring Destination</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) آھي جتي ھر
سال سياحن جو وڏو تعداد گهمڻ اچي ٿو. راما ڍنڍ چؤڌاري وڏن وڏن جبلن سان گهيريل
آھي. ھتان جڳ مشھور نانگا پربت واري چوٽي به نظر ايندي آھي. اسان ڀيري جيئن ته
موسم<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>صاف نه ھئي تنھنڪري چوٽي ڌنڌلي ٿي
نظر آئي. ڪيترا ئي سياح راما ڍنڍ واري فطري ماحول مان مزو وٺڻ ۽ اتان نانگا پربت
جا سج اڀرڻ ۽ لھڻ وارا شاندار منظر پسڻ لاءِ رات تنبن ۾ گذاريندا آھن. تنبو يا
خيما في رات جي حساب سان سياحن کي مهيا ڪرڻ ھن علائقي جي ماڻهن جو ھڪ عام ڪاروبار
آھي جنھن وسيلي ھو مناسب آمدني حاصل ڪري ٿا وٺن. سياري ۾ سياح گهٽ ھوندا آھن ته
خيمن جا اگھ به لٿل ھوندا آھن پر اونھاري ۾ سياحن جو تعداد وڌڻ سان اگھ به وڌي
ويندا آھن. خيمن سان گڏ اڪثر ڪاروبار ڪندڙ کاڌي پيتي جون شيون به رکندا آھن جن جو
اگھ بازار کان ڪافي وڌيل ھوندو آھي. مثال طور ڏيڍ ليٽر واري پاڻي جي بوتل جيڪا
بازار ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> يا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> رپين ۾ ملي ٿي سا ھتي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> رپين ۾ وڪرو ٿي رھي ھئي. جيتوڻيڪ اھو آگسٽ جو مھينو ھو
پر راما ڍنڍ جو پاڻي ڪچڙي منجهند ڌاري به ڏاڍو ٿڌو ھو. ڪيترا ئي سياح ڍنڍ جي ٿڏي
پاڻيءَ مان ھٿ منھن ڌوئي يا پير پسائي رھيا ھئا پر ڪيترا ته وھنجي به رھيا ھئا.
مون به پاڻيءَ جو گرمي پد معلوم ڪرڻ لاءِ ڍنڍ مان ھٿ منھن ڌوتو. پاڻي ٿڌو ۽ بئنڪ
صاف سٿرو ھو. راما ڍنڍ تي کاڌي پيتي جي شين لاءِ ھڪ ڪچو دڪان ۽ ننڍڙو چانھ جو اسٽال
به ھيو. دڪان تي پيٽرول به ميسر ھو ڇاڪاڻ ته ڪيترا ماڻهو ھت پيدل نه پر موٽر سائيڪلن
ذريعي اچن ٿا. مجيد منگي جيتوڻيڪ بيس ڪئمپ وٽ ڍنڍ تي ھلڻ کان انڪار ڪيو ھو پر پوءِ
خيال مٽجڻ ڪري گهوڙي تي سوار ٿي مٿي پهچي ويو ۽ کيس اتي ڏاڍو مزو آيو. مجيد جي گهڻي
وقت کان عادت آھي ته ھو لڳ ڀڳ ڏھاڙي يوگا ۽ مراقبو (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Meditation</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ڪندو آھي.
انکانسواءِ ڪنھن خوبصورت فطري منظر وٽ به موقعو ملڻ تي ڪجھ وقت لاءِ مراقبي ۾ ويھي
رھندو آھي. انڪري راما ڍنڍ جهڙو پرسڪون ۽ روح کي راحت ڏيندڙ فطري منظر ھجي ۽ مجيد ڪجھ
ساعتون مراقبو نه ڪري اھو ممڪن نه ھو. مون مراقبي ۾ ويٺي سندس ڪجھ تصويرون ورتيون.
راما ڍنڍ تي گروپ جي سڀني ساٿين کي ڏاڍو مزو آيو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻارھين وڳي ڌاري گڏيل
صلاح سان واپسيءَ جو سفر شروع ٿيو. رستي تان موٽندي جگلوٽ جو ھڪ نوجوان ڪچهري ڪندو
هليو. ھن فيصل آباد جي ڪنھن يونيورسٽي مان تعليم حاصل ڪئي ھئي. ڪافي سلجهيل ۽ روشن
خيال ٿي لڳو. مجموعي طور گلگت بلتستان ۽ خاص طور پنھنجي شھر جگلوٽ ۽ ان جي پسگردائيءَ
بابت مفيد معلومات ڏنائين. ھن جو سنڌ ۾ به اچڻ ٿيو ھو جتان جي گرميءَ جون ڏاڍيون
دانھون ٿي ڪيائين. سياست ۾ به ڪافي دلچسپي ھيس انڪري چڱو وقت ملڪي سياست ۽ فوجي اسٽيبلشمينٽ
جي ناجائزين ۽ زيادتين تي به گفتگو ڪندو رھيو. ھڪ وڳي تائين واپس بيس ڪئمپ پهچي
وياسين. واپسي وارو پنڌ لاھي ھجڻ ڪري ڏاڍو سھنجو ثابت ٿيو. اتان ئي جگلوٽ وارو
نوجوان اسان کان موڪلائي پنھنجي منزل طرف روانو ٿي ويو پر ان کان اڳ اسان کيس ڪولڊ
ڊرنڪ پياريو. جڏهن سڀ ساٿي بيس ڪئمپ پهچي ويا ته اسان به پنھنجي گاڏين ۾ اچي ويٺاسين
۽ کل ڀوڳ ڪندا ڪجھ وقت ۾ راما ان ھوٽل ٻاهران اچي لٿاسين. اسان واري خيمي ۾ ھر
شيءِ ساڳي ترتيب ۾ پئي ھئي جنھن ۾ صبح رکي ويا هئاسين. منجهند جي ماني کائي ڪجھ
وقت تنبوءَ ۾ آرام لاءِ ليٽي پياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رٿيل پروگرام موجب ٽين
وڳي اسان کي گلگت بلتستان جي قومي راند پولو جو مقابلو ڏسڻ لاءِ وڃڻو ھو. اھو
مقابلو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ تي ملڪ جي آزادي وارين تقريبن جي سلسلي ۾ استور ۽ گوري ڪوٽ جي ٽيمن
وچ ۾ ٿيڻو ھو. پولو اسٽيڊيم اتان ويجهو ھو تنھنڪري ٿوري وقت ۾ پهچي وياسين. اسان جي
پهچڻ کان ٿورو اڳ ميچ شروع ٿي چڪو ھو. اسان به سڌا اسٽيڊيم اندر داخل ٿياسين جتي
تماشائين جي ھوڪرن ۽ ڪوڪرن سان گڏ مقامي سازندن زبردست قسم جون ڌنون ٿي وڄايون.
تماشائين جو وڏو تعداد پنھنجي پنھنجي ٽيم جي حمايت ڪري رھيو ھو. جڏهن به ڪنھن ٽيم
بال کي مخالف ٽيم جي گول ڏانھن ٿي وڌايو ماڻهن جا ھوڪرا ٿي پئجي ويا. پولو ميدان
پاڻي ھاري آلو ڪيو ويو ھو ته جيئن گهوڙن جي ڊوڙڻ ڪري مٽي نه اڏامي سگهي. پولو راند
ڪيڏي نه تيز ۽ خطرناڪ ٿي ٿئي ان جو اندازو مونکي ميچ ڏسڻ کانپوءِ ٿيو. ٻنھي ٽيمن
جا ڪجھ رانديگر هڪٻئي جون اسٽڪون لڳڻ ڪري زخمي به ٿي پيا جيڪا پولو جي راند ۾ ھڪ
عام ڳالھ آھي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ته اھڙا به رانديگر ھئا جن جي نرڙ ۽ ٺوٺ وٽان رت وھي رھيو ھو پر پوءِ به
اھي آخر تائين راند ۾ مشغول رھيا. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نوجوان ميچ دوران ميدان تي موجود ھيا جن جو ڪم ڪنھن
رانديگر جي ھٿ مان ڪريل اسٽڪ کيس واپس ڪرڻ ھو. اھو پرجوش ميچ سخت مقابلي کانپوءِ
استور جي ٽيم کٽي ورتو.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>استور جي رانديگرن
کي پيليون شرٽون جڏهن ته ميچ ھارائيندڙ گوري ڪوٽ جي ٽيم کي اڇيون شرٽون پاتل ھيون.
سموري ميچ دؤران تماشائين جو جوش ۽ جذبو ڏسڻ وٽان ھيو. آخر ۾ ھڪ تقريب ٿي جنھن ۾ کٽندڙ
ٽيم جي ڪيپٽن کي ٽرافي سان گڏ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ھزار روڪ انعام طور ڏنا ويا. مجيد به فاتح ٽيم کي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ھزار انعام طور ڏنا ۽ مختصر تقرير ڪئي جنھن
۾ ھن ٻنھي ٽيمن کي بھترين راند کيڏڻ تي داد ڏنو. تقريب کانپوءِ ٽيم جو آيل مهمانن
سان گڏ گروپ فوٽو ٿيو جنھن ۾ اسان جي ساٿين به حصو ورتو. پنجين ڌاري واپس پنھنجن
خيمن تي آياسين جتان ڪجھ وقت ۾ سامان سڙو سھيڙي راما ماٿري کي الوداع ڪري واپس
استور ڏانھن وڃڻو ھو. اسان جون ٽئي فور ويل گاڏيون شام جو ڇھين وڳي تائين استور ان
ھوٽل اينڊ ريسٽورنٽ پڄي ويون. اھو استور جو سڀ کان سٺو ھوٽل سمجهو وڃي ٿو جتي اسان
جي گروپ جا ڪجھ ساٿي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ واري رات ترسيا ھئا. ساڳي رات اسان وين واري ٽولي بابوسر ٽاپ کان ڪجھ
ھيٺ ڀرو ھڪ ننڍڙي وسنديءَ جي مڙئي سڙئي ھوٽل ۾ گذاري ھئي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري رات جي ماني لاءِ ھوٽل جي ھال ۾ گڏ
ٿيڻ شروع ٿياسين. ھتي اسان کي ڪافي بهتر ۽ نسبتن معياري کاڌو مليو. ھوٽل انتظاميه
جو چوڻ ھو ته ھنن پنھنجي هوٽل لاءِ ڪراچيءَ مان ڪڪ گهرايو آھي. ماني کائي ۽ ھڪٻئي
سان ڪچهري ڪري ھرڪو پنھنجي پنھنجي ڪمرن ڏانهن روانو ٿي ويو. مجيد، خادم مھر ۽ مان
ھوٽل تان لھي شھر جو چڪر لڳائڻ وياسين پر بازار گهڻي ڀاڱي بند ٿي چڪي ھئي انڪري ھڪ
ميڊيڪل اسٽور تان ڪجھ اسٽريپسلز وٺي واپس ورياسين. ھوٽل جي ڇت جي خالي حصي تي اسان
جي گروپ جا ڪجھ ساٿي ٽولن جي صورت ۾ ويٺا ھيا جن مان ھڪ ٽولي ۾ اسان به شامل ٿياسين.
مجيد ۽ منھنجا روم ميٽ اسلم ميمڻ ۽ امان الله سومرو به ان ٽولي ۾ ئي ويٺا ھئا.
موسم ڏاڍي وڻندڙ ھئي. چانھ پي ۽ ڪلاڪ سوا ڪچهري ڪري اسان واري چؤنڪڙي پنھنجي ڪمري ڏانھن
رخ رکيو.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">استور ان ھوٽل اينڊ
ريسٽورنٽ جو ڪمرو جنھن ۾ اسين چئن ڄڻن رات گذاري ڪافي صاف سٿرو ۽ آرام وارو ھو. ڪشادي
واش روم جي ڪا به شيءِ ٽٽل ڦٽل يا خراب ٿيل نه ھئي. ٻيو ته گرم پاڻي به ججهي مقدار
۾ موجود ھو. رات جو آرام ۽ سڪون واري ننڊ ڪري صبح جو سويري ئي جاڳ ٿي وئي. مجيد
اسان کان اڳ ۾ اٿي ڪيڏانھن نڪري ويو ھو. ھو آيو ته ٿوري ڪچهري کانپوءِ تياري ۾ لڳي
وياسين. سڀ کان پهريان مجيد ۽ مان نيرن لاءِ ھوٽل جي ھال ۾ اچي ويٺاسين. ٿوري ٿوري
وٿي سان ٽوئر تي آيل ٻيا مرد ۽ مايون به ھال ۾ پهچڻ شروع ٿي ويا. رسمي سلام دعا
کانپوءِ نون آيلن به اڳ ويٺلن سان ڪچهريءَ ۾ پنھنجو حصو ٿي ڳنڍيو. ڪنھن ٽوئرنگ ڪمپني
سان گڏ سياحت ڪرڻ جو ھڪ مثبت پاسو اھو به آھي ته ماڻهوءَ کي ملڪ جي مختلف قومن جي
سياحن سان ملڻ جلڻ ۽ خيالن جي ڏي وٺ ڪرڻ جو موقعو ملي ٿو وڃي. جڏهن سمورو ٽولو ھال
۾ گڏ ٿي ويو ته ھوٽل جي ويٽرن نيرن لڳائڻ شروع ڪئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع) اسان کي ٽوئر جي طئي ٿيل شيڊيول موجب
استور جي ھڪ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>خوبصورت سياحتي ماڳ ڊرلي ڍنڍ
(</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Dirley Lakeٖ</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
لاءِ روانو ٿيڻو ھو. ڪمپني انتظاميه ٻڌايو ته ڍنڍ تي ھلڻ لاءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي استور مان نڪربو، جنھن جو مطلب ته اسان
وٽ اڃان ٻه اڍائي ڪلاڪن جو وقت ھيو. اھو ھاڻي اسان تي ڇڏيل ھو ته وٿيءَ وارو اھو
سمورو وقت ھوٽل تي ويھي گذاريون يا استور شھر جو چڪر لڳايون. ھينئر تائين اسان
استور جا ڪجھ حصا فقط گاڏيءَ جي اندران ئي ڏٺا ھئا. منھنجو پڪو ارادو ٿي بيٺو ته
فارغ وقت ۾ شھر گھمي ڏسجي ڇاڪاڻ ته باقي بچل ٽوئر ۾ ٻيھر اھڙو موقعو نه ملڻو ھو.
مون پنھنجي ٽنھي ساٿين مجيد، اسلم ۽ امان الله کي اھڙي آڇ ڪئي پر انھن ڪا خاص
دلچسپي نه ڏيکاري. نيٺ مان اڪيلو ئي استور شھر گهمڻ لاءِ نڪري پيس. اسان وارو ھوٽل
شھر کان ڪو گهڻو پري نه ھو انڪري ٿوري پنڌ کانپوءِ مختلف قسمن جي دڪانن واري بازار
شروع ٿي وئي. چڱو اڳتي وڌيم ته ھڪ چوڪ آيو جتان بهتر سمجهيم ته ڪنھن کان پڇا ڪجي ته
شھر جا مک حصا ڏسڻ لاءِ ڪهڙي رستي سان وڃڻ بهتر ٿيندو. روڊ جي ڀڪ ۾ بيٺل ھڪ نوجوان
کان ان حوالي سان پڇا ڪيم جنھن چڱو ڊگهو تفصيل ٻڌائڻ کانپوءِ چيو ته توهان ڪنھن
سواريءَ تي وڃو ڇاڪاڻ ته پنڌ پري آھي انڪري ٿڪجي پوندئو. مان کيس چيو ته ھيڏانھن
پنڌ ڪري ٿو وڃان باقي واپسي کڻِي ڪنھن سواري تي ڪندم. مان ھن کي مھرباني چئي اڳتي
وڌڻ لڳم ته چيائين مان توهان سان گڏجي ٿو ھلان پنھنجي ڪمپني به رھندي ۽ شھر به ڏسي
وٺبو. ٿورو اڳتي ڪو ھوٽل ڏسي چيائين ته چانھ وغيره پي پوءِ ٿا اڳتي ھلون پر مون
مھرباني چوندي کيس ٻڌايو ته مون وٽ بلڪل محدود وقت آھي انڪري ترسون نٿا. رستي ۾ ھڪٻئي
جو تعارف ڪرائڻ سان گڏ مان کانئس استور ۽ اتان جي سياسي، سماجي ۽ معاشي حالتن بابت
معلومات وٺندو رھيس. نوجوان پنھنجو نالو عبدالڪريم ٻڌايو ۽ پيشي جي لحاظ کان ھو وڪيل
ھو. ھن ھاءِ ڪورٽ ڪراچيءَ ۾ وڪيلن جي ھڪ پئنل سان گڏجي وڪالت ٿي ڪئي جن ۾ ڪجھ سنڌي
وڪيل به شامل ھئا. مونکي پنھنجو وزيٽنگ ڪارڊ ڏنائين جنھن تي سندس پورو نالو محمد
عبدالڪريم مصطفوي لکيل ھو. سنڌ سان گهڻو لڳاءُ ٿي ڏيکاريائين جنھن جو سبب ڪراچيءَ
مان سندس روزگار جو حصول به ٿي سگهيو ٿي. ڪارڊ ڏيندي خواهش ڏيکاريائين ته اڳتي ھڪٻئي
سان رابطي ۾ رھنداسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">استور مونکي ھڪ ننڍڙو،
روايتي ۽ پراڻو شھر لڳو. ڪيترن ئي دڪانن کي<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>پراڻي وقت وارا ڪاٺ جا وڏا دروازا لڳل ھئا. ماڻهو به مجموعي طور لباس ۽
طبيعت ۾ بلڪل سادا سودا نظر آيا. مونکي ھتي ڪجھ پٺاڻ نظر آيا جن بابت عبدالڪريم
کان پڇا ڪرڻ تي معلوم ٿيو ته اھي وڏي عرصي کان پر ٿوري تعداد ۾ آباد آھن. ھن وڌيڪ ٻڌايو
ته جيڪو پٺاڻ مستقبل طور ھتي رھائش اختيار ڪري ٿو تنھن سان مقامي ماڻهو مٽي مائٽي ڪندي
نٿا ڪيٻائين. ڪچهري ڪندا ھڪ مصروف چوڪ تي آياسين جنھن بابت عبدالڪريم ٻڌايو ته ھي
ھتان جو مشھور ”پريشان“ چوڪ آھي. ھن چوڪ تي ھڪ خوبصورت اسٽيچو وسيلي گهوڙي تي سوار
نوجوان کي گلگت بلتستان جي قومي راند پولو کيڏندي ڏيکاريو ويو آھي. پريشان چوڪ جي
ويجهو ئي آرمي پبلڪ اسڪول اينڊ ڪاليج جي بلڊنگ نظر آئي جنھن جي مک دروازي اڳيان
آرمي جا ڪجھ با وردي سپاھي سيڪيورٽيءَ جون ذميواريون نڀائي رھيا ھئا. مونکي ڪئمرا
ھٿ ۾ ڏسي انھن مان ڪنھن ھٿ جي اشاري سان منع ڪئي ته ھت فوٽو ڪڍڻ جي اجازت نه آھي جڏھن
ته منھنجو اھڙو ڪو به ارادو نه ھو. پريشان چوڪ وٽان واپس ھوٽل وڃڻ لاءِ مون عبدالڪريم
کان ڪنھن مناسب سواري بابت پڇا ڪئي جنھن تي ھن ٻڌايو ته استور ۾ اچ وڃ لاءِ واحد
سواري ٽئڪسي ڪار ئي آھي. اتي ئي ڪار ملي وئي پر عبدالڪريم اتان ئي موڪلايو جو کيس ڪنھن
ٻي پاسي وڃڻو ھو. موڪلائڻ وقت چيائين ته استور ۾ ڪو به ٽئڪسي وارو ڪنھن کان وڏيڪ
يا ناجائز ڀاڙو نه وٺندو آھي تنھنڪري ھي به اوترو ئي وٺندو جيڪو سندس حق ھوندو. ٽئڪسي
وارو ڪنھن ٻي رستي سان ھليو ۽ ساڍي ڏھين وڳي ھوٽل پهچايائين. رستي ۾ وھي کائي موٽيل
ڊرائيور سان حال حوال ٿيندا رھيا. ھن ٻڌايو ته ”مان تعليم کاتي ۾ ملازم آھيان ۽ ڊيوٽي
کانپوءِ ھي پنھنجي گاڏي ھلائيندو آھيان“. وڪيل عبدالڪريم جيان ھن جي مادري ٻولي به
شينا<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ھئي. ڪرايو ڏيڍ سئو گهريائين پر مون
پاران </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سئو ڏيڻ تي چيائين ”اھو نٿو ٺھي توهان اسان جا مھمان آھيو“. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھوٽل تي آيم ته
سنگت پنھنجي تياري مڪمل ڪري ڪچهري ۾ مشغول ھئي. مونکان به استور شھر بابت پڇڻ لڳا
ته ڪيئن لڳو. ٿوري دير ۾ گروپ جا سڀ سياح پنھنجي پنھنجي سامان سميت اچي ساڳين گاڏين
۾ سوار ٿيا جن تي راما ميڊوز ۽ راما ڍنڍ تي ويا هئاسين. پوءِ خبر پئي ته استور کان
اسڪردو ۽ واپس استور تائين ڪمپني ساڳيون ئي فور ويل گاڏيون بڪ ڪرائي ڇڏيون ھيون. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڊرلي ڍنڍ جو سفر شروع ٿيو. استور مان نڪري
گوري ڪوٽ مس پڳاسين ته اسان واري گاڏي جو ٽائر پنڪچر ٿي پيو جنھنڪري سڀ ھيٺ لٿاسين.
گوري ڪوٽ ڏاڍي سرسبز ۽ سهڻي وسندي آھي انڪري ڪي فوٽوگرافي ۾ مصروف ٿي ويا ته ڪن
وري ڀر واري بيڪري ۽ جنرل اسٽور جو رخ رکيو. تقريبن اڌ ڪلاڪ کن ۾ ٽائر وارو مسئلو
حل ٿيو ۽ گاڏي اڳتي رواني ٿي. گوري ڪوٽ کان اڳتي ڊرلي ڍنڍ وارو رستو گهڻي ڀاڱي ڪچو،
پٿريلو ۽ ورن وڪڙن وارو آھي جنھن کي فور ويل گاڏيون ئي بهتر نموني منھن ڏئي سگهن ٿيون.
رستي سان ڏاڍا سهڻا ڳوٺ ۽ ٻنيون ھيون. رستي جي ساڄي ۽ ڪڏھن کاٻي پاسي کان وھندڙ
استور ندي ۽ ٻين پھاڙي وھڪرن مٿان لوھي تارن ۽ ڪاٺ جي تختن جي مدد سان جوڙيل ھتان
جون روايتي پليون به نظر مان گذريون. ان رستي سان استور جي فطرتي سونھن ۽ سوڀيا ڏسي
مان ته حيران ٿي ويس. ھتان جا ماڻهو مالي حوالي سان ته کڻي مسڪين ۽ غريب آھن پر
فطرتي سونھن، صاف شفاف پاڻي ۽ گدلاڻ کان پاڪ آبھوا جي حوالي سان وڏا شاھوڪار ۽
امير آھن. ھتان جي ڳوٺن ۽ ننڍڙين وسندين جي سونھن کي لفظن ۾ بيان ڪرڻ ڏاڍو ڏکيو
آھي. منھنجي جنھن به انساني آباديءَ تي نظر ٿي پيئي تنھن جي ڀرسان ڪنھن ٿڌي ۽ صاف
شفاف پاڻيءَ جو وھڪرو ضرور موجود ھو. اھڙي حسين ۽ نيڻ ٺار منظرن ۾ مونکي گاڏيءَ جا
شديد جهاڪا ۽ لوڏا به محسوس نه ٿي ٿيا. رستي ۾ ھڪ اھڙو شاندار منظر اکين آڏو آيو
جو تقريبن سڀني ڪجھ وقت لاءِ اتي ترسڻ جي خواھش ڏيکاري. برف جهڙي ٿڌي پاڻيءَ جو اھڙو
ته<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>شفاف وھڪرو جو اندران مختلف رنگن جا پٿر
به ظاھر ٿي ٿيا. ھڪ پاسي پھاڙ ته ٻي پاسي ساوڪ سان ڀريل ميدان. نه ڪو شور ۽ نه ئي ڪا
گندگي.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊرلي ڍنڍ ڏانھن
ويندڙ ان حسين ماڳ تي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽ کن ترسي پنھنجي دل ۽ دماغ کي تازو ڪري اڳتي روانا ٿياسين. فور ويل گاڏي
سرسبز ۽ خوبصورت فطري منظرن، ننڍين ننڍين انساني وسندين ۽ پوکن جو ديدار ڪرائيندي ڊرلي
ڍنڍ کي ويجهو پوندي ٿي ويئي. استور جي ماٿري ۽ گلگت بلتستان جي ٻين ڪيترن ئي
علائقن ۾ گهڻي ڀاڱي ڪڻڪ، ٻٽالون ۽ مٽر پوکيا وڃن ٿا. ان رستي سان به اسان اھي
پوکون ڏٺيون. ٻنين ۾ ڪم ڪار ڪندي مرد تمام ٿورا ۽ عورتون وڌيڪ نظر آيون. عورتون ته
اسان وٽ سنڌ ۾ به ڍور ڍڳي ۽ ٻني ٻاري جو ڪم ڪن ٿيون پر گلگت بلتستان جون عورتون
سماجي ۽ معاشي حوالي سان گهڻي بهتر حالت ۾ آھن. عورتن ۾ ايترو ته اعتماد<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ھو جو رستي سان گذرندڙ ھر گاڏي کي سڌي منھن سان
ٿي ڏٺائون. ھونئن به حجاب، خوف ۽ اعتماد جي کوٽ عورت جي فطرت ۾ شامل ڪي جبلتون
ناھن پر اھي مردن پاران اخلاق جي نالي ۾ ٺاھيل ۽ زوري مڙھيل قاعدا قانون آھن جن جو
مقصد عورتن کي ثانوي درجي جو انسان ثابت ڪرڻ آھي. مونکي حيرت گاڏڙ خوشي ٿي ته ٻنين
۾ ڪم ڪندڙ اڪثر عورتن کي مٿن تي انگريزي ٽوپلا، ھٿن ۾ گلوز ۽ منھن تي ماسڪ (شايد ڪورونا
کان احتياط ڪريٖ) پاتل ھئا. اھي عورتون گاھ لڻي ان جا ڳنڍا ٺاھي رھيون ھيون. اصل ۾
اھا سياري جي تياري ھئي ته جيئن پنھنجي چوپائي مال لاءِ گاھ پٺو گڏ ڪري رکجي.
سياري واري سخت ۽ طويل موسم اچڻ کان اڳ اتان جا ماڻهو کاڌي پيتي جي شين کانسواءِ ٻارڻ
جو به ججهو ذخيرو گڏ ڪري رکندا آھن ته جيئن اھي پاڻ ۽ سندن مال </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مھينا خير سان گذاري سگهن. واضح رهي ته
سموري گلگت بلتستان ۾ گئس دستياب نه آھي انڪري اتان جا ماڻهو رڌ پچاءُ يا شديد ٿڏ
کان بچڻ لاءِ ڪاٺ جو استعمال ڪندا آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منجهند جو اڍائي وڳي
ڌاري بهترين سياحتي ماڳ ڊرلي ڍنڍ پڄي وياسين. ڊرلي ڍنڍ رتو يا راتو ماٿري (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Rattu Valley</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) جي ڳوٺ ڊرلي
يا ڊارلي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Dirley/Darlay</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ۾ واقع آھي. ھن ڍنڍ جو مفاصلو استور کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۹</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر آھي پر پٿريلو ۽ ڏکيو ھجڻ ڪري ڪنھن سنئين سڌي روڊ جي مقابلي ۾ تقريبن
ٽيڻ تي وقت لڳي ٿو وڃي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ پوندڙ وڏي مينھن ڪري جبلن تان لھندڙ تيز وھڪرن ڊرلي ندي جي مک وھڪري ۾ ٻوڏ
آڻي ڇڏي جنھن جي نتيجي ۾ ڊرلي ڳوٺ تقريبن ٻڏي ويو. پاڻي جي گهڻائي ھڪ وڏي ڍنڍ کي
جنم ڏنو جيڪا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي فاصلي تي اڏيل گومي ڳوٺ سان وڃي لڳي. پراڻو ڳوٺ
ٻڏي وڃڻ کانپوءِ ڳوٺاڻن ڍنڍ جي ڀرسان نئين سري سان ڊرلي بالا نالي ڳوٺ ٻڌو. ڊرلي
بالا ۾ ڇوڪرن جو ھاءِ اسڪول، ڇوڪرين جو مڊل اسڪول ۽ بي ايڇ يو (اسپتال) قائم ٿيل
آھي. انھن ادارن مان نه رڳو ڊرلي بالا ڳوٺ جا رھواسي پر ڀر وارن ڳوٺن ۽ وسندين جا ٻارڙا
۽ وڏا به سھولتون حاصل ڪندا رھن ٿا. ڊرلي ڍنڍ چوڌاري ڊگهن پھاڙن ۽ سرسبز ميدانن
سان گهيريل آھي. ڪجھ بلند ترين جابلو چوٽيون ته جولاءِ ۽ آگسٽ مھينن ۾ به برف جي
تھن سان ڍڪيل رھنديون آھن. راما ڍنڍ جيان ھتان به نانگا پربت جو ن برف سان ڍڪيل
خوبصورت چوٽيون نظر اينديون آھن. ڊرلي ڍنڍ مڇي جي شڪار (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Fishing</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) لاءِ گهڻي
مشھور آھي. استور ايندڙ سياحن مان ڪيترا ئي ھت گهمڻ ۽ فشنگ لاءِ ايندا رھن ٿا.
اسان جي پهچڻ کان اڳ پاڻ واري ٽولي جون ٻئي گاڏيون پهچي چڪيون ھيون. اسان سڀني مان
ڪنھن به مڇي جو شڪار نه ڪيو باقي ڍنڍ جي پاسن کان تانگهي پاڻيءَ اندر گهري ٿڌي ۽
صاف شفاف پاڻيءَ مان لطف ضرور ورتو. ڍنڍ تي پهچي سموري سنگت ننڍن ننڍن ٽولن ۽ فردن
۾ ورھائجي وئي ۽ ھرڪو پنھنجي پنھنجي منھن سان فطرت جي ان عاليشان مظھر مان مزو وٺڻ
لڳو. مون به اسٽل فوٽوگرافي سان گڏ ڪجھ وڊيو ڪلپس فلمايون. ڍنڍ کي گھمي ڦري ڏسڻ
کانپوءِ مان ڳوٺ اندر ويم جتي گهمندي ڦرندڙ مجيد ملي ويو ۽ ٿورو اڳيان اسلم ۽ امان
الله به نظر اچي ويا. ڳوٺ ۾ ڪنھن جابلو وھڪري مٿان پراڻي وقت جي ھڪ خوبصورت ڪاٺ جي
پل ٺهيل ھئي. پل ته زبون ھجڻ ڪري ڪنھن جي استعمال ھيٺ نه رھي ھئي پر پوءِ به اسان
ان مٿان بيھي ڪجھ تصويرون ورتيون. ڳوٺ جي مک رستي تي ماڻهن جو ھڪ چڱو ٽولو نظر
آيو. معلوم ٿيو ته اھي گلگت بلتستان ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> نومبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ٿيندڙ عام اليڪشن لاءِ پيپلزپارٽي جي اميدوار لاءِ
ورڪ تي آيل آھن. انھن مان پارٽيءَ جي مقامي اڳواڻ اسان سان پنھنجو تعارف ڪرايو ۽
اسان سان گرمجوشيءَ سان ملندي حال حوال ورتا. گلگت بلتستان جا ماڻهو وڏي حد تائين
ذوالفقار علي ڀٽي جا شيدائي آھن انڪري اھي سنڌ جي ماڻهن کي گهڻي عزت ۽ احترام جي
نظر سان ڏسن ٿا. ڪجھ وقت ان اڳواڻ ۽ ٻين ورڪرن سان ڪچهري ڪري کانئن موڪلايوسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چڱي وقت تائين ٽنگون
ھڻڻ ڪري سڀني کي ڏاڍي بک لڳي ھئي انڪري ھڪ ننڍڙي هوٽل تي اچي ويٺاسين جنھن جو نالو
لون چوڌري ھوٽل اينڊ ريسٽورنٽ ھو. ھوٽل مالڪ پنجاب جي ڪنھن علائقي مان اچي اھو ھوٽل
کوليو ھو. ڊرلي بالا ڳوٺ ۾ ڪجھ ٻيا به ھوٽل ۽ دڪان ھئا. سڀني ھوٽلن ۾ رھائش جو بلو
به ٿيل ھو ڇاڪاڻ ته اتي سياحن جو چڱو تعداد ايندو رھي ٿو جن مان ڪي رات به رھندا
ھوندا. اسان اتي جيڪا مٽن ڪڙھائي کاڌي تنھن جي ذائقي جو ڪو جواب ئي نه ھو. حقيقت
اھا آھي ته اھڙي سوادي مٽن ڪڙھائي مون شايد ڪڏهن نه کاڌي ھوندي. ٻيو ته ماني به
تازي ۽ ڇلڪي سميت پيٺل ڪڻڪ جي اٽي مان تيار ٿيل ھئي. وري چانھ به اھڙي ئي مزيدار
ملي. ھوٽل مالڪ وٽ تازي گوشت جي حصول لاءِ ڪجھ ٻاڪرو مال موجود ھو. مونکي اھو ھوٽل
وارو مڪمل پروفيشنل لڳو جنھن وٽ پنھنجي گراھڪ کي مطمئين ۽ خوش ڪرڻ جو وڏو ڏانءُ
ھو. شام ٿي چڪي ھئي انڪري سڀني واپس ورڻ جي تياري ڪئي. ساڍي پنجين ڌاري ٽنھي گاڏين
واپسيءَ جو سفر شروع ڪيو. ٿورو اڳتي وڌياسين ته رستي جي پاسي کان ٽولي سان گڏ بيٺل
ھڪ ڇوڪرو پنھنجي ھٿ ۾ ڪجھ مڇيون لڙڪايون بيٺو ھو. اسلم ڊرائيور کي گاڏي بيھارڻ
لاءِ چيو ۽ جيئن ئي گاڏي بيٺي ته ان ڇوڪري مڇيون اچي اسلم حوالي ڪيون. معاملو اصل
ائين ھو ته اسلم ڳوٺ جي انھي ڇوڪري کي ٽرائوٽ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Trout</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) مڇيون ھٿ ڪري
ڏيڻ لاءِ چيو ھو، جيڪي ھن واعدي موجب ھٿ ڪري کيس حوالي ڪري ڇڏيون. ڇوڪري معاوضو وٺڻ
کان انڪار ڪندي چيو ته ڪا ڳالھ ناهي توهان مهمان آھيو. مڇيون بلڪل جيئريون ھيون جن
کي رات جو گوري ڪوٽ جي ڪنھن هوٽل ۾ محمد اسلم ميمڻ جي ٽرائوٽ مڇي کائڻ واري شوق جي
تڪميل لاءِ قربان ٿيڻو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊرلي ڍنڍ تان
واپسيءَ وارو سفر رات جو ساڍي اٺين وڳي گوري ڪوٽ جي ھوٽل گرين ھيون ريزورٽس تي اچي
پورو ٿيو. اسان کي رات ان ھوٽل ۾ گذارڻي ھئي انڪري ٿورو گهڻو سھولتن جو جائزو وٺڻ
لڳاسين. ھوٽل جا بيڊ روم ڪافي وڏا ۽ بسترا صاف سٿرا ھئا پر ڪمرن ۾ اٽيجڊ واش روم نه
ھيا. وري ٻي مصيبت ته واش روم بلڪل سوڙھا، گندا ۽ بيڊ رومن کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڏاڪا مٿي ھيا. مطلب ته جيڪڏهن ڪو پوڙھو يا ڪمزور گراھڪ ھجي ته ڏاڪا چڙھڻ ۽
لھڻ ۾ ئي پورو ٿي وڃي. سو اھي حال ھيا گرين ھيون ريزورٽس جا. شايد ھوٽل جي ڪشادن
بيڊ رومن، وڏي لان ۽ وڏي ڪوٺي جي ڪري سڀني ساٿين بڇڙن واش رومن کي برداشت ڪرڻ جو
فيصلو ڪري ڇڏيو. اسان چارئي ڄڻا فريش ٿي ڪوٺي تي وڃي ويٺاسين. مٿي ڪرسين سان گڏ ھيٺ
ويھڻ ۽ ليٽي پوڻ جي سھولت به ھئي انڪري سڄي ڏينھن جي ٿڪاوٽ ڪري ڪافي ڄڻا ليٽي پيا.
رات جي ماني ۾ ڪجھ بار بي ڪيو آئٽم شامل ھئا پر عجيب اتفاق يا ٻيو ڪجھ ته ڪا به
شيءِ صحيح نموني پڪل نه ھئي. اھڙي ڪچي گوشت کي بار بي ڪيو جي جاءِ تي ھاف فرائي چڪن
يا مٽن جو نالو ڏجي ھا ته بهتر رھي ھا. اسلم ميمڻ جي شاندار جدوجهد سان ھٿ ڪيل مڇيون
به ھوٽل جي باورچين جي قابليت جي نذر ٿي ڪو ٻوٽو ٻاري نه سگهيون. کاڌي مان ته کڻي
بلڪل مزو نه آيو باقي ھوٽل وارن چانھه ڏاڍي ٺاھوڪي پياري. رات جو ٻارھين تائين ڪوٺي
تي ئي ڪچهري ڪندا رھياسين. سيءُ ته کڻي ڇڱيرڙو ھو پر پوءِ به سھڻ جوڳو ھو.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع جو سج اسان کي گوري ڪوٽ جي وسنديءَ ۾ اڀريو. جيتوڻيڪ
سموري رات گوري ڪوٽ ۾ بجلي بند رھي پر سٺي ڳالھ ته گرين ھيون ريزورٽس ۾ رات کان
صبح تائين جنريٽر لڳاتار ھلندو رھيو. ان ڏينھن ٽوئر جي شيڊيول موجب اسان کي
ديوسائي واري رستي سان اسڪردو وڃڻو ھو. صبح سوير مجيد ھوٽل مان نڪري ڪيڏانھن ھليو
ويو ھو. موبائيل تي رابطو ڪرڻ تي ٻڌايائين ته ھوٽل جي پٺئين پاسي نديءَ جي ڪناري ڀرسان
ويٺو آھيان ڏاڍا وڻندڙ نظارا آھن تون به ھيڏانھن اچ. مان ٻاھر نڪري گوري ڪوٽ جي وڻندڙ
منظرن ۽ صبح جي تازگيءَ جا مزا وٺندو مجيد طرف راھي ٿيم. ھو ڪنھن اھڙي اوٽ واري ھنڌ
تي ويٺل (ميڊيٽيشن ۾) ھو جو نظر نٿي آيو پر منھنجي چوڻ تي اٿي بيھڻ سان ظاھر ٿي
پيو. مجيد واقعي ھڪ سڪون ڏيندڙ جاءِ جي چونڊ ڪئي ھئي. ماڻهوءَ کي صبح سوير سرسبز
فطرتي نظارن، پکين جي مٺڙين ٻولين ۽ نديءَ جي صاف شفاف وھڪري کان وڌ آخر ٻيو ڇا
کپي؟ ڪجھ وقت ان حسين ماحول جون حُسناڪيون اندر ۾ اوتي ھوٽل طرف ورياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تيار ٿي ۽ گڏجي
نيرن ڪري ٺيڪ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">:۹ وڳي اسان جي ٽنھي فور ويل گاڏين گوري ڪوٽ جي گرين ھيون ريزورٽس کي پوئتي
ڇڏيندي سفر جي شروعات ڪئي. رات جي پرسڪون ننڊ ۽ سٺي نيرن ڪري سڀ ساٿي تازا توانا ۽
حشاش بشاش ھئا. کل ڀوڳ ۽ ڪچهري جاري ھئي ته گاڏين ڪنھن ننڍي پر خوبصورت وسنديءَ ۾
اچي بريڪون ھنيون. اھو استور ضلعي جو مشھور ڳوٺ گڊائي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Gudai</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ھو جيڪو
تازي ۽ مٺي پاڻي، ٽرائوٽ مڇي ۽ زيورن وغيره ۾ استعمال ٿيندڙ قيمتي پٿرن ڪري ڄاتو سڃاتو
وڃي ٿو. اتي ڇٻر سان سائي ھڪ وڏي فطرتي طور تيار ٿيل ميدان تي نوجوان ڪرڪيٽ کيڏي
رھيا ھئا. ڀر ۾ ھڪ پراڻي جاءِ ٺهيل ھئي جنھن جي اندر اتان جو ڪو مقامي شخص ننڍڙو
ھوٽل ھلائي رھيو ھو. ھوٽل جي مالڪ سان پنھنجو ٻه اڍائي سالن جو ننڍڙو پٽ به گڏ ھو
جنھن ۾ اسان جي گروپ وارن خاص طور ماين دلچسپي ٿي ورتي. ڪجھ ساٿين چانھ پيتي ۽ ٿوري
دير کانپوءِ ديوسائي ڏانھن سفر ٻيھر شروع ٿي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ساڍي يارھين وڳي
استور ضلعي جي بلند ترين ڳوٺ چلم (اونچائي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۱۷۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ) (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Chilam</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) پهتاسين
جتان ڪارگل طرف به رستو نڪري ٿو. چلم استور کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي مفاصلي تي آھي. سياري واري مند ۾ نومبر کان مئي مھينن تائين
شديد برفباري ڪري چلم جا روڊ رستا بند ٿي ويندا آھن جنھنڪري اتان جي ماڻهن لاءِ ڏکيون
۽ تڪليف واريون حالتون پيدائش ٿي پونديون آھن. چلم استور ۽ اسڪردو سان برزل لڪ،
منيمرگ ۽ گلتري وسيلي ڳنڍيل آھي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چلم کان ٿورو اڳيان
ھڪ آرمي جي چيڪ پوسٽ اچي ٿي جتان ئي ديوسائي ميدانن ۽ ديوسائي نيشنل پارڪ جون حدون
شروع ٿي وڃن ٿيون. پارڪ ۾ داخل ٿيڻ جي في ملڪي ماڻهن لاءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> رپيا ۽ غير ملڪين لاءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آمريڪي ڊالر مقرر ٿيل آھي. ڪجھ ساٿين چوڪيءَ
تان ديوسائيءَ جي حوالي سان ڪجھ معلوماتي ڪتابڙا، پمفليٽ ۽ ھينڊ بيگ خريد ڪيا.
مجيد کي اتي ديوسائي جي جهنگلي گلن ۽ ٻوٽن بابت ھڪ ڪتابڙو نظر آيو جن جي چوڪي وارن
وٽ آخري ڪاپي بچي ھئي پر پوءِ به سندس دلچسپي ڏسي ڏئي ڇڏيائون. گيٽ ٽپي ديوسائي جي
ميدانن ۾ داخل ٿيڻ سان منھنجي خوشيءَ وچان عجيب ڪيفيت ٿي وئي ڇاڪاڻ ته منھنجو
ورھين کان خواب ھو ته شهرت جي عالمي پد کي پهتل ان ماڳ کي روبرو ڏسي سگهان. منھنجي
ان بي انتھا شوق کي مستنصر حسين تارڙ جي سفرنامن خاص طور ”ديوسائي“ سفرنامي گهڻو وڌايو.
حقيقت اھا آھي ته مون ديوسائي جي حدن ۾ داخل ٿيڻ کانپوءِ پاڻ کي وڏو خوشنصيب ماڻهو
سمجهو ھو ڇاڪاڻ ته ورھين جي خواهش جو پورائو ٿي رھيو ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ديوسائي اردو ٻوليءَ جو لفظ آھي جنھن جي معنيٰ
ديوَ جو پاڇو (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Giant's Shadow</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) آھي پر مقامي بلتي ٻوليءَ ۾ کيس گبيارا (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Ghbyara</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) يعني
”اونھاري جي جاءِ“ سڏيو ويندو آھي. ديوسائي تبت واري چينگ ٽانگ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Changtang</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) کانپوءِ
دنيا جو ٻيو نمبر اونچو ترين پھاڙي ميدان (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Plateau</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) آھي جنھن
جي اونچائي مجموعي طور </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳۴۹۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ آھي. انڪري ئي کيس دنيا جي ڇت (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Roof of the World</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
جهڙو لقب مليل آھي. ديوسائي جو فطرتي ماحول مختلف قسمن جي گاھن ۽ ننڍڙن ٻوٽن لاءِ
ته ڏاڍو سازگار آھي پر ايڏي وڏي اونچائيءَ تي ڪنھن وڻ يا وڻوٽ جو ڦٽڻ ممڪن نه آھي.
ديوسائي جو وسيع ميدان گلگت بلتستان جي ٽن ضلعن استور، اسڪردو ۽ خارمانگ ضلعن
تائين ڦهليل آھي پر ھن جو سڀ کان وڏو حصو اسڪردو ضلعي ۾ شامل آھي. استور جي ڀيٽ ۾
ديوسائي اسڪردو کي ويجهو آھي جتان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي سفر کان پوءِ اتي پهچي سگهجي ٿو.
ھماليا جابلو سلسلي جي اولھائين حصي تي مشتمل دنيا جي ان منفرد عجوبي کي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ پاڪستان سرڪار پاران نيشنل پارڪ جو درجو
ڏنو ويو. ڄاڻايل پارڪ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸۴۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي ايراضيءَ تي مشتمل آھي. ديوسائي
ڪيترن ئي قسمن جي گلن ڦلن ۽ جاندارن جو مسڪن آھي پر ھماليائي ناسي رڇ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Himalayan Brown Bear</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
۽ ھڪ قسم جو ڪُتريندڙ جانور مارموٽ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Marmot</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ھتان جي
خاص سڃاڻپ آھن. ٻين جانورن ۾ برفاني چيتو، سائبيريائي جهنگلي ٻڪر، ھماليائي بگهڙ ۽
ڪشميري مُشڪ وارو ھرڻ به ھتي ملن ٿا. ديوسائي ۾ مقامي ۽ لاڏائو پکين جون </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کن جنسون ملن ٿيون جن ۾ سونهري عقاب،
ھماليائي ڳجھ، لغڙ باز، بحري باز، شڪرو باز ۽<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>يوريشيائي ڪيسٽرل شامل آھن. سيوشر ڍنڍ، بڙا پاني، ڪالا پاني ۽ ديوسائي ٽاپ
ھتان جون ڪجھ مشھور جايون آھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منجهند جو مني ھڪ وڳي
سيوسر ڍنڍ (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Seoshar Lake</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) تي پهچي ڀرواري ميدان تي گاڏيون پارڪ ڪيوسين.
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر ڊگهي ۽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">.</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر ويڪري سيوشر ڍنڍ جي اونھائي وڌ ۾ وڌ
</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ميٽرن تائين آھي. اسان کان اڳ ڪيترا ئي سياح ان خوبصورت پھاڙي ڍنڍ تي
موجود ھيا جن مان ڪن ڍنڍ اندر موٽر بوٽن تي سئر ٿي ڪيو ته ڪن وري يادگار لمحن کي
محفوظ بڻائڻ لاءِ فوٽوگرافي ٿي ڪئي. تيز نيري پاڻي واري ڍنڍ جي ڪنارن سان مختلف
قسمن جا رنگبرنگي جهنگلي گل ٻوٽا فطرت جي حسين تخليق کي چار چنڊ لڳائي رھيا ھئا.
اھڙي وڻندڙ ۽ سڪون ڏيندڙ ماحول ۾ انسان عارضي طور ئي سھي پر پنھنجا سمورا غم ۽
پريشانيون وساري ويھي ٿو رھي. سيوشر ڍنڍ تي ڪلاڪ سوا گذاري اڳتي وڌياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">منجهند جي مانيءَ
لاءِ تنبوءَ ۾ ٺهيل ھڪ ھوٽل ٻاهران ڪرسين تي اچي ويٺاسين. ديوسائي اندر استور کان
اسڪردو ويندڙ انھيءَ مين روڊ تي مختلف ھنڌن تي تنبن يا خيمن اندر قائم ٿيل اھڙا ڪجھ
ھوٽل نظر آيا. جتي اسان ڊاٻو ڪيو اتي ته ھڪٻئي ويجهو ٽي يا چار ھوٽل ھيا. ڪنھن نيشنل
پارڪ اندر ايترن ھوٽلن جو ھجڻ ڪا بهتر ڳالھ ته نٿي چئي سگهجي پر ڊگهي سفر<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>دؤران ماڻهن لاءِ کاڌي پيتي جي ضرورت کي نظر ۾
رکجي ته اھڙي اجازت جائز به لڳي ٿي. ان وقت ڏاڍي تيز ھوا گهلي رھي ھئي ايتري تائين
جو ھٿن ڌوئڻ لاءِ موٽر مان نڪرندڙ پاڻي ھوا جي سگھ ڪري ڪپڙا پسائي رھيو ھو. ڪلاڪ
کن کانپوءِ اڳتي جو سفر وري شروع ٿيو. بڙا پاني ۽ ڪالا پاني وارن وھڪرن کانپوءِ
ديوسائي جي آخري ڇيڙي تائين وڃي نڪتاسين. ان ڏينھن اسڪردو اسان جي آخري منزل ھئي
پر سج لٿي کان ٿورو اڳ تازو توانو ٿيڻ لاءِ ھڪ خوبصورت ھنڌ تي ڊاٻو ڪيوسين. وڏن جبلن
جي ھنج ۾ روڊ جي ڀرسان پاڻيءَ جو ھڪ صاف شفاف وھڪرو گذري رھيو ھو جنھن مٿان ڪاٺ
واري پراڻي پل اڏيل ھئي. اتي ئي گهمندي ڦرندي ۽ فوٽوگرافي ڪندي سج لھي ويو. ڪجھ ساٿين
سنھن پٿرن مٿان سج لٿي جي نماز ادا ڪئي. اتان اڳتي وارو رستو انتھائي خطرناڪ ھيٺاھين
مٿانھين ۽ ورن وڪڙن وارو ھو پر شڪر ٿيو جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري خير سان اسڪردو پهچي وياسين.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسڪردو ۾ اسان جو ٽن
گاڏين تي مشتمل قافلو اسڪردو ويُو پوائنٽ ھوٽل اينڊ ھٽس وٽ اچي رڪيو. سال کن اڳ
تعمير ڪيل اھو نئون ھوٽل اسڪردو جي حسن ڪالونيءَ ۾ آھي جيڪا شھر جي ٻاھرئين پاسي
کان ميويدار وڻن ۽ ساوڪ واري علائقي ۾ واقع آھي. صبح جو گوري ڪوٽ کان شروع ٿيل
تقريبن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪن جي طويل مسافت کانپوءِ جيتوڻيڪ ٿڪ به ھو پر پوءِ به
اسڪردو جهڙي مشھور ۽ خوبصورت ماڳ کي ڏسڻ جي شوق ۾ مون پاڻ کي تازو توانو ٿي محسوس ڪيو.
ھوٽل ويو پوائنٽ ۾ مون نئين ڳالھ ڏٺي ته گراھڪن ھوٽل ۾ داخل ٿيڻ کان اڳ پنھنجا بوٽ
۽ چپلون داخلي دروازي ٻاهران لاھي ٿي رکيون. اسان ھوٽل جي مئن گيٽ تي جڏهن ڪنھن
مسجد جيان بوٽن ۽ چپلن جو ڍڳ ڏٺو ته معاملو سمجهي وياسين. اھڙو ضابطو ڪووڊ-</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> لاءِ لاڳو ڪيو ويو ھو يا مقامي روايتون اھڙيون
ھيون تنھن جي ڪا خبر ناھي. بحرحال سبب ڪهڙو به ھجي مونکي اھو طريقو سٺو لڳو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات جي ماني لاءِ
ھوٽل جي ھال ۾ ڪٺا ٿياسين. مانيءَ ۾ چڪن برياني مک آئٽم ھو پر مجموعي طور کاڌي جا
حال پورا ھيا. ماني کان پوءِ چانھ جو دؤر ھليو ۽ گڏوگڏ اسان جا حوال به جاري رھيا.
کاڌي پيتي ۽ ڪچهري مان فارغ ٿي سڀئي ڄڻا پنھنجن پنھنجن ڪمرن ڏانھن روانا ٿياسين.
اسڪردو ويو پوائنٽ ھوٽل ڏاڍو خوبصورت ۽ صاف سٿرو ھوٽل ھو جنھن جي لابي ۽ گهٽين ۾ به
قالين وڇايل ھئا. اسڪردو ۾ ان وقت بجلي بند ھئي انڪري ھوٽل وارن پنھنجو سسٽم آن ڪري
ڇڏيو ھو. اسڪردو ۾ بجلي اسان واري علائقن جيان ڪنھن وڏي نيٽورڪ ذريعي نٿي پهچي پر
اتي بجليءَ حاصل ڪرڻ لاءِ مقامي سطح تي ھڪ ننڍڙو پاور ھائوس جوڙيل آھي. بجلي جي
پيداوار گهرج کان گهٽ ھجڻ ڪري اسڪردو ۾ بجليءَ جو وڏو بحران رھي ٿو. ان جو مطلب ته
بجليءَ جي فراھمي جي حوالي سان قمبر اسڪردو کان بهتر آھي. مون رسيپشن تان انٽرنيٽ
بابت معلومات ورتي پر ھمراھ ٻڌايو ته انٽرنيٽ ۾ ڪو مسئلو آھي جيئن ئي حل ٿيو ته موڊيم
ھلائي ڇڏينداسين. ان رات اسان کي مجيد جي طبيعت بهتر نٿي لڳي انڪري ضروري سمجهيوسين
ته ڪنھن ڊاڪٽر کي ڏيکارجي. مجيد جو چوڻ ھو ته مان بلڪل ٺيڪ آھيان ڊاڪٽر ڏانھن ھلڻ
جي ضرورت ئي ناهي پر پوءِ به ٽنھي ڄڻن جي زور ڀرڻ تي راضي ٿي ويو. اسلم کيس ڊاڪٽر ڏانھن
وٺي ويو. ڪجھ وقت کانپوءِ واپس اچي ٻڌايائون ته شھر تقريبن بند ٿي چڪو ھو پر ھڪڙي ڪلينڪ
کليل نظر آئي. ڊاڪٽر تپاس ڪري ٻڌايو ته اھڙي ڪا ڳالھ ناهي بس بلڊ پريشر ٿورو وڌيل
آھي جيڪو آرام ڪرڻ سان صحيح ٿي ويندو. پوءِ به احتياطن ڪجھ گوريون ڏئي ڇڏيائين. ڊاڪٽر
ڏانھن ويندي مجيد جي موبائيل ڪٿي گم ٿي وئي ھئي اسان کان به فون ڪري پڇيائين پر ڪمري
کي جاچي ڏٺوسين موبائيل ڪٿي نظر نه آئي. واپسي تي لابيءَ جي ھڪ ٽيبل تي رکيل ڏٺائين.
وڏي ڳالھ ته ڪيترا ئي ماڻهو ۽ ھوٽل جو عملو اتان گذرندو رھيو پر ڪنھن جي به دل ۾
موبائيل کسڪائڻ جو خيال نه آيو. ان مان گلگت بلتستان جي رھواسين جي ايمانداري،
مثبت ڪردار يا اخلاق جو آسانيءَ سان اندازو لڳائي سگهجي ٿو. ڪچهري ڪندي رات جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿي ويا انڪري چمڪيلو ڄڻ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>سمھڻ جي ڪئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع واري ڏينھن اسان کي جڳ مشھور لوئر ۽ اپر ڪچورا ڍنڍن ڏانھن وڃڻو ھو پر اوڏانھن
نڪرڻ لاءِ اڃان ٻن ڪلاڪن جو وقت ھو. نيرن مان فارغ ٿي اسان چارئي دوست اسڪردو جو
شھر گهمڻ لاءِ ھوٽل مان ٻاھر نڪتاسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسڪردو گلگت
بلتستان جي اتر ۾ ٻن لکن کان وڌيڪ آباديءَ وارو شھر آھي جيڪو اسڪردو ضلعي جو ھيڊڪوارٽر
به آھي. اسڪردو ضلعي جون حدون ٽن ملڪن يعني چين، افغانستان ۽ ڀارت سان ملن ٿيون.
سنڌو درياھ جي ڪناري ۽ سامونڊي سطح کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷۳۰۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽ مٿانھينءَ تي قائم اسڪردو تازي ۽ صاف پاڻي،
ذائقيدار ميون، سنڌو درياھ جي نيري وھڪري، تاريخي جاين ۽ خوبصورت پھاڙي ڍنڍن ڪري ڏيھ
توڙي پرڏيھ ۾ مشھور آھي. اونھاري ۾ سياحت جي حوالي سان ھتي لوئر ۽ اپر ڪچورا ڍنڍون،
مينٽوخا آبشار، سرفرنگا ٿڌو رڻ پٽ، شگر جو قلعو ۽ ٻڌ پھاڙي کانسواءِ ٻيون به ڪافي
جايون موجود آھن. اسلام آباد کان اسڪردو جو مفاصلو تقريبن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶۰۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر آھي جيڪو روڊ رستي طئي ڪندي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪ لڳي وڃن ٿا. اسان اسلام آباد مان اسڪردو استور ۽ ديوسائي واري رستي
سان آيا ھياسين جنھن جو مفاصلو اٽڪل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷۹۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر بيھي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان وٽ جيئن ته
وقت محدود ھو ان ڪري ڪار ڊرائيور کي چيوسين ته اسان کي شھر جي ڪجھ مک ھنڌن جو چڪر
لڳرائي. ھن اسان کي اسڪردو جي ڪجھ مک مارڪيٽن ۽ اھم چؤڪن حميد ڳڙهه، حُسيني ۽ شھده
چوڪ جو چڪر لڳرايو. اسان کي رستن تان ھلندي ڀٽو مارڪيٽ ۽ بينظير چؤڪ به نظر آيا.
اسان مختلف ھنڌن تي ڪار مان لھي فوٽوگرافي ڪئي ۽ مقامي ماڻهن سان مختصر گفتگو به ڪئي.
اسڪردو مجموعي طور مونکي ڏاڍو صاف سٿرو ۽ ضابطي وارو شھر لڳو. استور جيان اتي به
لوڪل سواري طور فقط ڪارون ئي ھلن ٿيون. اھي آرامده ڪارون تقريبن اڻ رجسٽرڊ آھن ۽
ان حوالي سان ڪو به سرڪاري ڪارندو کانئن پڇا ڳاڇا نه ڪندو آھي. اسڪردو گهمڻ دؤران ڊرائيور
سان به ڳالھ ٻولھ ٿيندي رھي. ھن ٻڌايو ته اسڪرو ۾ ماڻهن جي اڪثريت بلتي ٻولي ڳالھائي
ٿي ۽ ھتان جي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۹۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيڪڙو آبادي شيعه فرقي سان واسطو رکي ٿي. تمام ٿورا ماڻهو چرس جو نشو ڪن ٿا.
گلگت بلتستان جي اڪثر ماڻهن جيان کيس به پاڪستان سرڪار کان وڏيون شڪايتون ھيون. ڊرائيور
جون اھڙيون ڳالهيون ٻڌي مان سوچي رھيو ھيس ته پاڪستان جي عوام کي ملڪ بابت ايڏيون
شڪايتون ۽ ناراضگيون آھن پر پوءِ به ھتان جا اصل اختيار ڌڻي مسئلي جو ڪو حل ڪڍڻ
لاءِ تيار ناھن. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي جڳ مشھور شنگريلا ريزورٽ ۽ اپر ڪچورا ڍنڍ گهمڻ لاءِ ھوٽل کان نڪتاسين.
لوئر ڪچورا ليڪ ۽ شنگريلا ريزورٽ وٽ پهچي صلاح بيٺي ته اڳ ۾ اپر ڪچورا تان ٿي اچجي
۽ پوءِ واپسيءَ ۾ شنگريلا ڏانھن ھلجي. لوئر ۽ اپر ڪچورا وارو اھو سمورو رستو
خوبصورت فطرتي منظرن، ميويدار وڻن ۽ ساوڪ سان ڀريل ھو. اسڪردو جي ماٿري ۾<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>سياري جو شديد ٿڌ پوندي آھي پرآگسٽ مھيني جو
اھو ڏينھن ڏاڍو وڻندڙ ۽ وچٿرائپ وارو ھو. گاڏيون اپر ڪچورا کان اڌ ڪلوميٽر پري ھڪ
ميدان تي اچي ٻيٺيون جتي اڳ ۾ ڪافي گاڏيون پارڪ ٿيل ھيون. اصل ۾ اتان کان اڳتي بلڪل
سنھو ۽ ھيٺ مٿانھينءَ وارو پيچرو شروع ٿي ٿيو جنھن سان ڍنڍ تائين پهچڻو ھو. ھرڪو
پنھنجي پنھنجي ٽولي سان ان وڻندڙ ۽ چهچ سائي پيچري سان کل ڀوڳ ڪندي راھي ٿيو. ساڍي
ٻارھين ڌاري اپر ڪچورا ڍنڍ تي پهچي وياسين. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۸۲۰۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽن جي بلنديءَ تي جبلن جي وچ ۾ ٺهيل اھا ڍنڍ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>خوبصورتيءَ ۾ پنھنجو مٽ پاڻ ته آھي پر ان تائين
ويندڙ رستو به وڏي تفريح ۽ ايڊوينچر مهيا ڪندڙ آھي. مٿانھينءَ کان ھيٺ ڍنڍ ڏانھن
لھندڙ رستو ڏاڍو ڏکيو ۽ آلو ھو انڪري مجيد ۽ اما الله مٿي ھڪڙي ھوٽل تي ويھي رھيا
باقي اسلم، خادم مھر ۽ مان ڍنڍ تي پهتاسين. اسان جي ڪجھ ساٿين ڍنڍ ۾ بوٽنگ جي
خواهش ڏيکاري ۽ ان جو پورائو به ڪيو پر اسان ٽنھي ڄڻن ڪناري کان ئي ڍنڍ جو نظارو ڪرڻ
۾ عافيت سمجهي. ڍنڍ ۽ ڀرپاسي جي منظرن مان ڪجھ گهڙيون لطف اندوز ٿي واپسيءَ ۾ ان
ھوٽل تي آياسين جتي مجيد وارا ويٺا ھيا. ٿوري دير ۾ اسان جي ٽولي ۾ شامل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڇوڪريون به اتي آيون پر انهن مان ھڪڙي ڪجھ ضرورت کان وڌيڪ صحتمند ڇوڪري چاڙھيون
چڙھڻ ڪري مسلسل سهڪي رھي ھئي. ڳالھ ڪرڻ جو مقصد ته گهڻي وزن واري ماڻهوءَ لاءِ گهمڻ
ڦرڻ سولو نٿو رھي. چانھ ۽ ڪچهري جو ڊوز ھڻي گاڏي<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>طرف روانا ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">واپسي ۾ لوئر ڪچورا
۽ شنگريلا ريزورٽ گهمڻ جو رٿيو ھيوسين پر هينئر اسان جو خيال تبديل ٿي چڪو ھو. اصل
۾ ڪورونا وبا ڪري اسڪردو جون مارڪيٽون شام جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي بند ٿيڻيون ھيون انڪري طئي ڪيوسين ته
شنگريلا کي ڇڏي اسڪردو مان ھلي ٿوري گهڻي خريداري ٿا ڪريون. لوئر ڪچورا ۽ شنگريلا
رستي سان به نظر ٿي آيا انڪري گاڏيءَ مان لھي ٻاهران ئي ڪجھ تصويرون وٺي اڳتي وڌياسين.
اسان سان<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>حيدرآباد جا ٻه نوجوان بلال ۽
دائود قريشي به گڏ ھلڻ لاءِ تيار ٿي بيٺا. سو اڍائي ڌاري </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڄڻا گاڏي ۾ ويھي روانا ٿياسين. اسان جا ٻيا ساٿي به پنھنجي پنھنجي منھن ڪيڏانھن
روانا ٿي ويا. اسڪردو پهچي اڃان ٽي چار دڪانن ۾ مس وڃڻ ٿيو ته پوليس وارن دڪاندارن
کي دڪان بند ڪرڻ جي وارننگ ڏيڻ شروع ڪري ڏني. خير وارننگ کانپوءِ به ڪافي دڪان ڪلاڪ
سوا تائين مقرر وقت کان وڌيڪ عرصو کليل رھيا. تيستائين اسان به گهر وارن لاءِ
يادگار طور ڪجھ شيون خريد ڪري ورتيون. مجموعي طور اسڪردو مھانگو شھر لڳو جنھن جو
سبب شايد ملڪ جي صنعتي شهرن جو ھتان کان تمام پري ھجڻ ھوندو. خريداري مان آجا ٿي
پيٽ پوڄا لاءِ ھڪ بيڪري تي آياسين.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان کي اپر ڪچورا ڍنڍ
کان اسڪردو جي بازار ايريا ۾ پهچائي ڊرائيور ڪو مرمتي ڪم ڪرائڻ لاءِ گاڏي ڪنھن
مستري ڏانھن ڪاھي ويو. بلال ۽ دائود جيئن ته پنھنجي منھن سان ڪيڏانھن ھليا ويا ھئا
سو اسان چئن ڄڻن (مجيد منگي، اسلم ميمڻ، امان الله سومرو ۽ مان) پنھنجي هوٽل تي پهچڻ
لاءِ بازار مان ئي ٽيڪسي ڪرائي. اڳ ۾ ڪٿي ٻڌائي چڪو آھيان ته استور جيان اسڪردو ۾
به ٽيڪسي ڪار ئي لوڪل سواريءَ جو واحد وسيلو آھي. ڪار جي ڊرائيور شينا ٻولي پئي ڳالهائي.
ڪچهري دؤران ٻڌايائين ته پاڻ اصل ۾ ڪارگل ڀرسان ھڪ ڳوٺ جو رھواسي آھي پر گذريل </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن کان اسڪردو ۾ رھي ٿو. گلگت بلتستان جي
حوالي سان وفاقي سرڪار جي رويي تي کيس وڏيون شڪايتون ھيون. شام جو پوڻين ڇھين ڌاري
ڊرائيور اسان کي ھوٽل تي اچي لاٿو. صبح کان وٺي لڳاتار سفر ۽ ڄانگهوڙي ڪري ٿڪجي
پيا ھئاسين انڪري باقي وقت ھوٽل تي ڪجھ وقت لاءِ چيلھ ڊگهي ڪئي ۽ پوءِ ٻاھر لان ۾ ڪچهري
لاءِ اچي ويٺاسين. ان رات اسڪردو جي موسم ڪجھ اھڙي ھئي جو اسان محسوس پئي ڪيو ته ڄڻ
سنڌ جي ڪنھن علائقي ۾ ويٺا ھجون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻي ڏينھن يعني </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ تي صبح جو مجيد ۽ مان ھوٽل جي مالڪ
غلام عباس سان ڪافي ڊگهي ڪچهري ڪئي. اصل ۾ ھو ھوٽل جي مئن گيٽ ٻاھران لان ۾ ويٺو
ھو اسان کي ٻاھر ايندو ڏسي کيڪارڪري ويھڻ جي صلاح ھنيائين جيڪا اسان قبول ڪئي.
ھونئن به ٽوئر دؤران جڏهن به ماڻهوءَ کي موقعو ملي ته مقامي ماڻهن سان حال حوال يا
ڪچهري ڪري وٺي ڇاڪاڻ ته انھن کي پنھنجي تر يا علائقي جي صحيح ڄاڻ ۽ معلومات ھوندي
آھي. توهان کي مقامي ماڻهن وٽان اھڙين حقيقتن جي به خبر پوندي جيڪي ڪتابن ۽ سياحن
لاءِ معلوماتي ڪتابڙن مان به غائب ھونديون آھن. غلام عباس جي ڏاڏي جو نالو محمد
حسن ھو جنھن جي نالي تي اھا حسن ڪالوني تعمير ٿيل ھئي. پاڻ وارو اسڪردو ويو پوائنٽ
ھوٽل به ان ئي ڪالونيءَ ۾ ھيو. غلام عباس بنيادي طور ھاءِ اسڪول ٽيچر ھو پر ان ھوٽل
کانسواءِ وٽس ھڪ وڏو جنرل اسٽور به ھو جتان ساڍا ٽي سئو کن گيراڪ اوڌر تي سامان کڻي
رھيا ھئا. ھن اھو جنرل اسٽور خاص طور ملازمت ڪندڙ ماڻهن جي سھولت لاءِ جوڙايو ھو.
ھوٽل جو ڪم </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع کان شروع ٿي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ پڄاڻيءَ کي پهتو. ھوٽل مالڪ به پاڪستان سرڪار مان خوش نه ھو. سندس چوڻ
ھو ته اسڪردو جي ڀڪ ۾ سنڌو جهڙو وڏو درياھ وھي ٿو پر پوءِ به حڪومت اسان لاءِ
بجليءَ جو مسئلو حل نه ڪري سگهي آھي. ھن ٻڌايو ته اسڪردو جو تاريخي ۽ ثقافتي ناتو
پاڪستان جي ڪنھن به علائقي يا پرڳڻي سان نه پر تبت سان جڙيل آھي. اسان کان به سنڌ
۽ پاڪستان جي سياسي ۽ سماجي حالتن بابت رايا وٺندو رھيو. ھو مونکي گهڻو ذھين ۽
باخبر شخص لڳو جنھن وٽ پنھنجي ڪاروباري ڄاڻ کانسواءِ زندگيءَ جي ٻين مامرن جو به سٺو
ادراڪ ھو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان ڏينھن اسان کي
واپس استور لاءِ نڪرڻو ھو پر ٽولي ۾ شامل ڪجھ سياحن (جن ۾ گهڻي ڀاڱي مايون شامل
ھيون) جو خيال ھو ته اسڪردو ۾ ھڪ وڌيڪ رات رھجي ته جيئن ڪجھ اھم جايون وزٽ ڪري
سگهجن. اھا حقيقت ھئي ته اسان اسڪردو ۽ ان جا مشھور ٽوئرنگ اسپاٽ ان نموني نه گھمي
سگهيا هئاسين جنھن نموني ڪنھن سياح کي گهمڻ کپن ھا. تڏهن به اڪثريت جو فيصلو (جنھن
۾ اسان چارئي ڄڻا به شامل هئاسين) ھو ته واپس ورجي ڇاڪاڻ ته پوئتي ھر ڪنھن کي ڪم ڪار
ھئا. طئي اھو ٿيو ته ھڪ گاڏي اسڪردو ۾ رھندي ۽ ٻه گاڏيون استور لاءِ نڪرنديون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي اسان وارين ٻنھي گاڏين اسڪردو ويو
پوائنٽ ھوٽل کي الوداع ڪري پنھنجي سفر جي شروعات ڪئي. اسان جي واپسي ان ئي رستي
سان ھئي جنھن سان اسڪردو پهتا هئاسين. استور جي ڀيٽ ۾ ديوسائي وارا پھاڙي ميدان
جيئن ته اسڪردو کي ويجهو آھن تنھنڪري ٽن ڪلاڪن جي ڏکئي ۽ خطرناڪ سفر کانپوءِ
منجهند جو ٻِي وڳي ڌاري خير سان ديو سائي پهچي وياسين. منجهند جي ماني لاءِ خيمن ۾
ٺاھيل هوٽلن مان ھڪ تي اچي ويٺاسين. ھوٽلن ٻاهران گاڏين جو چڱو تعداد پارڪ ٿيل ھو
جن مان ڪيتريون ئي دنيا جي مشھور ڪمپنين جون ڊبل ڪيبن گاڏيون ھيون. ديوسائي ۾ ساڳي
ئي وڃڻ واري وقت جهڙي بدن تان ڪپڙا اڏائيندڙ تيز ۽ ٿڌي ھوا گُهلي رھي ھئي. ڪلاڪ
مني ۾ پيٽ پوڄا ڪري اڳتي وڌياسين. ڪجھ بهتر ھنڌن تي گاڏيون روڪرائي فوٽوگرافي ڪندي
جمعي نماز لاءِ ھڪ خوبصورت ۽ ساوڪ سان ڀريل ڳوٺ ۾ اچي ڊاٻو ڪيوسين. اسان ٻئي گاڏيون
ڳوٺ جي ھڪ ننڍڙي ھوٽل ٻاهران پارڪ ڪرايون ته جيئن نماز پڙھڻ سان گڏ چانھ به پي
سگهجي. لوڪل قسم جي انھن ھوٽلن ۾ کاڌي پيتي جي شين کانسواءِ اڪثر ڪري رھائش لاءِ ڪمرا
به ميسر ھوندا آھن. گلگت بلتستان ۾ جيئن ته پاڪستان جي ٻين صوبن جي ڀيٽ ۾ گهڻا
سياح اچن ٿا تنھنڪري ھتان جي ننڍڙن ڳوٺن ۽ وستين ۾ به اھڙي قسم جا ھوٽل عام ھوندا
آھن جن سان مقامي ماڻهن کي روزگار ۽ فطرت پسند ملڪي ۽ غير ملڪي سياحن کي پنھنجي من
پسند رھائش ملي ويندي آھي. اسان ھوٽل ٻاهران ڪرسيون رکرائي ويٺاسين ته جيئن چانھ
سان گڏ خوبصورت ماحول ۽ موسم جو به مزو وٺي سگهجي. ويجهو ئي ڪجھ ٻارڙا ٻڪرين،
گابين ۽ گابن سان راند کيڏي رھيا ھئا جن جي ٻاراڻين حرڪتن مان اسان لطف پئي ورتو. ٻار
دنيا جا معصوم ۽ خوبصورت وجود آھن جن کي رنگ، نسل، زبان، قوم ۽ مذهب جي بنياد تي
قائم ڪيل ويڇن ۽ نفرتن جي ڪا به خبر نه ھوندي آھي. ڪلاڪ کن ان ڳوٺ ۾ گذاري اچي گاڏين
۾ ويٺاسين. فور ويل گاڏي ڏکين ۽ پٿريلن رستن لاءِ ته کڻي مناسب بلڪ ضروري آھي پر
انھن تي ٻه ٽي ڏينھن ساندھ سڄو سڄو ڏينھن سفر ڪرڻ ڪنھن مصيبت کان گهٽ ناھي. ان ڏينھن
اسان کي استور پهچڻ تائين انھن گاڏين ۾ سفر ڪرڻو ھو ڇاڪاڻ ته ڪمپني ڊرائيورن سان
ايترو ئي طئي ڪيو ھو. جنھن وقت اسان استور پهتاسين ته سج لٿي جون ٻانگون شروع ٿي چڪيون
ھيون ۽ ھلڪو مينھن وسي رھيو ھو. توهان کي ٻڌائيندو ھلان ته گلگت بلتستان جا ماڻهو
مذهبي معاملن ۾ مجموعي طور سخت يا انتھا پسند ناھن انڪري ٿوري ٿوري ڳالھ تي جذباتي
ٿي ھڪٻئي سان وڙھڻ واري نوبت نه ايندي آھي. ھتي ڪنھن نماز جي وقت آذانون به اسان
جي ڀيٽ ۾ گهڻيون گهٽ ٻڌڻ ۾ اينديون آھن. استور ۾ ھڪ ڀيرو ٻيھر اسان جي ميزباني
استور ان ھوٽل اينڊ ريسٽورنٽ جي بلي ھئي. رات جو ھوٽل جي ڪوٺي تي ٽولن جي صورت ۾
مزيدار ڪچهري ڪندا رھياسين. صبح جو واپسيءَ جي سفر لاءِ ڪمپني ھڪ نئين جاپاني ڪوسٽر
جو بندوبست ڪري ڇڏيو ھو جيڪو اسان کي واپس وٺي وڃڻ لاءِ راولپنڊيءَ مان استور پهچي
چڪو ھو ۽ ھينئر ھوٽل ٻاهران بيٺل ھو. اھڙي سٺي گاڏي ڏسي سڀ ڏاڍا خوش ٿيا ته سڀاڻي
وارو سفر سھنجو گذرندو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ واري صبح ننڊ مان اٿياسين ته ڦڙ ڦڙ پئجي رھي ھئي جنھن موسم کي ڏاڍو
خوشگوار بڻائي ڇڏيو ھو. نيرن وغيره مان فارغ ٿي اچي ڪوسٽر ۾ ويٺاسين. حسب معمول ڪجھ
ماين اچڻ ۾ ٿوري دير ڪئي پر جيئن ئي ڪورم پورو ٿيو ته ساڍي نائين وڳي اسان جو بٽه ڪُنڊي
لاءِ سفر شروع ٿي ويو. استور شھر ۽ پسگردائيءَ جا نظارا ڏسندا پوڻين ٻارھين ڌاري
راءِ ڪوٽ پهچي وياسين. وڃڻ وقت به اتان ئي گذر ٿيو ھو ۽ ڪجھ ماڻهن (خاص طور مجيد ۽
مان) ڪجھ وقت لاءِ گاڏي روڪي سنڌو درياھ جي خوبصورت منظرن کي ڪئمرا جي اک ۾ محفوظ ڪرڻ
جي خواهش ڏيکاري ھئي پر ڪمپني جي نمائندن ڪنھن سبب جي ڪري واپسيءَ ۾ بيھڻ جي ڳالھ ڪري
مامري کي ٽاري ڇڏيو ھو. جيڪو ڪم چند ڏينھن اڳ نه ٿي سگهيو ھو سو ھينئر عمل ھيٺ اچي
چڪو ھو. گاڏي جيئن ئي راءِ ڪوٽ ۾ پارڪ ٿي ته اڪثريت سنڌو درياھ مٿان اڏيل خوبصورت
پل طرف قدم وڌائڻ لڳي.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تقريبن اڌ ڪلاڪ کن
راءِ ڪوٽ ۾ ترسي اڳتي روانا ٿياسين. قراقرم ھاءِ وي سان خوبصورت نظارا ڏسندي ۽ پاڻ
۾ کل ڀوڳ ڪندي منجهند جو ٻِين وڳي ڌاري ھڪ ننڍي پر حسين وسندي ’ٿڪ پريڪا‘ پهچي ڪجھ
وقت ڊاٻو ڪيوسين. روڊ جي ڀرسان ھڪ روائتي ھوٽل تي رکيل ڪيترن ئي صندلن مان ھڪ تي اسان
وارو ٽولو اچي ويٺو. اھو صندل تمام وڏي وڻ ھيٺان رکيل ھو ۽ ڀرسان ئي ھڪ شفاف ۽ ٿڌي
پاڻيءَ وارو پھاڙي نالو وھي رھيو ھو جنھن مان ماڻهو ھٿ منھن ڌوئي پاڻ کي تازو
توانو ڪري رھيا ھئا. ھوٽل جي ڀرسان ڪجھ دڪان به ھئا ۽ ھڪ دڪان ۾ ھمراھ تازا پڪوڙا
تيار ڪري رھيو ھو. گرم گرم پڪوڙا خريد ڪرڻ لاءِ چڱا ماڻهو انتظار ۾ بيٺا ھئا جن ۾
مان به شامل ٿي ويم. دڪاندار پڪوڙا پاٺي جي ڊسپوزابل پليٽن ۾ ٿي ڏنا. پڪوڙن مٿان
مزيدار چانھ پي ۽ ماحول مان لطف اندوز ٿي اڌ مني ڪلاڪ ۾ واپس اچي ڪوسٽر ۾ ويٺاسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">شام جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي پاڪستان جي مشھور جابلو لڪ بابوسر تي
پهچي وياسين جنھن کي تمام مٿانھينءَ تي ھجڻ ڪري بابوسر ٽاپ پڻ سڏيو ويندو آھي.
ويندي وقت وين خراب ٿيڻ ڪري رات جو دير سان پهتا ھئاسين جنھن جي نتيجي ۾ بابوسر ٽاپ
جهڙي اھم ماڳ کي سٺي نموني نه ڏسي سگهيا ھئاسين. بابوسر ٽاپ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳۶۹۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فوٽن جي اونچائي تي واقع آھي تنھنڪري ھن
سموري علائقي جو تمام ٿڌو بلڪ ٿڌو ترين ماڳ آھي. آگسٽ جهڙي مھيني ۾ به ھتي ٺيڪ ٺاڪ
قسم جو سيءُ ھوندو آھي. بابوسر ٽاپ خيبر پختونخوا صوبي ۽ گلگت بلتستان جي وچ ۾ ڪنھن
گيٽ وي جيان آھي جنھن کي پار ڪري ڪو ماڻهو خيبر پختونخوا کان گلگت بلتستان يا اتان
کان خيبر پختونخوا ۾ داخل ٿي سگهي ٿو. جنھن وقت اسان بابوسر ٽاپ تي پهتاسين ته ھلڪو
ھلڪو مينھن وسي رھيو ھو. جيتوڻيڪ اسان کي ٿڌ کان بچاءُ لاءِ مناسب ڪپڙا پهريل ھئا
پر پوءِ به مينھن جي ڦڙين ۽ تيز ۽ ٿڌي ھوا پاڻ ۾ گڏجي سياندو پيدا ٿي ڪيو. ھتي ھڪ
گليشيئر به آھي جتي ڪيترا ئي سياح فوٽوگرافيءَ ۾ مشغول ھئا. اھڙي شديد ٿڌ ڪري
بابوسر ٽاپ فقط ٽي يا چار مهينا ئي کليل رھندو آھي. سيارو ايندي ئي ھتان جا ماڻهو
چيلاس ۽ ٻين علائقن ڏانهن لڏي ويندا آھن. ھت ڪاٺ ۽ پٿرن مان تيار ڪيل عام رواجي
قسم جا ڪيترا ئي ھوٽل ۽ دڪان ٺهيل آھن جيڪي ھتان گذرندڙ ماڻهن ۽ سياحن جي مختلف
ضرورتن جو ڪنهن حد تائين پورائو ڪندا آھن. ڏيڍ ڪلاڪ جو مقرر ٿيل وقت بابوسر ٽاپ تي
ٿڌ ۽ مينھن جو مزو وٺندي خبر ئي نه پئي ته گذري ويو. ساڍي پنجين تائين اسان جي ٽولي
وارا سڀ سياح واپس ڪوسٽر ۾ اچي ويٺا ته ڊرائيور به گاڏي جي انجڻ چالو ڪري اڳتي وڌڻ
شروع ڪيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڇھين وڳي تر جي
مشھور ’مون ريسٽورنٽ‘ تي پهچي وياسين. ريسٽورنٽ تي ماڻهن خاص طور فيملين جو چڱو
خاصو تعداد موجود ھو جيڪي گهڻي ڀاڱي پنھنجي ذاتي گاڏين ۽ ڪجھ اسان جيان ڪنھن ٽوئرنگ
ڪمپني جي گاڏين وسيلي اتي پهتا ھئا. ڪلاڪ کن اتي ترسي ھلڪي ڦلڪي ريفريشمينٽ ڪري ۽
چانھ پي ان ڏينھن جي آخري منزل يعني بٽه ڪنڊي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Batta Kundi</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) طرف راھي ٿياسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رات جو سوا اٺين ڌاري
ڪوسٽر بٽه ڪنڊي پهچي ’تاج پرل ڪانٽينينٽل ھوٽل‘ جي پارڪنگ ايريا ۾ اچي بريڪ ڏني. بٽه
ڪنڊي جيتوڻيڪ ضلعي مانسهرا جو ھڪ ننڍڙو ڳوٺ آهي پر اتي ايترا ته وڏا ۽ عاليشان ھوٽل
آھن جو ماڻهو پاڻ کي ڪنھن وڏي ۽ ترقي يافته شھر ۾ ٿو محسوس ڪري. تاج پرل جي اڳيان،
پٺيان ۽ پاسن کان ٻيا به ڪجھ بهترين قسم جا گهڻ ماڙ ھوٽل نظر ٿي آيا. گهڻن ۽
معياري ھوٽلن جي موجودگي خيبر پختونخوا صوبي ۾ سياحت جي حوالي سان بهتر صورتحال کي
ظاھر ڪري ٿي. گڏوگڏ صوبي ۾ امان امان ۽ تحفظ واري حالتن جو به ڏس پتو ڏئي ٿي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھوٽل جي ٽئين فلور
تي پنھنجي ڪمري ۾ سامان رکي ۽ ھٿ منھن ڌوئي فريش ٿياسين. تاج پرل ھوٽل جو ڳاڻيٽو پڪ
سان بٽه ڪنڊي جي بهترين ھوٽلن ۾ ٿيندو ھوندو پر جيئن ته اھو ريسٽورنٽ نه بلڪ ھوٽل
ھو تنھنڪري رات جي مانيءَ لاءِ ٿورو اڳيان ھڪ ريسٽورنٽ تي اچي ويٺاسين. اسان مينيو
جي انتظار ۾ ھياسين پر ھڪڙي ويٽر اچي ٻڌايو ته هينئر اسان وٽ فقط برياني دستياب
آھي. ان جو سبب شايد اسان جو دير سان اچڻ ھو. اسان اتان اٿي ڪو ٻيو ريسٽورنٽ جاچڻ
جو خفو کڻڻ جي جاءِ تي برياني کي مقدر جو لکيو سمجهي قبول ڪيو. وري اتفاق اھڙو جو
برياني ۾ ٽڪي جو به ذائقو نه ھو پر پيٽ ڀرڻ لاءِ لاچار کائڻي پئي. جنھن وقت اسان بٽه
ڪنڊي پهتاسين ته بجلي بند ھئي. ھوٽل جي ڪائونٽر تان انٽرنيٽ جي ڪوڊ بابت پڇيوسين ته
چيائون اسان وٽ انٽرنيٽ جو سسٽم ناھي. توهان چاھيو ته اسان وٽان اسڪاءِ انٽرنيٽ جو
ڪارڊ خريد ڪري سگهو ٿا پر اھو به رات جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي اڪسپائر ٿي ويندو. ان وقت </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٿيڻ وارا ھئا سو فقط ھڪ ڪلاڪ لاءِ اسان ڪارڊ خريدڻ مناسب نه سمجهو پر اسان
جي ٽولي ۾ شامل ڪجھ نوجوانن ان ھڪڙي ڪلاڪ کي به غنيمت سمجهندي ڪارڊ خريد ڪيا.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻي ڏينھن(</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آگسٽ) تي مجيد ۽ مان معمول جيان صبح جو
سوير بسترن جي پچر ڇڏي بٽه ڪنڊي جو فطرتي حسن پسڻ لاءِ ھوٽل مان ٻاهر نڪري وياسين.
ننڍين وڏين سرسبز ٽڪرين، خوبصورت وڻن، ٻوٽن ۽ گلن سان ڀريل ۽ نئين اڀريل سج جي
روشنيءَ ۾ تجلا ڏيندڙ پھاڙي وھڪرن واقعي روح کي راحت ۽ دماغ کي تازو توانو ڪري ڇڏيو.
اھڙن خوبصورت منظرن کي مان ڪيمرا جي اک وسيلي محفوظ ڪرڻ لڳس ۽ مجيد به فطرت جي
حُسناڪين ۾ پاڻ وڃائڻ لاءِ ھڪ خوبصورت وھڪري جي ڀرسان ڪجھ وقت لاءِ اکيون بند ڪري
ويھي رھيو. پسار ڪندي ھڪ جاويد نالي نوجوان سان ملاقات ٿي وئي جيڪو پاڻ ڪوھستاني
ھو ۽ بٽه ڪنڊي ۾ خريد ڪيل پلاٽ تي ھوٽل تعمير ڪرڻ جي سلسلي ۾ آيل ھو. ھن پڇڻ تي ٻڌايو
ته مٽه ڪنڊي ۾ بجليءَ جو ڪو باضابطه نظام ناھي انڪري ڪجھ ماڻهو جنريٽرن وسيلي بجلي
پيدا ڪري مقامي ماڻهن کي وڪرو ڪن ٿا ۽ ھڪ گهر کان في سيزن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ھزار رپيا وصول ڪن ٿا. جن وٽ بجلي ناھي سي
سولر سسٽم ڪتب آڻين ٿا. بٽه ڪنڊي ۾ يو ايس ايڊ پاران ڊونيٽ ڪيل ھڪ سولر منصوبي جو
بورڊ به لڳل نظر آيو. جاويد ٻڌايو ته بٽه ڪنڊي ۾ زمين مھانگي ھجڻ ڪري ھڪ ڪنال جو
اگھ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> لکن تائين آھي. ھتي مختلف قوميتن جا ماڻهو رھن ٿا ۽ ھوٽل به رڳو خيبر پختونخوا
جي ماڻهن جا نه پر گلگت بلتستان، پنجاب ۽ ڪراچي وارن جا به آھن. شديد ٿڌ ڪري ھي ڳوٺ
سياري جا </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> مھينا بند رھندو آھي جنھن دوران ھتان جا ماڻهو مانسهرا ۽ بالاڪوٽ ھليا
ويندا آھن. ٿوري دير ۾ مجيد به اچي ويو ۽ اسان جاويد کان موڪلائي واپس ھوٽل طرف وڌياسين.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھوٽل ۾ گرم پاڻيءَ
جو بندوبست ٿيل ھو انڪري وھنجڻ سان بدن ۾ ڏاڍي تازگي محسوس ڪئي. ان ڏينھن اسان کي ڪا
تڪڙ نه ھئي انڪري آرام سان نيرن وغيره مان فارغ ٿي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> وڳي ڌاري اچي ڪوسٽر ۾ ويٺاسين. صبح کان ئي ڪافي
جُهڙ ھو ۽ رکي رکي ڪڻيون به پئجي رھيون ھيون. اھڙي پياري موسم مان مزو وٺندي
تقريبن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> منٽن ۾ ملڪ جي مشھور ٽوئرنگ اسپاٽ ناران پهچي وياسين. اسان کي ھتي جيئن ته
بريڪ نه ڪرڻي ھئي انڪري ڊرائيور کي چيوسين ته شھر جي اندران ھلي ته جيئن گاڏيءَ
مان ئي شھر جو ديدار ڪري سگهجي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خوبصورت فطرتي
منظرن ۽ صاف شفاف آبھوا جي ڪري سڄي ملڪ ۾ مشھور ناران ھينئر ڪافي وڏو شھر ٿي چڪو
آھي. جديد ھوٽلن، ريسٽورنٽن ۽ شاپنگ سينٽرن جي گهڻائي ھڪ پاسي ناران جي سياحتي
اھميت کي واضع ڪري رھي آھي ته ٻي پاسي ان جي فطرتي حُسناڪين کي به گهٽائي رھي آھي.
ناران ۾ ماڻهن ۽ گاڏين جي ايتري ته پيھ ھئي جو اسان کي شھر مان ٻاھر نڪرندي چڱو
وقت لڳي ويو. ڪوسٽر جي سست رفتاريءَ جو فائدو وٺندي اسان جا دوست پنھنجي سيٽن تان
ئي شھر جي مختلف حصن ۽ بازارن جي فوٽوگرافي ڪندا رھيا. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">صبح کان ھن مھل
تائين لڳاتار جُهڙالي موسم ماحول کي ويتر وڻندڙ ۽ مزيدار بڻائي ڇڏيو ھو. حسين
منظرن مان لطف اندوز ٿيندي ۽ پاڻ ۾ ڀوڳ چرچا ڪندي ڪنھن ننڍڙي ۽ انتھائي خوبصورت
وسنديءَ وٽ چانھ لاءِ اسٽاپ ڪيوسين. ان وقت چڱيرڙو مينھن وسي رھيو ھو انڪري ڊرائيور
کي چيوسين ته گاڏي ھوٽل جي مئن گيٽ وٽ روڪي ته جيئن مينھن ۾ پسڻ کان بچاءُ ٿي
سگهي. ھن ٽوئر ۾ جيئن ته فيملين سان ڪجھ ننڍڙا ٻار به ساڻ ھئا انڪري ھر وقت گهڻو
احتياط ڪرڻو ٿي پيو. ھوٽل ننڍو پر صاف سٿرو ھيو. سڀ سياح پنھنجي پنھنجي ٽولي سان
ھوٽل جي مختلف پاسن تي وڃي ويٺا. اسان چارئي ڄڻا ھلڪي ڦلڪي ريفريشمينٽ ۽ چانھ مان
فارغ ٿي ٻاھريان منظر ڏسڻ لاءِ ھوٽل جي ڇت تي چڙھي وياسين. خوبصورت منظر ڏسي سڪون
اچي ويو. ھوٽل جي بلڪل ڀرسان ڪا پھاڙي نئن وھي رھي ھئي جنھن مٿان ٻه روائتي قسم
جون پليون ٺهيل ھيون. انھن مان ھڪڙي پل ته پراڻي ھئي ۽ ٻي نئين تعمير ٿيل ٿي لڳي.
پل تان ھڪ جيپ تمام ڍري رفتار ۾ گذري رھي ھئي جنھن کي نئن جي ٻي ڀڪ پهچڻ تائين
اسان دلچسپي ۽ تجسس سان تڪي رھيا ھياسين ته اھڙي سوڙھي ۽ لوڏا کائيندڙ پل تان جيپ ڪيئن
ٿي گذري وڃي. مينھن ڪڏھن گهٽ ڪڏھن وڌ پر وسندو ٿي رھيو جنھن جي نتيجي ۾ روڊ رستا
پُسي چڪا ھئا ۽ ڪچن هنڌ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>تي گپ چڪ پيدا ٿي
پئي ھئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو اڳيون ڊاٻو
بالا ڪوٽ ۾ ٿيڻو ھو جتي اسان کي مانجهاندو ڪرڻو ھو ۽ ضرورتمندن کي اتان خريداري به
ڪرڻي ھئي. ڪجھ ساٿين کي ڪٿان معلوم ٿيو ھو ته بالاڪوٽ ۾ ڊراءِ فروٽ سٺو ۽ نسبتن
سستو ملندو آھي تنھنڪري منھنجو به ارادو ھو ته ڪجھ خشڪ ميوا خريد ڪجن. ھونئن به اڄ
اسان جي ٽوئر پروگرام جو آخري ڏينھن ھو ۽ سڀاڻي اسان سڀني کي راولپنڊي جي ايليگنٽ
ھوٽل مان ھڪٻئي کان موڪلائي پنھنجي پنھنجي گهرن ڏانھن روانو ٿيڻو ھو انڪري
خريداريءَ جو اڳتي موقعو به نه ملڻو ھو. اسان کي بالا ڪوٽ پهچندي پهچندي پوڻا چار ٿي
ويا. ھينئر مينھن ته رڪجي ويو ھو پر شھر سڄو آلو لڳو پيو ھو. بالا ڪوٽ تعلقا هيڊڪوارٽر
وارو شھر آھي جيڪو مانسهرا ضلعي ۾ شامل آھي. ھن شھر جو تمام وڏو حصو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع واري زلزلي جي ڪري تباھ ٿي ويو ھو. پاڪستان
۽ سعودي عرب جي گڏيل ڪوششن ۽ سهڪار سان بالا ڪوٽ جا ڪيترا ئي حصا ٻيھر تعمير ڪيا
ويا آھن. ڪنھڙ ندي جي ساڄي پاسي وسايل بالاڪوٽ ۾ ھندڪو ٻولي ڳالهائي وڃي ٿي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۶۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ندي مٿان ايوب نالي پل (مرحوم جنرل ايوب
خان جي نالي پٺيان) تعمير ڪرائي وئي جنھن کانپوءِ بالاڪوٽ ڪاغان ماٿري ۽ ملڪ جي ٻين
حصن سان روڊ رستي ڳنڍجي ويو. بالا ڪوٽ جي ھڪ ٻي سڃاڻپ ڀارتي ھوائي فوج جي حملي جي حوالي
سان به جڙي آھي. اھو بظاھر ناڪام حملو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> فيبروري </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۱۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي صبح جو پرھ ڦُٽيءَ کان اڳ ڪشمير واري سرحد وٽان ڪيو
ويو ھو. ان ھوائي حملي ۾ پاڪستان ڀارت جو ھڪ لڙاڪا جھاز ڪيرائي وڌو ھو. جھاز جو
پائلٽ اڀينندن پيراشوٽ وسيلي پنھنجي جان بچائڻ ۾ ڪامياب ته ٿي ويو پر پاڪستان جي
حدن ۾ لھڻ ڪري ڪجھ وقت اندر پاڪستاني فوج ھٿان گرفتار ٿي ويو. پاڪستان سرڪار اڀينندن
کي لڳ ڀڳ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۶۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلاڪن کانپوءِ آزاد ڪري ڀارتي اختيارين حوالي ڪري ڇڏيو
جنھنڪري ڪشيدگيءَ ۾ وڏي حد تائين ٺاپر اچي وئي. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بالا ڪوٽ پهچندي
جيئن ته شام ٿي وئي ھئي ۽ سڀني کي بک ستائڻ لڳي ھئي تنھنڪري گاڏي شھر جي مئن روڊ
جي پاسي کان پارڪ ڪري ھرڪو پنھنجي پنھنجي منھن مانجهاندي لاءِ ڪنھن مناسب ھوٽل جي ڳولها
۾ نڪري پيو. اسان چئني دوستن گڏيل طور طئي ڪيو ھو ته خيبر پختونخوا جي مشھور چپلي ڪباب
سان لنچ ڪبي. بالاڪوٽ ۾ هوٽلن جي سائين بورڊن تي چپلي کي چپل ڪباب جي نالي سان پڻ
لکيو ويو ھو. اسان به روڊ جي وٽ سان ھڪ ھوٽل ۾ چپلي يا چپل ڪباب کائڻ لاءِ وڃي ويٺاسين.
ماني مٿان چانھ چڪو پي ٻاھر نڪتاسين ته امان الله سومري کي وار ۽ ڏاڙھي ٺاھرائڻ جو
خيال آيو. ھن سان مان سيلون تي گڏجي ويم باقي مجيد منگي ۽ اسلم ميمڻ ٿورو شھر کي چڪر
لڳائي واپس سيلون تي اچڻ جو چئي اڳتي نڪري ويا. اھا ھڪ ننڍڙي ۽ ميري سيلون ھئي
جنھن ۾ رکيل پراڻي صوفا سيٽ تي ورھين جي مر ڄميل ھئي. جيستائين امان الله سومري جي
حجامت پوري ٿي مان ان بدلي صوفا تي براجمان رھيم. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مجيد ۽ اسلم آيا ته
چارئي ڊراءِ فروٽ وٺڻ لاءِ ڪنھن مناسب دڪان لاءِ نڪري پياسين. ڪٿان خريداري ڪرڻي
آھي ان جا سڀ اختيار اسلم ميمڻ حوالي ڪياسين ڇاڪاڻ ته ھو خريداري جي معاملي ۾ بنا ڪنھن
شڪ شبھي جي اسان مڙني کان زور ھو. ھڪ دڪان تي آياسين جتي ڊراءِ فروٽ جا ڪجھ وڙ چيڪ
ڪري ۽ دڪاندار کان انھن جا اگھ پڇي اسلم خريداريءَ لاءِ گرين سگنل ڏنو. دڪان جو
نالو ”غلام رسول پشاوري ڊرائي فروٽ شاپ“ ھو جيڪو ڪاغان روڊ تي ايوب پل جي ويجهو ئي
ھو. اسان کي شام پنجين وڳي مقرر وقت تي بالا ڪوٽ مان راولپنڊي لاءِ نڪرڻو ھو سو دڪان
مان ٻاھر نڪري سڌو ڪوسٽر طرف روانا ٿياسين. اسان کان اڳ چڱا ساٿي ڪوسٽر ۾ پهچي چڪا
ھئا ۽ ٿوري ئي دير ۾ اسان بالاڪوٽ جون يادون ذھنن ۾ محفوظ ڪري کانئس موڪلائي اڳتي
وڌياسين. بالا ڪوٽ کان اسلام آباد ۽ راولپنڊي تائين جُُهڙ ته يڪو موجود ھو پر رکي
رکي ھلڪو ۽ ڪڏھن تيز مينھن به وسندو پئي رھيو. خوبصورت ماحول ۽ موھيندڙ منظرن مان
مزو وٺندي اسان کي رستي ۾ ئي سج لھي ويو. جڏهن سج لٿي کانپوءِ اوندھ پنھنجي چارج
سنڀالي ته ساٿين جي چهرن تي ڊگهي سفر جي ٿڪاوٽ جا آثار به ظاھر ٿيڻ لڳا. نيٺ رات
جو ساڍي اٺين وڳي ڌاري اسان جي ڪوسٽر راولپپندي پهچي ايليگنٽ ھوٽل جي مئن گيٽ آڏو
اچي بريڪ ڏني. لڳاتار جُهڙ ۽ مينھن ڪري راولپنڊي جا روڊ رستا به پسيل ھئا ۽ شھر ۾ ٻرندڙ
بلبن ۽ گاڏين جي لائيٽن جي روشني آلن رستن تي عڪس پئدا ڪري ماحول کي سحر انگيز ٿي
بڻايو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ھوٽل جي ڪمري ۾
سامان رکي ڪجھ وقت آھلجي پياسين. ٿڪاوٽ سبب ڪجھ ساٿين جو خيال ھو ته رات جي ماني
پارسل وسيلي ھوٽل تي گهرائي کائجي. پر ٻين جو چوڻ ھو ته فوڊ اسٽريٽ ھلي کائجي ڇاڪاڻ
ته اھا اسان جي آخري گڏجاڻي ھئي ۽ ٻي ڏينھن سڀني کي پنھنجن پنھنجن ماڳن ڏانھن موٽڻو
ھو. ساڍي ڏھين وڳي ھوٽل مان نڪري پنڌ ئي پنڌ راولپنڊي جي مشھور فوڊ اسٽريٽ تي
آياسين ۽ ڊنر دؤران ٿڪل ھوندي به ڪچهري ۾ ھڪٻئي سان گڏ گذاريل وقت جي حسين ۽
يادگار لمحن کي ياد ڪندي ھڪ عجيب ۽ ڪنھن حد تائين ڏکايل ڪيفيت محسوس ڪرڻ لڳاسين ڇاڪاڻ
ته اسان جي ساٿ جا ھينئر آخري پل اچي چڪا ھئا.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">(ڏھاڙي عبرت ۾
ٻارھن قسطن منجھ سيپٽمبر ۲۰۲۱ع کان ڊسمبر ۲۰۲۱ع تائين ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-13144178729223529492021-12-17T15:23:00.002+05:002021-12-17T15:23:22.886+05:00هُو ته هليا هنگلاج - رکيل مورائي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">هُو ته هليا هنگلاج</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رکيل مورائي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj1JV3yp21JK5S8p-uHTp5lOyPZuusqO0a6O4OqB8WLKESIASuvPtmH4Wfg9zkYFB1J_8B3iDnapb7tTX9xwh93YMo6nuOkD7fopjeuQxFEHiN8R6ZAzJD9vqwVHvYgCMxPfPd_tUnmecE5WPX9K3vmmGqVxmP_aa5HgLECpb7zoWMPBSkO_dGi4kcX=s540" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="540" data-original-width="445" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj1JV3yp21JK5S8p-uHTp5lOyPZuusqO0a6O4OqB8WLKESIASuvPtmH4Wfg9zkYFB1J_8B3iDnapb7tTX9xwh93YMo6nuOkD7fopjeuQxFEHiN8R6ZAzJD9vqwVHvYgCMxPfPd_tUnmecE5WPX9K3vmmGqVxmP_aa5HgLECpb7zoWMPBSkO_dGi4kcX=s320" width="264" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">انساني خواب ڪڏهن ڪڏهن ساڀيان
ماڻڻ ۾ چڱو ئي وقت وٺندا آهن. ادب سان جڙڻ واري شروعاتي عمر ۾ جڏهن شاهه سائينءَ
کي پڙهڻ جو موقعو مليو هُئو، (جڏهن ته ٻڌڻ جو موقعو اڳ مليو هو) تڏهن کان سُر رامڪليءَ
۾ جيڪو هنگلاج، ۽ ناني ماتا جو ذڪر هُئو ۽ اڄ به آهي، ان جي پراسراريت، مون لاءِ اڄ
به ساڳي آهي، جيڪا ڀٽائي سائينءَ جي دور ۾ هئي. اها ٻي ڳالهه آهي ته ان دور ۾
هنگلاج ياترا تي وڃڻ ايترو سولو نه هُئو، جيترو اڄ جي سائنسي ايجادن آسان بڻايو
آهي. اڄ به ڀٽائيءَ جي شاعريءَ ۾ هنگلاج جي سفر لاءِ توڻي لاهوت لامڪان وڃڻ لاءِ
جيڪي سفري ڏکيائيون پيش اينديون هيون اهي ذهن تي اچن ٿيون ته ماڻهو خوف ۾ وٺجيو وڃي.
پوءِ به اهو تاريخ جو سچ آهي ته سائنسي ايجادن جي حيرت انگيزي پنهنجي جاءِ تي،
هنگلاج يا ٻين اهڙن اسٿانن جي پراسراريت جي محسوسات ٻي آهي. ايئن لاهوت لامڪان جو
سفر پنهنجي نجي اهميت رکي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪيئن به عمر جي ستونجاهين سال ۾
هنگلاج ياترا لاءِ سفر (جيڪو آسان رهيو) منهنجي تهذيبي، تاريخي توڻي ادبي حاصلاتن
مان هڪ اهم حاصلات آهي. جنهن سفر لاءِ مان پنهنجي دوست اسد سولنگيءَ جو نهايت ٿورائتو
آهيان، جنهن موقعو ميسر ڪري ڏنو. اسان جي سفر جو سونهون اول آخر ڀٽائي آهي، هنگلاج
ياترا، ٻيءَ طرح ڀٽائيءَ جي سفر جا پيرا کڻڻ پڻ آهي، جنهن جو پاڻمرادو مثال هيءَ
ئي گهڻو آهي، جو اسان حب چوڪي ڇڏڻ وقت لڳ ڀڳ ان گهڙيءَ مان گذري رهيا هُئاسين جنهن
لاءِ ڀٽائي چيو آهي ته:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لڙيو سج لڪن ۾، راسيون رتائين</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مونکي ماريائين، اديون اونداهي ڪري</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عاليشان جڙيل روڊ تي اسان جي
اونداهي وقت ۾ سفر وقت ڪنهن دوست چيو ته، رستو ڪنهن کان پڇي وٺون ته ڀٽائي جي سٽ
منهنجي روح مان روشني ڪري زبان مان نڪتي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>’واٽ وندر جي، وڻ پيا ڏسيندا‘</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سچ پچ ٿوري سفر ڪرڻ سان روشنيءَ
۾ پري کان رستي جي ڏس لاءِ ڪوسٽل هاءِ شروع ٿيڻ واري موڙ تي هنگلاج ماتا جي قدِ
آدم مورتي نظر آئي جتان اسان کي رستو مڙڻو هئو پر ڊرائيور ڌيان ڪو نه ڏنو ڇاڪاڻ ته
هو اڻ پڙهيل هئو، ڀٽائي جي سٽن کان ۽ رستي کان اڻ واقف هئو جنهن ڪري اسين اچي
چاليهارو ڪلو ميٽر اڳتي ”اُٿل“ شهر ۾ پهتاسين، اهو پتو اسان کي رستو پڇڻ وقت پيو، ڀرسان
ويٺل دوست سنڌي ٻوليءَ جي لاجواب شاعر مشتاق باگاڻي کي زبان تي تري آيل شعر ٻڌائڻ
چاهيم، جيڪو خواجه غلام فريد جو سرائڪي ۾ چيل آهي، ڇاڪاڻ ته مشتاق باگاڻيءَ جي
مائيتي ٻولي به سرائڪي آهي، پڪ سان شعر سُر سسئيءَ مان آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">تانگهه سسئي دي دل وچ آئي، ڪيچ
دي ملڪه ٿيسان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتُ پرڻيسان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪيڃي آسن، لاگ ڪريسن، ڦلان وچ
تُليسان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جتُ پرڻيسان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">آکي فريد نهين خبر سسئي ڪون،
”اُٿل“ دي وچ دفينسان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جت پرڻيسان</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هڪ سٽ کان سواءِ شعر ٻڌي مشتاق
واهه ڪئي ۽ اسان اٿل کان گاڏي واپس ڪري هنگلاج ماتا جي مورتيءَ کان موڙي ڪوسٽل
هاءِ وي تي چڙهياسين ٻن ڏينهن واپسيءَ تي ڏينهن جو ڏسڻ سان خبر پئي ته هن سموري
پهاڙي پيچري تي، جنهن سان شاهه سائين آيو هئو، وڻڪار وارو علائقو صرف وندرئي هئو،
جنهن لاءِ ڀٽائي روندر ۾ وڻڪار، جملو چيو هئو، اڳيان ته فقط ”رائو ۽ رڃ“ هُئو،
جنهن ۾ فقط اڃ ئي مرڻو هئو، جنهن لاءِ احتياط طور ڀٽائي اڳواٽ ئي ٻڌايو هئو ته:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”متان ڪا مري اڃ، ڏئي پاراتو
پنهونءَ کي“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جيتوڻيڪ اسان جو سچ اهو هئو، ته
اسان پنهونءَ جو بيوسيءَ ۽ سسئيءَ جي بهادريءَ وارو رستو ڇڏي هنگلاج جي ياترا وارو
رستو اختيار ڪيو هُئو، جيڪو سفر ڪري ڀٽائيءَ سُر رامڪلي لکيو هُئو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اڄ اسان جو هنگلاج جو سفر ان
مقصد لاءِ به هئو ته جيئن ان مقصد کي اڄ جي نئين نسل جي آڏو واضح ڪري سگهجي، جنهن
لاءِ هنگلاج پهچي اسان جو پهريون ڪم سُر رامڪليءَ تي ليڪچر ڏيارڻو هُئو جيڪو اسد
سولنگيءَ نهايت اعتماد سان ڏنو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هڪ تلخ ڳالهه به سامهون آهي ۽
جنهن عمل خلاف اڄ سموري دنيا ڪٺي ٿي رهي آهي، اها آهي، مذهبي/ڌرمي انتهاپسندي،
جنهن جي لُوءَ دنيا ۾ هڪ اعليٰ مرتبو رکندڙ ۽ امن طور قبول ڪيو ويندڙ ماڳ هنگلاج
کي به لوساٽڻ لڳي آهي، جنهن جي تپش ڀل عام ياتري محسوس نه ڪري سگهي پر اها تپش اهڙي
آهي، جيڪا ڪڏهن به ڀڙڪو ڏئي ڪو ڀڀڙ ڀڙڪائي سگهي ٿي جنهن جي بھرحال اسان سخت نندا ڪريون
ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هنگلاج ماتا جي گديسر نهايت ڏک
۽ پيڙا مان ٻڌايو ته ڪجهه وقت اڳ هڪ گروپ آيو هُئو: جنهن جو چوڻ هُئو ته، هتي ڀٽائي
آيو هئو ۽ هُن ڏند ڪٿائن موجب جنهن جڳهه تان نديءَ جي پاڻيءَ ۾ ٽپو ڏنو هئو ۽ مڪليءَ
کان اچي نڪتو هُئو، ان جڳهه اتي اسان کي ڀٽائيءَ جو تڪيو ٺاهڻ ڏنو وڃي، ڳالهه ڇرڪائيندڙ
هئي، اڄ اها ندي هنگلاج مندر جي بنهه هيٺان آهي، جتي اهڙو ڪجهه به ممڪن نه آهي،
شايد انهن ئي ڏينهن ۾ سنڌ جو سرمست ڪهاڻيڪار امر جليل سنڌ جي آءِ جي پوليس اي ڊي
خواجه سان گڏجي هنگلاج ياترا تي ويل هُئو ۽ مندر جي گديسر اهو خدشو خواجه صاحب سان
سليو هُئو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪنهن به طرح ڀٽائيءَ جو اهو سفر
هڪ عقيدت ۽ احترام وارو سفر<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>هُئو جيڪو
ائين ئي رهڻ گهرجي، ڪا به مذهبي/ڌرمي مداخلت انساني امن پسند خيالن جي ابتڙ ويندي،
ان ڪري هن ماڳ بابت اهڙو ويچار آڻڻ بنهه ٺيڪ نه آهي، خير ! ڳالهه ڏکائيندڙ ته آهي،
۽ اسان ان ڏک کان پري ٿي پنهنجي هنگلاج جي سفر کي ماڻڻ ٿي چاهيو پنهنجي عقيدت،
احترام ۽ هڪ عالمي طور قبول ڪيل تهذيبي ماڳ کي اکين سان ڏسي، واڌو اک به اها جنهن
لاءِ ڀٽائي پاڻ چيو آهي ته:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اک الٽي ڌار، ونءُ الٽو عام
سين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جي هيءَ ياترا الٽي اک
واري هئي، اسان جي اڳواڻ ڀٽائيءَ ائين ئي هيءُ سفر ڪيو هُئو ۽ هيءَ سفر سندس پوئلڳيءَ
وارو ئي هئو جنهن ۾ عقيدت به هئي ته احترام به، اهو احترام جيڪو سنڌي شاعراڻي ادب
جو هڪ اهم حصو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هنگلاج سان واهپو رکندڙ سنڌي ٻوليءَ
جي لفطن ۽ نسبتن جو اهو سمورو حصو الڳ محفوظ ٿيڻ گهرجي، جيڪو شاهه سائين جي
شاعريءَ کان الڳ ٻين جي شاعريءَ ۾ حصو به آهي، جنهن جو پهريون استعمال ڪندڙ ته اڳي
پوءِ شاهه سائين ئي آهي، کائنس پوءِ جنهن به شاعر اديب هنگلاج ياترا جو سانگ رٿيو
آهي، ان کي ٻولي ماڳ مڪان، ٽاڻا، ٽڪر ڀٽائيءَ کان اڌارا ئي وٺڻا پيا آهن ۽ وٺڻا
پوندا، جنهن ۾ اسين سڀ شامل آهيون جيڪي ڪارونڀار جيان مٿان ڇانوَن ڪري بيٺل پهاڙن
جي گود ۾ ڪائنات جي هڪ پراسرار واديءَ جي وچ ۾ جڙيل هنگلاج ماتا جي ياتريءَ طور
فطرت جي بيمثال جوڙجڪ ڏسي رهيا آهيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هٿرادو روشنين جيتوڻيڪ ستارن جي
جهر مر ۽ آڪاس جي وسندڙ نور کي جهڪو ڪري رکيو آهي، پوءِ به نقلي روشنين کان نظر
پري ڪجي ٿي ته ”هُو“ پنهنجي سموري سونهن سوڀيان سان ڏسڻ پسڻ ۾ اچي ٿو جنهن لاءِ ڀٽائي
سُر رامڪليءَ ۾ چيو هُئو ته:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سچا سامي، سچا سامين پنڌ،</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هُو ته وسي هر هنڌ، پر هِنن ڏٺو
هنگلاج ۾.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي عوامي آواز ڪراچيءَ ۾ </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷</span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">
</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊسمبر </span><span lang="FA" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-16639106782320552272021-10-29T09:09:00.002+05:002021-10-29T09:09:41.998+05:00افغانستان ڪو جهنگل يا رڻ پٽ ناهي - الطاف شيخ<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">افغانستان ڪو جهنگل يا رڻ
پٽ ناهي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">الطاف شيخ</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbG8dzc7JOoot_cthCBl9dLQwMmL6-zXFM9gC_yeOuid9g5EO-S2iOk7vgC7vCVzflHbpKt7Ja-MaynihMYXl-4Dv259-abmarc5NFVPuxmwbfrNoenSicdgrGZveg9fezZIqrD3fUhVw/s300/%25D8%25A7%25D9%2581%25D8%25BA%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2586.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="169" data-original-width="300" height="169" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbG8dzc7JOoot_cthCBl9dLQwMmL6-zXFM9gC_yeOuid9g5EO-S2iOk7vgC7vCVzflHbpKt7Ja-MaynihMYXl-4Dv259-abmarc5NFVPuxmwbfrNoenSicdgrGZveg9fezZIqrD3fUhVw/s0/%25D8%25A7%25D9%2581%25D8%25BA%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2586.jpg" width="300" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">يارو پنھنجو پاڻ ۾
ويٺا آهيون. آمريڪا يا ٻين قبضاگير طاقتن، جن جن ملڪن تي حملو ڪري انهن کي پنھنجي
قبضي ۾ ڪيو، ان جي ستياناس ڪري ڇڏي. ظاهري طرح ته اهو ئي واعظ ڪندا رهيا ته اسان
هن ملڪ کي سڌارڻ ٿا چاهيون، کين جمھوريت ٿا سيکاريون، امن امان ٿا قائم ڪريون...
وغيره وغيره، پر ايئن ٿيو ناهي. چند من پسند ماڻهن، موقع پرست اشرافيا کي ضرور
فائدو پھچايو ويو، باقي ملڪ ۽ قوم کي نه رڳو برباد ڪيو ويو پر اتي جي ماڻهن کي هڪ ٻئي
سان اهڙو لڳايو ويو جو قبضا گيرن جي وڃڻ بعد به هنن جي من جي مراد پوري ٿيندي رهي
۽ مڪاني ماڻهو مختلف ڌڙن ۾ ورهائجي هڪ ٻئي جا ڄنڊا پٽيندا رهيا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪٿي ته سڄي ملڪ جا
حصا ٿي ويا. ڪوريا ڏسو! هڪ ملڪ، هڪ قوم، هڪ ٻوليءَ جو ملڪ هو ... هاڻ هڪ اترڪوريا ٿيو
ويٺو آهي ته ٻيو ڏکڻ ڪوريا! پنھنجيون سموريون طاقتون هڪ ٻئي سان وڙهڻ ۾ برباد ڪيو
ويٺا آهن .... سوڊان ڏسو! هاڻ هڪ اتر سوڊان ٿيو ويٺو آهي ته ٻيو ڏکڻ سوڊان. ڪيترائي
سال جرمني مغربي ۽ مشرقي حصن ۾<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>رهيو پر
شايد عقلمند ۽ پڙهيل لکيل هجڻ ڪري اڄ وري هو ڳنڍجي هڪ جرمني ٿي ويو آهي ۽ گڏجي
ترقي ڪري رهيو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪٿي انهن قبضاگير
مافيا ملڪن، قبضي ۾ آندل ملڪن جي پچر ڇڏڻ وقت انهن ۾ ڪو اهڙو مسئلو پيدا ڪري ويا،
جو اهي ملڪ اڄ ڏينهن تائين ڀوڳي رهيا آهن. ننڍي کنڊ جو ئي مثال وٺو: انگريزن هڪ وڏي
طاقت رکي ٿي. هنن کي پاڪستان ۽ انڊيا الڳ ڪري وڃڻو هو ته آرام سان ۽ امن امان سان فيصلي
مطابق سرحدون قائم ڪري، صحيح طرح هر شيءَ جو ورهاڱو ڪري وڃن ها. آخر بنگال ۽ پنجاب
جا به ٽڪرا ٿي سگهيا ٿي. ٻين رياستن جو به فيصلو ڪري ڪا انڊيا يا ڪا پاڪستان حوالي
ڪئي وئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اهڙي طرح ڪشمير جو
به پختو فيصلو ٿي سگهيو ٿي، جنھن تي اڄ تائين ٻئي ملڪ پيا وڙهن ۽ فوج تي خرچ ڪن.
ننڍي کنڊ جھڙي خوشحال خطي ۾ غربت لڳي پئي آهي. ڪمائيءَ جو وڏو حصو يورپ ۽ آمريڪا
پيو کڻي، جتي جا ڪارخانا اسان لاءِ جنگي سامان پيا ٺاهين. هو پاڻ ته اسان جي ڪارخانن
۾ ٺھندڙ قميصون ۽ پتلونون سستي اگهه ۾ به منٿن سان خريد ڪن ٿا. باقي اسان کي سندن
مال ڳري اگهه ۾ ڏين ٿا. آمريڪا جھڙو ملڪ جنگي جھاز ڏيڻ لاءِ پئسا اڳواٽ وٺي ڪي سال
نه مال ٿي ڏنائين نه اسان جا پئسا ٿي واپس ڪيائين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هاڻ آمريڪن
افغانستان جي پچر ڇڏي آهي، پر افغانستان جو اتر وارو حصو اڃان آمريڪا جو پوئلڳ
آهي. اسان جھڙن ملڪن ۾ جتي تعليم گهٽ آهي، اتي ماڻهن جا جذبات ڀڙڪائڻ ڏکيو ڪم ناهي
.... انهن کي مذهب: هندو مسلمان، فرقي: شيعا سني يا زبان: هندي سنڌي، پنجابي
بنگالي، پشتون دري، ازبڪ ترڪماني يا قبيلي جي بنياد تي آسانيءَ سان ٻه ٽولا ٺاهي
هنن کي هڪ ٻئي سان ويڙهه ۾ لڳائي سگهجي ٿو جيئن اڻ ختم ٿيندڙ نفرتن جي باهه ۾ خوبصورت
افغانستان تباهه ٿيندو رهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">خوبصورت افغانستان
به آئون ٿو چوان جو پوڙهو ماڻهو آهيان... ٿورو ٿورو ماضيءَ کان واقف آهيان، تواريخ
جو شاگرد آهيان نه ته هي ملڪ افغانستان جيڪو چاليهه سالن کان جياپي جي جنگ وڙهي
رهيو آهي، ان ملڪ بابت توهان ڪنھن چاليهه پنجاهه سالن جي عمر واري کان پڇي ڏسو ته
هو افغانستان کي ڪيئن ٿو ڏسي ته هو اهو ئي چوندو ته اهو هڪ ويران ملڪ آهي، ڌاڙيلن
جھڙا ماڻهو بندوقون ۽ ائنٽي ايئرڪرافٽ گنون ڪنڌ تي رکيو پيا هلن، تعليم صفا نه اٿن،
پھرين نمبر جا ڄٽ آهن، ڪنھن قسم جي تھذيب يا ثقافت سان واسطو نه اٿن... وغيره
وغيره.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اهو ان ڪري جو هنن ننڍي هوندي کان
وٺي افغانين کي وڙهندي ۽ دربدر ٿيندي ڏٺو آهي، مغرب جي ميڊيا ذريعي هنن بابت خبرون
پڙهيون ۽ ڏٺيون آهن... ظاهر آهي سوچ به ان مطابق رهي ٿي. مون کي ياد آهي ته
جوانيِءَ جي ڏينھن ۾ يورپ ۽ آمريڪا ۾ رهي اتي جي رسالن ۽ اخبارن<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>يعني ميڊيا ذريعي منهنجي ذهن ۾ ايران لاءِ اهو
ئي اميج ويھي ويو هو ته هو ڪٽر ملان آهن، هو جاهل آهن، هنن وٽ عورتون گهرن ۾ قيد
آهن، ماڊرن سائنس ۽ ٽيڪنالاجيءَ کان اڻ واقف آهن ... پر پوءِ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>گهڻو گهڻو پوءِ، ايران وڃي ڏٺم ۽ اتي جي تواريخ
پڙهيم ته مون کي مغرب جي دنيا ڄٽ لڳي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سو اڄ جو نوجوان توڙي
چاليهه پنجيتاليهه سالن جو جوان جنھن افغانستان کي ننڍي هوندي کان تباهه حال ۾ ڏٺو
۽ ان کي، افغانستان (جنھن جو ڪجهه حصو خراسان به سڏيو ويو ٿي) ان جي شان شوڪت جي ڇا
خبر!</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هي اهو افغانستان
آهي جنھن ۾ ٺٽي، ملتان، لاهور، دهلي، لکنو، بنارس جھڙا پراڻا ۽ تواريخي شھر
آهن<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>جيئن ته :بلخ، غزني، قندوز، ڪابل، قنڌار،
هرات، مزار شريف، طالقان، جلال آباد، چاريڪا، شبرغان، خوست، چغچران، سمنگان، لشڪرگاهه
... وغيره. ڪو اهي نالا ٻڌي چوندو ته اهي شھر شايد ايران، ازبڪستان، ترڪمنستان يا
تاجڪستان جا آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اهي شهر ثقافت ۽
تواريخ ۾ پنھنجو مٽ پاڻ آهن. هونئن به ڏٺو وڃي ته پرشن حڪومت جون سرحدون عراق، ازبڪستان،
افغانستان ۽ اڄ واري اتر پاڪستان تائين ڦھليل هيون، جيئن ڪنھن زماني ۾ سنڌ جون
سرحدون ملتان تائين هيون. اسان جا سنڌورڪي/ واپاري بلخ ۽ بصري ڏي ويندا هئا ته اهي
اتي سنڌي نه پر ملتاني سڏيا ويا ٿي ۽ پرشيا (ان وقت جي ايران) جي سلطنت جو گاديءَ
جو شھر ڪڏهن اردابيل، اصفھان، ڪرمان، مشھد، مَرو، نيشاپور، شيراز، يزد ۽ همدان
يعني اڄ جي ايران وارن شھرن مان ڪو شھر ٿي رهيو ته ڪڏهن عراق جو بغداد يا بصره ته ڪڏهن
ازبڪستان جو سمرقند يا بخارا ته ڪڏهن اڄ واري افغانستان جو غزني (غزنا) يا هرات
وغيره. ڇو جو انهن ڏينھن ۾ اهي شھر ايران جي پرشن سلطنت ۾ اچي ويا ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">روس ۽ آمريڪا جي چڙهائين،
افغانستان جي هيءَ حالت ڪري ڇڏي آهي جو اڄ چوڌاري غربت نظر اچي ٿي ۽ اسان سمجهون ٿا
ته افغانستان شايد اگهاڙن جبلن جو نالو آهي، جيڪي جبل ساوڪ کان خالي آهن پر ايئن
ناهي. ننڍا هئاسين ته اسان افغانستان جي شھرن جي خوشحالي ۽ تعريف ٻڌي، اسان جا ماڻهو
شھنشاهه پھلويءَ جو ايران ۽ دائود ۽ ظاهر شاهه بادشاهه جو افغانستان ڏسڻ ويندا
هئا. ڪنھن زماني ۾ هرات خراسان جو اهم شھر هو ۽ خراسان جو موتي (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Pearl</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) سڏيو ويو ٿي.
“شاهه رخ” جي ڏينھن ۾ هرات جو شان اٽليءَ جي فلورينس شھر سان ڀيٽيو ويو ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نادر شاهه جي وفات
بعد احمد شاهه درانيءَ پنھنجي دور حڪومت ۾ افغانستان جي هن شھر هرات کي پرشيا جي
گاديءَ جو شھر مقرر ڪيو. هرات واري مسجد غياث الدين غوريءَ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲۰۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ٺھرائي. مٿي شاهه رخ بادشاهه جي ڳالهه ڪئي
اٿم جنھن پرشيا (ايران) تي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سال حڪومت ڪئي، جن ڏينھن ۾ افغانستان جو به وڏو
حصو<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اڄ جي ايران واري صوبي خراسان ۾ آيو ٿي.
شاهه رخ ترڪو منگول فاتح تيمور جو پٽ هو. تيمور پنھنجي تيموريه گهراڻي جو بنياد
رکيو ۽ اڄ واري افغانستان، ايران تي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۰۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تائين حڪومت ڪئي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۰۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ سندس وفات بعد هن جو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن جو پٽ شاهه رخ تخت تي ويٺو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايران ويندڙ اسان
جا زائرين شاهه رخ جي نالي کان کڻي واقف نه هجن پر هو هن جي راڻي گوهر شاد کان
واقف هوندا جو مشھد ۾ امام علي رضا جي روزي سان گڏ راڻي گوهر شاد جي نالي سان ٺھرايل
گوهر شاد مسجد هڪ خوبصورت عمارت جو نمونو آهي. شاهه رخ بادشاهه جي اڌ ڊزن زالن مان
گوهر شاد اهم زال ۽ راڻي هئي، جنھن جو پٽ الغ بيگ ٽرگنامينٽري (مئٿس) ۽ علم فلڪيات
(</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Astronomy</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
۾ وڏو قابل ٿي گذريو آهي، جنھن جا ڪيترا فارمولا ۽ جدولون اڄ تائين دنيا ۾ پڙهايون
وڃن ٿيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گوهر شاد جي شاهه
رخ سان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۳۸۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ شادي ٿي هئي. چيو وڃي ٿو ته هوءَ وڏي قابل عورت هئي. مشھد ۾ گوهر شاد
مسجد وٽ سندس ڀيڻ تاج شاد جي قبر آهي. پاڻ هرات واري مدرسي جي قبرستان ۾ دفن ٿيل
آهي. هن وقت مون هي قصو فقط ان ڪري کنيو آهي ته پڙهندڙ اندازو لڳائي سگهن ته افغانستان
به ايران، ازبڪستان جھڙن ملڪن کان گهٽ نه هو. شاديءَ وقت شاهه رخ جي حڪومت جو
گاديءَ وارو شھر سمرقند (اڄ واري ازبڪستان) ۾ هو، جيڪو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سالن بعد گوهر شاد جي چوڻ تي هرات (اڄ واري
افغانستان) ۾ ڪيو ويو. ان جو مطلب آهي ته اڄ واري افغانستان جو علائقو به قديم دور
کان بلي بلي رهيو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مشھد واري گوهر شاد
مسجد </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۱۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ٺھرائي وئي. هرات ۾ رهڻ دوران هن اتي جيڪو مدرسو ٺھرايو، ان بابت
پنھنجي ايران واري سفرنامي : “ايران ڏي اڏام” ۾ لکي چڪو آهيان ته ڪيئن راڻي صاحبا
گوهر شاد هڪ ڏينهن پنھنجين </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۰</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ٻانهين سان گڏ مدرسي جي انسپيڪشن تي وئي.
اتي رهيل هڪ کٿابي پنھنجي ڪوٺيءَ ۾ گهاٽي ننڊ ۾ هو، جتي هن جي ٻانهين مان هڪ پھچي
هن سان همبستري ڪئي. گوهر شاد کي جڏهن خبر پئي ته هن سمورين (ٻه سئو) ٻانهين جي
شادي اتي موجود کٿابين سان ڪرائي ڇڏي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هرات جي هن مدرسي
سان جيڪو قبرستان لاڳو آهي ان ۾ سندس مقبرو آهي. پڙهندڙن جي دلچسپيءَ لاءِ اهو به
لکندو هلان ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۴۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ شاهه رخ جي وفات بعد ڏهه سال کن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۵۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تائين گوهر شاد راڄ ڪندي رهي ۽ تيموريه
سلطنت عراق جي دجله نديءَ کان چين تائين هئي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۴۵۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ کيس سندس مڙس جي ڪزن سلطان ابو سعيد قتل
ڪيو. ۽ سلطان ابو سعيد ڪير هو؟ مغل بادشاهه ظھير الدين بابر جنھن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۵۲۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ انڊيا ۾ مغل سلطنت جو بنياد رکيو، ان جو
ڏاڏو هو. ظھير الدين بابر ولد عمر شيخ مرزا دوم ولد سلطان ابو سعيد.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گوهر شاد جي ياد ۾
افغانستان ۾ عورتن جي يونيورسٽي پڻ آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بھرحال افغانستان ڪو
رڻ پٽ ۽ جهنگل نه آهي. نه اهوثقافت ۽ ادب کان خالي آهي ۽ نه وري ان جا شھر ويران ۽
اڻڄاتل اڻسڃاتل آهن. مٿئين شھر هرات وانگر افغانستان جا ٻيا به ڪيترا ئي شھر
تواريخي ۽ ڪنھن زماني ۾ دنيا جا مشھور شھر مڃيا ويا ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>(ڏھاڙي
پنھنجي اخبار ڪراچيءَ ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> آڪٽوبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڇپيل)</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4648754020658949416.post-46778262226751267482021-10-19T12:21:00.002+05:002021-10-19T12:21:52.226+05:00وڍَ ڏانهن ويندَي - گل حسن ڪلمتي<p></p><p align="center" class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: center; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;">وڍَ ڏانهن ويندَي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #4472c4; font-family: WahabSahito; font-size: 28.0pt; mso-bidi-language: #0859; mso-effects-shadow-align: center; mso-effects-shadow-alpha: 43.0%; mso-effects-shadow-angledirection: 5400000; mso-effects-shadow-anglekx: 0; mso-effects-shadow-angleky: 0; mso-effects-shadow-color: #6E747A; mso-effects-shadow-dpidistance: 2.0pt; mso-effects-shadow-dpiradius: 3.0pt; mso-effects-shadow-pctsx: 100.0%; mso-effects-shadow-pctsy: 100.0%; mso-style-textoutline-outlinestyle-align: center; mso-style-textoutline-outlinestyle-compound: simple; mso-style-textoutline-outlinestyle-dash: solid; mso-style-textoutline-outlinestyle-dpiwidth: 0pt; mso-style-textoutline-outlinestyle-join: round; mso-style-textoutline-outlinestyle-linecap: flat; mso-style-textoutline-outlinestyle-pctmiterlimit: 0%; mso-style-textoutline-type: none; mso-themecolor: accent1;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گل حسن ڪلمتي</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiG9AsnC_mUxqWJpWeqe2j13CXVdzizqC2vVgz6r47wrmdCtu24dzObJKXjTVgI_Di6HElzE6ygQk-HCuU5LDbl29DrBIv6bZQIHDNy_Mfu72elb_xW5MbFk250EwrARygv48GP1KUBcRg/s444/%25DA%25AF%25D9%2584+%25D8%25AD%25D8%25B3%25D9%2586+%25DA%25AA%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D9%258A.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="444" data-original-width="344" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiG9AsnC_mUxqWJpWeqe2j13CXVdzizqC2vVgz6r47wrmdCtu24dzObJKXjTVgI_Di6HElzE6ygQk-HCuU5LDbl29DrBIv6bZQIHDNy_Mfu72elb_xW5MbFk250EwrARygv48GP1KUBcRg/s320/%25DA%25AF%25D9%2584+%25D8%25AD%25D8%25B3%25D9%2586+%25DA%25AA%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D9%258A.jpg" width="248" /></a></div><br /><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #c00000; font-family: WahabSahito; font-size: 20.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">بلوچستان جي حقن
لاءِ بلوچ قومپرستيءَ جي نظريي هيٺ جدوجهد ڪندڙ ماڻهن جو آخري ستون سردار عطاءُ
الله مينگل به </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> سيپٽمبر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۰۲۱</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تي ڪراچيءَ ۾ دم ڌڻيءَ حوالي ڪيو. سندس تدفين تعلقي وڍ، ضلعي خضدار جي
علائقي لوهي ۾ سندس وصيت مطابق هڪ ويراني ۾ ڪئي وئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مير غوث بخس بزنجو،
نواب خيربخش مري ۽ سردار عطاءَ الله مينگل، بلوچستان جي حقن لاءِ ٿيندڙ جدوجهد ۾ ”ٽرائيڪا“
طور مشهور هئا. انهن کان سواءِ نواب اڪبر بگٽي ۽ مري علائقي جي شير محمد مري
المعروف جنرل شيروف به بلوچستان جي حقن جي حاصلات لاءِ سرواڻيءَ وارو ڪردار ادا ڪيو.
هاڻي، گهڻي عرصي کان بلوچستان جي قومي سياست نوجوانن جي هٿن ۾ آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><br /></span><p></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪجهه زميني حقيقتن
جي ڪري عطاء الله مينگل گهڻي عرصي کان سياست کان پاسيرو هئو ۽ سندس پٽ؛ اختر جان
مينگل سياست ۾ سرگرم آهي ۽ هن وقت به هو پارليامينٽ جو حصو آهي. سردار عطاء الله
مينگل جي وفات سبب پوري بلوچستان ۾ ڏُک جي لهر ڇانيل آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان به ”وڍ“ جو
سفر ڪيو، جنهن ۾ مان، ڊاڪٽر رخمان گل پالاري، لسٻيلا بار جو صدر ايڊووڪيٽ غلام
رسول اڱاريو ۽ نواز خان کارائي گڏ شامل هئاسين. اسان ايڊووڪيٽ غلام رسول اڱاريي کي
حب چوڪيءَ وٽان کنيو. غلام رسول راڌو اڱاريو، لسٻيلي جي قبائلي روايتن، تاريخ ۽
علائقن جو ڄاڻو آهي. هي ماضيءَ ۾ بلوچستان جي قومپرست سياست ۾ سرگرم رهيو آهي. هن
وقت سياسي طور خاموش آهي، پر لسٻيلا بار جو ٻيو ڀيرو صدر چونڊيو ويو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حب چوڪي کي پراڻن
وقتن ۾ ”حب ناڪو“ چوندا هئا. هتي لسٻيلي رياست پاران سُنگ/ محصول لاءِ ناڪو هوندو
هئو. پوليس چوڪي به هوندي هئي. حب نديءَ ڪناري هئڻ ڪري ”حب چوڪي“ طور اهو مشهور ٿيو.
انهيءَ چوڪي ڪري گند بو منداڻي نالي جو هي ڳوٺ ”حب چوڪي“ واري سڃاڻپ حاصل ڪئي. غلام
رسول اڱاريو اسان کي علائقي بابت ڄاڻ ڏيندو هليو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حب چوڪي شهر کان
پوءِ ديوار وانگر هڪ جابلو سلسلو آهي، جنهن کي ڪَٽي رستو ٺاهيو ويو آهي. اهو لڪ
”گند بو منداڻي لڪ“ جي نالي سان مشهور آهي. گند بو منداڻي جو ذڪر لسٻيلي ۽
ميرپورساڪري جي لوڪ شاعريءَ ۾ موجود آهي. ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ پنهنجي ڪتاب
”جنگناما“ ۾ لکي ٿو ته، ”گند بو/ گند ٻو منداڻي جي سورهيائي ۽ لوڙهين هڻڻ وارو دور
خاطريءَ سان معلوم ڪونهي. روايتن ۾ لسٻيلي جي حاڪم ملڪ پاهڙ خان ۽ ان بعد مائي چاڳليءَ
جا نالا اچن ٿا، جنهن مان اندازو ٿئي ٿو ته، اهو دور </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۲۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">- </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۵۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هه (</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۱۳</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع-</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۴۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع) وارو هو.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گند بو، مَندو جو پٽ
هو، انهيءَ ڪري انهيءَ جا پويان ”منداڻي“ سڏجڻ لڳا. هن جي گهوڙيءَ جو نالو ”گُري“
هو. جڏهن ڪنهن دور ۾ لسٻيلي مان لڏي سنڌ ڏانهن ويا ته، ”ديھ کيراڻي“ ۾ رهڻ لڳا.
اهو لڪ، جنهن جو ذڪر مٿي ڪري آيو آهيان، اها ڏکي چاڙهي هئي. گند بو/ گند ٻو جڏهن
پنهنجي گهوڙي ”گُري“ هتان ٽپائي آيو هئو ته، ان تي ”گند بي وارو لڪ“ ۽ ”گند بي
وارو جبل“ نالو پيو. گند بي جي رومي (قبر) ميمڻ ڳوٺ لڳ ”ملڪ طوطا واري چوڪنڊي
(بلوچ مقبرا-</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Baloch Tombs</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>) ۾ آهي. هن جي پٽ جي رومي، ميرپور ساڪري جي
علائقي ”راج ملڪ“ واري قبرستان ۾ آهي، جنهن تي لکيل آهي، ”منده بن گنده په
کلماتي.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لڪ کان پوءِ ”بيروٽ“
وارو ڍورو اچي ٿو، جنهن تي هاڻي پل ٺهيل آهي. ان ڍوري کانپوءِ ”ڀواني“ جو علائقو
شروع ٿئي ٿو، جتي روڊ جي ڪناري ڪلمتي قبيلي جون چٽساليءَ واريون روميون آهن.
هنگلاج ويندڙ ياترين جو منگهي پير کان پوءِ اهم پڙاءُ ”ڀواني“ هوندو آهي، جتي مندر
به آهي. ڀوانيءَ ۾ ”وندر“ ڏانهن ويندي کاٻي هٿ تي هڪ ”بُٺي“ جو نالو ”ڳئون بُٺي“
آهي. روايت آهي ته، ڪنهن زماني ۾ هڪ ڳئون مٿي بُٺيءَ تي چڙهي ويئي هئي ۽ اتي ئي ڪنهن
کڏ يا غار ۾ ڪِري پئي هئي، جنهن کي بعد ۾ ماڻهن وڏي مشڪل سان ٻاهر ڪڍيو هئو. ان
کان پوءِ ان بُٺي تي ”ڳئون بُٺي“ نالو پيو. گهڻا هن کي ”ڳوھ بُٺي“ لکن ٿا، جيڪو
درست نه آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”ڀواني“ کان
پوءِ گڏاڻي/ گڊاني ڪراسنگ آيو. گڏاڻي سمنڊ ڪناري پاڪستان ۾ پاڻيءَ جي جهازن جي ٽوڙڻ
جي وڏي صنعت آهي. اڳتي پير جرار کان ايندڙ ”باگڙ وارو ڍورو“ پار ڪيوسين، جنهن سان
لڳ ڊي جي سيمنٽ فيڪٽري آهي. لڪ بدوڪ کان پوءِ کارڙيءَ وارو علائقو شروع ٿيو. ”کارڙي
ناڪو“ مشهور آهي، جتي پراڻن زمانن ۾ لسٻيلي رياست جو ناڪو هوندو هو. هن وقت اتي پاڪستان
ڪوسٽ گارڊز ۽ ليوز جي چوڪي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وندر شهر کان اڳ جيڪو
”ڍورو“ اچي ٿو، ان کي هتي ”ڪاٺوڙ ڍورو“ چون ٿا. اهو ڍورو، منهٻار نئين آهي، جيڪو
سسئي پنهون جي مزار، سنگھر پٽ کان مٿي جبلن مان وهي، شورداڻ کانپوءِ ڪاٺوڙ واري
علائقي کي ريج ڏيئي اڳتي سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪندو آهي. سسئي پنهونءَ جي مزار وندر کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۲</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽر اوڀر پاسي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وندر شهر ۽ وندر
نئن کان پوءِ ”راڻو ڀٽ“ وارو علائقو آيو. وندر جو ذڪر شاھ عبداللطيف ڀٽائي، سسئي
پنهونءَ جي داستان تي آڌاريل پنجن سُرن ۾ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۲۵</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڀيرا ڪيو آهي. وندر کان رستو سمنڊ ڏانهن،
ماضيءَ جي مشهور بندر ”سون مياڻي“ لاءِ نڪري. سون مياڻي مورڙي جو اصلي ڳوٺ ۽ ماضيءَ
جو مشهور بندر هو. هنگلاج ياتري ڀوانيءَ کان پوءِ هتي ترسندا آهن، جتي مندر به
آهي. سون مياڻيءَ جي جاءِ تي، هڪ ڪلوميٽر اڳتي هاڻي ”ڊام بندر“ آهي. پراڻو رستو
سمنڊ ڪناري سون مياڻي کان پوءِ ڊام، لياري بندر، گرو چيلي وارو پٽ، سيراندو ڍنڍ
کان جوڳي بندر، ڦور هنگول ڏانهن ويندو هو. پنڌ وارا اڄ به اهو رستو استعمال ڪن ٿا.
انهيءَ رستي ۽ علائقي جي باري ۾ تفصيل منهنجي ۽ ڊاڪٽر رخمان گل پالاريءَ جي شاھ
عبداللطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي پاران ڇپائيءَ هيٺ ڪتاب ”سسئيءَ جي واٽ:
شاھ لطيف جي شاعريءَ جي پسمنظر ۾“ ڏنل آهي. ڪتاب ڇپائي جي آخري مرحلن ۾ آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">راڻو ڀٽ ۽ کڙڪيريو
کان پوءِ اسان ”ڄوڙا“ ٽپي ”اٿل“ پهتاسين. ”ڄوڙا“ هاڻ ”زيرو پوائنٽ“ طور مشهور آهي.
هتان ڪوسٽل هاءِ وي؛ گوادر ۽ جيوڻي لاءِ نڪري ٿو. هنگلاج ماتا مندر، اورماڙو، پسني
به انهيءَ رستي سان آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پورالي نئن جي ڪناري
اڏيل لسٻيلي جو هيڊڪوارٽر ۽ قديم وسندي ”ٻيلو شهر“ آيو. اسان ٻيلي وڃڻ بدران باءِ
پاس تان اڳتي وياسين. پوراليءَ ۾ تار پاڻي وهي رهيو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پورالي نئن</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پوراليءَ کان پوءِ
جائو آواران روڊ نڪري ٿو، جيڪو جائو، آواران ۽ هوشاب کان ڪيچ تائين وڃي ٿو. هي
قديم رستو آهي، جيڪو فارس کان ڪيچ، لسٻيلو ۽ اڳتي سنڌ جي بندرن ڏانهن ويندو هو.
اهو رستو اڄ به استعمال هيٺ آهي. هينئر بلوچ ويڙهاڪن جي ڪري هي رستو غير محفوظ
آهي. اهو رستو جائو بالو سلسلي ۾ خطرناڪ آهي، جيڪو ”ٻيلو لڪ“ هو، پر هاڻي ”شيرين
فرهاد لڪ“ طور مشهور آهي. هتي ”شيرين فرهاد“ جون قبرون آهن، جتي اُن ڌوتي مائيءَ
جي قبر به آهي، جنهن هنن ٻنهي عاشقن ۾ بدگماني پيدا ڪئي ۽ فرهاد کي چيو هو ته؛
”شيرين مري ويئي آهي.“ ايران جي اها ڪهاڻي هتي ڪيئن آئي؟ ممڪن آهي ته ائين هجي جو
اسان وٽ اڪثر اهڙن قصن کي ڄاڻي واڻي ظاهر ڪري مزار ٺاهڻ ۽ ان مان ڪمائڻ مقصد هوندو
آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پورالي ندي، جنهن
کي پورالي ڪئور (نئن) به چون ٿا، پٻ ۽ اورناچ جابلو سلسلي مان نڪري ول پٽ، ٻيلي،
سنجري، اٿل ۽ لاکڙي کي سيراب ڪندي سيراندو ڍنڍ ۾ ڇوڙ ڪندي آهي. ڪانڪي سميت ڪيترا ئي
ڍورا ۽ نيون هن جو حصو بڻجي ويندا آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لسٻيلو، جهالاوان،
سراوان، شال ڪوٽ (ڪوئيٽا)، قندار، ڪيچ، فارس، آواران، پنجگور، گوادر ۽ ٻئي سنڌ ڏانهن
ويندڙن رستن جي مرڪز تي آهي. اڪثر حملو ڪندڙن اهي رستا اختيار ڪيا. سڪندر مقدوني،
محمد بن قاسم ۽ زرتشيتن انهن رستن سان اچي مختلف علائقن تي حملا ڪيا، تنهنڪري لسٻيلي
لاءِ هيءَ چوڻي مشهور ٿي ته: ”لس، گهوڙن جو گس.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جڏهن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۳۲۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> ق. م. ۾ سڪندر اعطم هتي آيو ته، هن علائقي
کي گدروشيا (</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">Gedrosia</span><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>)
چيو ويندو هو. اڄ به هتي هڪ قبيلو گدور به آهي. سڪندر اعظم ايران وڃڻ لاءِ هنگول
وارو رستو اختيار ڪيو هو. راس ميلان، اورماڙا، ڪلمت، پسني ۽ گوادر کان هو ايران ڏانهن
ويو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">محمد بن قاسم ڪيچ مڪران
کان پوءِ سنڌ تي حملي لاءِ آواران جائو وارو رستو اختيار ڪيو هو. عربن جي دور ۾ هن
علائقي کي ارمن بيل (آرمابيل) چيو ويندو هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لسٻيلي ۾ اڪثريتي ڳالهائيندڙ
ٻولي سنڌيءَ جو لهجو ”لاسڪي“ آهي، جنهن کي جدگالي ۽ نمڙڪي به چون ٿا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">رونجهن کان پوءِ
گونگا حڪمران ٿيا، جن مان دينار مشهور حڪمران ٿي گذريو آهي. گونگن جو پهريون حڪمران
مير موسو گونگو هئو ۽ انهن جو آخري حڪمران براهم (ابراهيم) هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پنهنجن جي جنگ ۾ جڏهن
براهم مارجي ويو ته، پاهڙ خان حملاڻي برفت، جيڪو براهم جو مامو هو، ان ڪوهستان مان
لشڪر کڻي لسٻيلي تي حملو ڪيو. ”اُٿل ڪوٽ“ وٽ جنگ لڳي، گونگن کي شڪست آئي. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۱۱۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هه ۾ پاهڙ خان برفت لسٻيلي جو حاڪم ٿيو.
اورنگزيب عالمگير، پاهڙ خان جي مدد ڪئي هئي. پاهڙ خان کان پوءِ پڳ سندس پُٽ عزت
خان تي آئي، جيڪو اڃا ٻار هو، تنهنڪري عزت خان جي والده مائي چاڳلي حڪمران ٿي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">مائي چاڳلي پنهنجي
وقت ۾ پورالي نديءَ مان زراعت لاءِ پاڻي حاصل ڪرڻ لاءِ ”ڪسين“ جو بهترين نظام جوڙيو.
زراعت کي هٿي ملي ته ملڪ خوشحال ٿيو ۽ اها چوڻي مشهور ٿي ته ”پورالي اٿس پار، تڏ
چاڳلي تي چاڳ ڪري.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هڪ عورت جي حڪمراني،
مرد سردارن کي نه وڻي. هو مائي چاڳليءَ سان حسد ڪرڻ لڳا ۽ لسٻيلي ۾ اها چوڻي به
مشهور ٿي ته ”ڏاڙهي ڪانهي ڏيهه ۾، تڏ چاڳلي تي چاڳ ڪري.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">چاڳلي جي حڪومت کي
اڪثر رونجها هلائي رهيا هئا. ڪنراج، عالي کٿورئي جي حوالي هو. عالي کٿورئي جو ڀاءُ
ٻيلي ويجهو رونجهن هٿان مارجي ويو. ان وقت قلات جو حڪمران مير محبت خان هو، جيڪو
چاڳليءَ جي حڪومت جي ڪري ناراض هو. خان آف قلات، عالي کٿوريو جي دانهن تي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۴۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ آخوند محمد حيات جي اڳواڻيءَ ۾ لسٻيلي
تي حملو ڪيو. مائي چاڳلي مقابلي لاءِ ٻاهر نڪتي، ته ٻئي پاسي کان عالي کٿورئي ٻيلي
شهر تي حملو ڪيو. مائي چاڳليءَ کي شڪست آئي. چاڳليءَ کي لسٻيلو ڇڏڻ جو چيو ويو.
مائي پنهنجي پٽ عزت خان سان ڪوهستان ڏانهن هلي وئي، جتي گمناميءَ ۾ رهي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۲۱۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هه ۾ گذاري وئي. هوءَ ڪوٽڙي لڳ قبرستان ۾
مدفون آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۷۴۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ ڪوريجا/ ڪونريجا لسٻيلي جا حڪمران ٿيا. ”ڄام“ جي لقب سان حڪومت ڪرڻ لڳا.
هي خاندان اڳ ۾ ئي ڄاموٽن جو سردار هو. ڄامن جو پهريون حاڪم ڄام عالي کٿوريو هو،
تنهنڪري هي ”عالياڻي ڄامن“ طور مشهور آهن. ڄام غلام قادر </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۳۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ حڪمران ٿيو، جيڪو آخري حڪمران هو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">پاڪستان ٺهڻ کان
پوءِ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۵۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ لسٻيلي جي رياست واري حيثيت ختم ڪئي وئي، ان کي هڪ ضلعي جي حيثيت ڏيئي ڪراچي
ڊويزن ۾ شامل ڪيو ويو. اها هئي لسٻيلي تي حڪمرانيءَ جي مختصر تاريخ..</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو سفر جاري
هو. وڍ ڏانھن ويندَي رستي ۾ ول پٽ (ويل پٽ) جو علائقو آيو، جيڪو زراعت جي ڪري
مشهور آهي. ان جي هڪ پاسي خضدار ويندي رستي جي کاٻي پاسي رستو نڪري ٿو، جنهن تي
”مائي پير درگاھ“ جو بورڊ لڳل آهي. انهيءَ درگاھ لڳ جبلن ۾ غارن جھڙا انساني هٿن
جا کوٽيل گهر آهن، جن کي ”شهر روغان،“ ”پري وڍ“ ۽ ”گندراڻي غار“ به چون ٿا. انهن
جو مون ٻه ڀيرا دورو ڪيو آهي، جنهن جو تفصيلي ذڪر ڪنهن ٻئي ڀيري.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ول پٽ (لسٻيلو)</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نمي چيڪ پوسٽ کان ڪنڊي
ٻيلا جو علائقو آيو، جيڪو پورالي نديءَ جي ڪناري تي آهي. نمي چيڪ پوسٽ کان ٿورو اڳتي
ضلعي لسٻيلي جون حدون ختم ٿيون ۽ ضلعي خضدار جون حدون شروع ٿيون. انهيءَ دنگ کان
”وڍ شهر“ </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۹۷</span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> </span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪلوميٽرن جي فاصلي تي آهي. وڍ تائين جيڪي علائقا آيا،
انهن ۾ ”ڪراڙو“ جتي ريسٽ هائوس به آهي، سونارو، اورناچ ۽ ڊراکالا شامل هئا، وڏن وڏن
جبلن جي وچ ۾ هي سڀ خوبصورت واديون هيون. رستي جا ٻئي پاسا زراعت ڪري سرسبز هئا.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”وڍ“ انتظامي
طور تعلقو آهي. ان جون حدون شاھ نوراني تائين آهن. وڍ شهر مينگل قبيلي جو هيڊڪوارٽر
به آهي. ان سان گڏ اهو ميونسپل ڪاميٽي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">وڍ شهر ۾ وڏي ڪوٽ ٻاهر
اسان گاڏي پارڪ ڪري مينگل هائوس پهتاسين. وڏي ڇني ۾ سردار اختر مينگل، سندس ڀائٽيو،
جيڪو هن وقت مينگل قبيلي جو سردار آهي، اسد الله مينگل، خان آف قلات جو چاچو آغا
موسيٰ جان ۽ ايم پي اي مير اڪبر مينگل تڏي تي موجود هئا. اسان فاتحه خواني ڪئي.
اختر مينگل سان سندس والد جي وفات تي سنڌ پاران تعزيت ڪئيسين. سوين ماڻهن جي فاتحه
خوانيءَ لاءِ اچ وڃ جاري هئي. تعزيتي ڪتاب تي مون ۽ سائين رخمان گل پالاري سنڌيءَ
۾ تاثرات لکيا. ٿوري دير کان پوءِ اختر جان مينگل ۽ ٻين سان گڏ مانجهاندو ڪرايو
ويو. ڪجهه دير ويهي اسان موڪلايو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ايم پي اي مير اڪبر
مينگل کي چيوسين ته، ”اسان کي سردار عطاءُ الله مينگل جي قبر تي وڃڻو آهي، ڪو
سونهون ڏيو.“ هن فضل الله کي اسان سان وڃڻ لاءِ چيو. اسان هڪ پڪي سان وڍ شهر ڇڏي
اوڀر پاسي روانا ٿياسين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">افغانستان ۽ قلات
جو سياسي تعلق ۽ نصير خان نوري </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لوهيءَ جي رڻ ۾ ستل
سردار عطاءُ الله مينگل خان ڏانهن پوءِ ٿا هلون، اول ٿورو ذڪر افغانستان ۽ قلات جي
سياسي تعلق ۽<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>نصير خان نوريءَ جو ڪريون ٿا،
ڇاڪاڻ جو لوهيءَ سان نصير خان جي به هڪ نسبت جڙيل آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نصير خان احمدزئي
’خوانين قلات‘ جو مشهور حڪمران هو. نصير خان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۴۹</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع کان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۹۴</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تائين قلات جو خان رهيو. هُو ”خوانين
قلات“ ۾ سڀني کان مشهور حڪمران هو. ”نوري“ ۽ ”ولي“ سندس لقب هئا. افغانستان جي حڪمران
نادر شاھ جي قتل کان پوءِ احمد شاھ ابدالي سندس سلطنت جو وارث بڻيو ته، هُن نصير
خان جي اقتدار کي تسليم ڪيو ۽ کيس مير محبت خان جي جاءِ تي قلات جو خان مقرر ڪيو.
محبت خان، نصير خان جو ويڳو ڀاءُ هو، جنهن جي ماءُ جدگال قبيلي مان هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر حميد بلوچ
پنهنجي ڪتاب ”مڪران: عهدِ قديم سي عهدِ جديد تڪ“ ۾ لکي ٿو ته: ”نصير خان، احمد شاھ
ابداليءَ جو خاص جنرل هو. هن جو رتبو سردار جھان خان کان پوءِ هو. نصير خان ڪيترن
محاذن تي احمد شاھ ابداليءَ جو ڀرپور ساٿ ڏنو. هو خراسان ۽ هندستان جي ٽن حملن ۾
احمد شاھ ابداليءَ سان گڏ هو. اڳتي هلي جڏهن احمد شاھ ابداليءَ کي هندستان ۾ شڪست
مٿان شڪست ملي، ته نصير خان موقعو ڏسي آزاديءَ جو اعلان ڪيو. انهن شڪستن کان پوءِ
احمد شاهه ابدالي هندستان پاسي ڌيان ڏيڻ ڇڏي ڏنو ۽ هُن هر طرح ڪوشش ڪئي ته، نصير
خان سندس ساٿ ڏئي ۽ ساليانو خراج، جيڪو ابدالي، قلات کان وصول ڪندو هو، اهو نصير
خان ادا ڪري، پر نصير خان ائين ڪرڻ کان انڪار ڪيو ۽ احمد شاھ جي خلاف اڍائي لک
بلوچن جو لشڪر گڏ ڪيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">احمد شاھ ابداليءَ
انهيءَ جي جواب ۾ وزيراعظم شاھ ولي خان جي اڳواڻي ۾ هڪ لشڪر نصير خان سان مقابلي
لاءِ روانو ڪيو... نصير خان، ابداليءَ جي فوج سان مقابلي لاءِ تيار هو. نصير خان
پنهنجي فوج کي مستونگ جي علائقي ۾ جمع ڪرڻ جو حڪم ڏنو. پڙنگ آباد ۾ لڙائي لڳي،
جنهن ۾ احمد شاھ ابداليءَ جي وزير اعظم شاھ ولي کي شڪست ملي. ان بعد احمد شاھ
ابدالي پاڻ هڪ وڏي لشڪر سان مستونگ پھتو، جتي ٿيل ويڙھ ۾ نصير خان کي شڪست ملي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">نصير خان مستونگ ڇڏي
قلات ۾ قلعي بند ٿيو. چاليهن ڏينهن تائين گهيرو ڪري رکڻ کان پوءِ احمد شاھ
ابداليءَ صلح تي راضي ٿيو. صلاح نامي کان پوءِ ٻنهي جي دوستي بحال ٿي ۽ هڪ ٺاھ ڪيو
ويو، جنهن مطابق، ”خان آف قلات آئيندي افغانستان کي ڪو خراج نه ڏيندا، نه ئي
بلوچستان ۽ قلات هڪٻئي جي اندروني معاملن ۾ مداخلت ڪندا. جيڪي علائقا احمد شاھ
ابداليءَ، افغانستان قبضي ۾ ڪيا آهن، اُهي هو خان آف قلات کي واپس ڪندو.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”ان ٺاھ کان
پوءِ احمد شاھ ابداليءَ، نصير خان جي سئوٽ کي رشتو ڏيئي پنهنجن لاڳاپن کي مضبوط ڪيو.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">حميد بلوچ وڌيڪ لکي
ٿو ته؛ ”نصير خان ان کان پوءِ ڪيچ جي حاڪم ملڪ دينار گچڪيءَ خلاف جنگ جو فيصلو ڪيو،
جنهن کي هن مذهبي رنگ ڏنو، ڇاڪاڻ ته ڪيچ جا گچڪي ذڪري فرقي سان تعلق رکندڙ هئا.
آخري لڙائي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۷۷۸</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ لڳي. ملڪ دينار جنگ ۾ مارجي ويو. اهڙي طرح پنجگور، ڪيچ ۽ گوادر نصير
خان جي هٿ هيٺ آيا. ان جنگ ۾ ڪيترا ئي ماڻهو مارجي ويا.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڊاڪٽر حميد لکي ٿو
ته؛ ”نصير خان جو ڪيچ مڪران تي حملو بلوچستان جو ڪارو باب آهي. هن نه فقط قتل عام ڪيو،
پر مڪران جي بزرگن جون هڏيون به قبرن مان ڪڍي ساڙيون هيون.“ ان جي باوجود نصير خان
جي دور ۾ ڪجهه وقت متحده بلوچستان جو خواب پورو ٿيو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هاڻي اچون ٿا وري
پنهنجي سفر تي:</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">اسان جو سفر ”وڍ“
شهر جي اوڀر پاسي، ”لوهي“ واري علائقي ڏانهن هو. رستو پڪو ته هئو، پر ٽُٽل هو. ڪارا
ڇمر آسمان تي ڇانئجي رهيا هئا. رستي سان گورم (ڍڳين) ۽ اَئيَن (ٻڪرين) جا ڌڻ
پنهنجن وٿاڻن ڏانهن موٽي رهيا هئا. پڪي رستي تان هيٺ ڇڻي (لهي) ڪچي رستي تي
آياسين. ڳَئي (گوڙ) سان گڏ ڇيھه (کنوڻ) جي چمڪاٽ سان گڏ ڦڙ ڦڙ شروع ٿي ويئي. ڪچي
رستي سان، ڪجهه ڍورن کي پار ڪري اسان پوٺي تي آياسين. پري کان هڪ قبر تي بي اين پي
جو جهنڊو ڦڙڪندي نظر آيو. قبر سان به جهنڊو ويڙهيل هو. اِن رڻ ۾ اها اڪيلي قبر
بلوچ سردار عطاءُ الله مينگل جي هئي، جنهن پنهنجي سموري عمر بلوچستان جي حقن لاءِ
جدوجهد ڪندي گذاري هئي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هي علائقو، جنهن کي
”لوهي“ چون، اهو ”وڍ“ شهر کان پنج<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ڪلوميٽر
اوڀر پاسي آهي. قبرستان سان گڏ ”لوهي جهل“ جي ڪناري زيتون جو هڪ قديمي وڻ آهي،
جنهن لاءِ هتان جي ماڻهن ٻڌايو ته، ”اهو خان ناخت آهي،“ معنيٰ خان (نصير خان نوري
خان آف قلات) جو زيتون جو وڻ. چشمي جي وهندڙ پاڻيءَ کي ”جهل“ چيو ويندو آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عطاءُ الله مينگل
کي اها جاءِ پسند هئي. خان آف قلات نصير خان، جيڪو ”نوري“ ۽ ”ولي“ جي نالي سان
مشهور آهي، اهو جڏهن جهالاوان ڏانهن ايندو هو ته، انهيءَ جاءِ تي پڙاءُ ڪندو هو ۽
زيتون جي ان وڻ هيٺان ويهندو هو. ”لوهي جهل“ ۾ برسات کان پوءِ گهڻي عرصي تائين صاف
پاڻي وهندو آهي. براهوي قبيلي ۾ مشهور آهي ته؛ ”هيءُ وڻ ڀاڳ جي نشاني آهي.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان جي اتر پاسي، ٿورو
پري هڪ گهر هو، جنهن لاءِ ٻڌايو ويو ته؛ ”اهو جاويد مينگل جو آهي.“</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">گذريل ڪيترن سالن
کان سياست کان پاسيرو ۽ خاموش رهندڙ عطاءُ الله مينگل هن جاءِ جي تاريخ کان واقف
هو. اڄ هو جڏهن هتي دفن ٿيو آهي ته ، ”لوهي“ جي هن ويراني ۾ ۽ نصير خان نوريءَ سان
منسوب ”خان ناخت“ کي بين الاقوامي شهرت ملي آهي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”وڍ“ جي
مينگلن جو اباڻو قبرستان وڍ شهر پويان آهي. شهيدن جو قبرستان ”لوهي“ کان اڳيان
”دودڪي“ واري جاءِ تي آهي. هتي نورا مينگل سميت ٻيا شهيد دفن آهن. ”دودڪي“ ۾ هڪ
اجتماعي قبر به آهي، جنهن ۾ انگريزن سان ويڙھ ۾ شهيد ٿيل دفن آهن. هتي انهن جي ٺهيل
هڪ يادگار تي سڀني جا نالا لکيل آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">لوهيءَ جي رڻ ۾
ستل عطاءُ الله مينگل کان موڪلاڻي<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;">جهالاوان،
سراوان، وڍ ۽ نال </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: #0070c0; font-family: WahabSahito; font-size: 18.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ضلعي خضدار، جنهن
جو پراڻو نالو ”جهالاوان“ آهي، اهو پنهنجن ٻن علائقن: ”وڍ“ ۽ ”نال“ جي ڪري دنيا ۾
مشهور آهي. ”وڍ“ عطاءُ الله مينگل جو ڳوٺ آهي ۽ ”نال“ مير غوث بخش بزنجو جو ڳوٺ
آهي. قلات ۽ مٿيون پاسو ”سراوان“ آهي ۽ هيٺ خضدار وارو علائقو ”جهالاوان“ آهي.
”سه“ معنيٰ مٿو يا مٿيون، ”جهال“ معنيٰ هيٺيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">برسات شروع ٿي چڪي
هئي. اسان سردار عطاءَ الله مينگل جي قبر کي الوداع چئي ”وڍَ“ شهر ڏانهن روانا ٿياسين.
عطاءَ الله مينگل ”وڍ“ ۾، سردار رسول بخش مينگل جي گهر ۾ ڄائو هئو. هن جو تعلق
شاهزئي مينگل قبيلي سان آهي. هو اڃا سيڪنڊري اسڪول ۾ پڙهندو هو ته سندس والد جي وفات
کانپوءِ کيس سردار چونڊيو ويو. ”وڍ“ جي مينگل سردارن جون خان آف قلات، ڄام آف لسٻيلا،
ملير جي جوکين جي ڄامن، ڌريجي جي ڀوتاڻين ۽ ڪوٽڙيءَ جي برفتن ملڪن سان مائٽيون
آهن. ملير مان ايم اين اي ڄام عبدالڪريم جوکيو، عطاءُ الله مينگل جو ڏوهٽو آهي. هن
۽ سندس ڀاءُ ڄام اويس جي گهر ۾ عطاءُ الله مينگل جون پوٽيون آهن.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عطاءَ الله مينگل
قومپرست سياست ۽ کاٻي ڌر جي سياست ڪرڻ سبب مشهور هئو. عطاءُ الله مينگل هڪ وڏو
سياسي اڳواڻ هو. بهترين مقرر ۽ ماڻهن کي پنهنجي ڳالهه تي قائل ڪرڻ جي صلاحِت وارو
هي ماڻهو اڄ هڪ ويراني ۾ ابدي ننڊ ستل آهي. عطاءَ الله مينگل جي وڃڻ سان بلوچستان
هڪ رهبر، رهنما ۽ تاريخ ساز شخصيت کان محروم ٿي ويو. جدوجهد جي هڪ باب جي پڄاڻي
”لوهي“ جي علائقي ۾ ٿي. اڳتي هلي هي علائقو تاريخ جو حصو بڻجي ويندو، بس سردار
اختر مينگل کي هڪ ڳالهه تي ڌيان ڏيڻ گهرجي ته، هو هڪ ترقي پسند ۽ قومپرست سياسي اڳواڻ
کي ’ولي‘ ۽ ’پير‘ ٿيڻ کان بچائي.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">سردار عطاءُ الله
مينگل پنهنجي هڪ انٽرويوءَ ۾ چيو هو ته، ”هن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۵۲</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ مينگل قبيلي جي سرداري ڇڏي پنهنجي وڏي پٽ
منير مينگل کي سردار ڪيو هئو. هُن جي وفات کانپوءِ قبيلي منير جي پٽ اسد الله
مينگل کي سردار چونڊيو هو، جيڪو هن وقت قبيلي جو سردار آهي.“ هن تي اهو نالو سندس
وڏي پٽ اسد الله مينگل جو رکيو ويو آهي، جنهن کي </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع جي ڏهاڪي ۾ ڪراچيءَ مان مير شير بازار
مزاري جي بنگلي تان سندس دوست احمد شاهه ڪرد سميت کڻي غائب ڪيو ويو هئو. اغوا بعد
انهن ٻنهي کي جاتيءَ ۾ لاڏيون ٿاڻي تي رکيو ويو هئو. ان کانپوءِ انهن ٻنهي کي جيڪڏهن
ماريو ويو ته، ڪٿي کين دفن ڪيو ويو؟ ان جي اڄ ڏينهن تائين ڪا خبر پئجي ناهي سگهي.
اُن وقت سردار عطاءءُ الله مينگل قيد ۾ هو، ۽ بلوچستان جون حالتون خراب هيون.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ان وقت غلام مصطفيٰ
جتوئي سنڌ جو وڏو وزير هئو. وزير اعظم ذوالفقار علي ڀٽي سان بلوچستان جي اڳواڻن جا
اختلاف ان وقت پيدا ٿيا هئا، جڏهن </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع دوران چونڊن ۾ نيشنل عوامي پارٽي (نعپ) بلوچستان ۽
سرحد ۾ وڏي اڪثريت حاصل ڪئي هئي، جنهن جي نتيجي ۾ سردار عطاءُ الله مينگل بلوچستان
جو پهريون چونڊيل وڏو وزير، مير غوث بخش بزنجو گورنر ۽ نواب خيربخش مري اسيمبليءَ
۾ نعپ جو پارلياماني اڳواڻ چونڊيا ويا هئا. مرڪز، پنجاب ۽ سنڌ ۾ پاڪستان پيپلزپارٽي
جي حڪومت هئي. هنن جا سياسي، انتظامي ۽ اختيارن واري معاملي تي اختلاف پيدا ٿيا.
سردار عطاءُ الله مينگل صوبي مان </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۵</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"> هزارن کان مٿي غيرمقامي ماڻهن کي نيڪالي ڏني ۽ انهن جي
جاءِ تي مقامي ماڻهو ڀرتي ڪيا، ڪوسٽ گارڊ جو ساحلي علائقن تان عمل دخل ختم ڪيو<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>۽ ميڊيڪل ۽ انجنيئرنگ ڪاليجن جو بنياد رکيو.
اهي ڳالهيون وفاق کي پسند نه آيون. نون مهينن جي ٿوري عرصي ۾ عراقي سفارتخاني مان
هٿ آيل هٿيارن کي بهانو بڻائي، بلوچستان جي چونڊيل حڪومت ختم ڪئي ويئي. مٿن الزام
مڙهيو ويو ته، ”بلوچ اڳواڻ عراق مان هٿيار آڻي ملڪ ۾ بغاوت ڪرڻ چاهين ٿا.“ </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">عطاءُ الله مينگل
سميت نعپ جا سمورا اڳواڻ ”حيدرآباد سازش ڪيس“ ۾ گرفتار ڪري جيلن ۾ بند ڪيا ويا.
صوبي ۾ گورنر راڄ لاڳو ڪري اڪبر بگٽيءَ کي گورنر بڻايو ويو، پر جلد ئي بگٽي صاحب
به حڪومت کان ڌار ٿي ويو. بلوچستان جون حالتون خراب ٿيون ته بلوچستان ۾ آپريشن
شروع ڪيو ويو، جيڪو </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۷۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع تائين تيستائين جاري رهيو،<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>جڏهن
ضياءَ الحق اقتدار تي قبضو ڪيو. ان بعد ضياءُ الحق ”حيدرآباد سازش ڪيس“ جي سڀني
بلوچ اڳواڻن کي آزاد ڪيو. آزاديءَ کانپوءِ عطاءُ الله مينگل، خيربخش مري ۽ شير
محمد مري<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>جلاوطن ٿي ويا. نعپ تي جڏهن
پابندي لڳائي ويئي ته، آزاديءَ کانپوءِ ميرغوث بخش بزنجو پاڪستان نيشنل پارٽي (پي
اين پي) جو بنياد وڌو. عطاءُ الله مينگل ڊگهي عرصي کانپوءِ سنڌي بلوچ پشتون فرنٽ
جوڙيو. جڏهن سنڌي بلوچ پشتون فرنٽ جي ٻين اڳواڻن: ممتاز علي ڀٽي ۽ حفيظ پيرزادي
سان سندس اختلاف ٿيا ته </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۹۶</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع ۾ واپس اچي هن بلوچستان نيشنل پارٽي (بي اين پي) جو بنياد رکيو. ڪجهه وقت
اندر اندروني اختلافن جي ڪري بي اين پي ٻن دڙن ۾ ورهائجي ويئي. ڊاڪٽر حئي بلوچ الڳ
پارٽي ٺاهي، ۽ اختر مينگل بي اين بي (مينگل) جو صدر ٿيو، جڏهن ته خير بخش مري
جلاوطني ختم ڪري واپس بلوچستان آيو ته ”حق توار“ نالي تنظيم ٺاهيائين.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>۱۹۹۷</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع وارين عام چونڊن ۾ عطاءُ الله مينگل جو پٽ سردار اختر مينگل مسلم ليگ (ن)
سان گڏيل حڪومت ٺاهي بلوچستان جو وڏو وزير ٿيو، پر اڍائي سالن کانپوءِ سندس حڪومت
ختم ڪئي وئي. عطاءُ الله مينگل جو هڪ پٽ جاويد مينگل ”لشڪر بلوچستان“ نالي ويڙهاڪ
تنظيم ٺاهي. هو هن وقت دبئي ۾ رهي ٿو.</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هاڻي وري اچون ٿا
پنهنجي واپسيءَ واري سفر تي:<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اسان فضل
الله کي ”وڍ“ شهر ۾ ڇڏي واپس ٿياسين. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ضلعي خضدار، جنهن
جو پراڻو نالو ”جهالاوان“ آهي، اهو پنهنجن ٻن علائقن: ”وڍ“ ۽ ”نال“ جي ڪري دنيا ۾
مشهور آهي. ”وڍ“ عطاءُ الله مينگل جو ڳوٺ آهي ۽ ”نال“ مير غوث بخش بزنجو جو ڳوٺ
آهي. قلات ۽ مٿيون پاسو ”سراوان“ آهي ۽ هيٺ خضدار وارو علائقو ”جهالاوان“ آهي.
”سه“ معنيٰ مٿو يا مٿيون، ”جهال“ معنيٰ هيٺيون. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><span dir="RTL"></span><span dir="RTL"></span>”وڍ“ کان
پوءِ اسان کي ول پٽ (ويل پٽ) پهچڻو هو، جتي حيات بنديجو اسان جي اوسيئڙي ۾ هو.
اسان ساڻس وعدو ڪيو هئو ته، واپسيءَ تي وٽس، سندس ڳوٺ چانهه پيئڻ اينداسين. ول پٽ
تي عارف والا پيٽرول پمپ تي هو اسان جي انتظار ۾ هو. اسان هڪ لنڪ روڊ تان سرسبز کيٽن
مان هڪ ڳوٺ پهتاسين. ڳوٺ جي اسڪول تي ”عارف والا“ نالو لکيل هو. ڳوٺ کي به هو عارف
والا چئي رهيا هئا. معلوم ڪرڻ تي خبر پئي ته هي ڳوٺ ”عاري وارو“ هو. </span><span lang="FA" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: FA;">۱۹۷۰</span><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ع کان اڳ هتي جيڪي پنجابي ملازم روينيو کاتي
۾ هئا، انهن هن چڪ ”عاري وارو“ کي ”عارف والا“ لکيو ته، اهو مشهور ٿي ويو. </span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">ڪچهريءَ ۾ انهن ٻڌايو
ويو ته، ”جڏهن عطاءُ الله مينگل وڏو وزير ٿيو هئو ته هن اهي سڀ ماڻهو واپس پنهنجي
صوبي ڏانهن موڪليا هئا ۽ هاڻي سڀ مقامي ماڻهو روينيو کاتي ۾ آهن.“ مينگل جي حڪومت
ختم ڪرڻ جي جيڪا ڳالهه مشهور آهي، ول پٽ جي ڳوٺاڻن ڳالهين ڳالهين ۾ ان جي تصديق ڪئي.
</span><span dir="LTR" lang="EN-US" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; line-height: normal; text-align: justify; unicode-bidi: embed;"><span lang="sd-Arab-PK" style="color: black; font-family: WahabSahito; font-size: 16.0pt; mso-bidi-language: #0859;">هتي ساريال فصل ڏسي
اسان کي حيرت ٿي. ڳوٺاڻن ٻڌايو ته، ”ول پٽ ۾ پورالي نئين ڪري ’ساري‘ ۽ ’ڪمند‘ جو
فصل به ٿئي ٿو. هي علائقو ڦُٽي، تِر، ٻاجهر ۽ سبزي جي ڪري مشهور آهي. اڳين ڪسين ۽
کيٽن وسيلي زراعت ٿيندي هئي، جيڪو نظام اڄ به آهي. هاڻي بورنگ ۽ سولر سسٽم جي ڪري وڌيڪ
آساني ٿي آهي. اسان عاري وارن ڳوٺاڻن کي الله واهي چئي ڪراچي لاءِ روانا ٿياسين.
بارش ٻيهر شروع ٿي چڪي هئي.</span></p><p></p>sindhipeopleshttp://www.blogger.com/profile/12596117638787367255noreply@blogger.com0