Sunday, December 29, 2019

مورن جي ديس جي ياترا - نصير مرزا


مورن جي ديس جي ياترا
نصير مرزا
اصل ۾ ان طرف مورن ۽ مور جهڙن ملوڪ ماڻهن جو واءُ سواءُ وٺڻ لاءِ ئي آئون وڃي رهيو هوس. بس انهن سان ملڻ ۽ مور جي ٽهوڪن ٻُڌڻ لاءِ ئي ڪارونجهر ياترا لاءِ آئون گهران نڪتل هوس ۽ هيءُ نئين ڪوٽ وارو ڪس ۽ گس هو، جنهن وٽان هيٺ ترائي ۾ آئون ڇا لٿس، پويان راضي شاهه جي مزار جي احاطي مان مائي ڀاڳيءَ جو سندس لحد مان آواز مون ڪنايو، ”مهراڻي جا مير، واڳون وطن تي وار...“ ايئن لڳو ڄڻ ڪنهن ڦٽل کوهه ڪناري روهيڙي جي وڻ تان، مور جو پهريون ٽهوڪو ٻُڌي ورتو! هاڻي رستي ۾ اوچن ڀٽن جي هُن پار، منهنجي شاعر يار ماٺيڻي اوٺي جو ديار آيو، ڳوٺ خانور اوٺو...دوربين مون سان ساڻ هُئي، جنهن مان ماضيءَ جي ڪنهن جهروڪي ۾ بيٺل هو مون کي صاف نظر آيو. ڇا ته افلاطوني عشق جو قائل ۽ شروع کان ئي خودڪشي ڪرڻ ڏي مائل- مزاجن ڪنفيوزڊ، پر چوويهه ئي ڪلاڪ عاشق، نيٺ لاحاصل کي حاصل ڪرڻ لاءِ درياهه سنڌ ۾ لهي ويو، سندس لاش ڪوٽڙي بئراج جي ٻائيتالهين دروازي وٽان مليو، جنهن کي ايڌيءَ وارن لاوارث ڄاڻي ٽنڊي يوسف جي بي ڪنار قبرستان ۾ سپردخاڪ ڪري ڇڏيو. تڏهن تُرت ريڊيو حيدرآباد تي مون سندس هيءُ ڪلام رڪارڊ ڪيو، ”روح جا ريلا هاءِ اڪيلا، توکي سُڏڪي ساريان.“ هاڻي مون خانور اوٺي مان به ڪنهن مور جو ٽهوڪو يا شايد ماٺيڻي اوٺي جو آواز ڪنائيو...”خدا حافظ ماٺيڻا“، مون چپن ۾ چيو ۽ خانور اوٺي کان مُنهن موڙي مٺي ديار ڏانهن ڏسڻ شروع ڪيو، جتي جي اسپتالن ۾ اُڃ، بُک ۽ دوائن جي اڻاٺ سبب ٻارن جي موت ۽ مورن جي روسٽ ٿيڻ وارين خبرن کان آئون اڳي ئي آگاهه هوس- اجهو مٺيءَ کان ننگر تائين چوطرف ڇا ته روهيڙي جا املهه وڻ، زير زمين معدنيات، پيٽرول، گئس، بليڪ گولڊ، ڪارونجهر ۾ گرينائٽ ۽ چائنا ڪلي هجڻ جي باوجود ان ديار ۾ داخل ٿيڻ سان، ڪنهن اسپتال جي دروازي وٽ مون ٻُڌو، ڇتا ڇُڙيل ڪائي سوڳوار ماءُ چئي رهي هئي...”مٺيون ٻيون، آئون مٺي ناهيان-“

Monday, December 23, 2019

گورک - يونس رومي

گورک
سنڌ جو خوبصورت ماڳ
يونس رومي
دنيا جا کوڙ ملڪ آهن جن جي معيشت جو انحصار ئي سياحت تي آهي. انهن ۾ فرانس، اسپين، آمريڪا، چين، اٽلي، ترڪي ۽ فرانس وغيره شامل آهن. فرانس ۾ ساليانو ۸۲ ملين ماڻهو گهمڻ ويندا آهن ۽ دنيا جو سپر پاورآمريڪا ساليانو ۴۸۸ بلين آمدني رڳو سياحت مان ئي حاصل ڪري ٿو. ايستائين جو ڀارت به سياحت کي هٿي وٺرائڻ ۾ اسان کان اڳتي آهي. پاڪستان جي اتر وارن علائقن کي ٽوئرزم جي لحاظ کان به خاصي اهميت حاصل آهي، جتي هزارين سياح ڏيهه ۽ پرڏيهه مان گهمڻ ايندا آهن. خاص طور تي مري، ناران، ڪاغان، نيلم ويلي، سوات، قابل ذڪر آهن. عام طور تي سنڌ جا ماڻهو انهن علائقن ڏانهن سير سياحت لاءِ ڏورانهن علائقن کان سفر ڪري سنڌ جي سخت گرمي کان آجا ڪي پل گهارڻ لاءِ ويندا آهن، پر اها ڳالهه انهن کان اوجهل آهي ته سنڌ به ڪنهن علائقي جي تهذيب، ثقافت، خوبصورتي، قدرتي نظارن، درياهه، سمنڊ ،جبلن جي لحاظ کان گهٽ نه آهي.

شهدادپور ريلوي اسٽيشن ۽ پُراسرار ملنگ بابا - استاد نظاماڻي


شهدادپور ريلوي اسٽيشن ۽ پُراسرار ملنگ بابا
سفري ڪالم
استاد نظاماڻي
Image
شهدادپور ريلوي اسٽيشن سان گهڻيون يادون وابسته آهن. ننڍي هوندي جڏهن به مائٽ درگاه شريف تي ويندا هئا، شهداپور مان ئي ريل گاڏي ۾ چڙهي وڃي خيرپور ۾ لهندا هئاسين. اُتان وري درگاه شريف وڃبو هو. ريل گاڏي ۾ عيد جي موقعي جي ڪري رش اڳي ئي گهڻي هوند ي هئي. مٿان وري جماعت جو هجوم جو چڙهندو هو ته ويتر اندر هل هنگامو ٿي ويندو هو.

ڪتابن جي عاشقن سان ھڪ سفر - نثار کوکر


ڪتابن جي عاشقن سان ھڪ سفر
نثار کوکر
ان ڏينهن پنهنجي الائي ڪهڙي پُور ۾ هيس جو اوچتو جانان جي فون اچي وئي ۽ منهنجو ڏس پتو يعني لوڪيشن پڇيائين. جڏهن کيس خبر پئي ته همراهه جُوءِ ۾ آهي ته هن ڪراچي هلڻ جي صلاح ڪئي سو به صبح سان سوير. مون به نه ڪئي هم نه تم سنگت سان ها کڻي ڪيم. مون سمجهيو همراهه ڪجهه دير سان ايندا پر صبح جو ٺيڪ اٺين وڳي اچي در کڙڪايائون. اسان به سست ماڻهو سو بنا غسل جي راتوڪي گوڏ گنجي يعني ٽرائوزر سميت وڃي سنگت سان ملياسون. سمورو ڏينهن سفر ڪري جڏهن ڪراچي پهتاسون ته همراهن جي تڙ تڪڙ اهڙي هجي جيئن ڪا شيءِ هٿن مان ويندي هجي. مون سوچيو هي منور سولنگي ۽ يامين بلوچ ته پڙهيا لکيا اديب ماڻهو آهن سي پڪ سان ڪراچي آرٽس ڪائونسل ۾ هلندڙ عالمي اردو ڪانفرنس ۾ وٺي هلندا، جتي اسان جي هڪ تمام جهوني سنڌي اديب جو ليڪچر يا سيشن به ان ئي ڏينهن رکيل هو پر همراهن نه ٿڪ ڀڳو نه ساهي پٽي. سڌو اچي ڪراچي ايڪسپو سينٽر تي بيٺا جتي ماڻهن جي تمام گهڻي رش لڳي پئي. مون اڃا گاڏي مس پارڪ ڪئي ته همراهه پڇائون ڪندا ڪندا وڃي پنهنجي پسنديده ڪتابن واري هال ۾ پهتا جتي سندن موڊ ئي مٽجي ويا. اسان کي ته صفا سڃاڻين ئي نه پيا. اچي ڪتابن تي متل رش ۾ وڏن خفتين واريون گهتون هنيائون. هڪٻئي کان پڇندا الڳ پيا رهن؛ يار ڏي خبر هي دوزخ نامه وٺندين، ٻيو چوي نه شهنشاهه ٿا وٺون. ان وٺ وٺان ۾ ايترا محو ٿي ويا جيتري ڪا بيگم صاحبه آئيڊياز جي سوڪالڊ ستر پرسينٽ واري سيل تي ٿيندي آهي ۽ آخر ۾ وڃي وهاڻن تي بيهندي آهي.

Saturday, December 07, 2019

ڪجهه گھڙيون ڀنڀور ۾ - خالد ٻانڀڻ


ڪجهه گھڙيون ڀنڀور ۾
خالد ٻانڀڻ
Banbhore site.jpg
تاريخي ڪتابن جي ورقن ۾ اچي ٿو ته ڀنڀور جو شهر جيڪو قديمي بندر گاهه هئڻ سبب باربريڪا ۽ ديبل بندر جي نالي سان پڻ مشهور هيو. پراڻي زماني ۾ هي وڏي سامونڊي بندر گاهه طور پڻ مشهور رهيو آهي. هن شهر جي آثارن کي ڏسڻ سان معلوم ٿيندو ته جاين جا بنياد، قلعي جون ڀتيون ڏاڍيون مضبوط، ويڪريون ۽ پٿرن جون ٺهيل هيون. ڏند ڪٿائن ۾ اچي ٿو ته هتان جي بادشاهه راجا دلو راءِ جي ظلمن سبب هي شهر تباهه ۽ برباد ٿيو. هن شهر کي باهيون لڳيون، چوندا ناهن ته ڳالهه ائين پکڙي جيئن ڀنڀور کي باهه لڳي. هاڻي اها ڏند ڪٿا تحقيق طلب آهي. پر ڀنڀور جي اصل مشهوري سسئيءَ جي ڪري ڏيهان ڏيهه آهي. چون ٿا ته سنڌو درياهه جي ڪپ تي ڀانڀر واهه ڀرسان نائون مل ٻانڀڻ رهندو هيو، جنهن کي اولاد ڪونه هو. نيٺ عمر جي آخر ۾ هن جي گھرواري مُندر کي ڌيءُ ڄائي، جيڪا چنڊ مثل هئي. پر ان وقت جا ڀاڳ پڙهندڙن نجومين، نائون مل کي چيو ته تنهنجي ڌيءُ وڏي ٿي هڪ مسلمان سان عشق ۾ شادي ڪري ڇڏيندي. چون ٿا ته اهڙي ڳالهه ٻڌڻ کانپوءِ نائون مل خوف ۾ اچي ان ٻارڙيءَ کي هڪ صندوق ۾ وجھي درياهه ۾ لوڙهي ڇڏيو. جيڪا صندوق لڙهندي ڀنڀور شهر ڀرسان اچي نڪتي. شهر جي ٻاهريان ڌوٻي گھاٽ تي ڀنڀور جو مشهور ڌوٻي محمد عرف لالا جيڪو گھاٽ تي ڪپڙا ڌوئي رهيو هو، ان جي وڃي پيٽيءَ تي اک پئي. جيڪا هن درياهه مان ڪڍرائي کولي ڏٺي ته ان ۾ ٻارڙي ستي پئي هئي. عجيب ڳالهه آهي ته ان ڌوٻيءَ کي به اولاد ڪو نه هو. هن ٻارڙيءَ کي ڏسي خوشي ۾ نٿي ماپيو ته درياهه کيس ڌيءُ جو اولاد ڏنو آهي. جنهن کي هن گھر کڻي اچي پالي وڏو ڪيو ۽ مٿس نالو سسئي رکيو. سسئي لفظ جي معنيٰ پڻ چنڊ آهي. ان ڌوٻي پنهنجي اڪيلي ڌي کي عاليشان گھر اڏرائي ان ۾ رهايو.

Thursday, December 05, 2019

ڪالڪا مندر - عنايت کٽياڻ


ڪالڪا مندر - اروڙ
(سفرنامو)
عنايت کٽياڻ
Image may contain: 2 people, people standing
اسين اروڙ جا آثار ڏسڻ کان پوءِ ڪالڪا مندر پهتاسين ڪچي ٽٽل ڦٽل رستي تي تقريبن، ٽي ڪلوميٽر پنڌ ڪيوسين ته هن مک رستي جي ساڄي هٿ تي هڪ ٻيو رستو آهي جنهن تي مڙندي ئي کٻي هٿ تي ڪالڪا ماتا جو تاريخي مندر آهي. مندر هڪ اونچي ٽڪريءَ تي آهي، ٻاهرين وڏي دروازي کان اندر احاطي ۾ گاڏي بيهاري پڪي ۽ ڪشادي ڏاڪڻين تي چڙهي مٿي مندر تي پهتاسين وچ رستي جي ٻنهي پاسن کان رهائش ۽ پوڄا-پاٺ لاءِ وڏا وڏا ھال ۽ عمارتون ٺهيل آهن. رستي جي آخري ڇيڙي تي اصل مندر، هڪ غار اندر آهي، جنهن جي ٻاهران به هڪ وڏو ھال ٺهيل آهي، جتي مندر جا رکوالا ۽ پوڄاري ويٺا هئا، جن اسان جو آڌر ڀاءُ ڪيو. مون ساڻن پنهنجو، سليم مهر صاحب ۽ ايڊووڪيٽ رفيق چاچڙ جو تعارف ڪرايو ۽ ٻڌايوسين ته اسان هن تاريخي مندر جي معلومات ڄاڻڻ چاهيون ٿا. مندر جي مک پوڄاريءَ چيو ته اچو پهريان اوهان کي اصل مندر ۽ ڪالڪا ماتا جو درشن ڪرايان پوءِ اچي ڪچهري ڪيون ٿا، هن مندر جو اندريو دروازو کوليو ۽ اسين سندس پويان اندر مندر ۾ داخل ٿياسين اندر هڪ وڏو ۽ ڪشادو غار هئو جنهن ۾ داخل ٿيندي ئي سامهون تقريبن ويھن فوٽن جي مفاصلي تي ڪالڪا ماتا جي اصل مورت جيڪا قدرتي پٿر تي نمودار ٿيل هئي ان جو درشن ڪيوسين اندر کٻي هٿ تي غار اندر هڪ ٻي قدرتي راهداري هئي جنهن جي ٻنهي پاسن کان ديوين ۽ ديوتائن جون مورتيون سجايل آهن، هي هڪ وڏو غار آهي ۽ اندر روشني لاءِ بجليءَ جو سٺو انتظام ٿيل آهي پوڄاري اسان کي راهداريءَ جي آخر ۾ وٺي ويو جتي هڪ گول سوراخ نما غار ڏيکاريائين ۽ ٻڌايائين ته هي سرنگهه آهي جيڪا هتان کان سيوڻ ۽ پوءِ هنگلاج تائين پهچندي هئي جنهن رستي ڏکين ڏينهن ۾ پوڄاري محفوظ سفر ڪندا هئا هاڻي هيءَ سرنگهه لٽجي بند ٿي ويئي آهي. مون کي ياد آيو ته اهڙي ئي هڪ سرنگهه مون مڪليءَ جي شنگھ ڀواني مندر ڀرسان ڏٺي آهي جيڪا پڻ هنگلاج تائين هوندي هئي جيڪا پڻ هاڻي بند ٿي ويئي آهي ۽ مون پڙهيو آهي ته اهڙي قسم جون خفيه سرنگهون وڏي محنت ۽ خرچ سان ٺهرايون وينديون هيون ته جيئن مخالف مذهبن جي حڪومت هوندي به پنهنجي تحريڪن کي جاري رکڻ لاءِ محفوظ سفر ڪري سگهجي. اسين پوڄاريءَ سان گڏ غار کان ٻاهر آياسين ۽ حال ۾ اچي ويٺاسين مون پوڄاريءَ کان پڇيو ته سائين آءٌ مڪليءَ جي شنگهه ڀواني مندر به ويو آهيان ۽ اسان دوستن ۾ هڪ بحث هتي ايندي ٿيو آهي، جنهن ۾ منهنجو رايو آهي ته ڪالي ماتا، ڪالڪا ۽ شنگهه ڀواني ماتا هڪ ئي ديوي جا نالا آهن. جڏهن ته سليم مهر صاحب جي راءِ آهي ته اهي الڳ الڳ ديويون آهن. اوهان اسان کي ان بابت ٻڌايو ته حقيقت ڇا آهي؟ پوڄاريءَ جواب ڏنو ته؛ اصل ۾ هڪ ئي ماتا جا هي ست روپ آهن. ماتا هڪ آهي جيڪا مختلف علائقن ۽ مختلف وقتن ۾ مختلف نالن سان سڏي وڃي ٿي ۽ سندس پوڄا ڪئي وڃي ٿي. هن جا نالا؛ ماها ڪالي، ڪالي ما، ڪالي ماتا، ڪاليڪا به آهن، ۽ اسان جي ڌرم جو سڀ کان وڏو ديوتا شِو ديوتا کي مڃيو وڃي ٿو، جيڪو ڪالي ماتا جو مڙس هئو. هنن ٻنهي کي وڏو ديوتا ۽ وڏي ديوي مڃيو وڃي ٿو. پوڄاريءَ ٻڌايو ته هن مندر تي نو-راتڙيءَ ۾ وڏو ميلو لڳي ٿو ۽ ديوي کي هزارين ناريلن جي ڀيٽا ڏني ويندي آهي.