سوکي بندر کان ڪيٽي بندر تائين - آغا نور محمد پٺاڻ

سوکي بندر کان ڪيٽي بندر تائين 

سامونڊي سورن جو سفرنامو

آغا نور محمد پٺاڻ

ڪيٽي بندر جي تعمير جون ڳالهيون شهيد محترمه بينظير ڀٽو جي دور کان شروع ٿيون هيون ۽ ان جي زماني ۾ ئي ان جي تعمير جو هڪ منصوبو جڙيو هيو جنهن جي خبر نه آهي ته اها تعمير هاڻي ڪٿي پهتي آهي. ان کانپوءِ بحريه ٽائون وارو منصوبو ته ۳ سالن ۾ مڪمل ٿي ويو جيڪو هينئر ڪراچي کان وٺي ڄامشوري ضلعي تائين پهتو آهي ۽ هوڏانهن ٻڌڻ ۾ آيو آهي ته هاڻي ان کي الڳ ضلعي جو درجو ڏيڻ واريون ڳالهيون هلي رهيون آهن پر ڪيٽي بندر ڪو نه ٺهيو. اسانجي آمريڪا ۾ رهندڙ هڪ دوست جنهن سنڌي ٻوليءَ جي سامونڊي ڪنارن ۾ ڳالهائيندڙ لهجن ۽ اتي رهندڙ ميربحرن، مهاڻن ۽ جتن جي ثقافت تي وڏو ڪم ڪيو آهي ۽ “مٽي ۽ مهاڻا” جي عنوان سان هڪ شاندار ناول لکيو هيو جنهن جي مهورت جي تقريب اسان اڪيڊمي ادبيات پاڪستان پاران ڪراچيءَ ۾ ان وقت جي گڏيل قومن واري اداري ۾ پاڪستان جي سفير ۽ اڳوڻي اسپيڪر سنڌ اسيمبلي عبدالله حسين هارون کان ڪرائي هئي ۽ ان ڪتاب جي ٽائيٽل جون تصويرون به فريم ڪري اتي لڳرايون هيون. جيڪي هاڻي اتي نظر نٿيون اچن. ليکڪ ان کانپوءِ “ريڙهي مياڻ” ناول به لکيو جنهن ۾ لاڙي ۽ سمنڊ جي ڪناري تي رهندڙ ماڻهن جي گفتگو ۽ لهجي بابت احوال لکيل آهي ۽ سنڌي ٻوليءَ جي ان لاڙي لهجي جي نج لفظن تي مشتمل “اکر پٽي” جي لغت به لکي آهي جيڪا ان جي اڻ ٿڪ محنتن ۽ سنڌي ٻولي ۽ ادب سان بي انتها عشق جو اظهار آهي. هن ليکڪ جو هاڻي واري تازو ڪتاب “سوکي بندر ۽ سامونڊي سور” جي عنوان سان ڊسمبر ۲۰۱۷ع ۾ سمبارا پبليڪيشن حيدرآباد پاران شايع ڪيو ويو آهي. ڪتاب جي بيڪ ٽائيٽل تي سنڌ جي قديم آثارن ۽ تاريخ جي ماهر محترم عطا محمد ڀنڀري اها ڳالهه ٻڌائي آهي ته سنڌ ۾ ڪنهن وقت ۱۹ وڏا سامونڊي بندرگاهه هيا ۽ انهن جو واپارين دنيا جي وڏن ملڪن سان هوندو هيو ۽ وري ۱۰۰ جي تعداد ۾ ننڍا پَتڻَ به هيا جيڪي ٺٽي کان ملتان ۽ ديرا اسماعيل خان تائين مختلف سامان ۽ وکر کڻي ايندا ويندا هيا. هن سفرنامي ۾ ڊاڪٽر جليل کٽي سنڌو درياهه مان نڪتل مختلف ۵۸ ننڍن ڦاٽن جا نالا ڏنا آهن جن کي اتان جا ماڻهو درياءَ ئي چون ٿا. اهو هڪ سنڌ جي ترقي ۽ تعمير وارو دور هيو جيڪو ڪلهوڙن جي زماني تائين ته عروج ۾ رهيو پر انگريزن جي زماني تائين به اهو سلسلو جاري رهيو. اسان خود شڪارپور کان سکر درياهه گھمڻ ويندا هياسين ته سکر جي بندر روڊ تي ڪيترا ٻيڙن جا پتڻ نظر ايندا هيا جتان ٻيڙن ۾ اناج، ڪاٺي ۽ جانور سنڌ جي مختلف شهرن ڏانهن ان درياهي رستي سان موڪليو ويندو هيو. عطا محمد ڀنڀري مطابق سنڌ جو اهو تجارتي سلسلو اولهه ۾ يورپ تائين ۽ ڏکڻ ۾ مصر تائين هلندو هيو. لاڙڪاڻي شهر ۾ به هن مهل تائين هڪ بندر روڊ موجود آهي. هن ڪتاب ۾ سوکي بندر جو ذڪر ٿيل آهي جيڪو هڪ سفرنامي جي شڪل ۾ اسانجي دوست “منصور ٿَلهي” ان علائقي جو رات ڏينهن سفر ڪري ٻيڙن ۾ وڃي ماڻهن سان ڪچهريون ڪيون آهن ۽ سوکي بندر جا اهي آثار ڏٺا ۽ لڏي ويل ماڻهن جا سامونڊي سور ان سفرنامي ۾ پڙهڻ وٽان آهن. جيڪي هن ڪتاب ۾ ليکڪ محفوظ ڪيا آهن ۽ هتان لڏي ويل ماڻهن سان ڪچهريون ڪري قلم بند ڪيا آهن. اهڙي ئي طريقي سان مونکي اهو زمانو ياد آهن جڏهن حافظ محمد صديق ميمڻ جي دعوت تي اسان ڪراچيءَ منجهان ڪيٽي بندر گهمڻ ويا هياسين ته اتي به ڪيٽي بندر شهر ۾ ڪجھه گهر ڊٿل ڏٺاسون ۽ هاڻي اهي اميدون پيدا ٿيون هيون ته محترمه ۽ شهيد ڀٽي جي نالي تي ٺهيل حڪومتون اهي پراڻن آثارن کي وري نئين سر آباد ڪنديون ۽ ڪيٽي بندر به ٺهندو جيئن ڪنهن زماني ۾ سوکي بندر سکيو ۽ ستابو بندر هيو. جنهن ۾ بازارون، هُنر، هُنرمند ۽ ثقافتي سرگرميون به هيون.

مون ۲۰ سال پهريون پنهنجي دوست ڊاڪٽر عبدالقادر سومري سان گڏجي ڪجھه دوستن جي دعوت تي سمنڊ جي اندر هڪ ٻيٽ ۾ لڳل “ابراهيم شاهه واڙي واري” جو ميلو ڏٺو جيڪو ميلو ڇا هيو ان ٽن ڪلو ميٽرن جي فاصلي تي ٻيڙين جو هڪڙو شهر آباد ٿيل هيو جيڪو ان ٻيٽ جي چوڌاري سون، هزارن جي تعداد ۾ سنڌ ۽ بلوچستان کان آيل هيون جتي مون پهريون دفعو جتن جي ٻولي ۽ لباس ڏٺو ۽ اتان جي ثقافت جو اندازو ٿيو نه ته پهريان اسان سرائڪي ٻوليءَ کي جتڪي ٻولي سمجهندا هياسين، اتي وڃي خبر پئي ته جتن جي ٻولي الڳ آهي ۽ ميرپورساڪري کان ابراهيم شاهه واڙي واري ۸ ڪلاڪن جو ٻيڙيءَ ۾ سامونڊي سفر ڪندي چانورن جي ماني سان درياهه جي مڇي کائيندي ۽ شاهه لطيف جو ڪلام ٻڌندي هڪ خاص لطف حاصل ٿيو هيو.

هن ڪتاب پڙهڻ سان سوکي بندر جو به اهو منظر ياد آيو ته اتي به ائين ئي رات ڏينهن رونق لڳل هوندي. چون ٿا ته هن بندرگاهن کي اتان جا ماڻهو سنڌ جو ڪشمير چوندا هيا ۽ امن امان جو اهو حال هيو ته اتي ڪو به پوليس ٿاڻو ڪو نه هيو ۽ سنڌ ۽ هند جا فنڪار اتي ايندا هيا. جن کي سوکي جا هندو واپاري گهرائيندا هيا جن ۾ لتا، رفيع، سليمان شاهه، جيوڻي، مائي ڀاڳي ٻيڙين ۾ چڙهي ايندا هيا ۽ ان بندر جي آس پاس سون جي تعداد ۾ ڳوٺ موجود هيا. جتان جا ماڻهو مزدوري ڪرڻ ۽ ٻين ڪم ڪارين جي لاءِ ايندا هيا. هي بندر سنڌوءَ جي ڇوڙ واري علائقي جي خوبصورت چئن ڦاٽن جي وچ ۾ سنهڙي ۽ ميرواهه جي وچ ۾ هيو. ڊاڪٽر محمد علي مانجهي جيڪو ان علائقي جو باشندو آهي ۽ سنڌ جي ثقافت کاتي ۾ ڊائريڪٽر جنرل به رهيو آهي. ان جي مطابق ۱۹۸۰ع تائين هن شهر جا آثار هن ڏٺا هيا جنهن کي هاڻي سمنڊ کائي ويو آهي. ان مطابق هتي سارين جا ڪارخانا به هيا ۽ هٿ جي هنرن ۽ مٽيءَ جي ٿانون ٺاهڻ جا ماهر ڪنڀار به رهندا هيا جيڪي  ٺڪر جا ٿانوَ، ڏياٽيون، پاٽڙا، پاٽڙيون، پارا، پاريون، ڪنيون، ڪنا، مٽَ، مٽيون، ڪَرا، بدنا، گھاگهرون، وٽيون، پيالا ۽ ٻارن جا رانديڪا ٺاهيندا هيا. ان کان علاوه “پَن” جيڪو هڪ گاهه جو قسم آهي اهو گھڻو مشهور هوندو هيو جيڪو ڀرپاسن ۾ رهندڙ ماڻهو ان جا ٻيڙا ڀرائي کڻي ويندا هئا ۽ هتي پن تمام گھڻي ٿيندي هئي جنهن مان اتان جا مقامي ماڻهو تڏا، تنوريون، ڇَلون، ڇلَ، ڇليون، هٿ وارا پکا، نِکون، پڙش الڳ الڳ نمونن سان چٽ ساليون ڪري ٺاهيندا هيا جيڪي ڏسڻ وٽان هوندا هيا. سوکي بندر تي اُٺن پالڻ ۽ واپار ڪرڻ جو ڪم خاص طور تي جت ڪندا هئا جيڪي صدين کان وٺي هن سامونڊي پٽيءَ ۾ اهو ڌندو ڪندا اچن ٿا. اتان جا ماڻهو اهو ٻڌائن ٿا ته سوکي شهر ۾ واپار جو وڏو چلتو هلندو هيو ۽ هتي به ڀنڀور ۽ ڪيٽي بندر وانگر سوين هزارين ٻيڙا هلندا هئا. ڪسٽم جو آفيسون، ڪالونيون، بينڪون، ڪاروباري ادارن جون بيٺڪون هونديون هيون. جتان روزانو هزارين ٽن چانور، کنڊ، مڇي، ڪڻڪ ۽ ٻيو اناج ڏيساور روانو ڪيو ويندو هو. هتي به ڪيٽي بندر وانگر سوين سنڌي وڻجارا، سوٽِي ڪپڙو، ڪپھه، ڪڻڪ، چانور، ڀرت ڀريل گجَ، سُوسِيءَ جو ڪپڙو، کَيسَ، لويون، اجرڪ ۽ ٻئي سامان سان ٻيڙا ڀرائي واپار خاطر ڏيساور مسافري تي روانا ٿيندا هئا. اهڙي منظر جي دلڪشي لطيف سائين هن بيت ۾ پڻ ڪئي آهي:

کاري کيڙائُو، مَٿي مِٺي موٽيا؛

سَودو ڪَنِ نه سونَ جو، وَڏا وِهائُو؛

موتِي جي مَهراڻَ جا، تِن جا طامائو؛

سامُونڊِي سائُو، لَنڪا لوپي آئِيا.

سوکي بندر کي به سمنڊ جي کاري پاڻيءَ اهڙو سوڪهڙو وڌو جو ڀاڳين جا مال به ويا ۽ واپارين جا وٿاڻ به ويا. سمنڊ جي کاري پاڻيءَ ڪيترا شهر ڦٽائي ڇڏيا آهن جن ۾ سوکي جهڙو خوبصورت بندر به شامل آهي ۽ هاڻي ڪيٽيءَ جو تاريخي شهر ۽ بندر به سمنڊ جي گهيري ۾ آيل آهي ۽ سمنڊ روزانو ۱۰۰ ايڪڙ زمين درياهه جي انهن ڦاٽن ۾ پاڻي نه هجڻ جي ڪري ڳڙڪائي رهيو آهي ۽ هن وقت تائين ۷۵۰۰ چورس ڪلوميٽر ۽ ۱۵ لک ايڪڙ زمين انڊس ڊيلٽا ۾ سمنڊ اندر غرق ٿي چڪي آهي جيڪي ضلعي ٺٽي ۽ بدين سان تعلق رکي ٿي. جيئن شاهه بندر، لاهري بندر، جا نالا ڪتابن ۾ لکيل آهن پر هاڻي انهن جو وجود ڪونهي. بقول ڀٽائي سرڪار جي:

نه سي تڙِ هوڙاڪَ، نه وايُون وَڻِجارَنِ جُون!

سَرتيُون سامُونڊين جا، اَڄُ پِڻُ چِڪِيَمِ چاڪَ؛

مارِينِمِ فِراقَ، پاڙيچيُون پِريُنِ جا.

ڪينجهر ۾ لهندڙ سج سان گهاريل گهڙيون - رکيل مورائي

ڪينجهر ۾ لهندڙ سج سان گهاريل گهڙيون

رکيل مورائي

سامهون ڊگهي نظر جي حد تائين پاڻي ئي پاڻي آهي، اماوس جي رات آهي، آڪاس ۾ ضرور تارا ٽمڪندا هوندا چنڊ جي غير موجودگيءَ ۾ هر ستارو پاڻ لاءِ چنڊ هجڻ جو گمان پاليندو هوندو. سامهون ڇَرَتي پوندڙ  لائيٽن جي روشني، روشني جيڪا هٽن جي مٿان لڳل سرچ لائيٽن جي شعاعن کي لهرن سان ٽڪرائي هڪ عجيب کيل ڏيکاري رهي آهي. ان جي آخري حد تائين  نظر ايندڙ لهرون شعاعن کي اڀاري رهيون آهن.

ٻڏيءَ جا ٻيڻا - الهه بچايو لغاري

ٻڏيءَ جا ٻيڻا

الهه بچايو لغاري

جيئن ته هي پهاڪو سوين سالن کان ٻڌبو پيو اچي، جڏهن بئراج ۽ ڊيم سنڌ ۾ ڪو نه ٺهيا هئا. تڏهن کان درياءُ شاهه جڏهن پنهنجي حشمت ڏيکارڻ لاءِ گوشمالي ڪندي ڪاوڙيلو ديوتا ٻوڏون آڻيندو هو، تڏهن تقريبن سڄي سنڌ جون تَر ترايون، ڍنڍون، ڍورا، واهڙ وهندا هئا ۽ سرءُ جي مند ۾ پاڻي لهي ويندو هو ته سنڌ واسي بوسي فصل ڪاهي پنهنجو گذر سفر ڪندا هئا، ۽ سال ۾ هڪ فصل پوکي، کڻي ۽ کائيندا هئا، تڏهن کان هي پهاڪو جڙيو ته ٻڏي جا ٻيڻا ٿيا.

رُل تي گئي آن پر چس بڙي آئي هي - منظور ڪوھيار

رُل تي گئي آن پر چس بڙي آئي هي

منظور ڪوھيار

جيئن چئبو آهي، ته اٺ سئيءَ جي پاکڙي مان ڪنهن معجزي تحت گذري سگھي ٿو. تيئن قمبر جي بالڪل اولھ طرف ويندڙ وچئين روڊ تان، گاڏي گذاري دوست علي واري سڙڪ تي پهچائڻ به معجزي کان گھٽ ناهي، ليکيو ويندو. پر ست سال اڳ ڳوٺ ”ڪنڍو بليدي“ ڏانهن ويندي، اهو ڪم احسن طريقي سان انجام ڏئي ويندو هيس. نگر پارڪر ۾ صوفي زلف علي چيو، ته: ”ڪوهيار سائين گاڏي هلائيندا آهيو؟“

سُونڊا - استاد لغاري

سُونڊا

سنڌ جو تاريخي قبرستان

استاد لغاري

”سُونڊا“ فارسي ٻوليءَ جو لفظ آهي، جنهن جي لغوي معنيٰ آهي، ھاٿيءَ جي سُونڍ، ڊگھو نڪ، دوناڙ، دُون يا منهن ۾ پيل گُهنڊ، ڪاوڙ، شُوڪ ۽ ڦُوڪ وغيره. ضلعي ٺٽي ۾، ڪينجھر ڍنڍ جي ويجھو، جھرڪ شهر جي ڀر سان، هي قبرستان موجود آهي، جنهن کي “سُونڊا” جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو. هن قبرستان، ماڳ مڪان ۽ علائقي تي “سُونڊا” نالو ڪيئن پيو؟ اهو احوال، مستند طريقي سان معلوم ٿي نه سگھيو آهي. ممڪن آهي، ته هتي ھاٿين تي سوار جنگي جوڌن جي درميان، ڪڏهن گھمسان جي جنگ لڳي هجي، جن ۾ ھاٿين هڏ مڇائيا هجن. هن ويڙھ ۾، هيڪاندن ھاٿين حصو ورتو هجي ۽ پنهنجين سُونڍن جو استعمال ڪيو هجي، ان ڪري انهيءَ علائقي، ماڳ مڪان ۽ قبرستان تي “سُونڊا” نالو پئجي ويو هجي.

سمنڊ ذريعي لنڊن کان ھالينڊ جو پنڌ - سھيل ميمڻ

سمنڊ ذريعي لنڊن کان ھالينڊ جو پنڌ

سھيل ميمڻ

مان برطانيه ۽ فرانس جي وچ ۾ اهو انگلش چينل سمنڊ ٻيو ڀيرو پيو ڪراس ڪريان. ٻه سال اڳ مان بس ذريعي اهو سمنڊ پار ڪيو هو. لنڊن شهر مان روانو ٿيل ڪوچ کي برطانيه ۾ ڊوور جي بندر تي هڪ وڏي فيري (ٻيڙيءَ) ۾ چاڙهيو ويو هو. هڪ ٻيڙي ايتري وڏي ٿئي ٿي، جيئن ڪو وڏو فائيو اسٽار هوٽل ٿيندو آهي. هڪ فيري ۾ چاليهه تائين به وڏيون بسون چاڙهيون وڃن ٿيون. فيري ۾ ماڻهون بس مان لهي مٿي ۵ ماڙين تي ٺهيل هوٽلن، ڪلبن ۾ گهمندا آهن، مزو ڪندا آهن. ڪا جهل پل ناهي هوندي. ان فيري جي سفر ۾ اهو سمنڊ ٻه کان اڍائي ڪلاڪ ۾ ڪراس ٿيو هو ۽ فرانس واري پاسي فيري ڪالي جي بندرگاهه تي بس کي لاٿو هو. ڪالي، ٻي مهاٻاري جنگ مهل جرمن پاران برطانيه تي قبضي واري آپريشن واري بندر ڊنڪرڪ کان ۴۵ ڪلو ميٽر پري آهي. ڊنڪرڪ واري ان تمام وڏي جنگ تي انگريزي ۾ الاهي فلمون ٺهيل آهن. برطانيه کي فتح ڪرڻ واري ان جرمن آپريشن جو ڪوڊ نالو Sea Lion هو. فرانس جي هٿيار ڦٽي ڪرڻ کان اڳ ان ڪناري تان ۲۶ هزار فرينچ فوجن کي انگلينڊ ڏانهن ڪڍي بچايو ويو هو، پر پوءِ به ۴۰ هزار فرانسيسي فوجي پٺتي رهجي ويا هئا، جيڪي پوءِ جرمنن گرفتار ڪيا. ان معرڪي ۾ ۱۶ هزار فرانسيسي فوجي ۽ هڪ هزار برٽش فوجي مارجي ويا  هئا. ڊنڪرڪ جو شهر ۹۰ سيڪڙو تباهه ٿي ويو هو. فتع  بعد هٽلر ان سامونڊي ڪناري تي زمين ۾ دٻايل لکين بارودي سرنگن جي صفائي ڪرائي هئي. جيڪڏهن توهان تاريخ کان واقف آهيو ته انهن علائقن مان گذرڻ وقت اهي ساڳيا واقعا ۽ منظر هڪ فلم جيان ذهن ۾ اچي وڃن ٿا.

خوش گذارڻ ۽ ترقي ڪرڻ لاءِ ڪهڙي ذهنيت هجڻ گهرجي - عبدالله عثمان مورائي

خوش گذارڻ ۽ ترقي ڪرڻ لاءِ ڪهڙي ذهنيت هجڻ گهرجي

Notes from Europe

عبدالله عثمان مورائي

سياڻن جو چوڻ آهي ته ڪاميابي يا خوشي اها آهي جو اوهان رات جو سمهو ته توهان کي ٻئي ڏينهن جون سوچون يا مسئلا دماغ ۾ نه هجن. ٻئي ڏينهن لاءِ ڪا گهڻي پريشاني نه هجي ته اصل ۾ اها انسان جي هن فاني دنيا ۾ ڪاميابي آ. ڊومنڪ ڪورٽيچيو پنهنجي ڪتاب Design Your Future ۾ لکي ٿو ته مڪمل طور تي پنهنجي زندگي جيئڻ جي ڪوشش ڪريو. سندس چوڻ آهي ته ڪابه ڪاميابي، مسئلن وڏي پگهارواري نوڪري يا وڏو ڪاروبار، وڏي گاڏي يا وڏو ۽ سٺو گهر يا پيار ڪندڙ خاندان اوهان جي خوشيءَ جو ضامن ٿي نٿو سگهي يا اها نوڪري جيڪا ڪڏهن اوهان لاءِ اتساهه جو سبب هئي، تنهن ۾ هاڻي اهو اتساهه باقي نه رهيو هجي. ڊومنڪ جو خيال آهي ته اڄڪلهه ماڻهو کي ڪم ۽ ذاتي ڪمن جي وچ ۾ اهو سوچڻ ئي وسري ويو آهي ته مان آخر ڪهڙو ڪم ڪرڻ ٿو چاهيان يا ڪيئن پنهنجي حياتيءَ کي گذارڻ ٿو چاهيان. جيڪڏهن پاڻ ڪو نئون ڪم يا ڪا نئين شيءِ سوچي به ته مهيني جي آخر ۾ جيڪي بل پيارڻا هوندا آهن، انهن جو فڪر پاڻ کي رستو مٽائڻ نه ڏيندو ۽ ڪو نئون ڪم شروع ڪرڻ کان پهريان ئي پاڻ کي پوئتي ڌڪي ڇڏيندو. منهنجي خيال ۾ اهو ايڏو سولو نه هوندو. ڇاڪاڻ ته سومر کان جمعي يا ڇنڇر، صبح ۸ کان شام ۵ بجي تائين واري ٽريپ يا پڪڙ مان ماڻهو سولائيءَ سان نٿو نڪري سگهي. جيڪڏهن ڪي مسئلا هوندا آهن ته پاڻ سوچيندا آهيون ته ايندڙ پروموشن يا پگهار ۾ واڌ سڀ مسئلا حل ڪري ڇڏيندي يا اسان جنهن زندگي گذارڻ جا خواب ڏٺا هوندا آهن سا گذارينداسين. پر اصل ۾ ائين گهڻي قدر ٿيندو ناهي.

موسمي تبديليون ۽ نوبل پيس پرائز- عبدالله عثمان مورائي

موسمي تبديليون ۽ نوبل پيس پرائز

Notes from Europe

عبدالله عثمان مورائي

چوندا آهن ته Expect unexpected مطلب ته ”ان ويل لاءِ به تيار رهو، جيڪا ظاهري طور ٿيندي نظر نه اچي.“ ڪجهه ڏهاڙا اڳ سريلنڪا ۾ ٿيل بدترين دهشتگردي ۾ ڊينمارڪ جي هڪ امير شخص اينڊرس هولڪ جا چئن مان ٽي ٻار مارجي ويا ۽ ٻيا به جيڪي انهن حملن ۾ مئا هوندا انهن لاءِ اهو ايسپيڪٽيڊ نه هوندو، جيڪو ٿيو. هن ئي سال جنوري ۾ اٽلي جي گران ساڪو پهاڙن ۾ موجود مائونٽين ريزرٽ هوٽل ريگو پيانو جيڪا روم شهر کان رڳو ۱۳۵ ڪلو ميٽر پري آهي، زلزلي ۽ پهاڙن جي مٿان برف جون ڇپون ڪرڻ جي ڪري دٻجي وئي ۽ نتيجي ۾ ڪافي ماڻهو مئا ۽ ڪي معذور ٿي ويا، جيڪي ماڻهو اتي ويل هئا اهي ته پنهنجون موڪلون پنهنجن پيارن سان گڏ گذارڻ ويا هئا، پر ٿي ڇا ويو، ڪنهن به ايڪسپيڪٽ نه ڪيو هوندو.

سٻاجهن ماڻهن جو نرالو ٿر - شھربانو ڪاڪا

سٻاجهن ماڻهن جو نرالو ٿر

شھربانو ڪاڪا

شاھ جي بيتن جو محور، اياز جي گيتن جي گونجار، روپلي ڪولهيءَ جي زمين، مسڪين جهان خان کوسي جهڙي سٻاجهي ۽ انسان دوست جو ٿر پنهنجي سموري جوڀن سان ائين جڳ مڳ ڪندو منهنجي تصور ۾ نه هو.پوءَ اهورات جو گڊيءَ جي ڀٽ تان مٺيءَ شهر جو منظر هجي يا اسرارن سان ڀريل پروقار ۽ خاموش ڪارونجهر هجي، ڀالوا ۾ سنڌ جي پوَتر نياڻي مارئيءَ جو کوھ هجي يا قديم جين مت جو گوڙي مندر هجي انڊلٺ جي رنگن کان وڌيڪ سهڻو مور هجي ٿر پنهنجي هر روپ ۾ نرالو آهي. ٿر جي بيرنگ واريءَ جي ڀٽن ۾ جيڪي وڻ ۽ ٻوٽا ٿين ٿا اهي دنيا ۾ رنگن جو هڪ منفرد ڪمبينيشن پيش ڪن ٿا.

گرمين ۾ گورک ھل تي ھڪ سرد رات - زيب سنڌي

گرمين ۾ گورک ھل تي ھڪ سرد رات

زيب سنڌي

گورک هِل ڏسڻ جي خواهش ته الائجي ڪيترن سالن کان سيني ۾ سانڍيل هئي پر اهو ماڳ اهڙي هنڌ آهي، جو گورک لاءِ سوچي مون کي سدائين ڀٽائي سائينءَ جي سِٽَ ياد اچي ويندي هئي، “جت نه پکيء پير، تِت ٽمڪي باهڙي...” سو اهڙي اونچائيءَ تي بنا ڪنھن ثمر ساٿ جي ڪو کاهوڙي ته وڃي پهچندو پر هن فقير لاءِ اهو سفر بنا ڪنهن ساٿ جي ممڪن نه هو. اهو ۲۰۰۸ ۾ مئي جو ئي مهينو هو، جڏهن پهريون ڀيرو گورک ڏسڻ جي خواهش پوري ٿيندي نظر آئي هئي. گورک فيسٽيول لاءِ نصير مرزا، طارق عالم ۽ ٻين دوستن سان گڏجي وڃي جوهيءَ پهتو هئس. جوهيءَ کان اسان جو دوست عزيز ڪنگراڻي به اسان جو همسفر ٿيو هو ۽ اسان ڪار جوهيءَ ۾ ڇڏي، پنهنجي ميزبانن پاران ڏنل فور ويل جيپ ۾، وايا واهي پانڌي گورک ڏانهن روانا ٿيا هئاسين. جيپ سخت گرم ڏينهن جي ٽاڪ منجهند جو ميداني علائقي ۾ هلندي رهي هئي ۽ جڏهن جابلو علائقي ۾ پهتا هئاسين ته هر طرف ڪڪر ڇائنجڻ لڳا هئا. گورک جي پهاڙي سلسلي ۾ جڏهن کاول لَڪ وٽ پهتا هئاسين ته، اتي ڪيتريون ئي فورويل گاڏيون ۽ ڪيترائي ماڻهو بيٺل هئا، جن ۾ اسان جا ڪي ليکڪ دوست به شامل هئا. اتي پهچي خبر پئي هئي ته جبل تان ڪا ڇِپَ رستي تي ڪِرڻ سبب اڳتي رستو بند ٿي ويو آهي. اسان کي چيو ويو ته انتظار ڪيو، رستو کولڻ جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي. اسان انتظار ڪندا رهياسين ۽ اهو انتظار ڪنھن محبوب جي اوسيئڙي جيان ويو طويل ٿيندو... انهيءَ وچ ۾ مِڙي آيل بادلن به بوند بوند ٿي برسڻ شروع ڪيو هو. سج لهڻ کان اڳ ئي هلڪي هلڪي اونداهي به ٿيڻ لڳي هئي ۽ پوءِ انهيءَ وقت اسان کي ٻُڌايو ويو هو ته، رات وچ ۾ رستو کلڻ جو ڪوبه امڪان ناهي! نه چاهيندي به اسان کي واپس ورڻو پيو هو ۽ گورک ڏسڻ جي خواهش، اڻ پوري حسرت ۾ بدلجي وئي هئي!