دِل اَڙجي وئي دمام سان - فهيم اختر

دِل اَڙجي وئي دمام سان

فهيم اختر

ڀاڱو پھريون

سعودي عرب جي اوڀر واري صوبي Eastern Province جي گاديءَ جو هنڌ دمام، ملڪَ جي پنجن وڏن شهرن ۾ ليکيو ويندڙ ۽ دنيا جو وڏي ۾ وڏو تيل پيدا ڪندڙ علائقو مڃيو وڃي ٿو. دمام کان ۱۵ ڪلوميٽر ڏکڻ ۾ الظهران جو شهر ۽ ۲۰ ڪلوميٽر ڏکڻ – اوڀر ۾ الخُبَر جا شهر آهن. ٽيئي شهر دمام، الظهران ۽ الخُبَر پاڻ ۾ ويجھا  هجڻ ڪري گِريٽر دمام يا دمام ميٽروپوليٽن ٺاهين ٿا. ۲۰۱۲ع تائين ٽنهي شهرن جي گڏيل آبادي لڳ ڀڳ ۴,۱۴۰,۰۰۰ هئي جيڪا ڏينهون ڏينهن وڌي رهي آهي. انهن ٽن ۽ اهم شهرن کان سواءِ هن صوبي ۾الجُبيل، النعريه، الحفوف، حفرالباطن، القطيف، راس تنوره، ابقيق ۽ الاحساء شهرَ پڻ موجود آهن. جن مان هر شهر جو تاريخي منظرنامو ۽ اهميت واري واري سان بيان ڪبي. ايراضيء جي لحاظ کان دنيا جو سڀ کان وڏو ايئرپورٽ King Fahd International Airport  دمام کان اُتر– اولهه ۾ ۲۰ ڪلوميٽرن جي فاصلي تي آهي، جيڪو اٽڪل ۷۸۰ چورس ڪلوميٽرن جي ايراضيء تي پکڙيل آهي، ۽ پوري صوبي کي اهو هڪ ئي ايئرپورٽ آهي. ان کان علاوه دمام جي بندرگاهه فارسي نارPersian Gulf  تي وڏي ۾ وڏي بندرگاهه آهي.

پتايا فقط رنڊين کان مشهور ناهي - الطاف شيخ

پتايا فقط رنڊين کان مشهور ناهي

الطاف شيخ

ٿائلنڊ جو هي شهر پتايا فقط رنڊين کنڊين، ڀڙون، ڪڃرن ۽ کدڙن کان مشهور ناهي. پر هتي چور ۽ ڳنڍيڇوڙ به ڦرندي نظر اچن ٿا جيڪي نه فقط امير ملڪن جي ماڻهن کي پر اسان جهڙن غريب ملڪن جي ماڻهن کي به نٿا بخشين. جتي ڪٿي پوليس ۽ قانون جي سختي هوندي به جيب ڪترن کي موقعو مليو وڃي.

پتايا کدڙن کان پڻ مشهور آهي - الطاف شيخ

پتايا کدڙن کان پڻ مشهور آهي

الطاف شيخ

اسان جي ڀر واري ضلعي جي هڪ زميندار ٿائلنڊ گهمي موٽڻ تي ٿائي ڇوڪرين جي ڏاڍي تعريف  ڪئي جو هڪ حسينا مٿس موهت ٿي پيئي ۽ بقول سندس، ساڻس سچو پيار ٿي ويو.

”پر سائين توهان کي اها ڇوڪري ڪٿي ملي؟“ مون پڇيومانس.

”بابا ڳالهه ئي نه پڇ،“ هن مڇ کي وٽيندي ٻڌايو. ”گذريل سال پتايا  ويو هوس. اتي الڪاذار (Alcazar) ڪلب ۾ نچندڙ هڪ ڇوڪري بس عاشق ٿي پيئي ۽ اسان به کيس دل ڏيئي ويٺا آهيون.“

”سائين ڳالهه ئي نه پڇو،“ سندس ٻئي ساٿيءَ ٻڌايو جيڪو ان سفر ۾ ساڻس گڏ هو. ”ڇوري اسٽيج تي  ٿورو گهڻو نچيو، اچيو سائينءَ کي هٿڙا لاهي. پوءِ ته سائينءَ جي هئي نوٽن ڏيڻ تي ڌم.“

پتايا ـــ رنڊين ۽ کنڊين جو شهر - الطاف شيخ

پتايا ـــ رنڊين ۽ کنڊين جو شهر

الطاف شيخ

پاڪستان مان جيڪي شوقين بئنڪاڪ لاءِ نڪرن ٿا اهي پتايا اچيو دنگ ڪن. پاڪستان جون ٽوئر ايجنسيون اهو پروگرام ڪراچي کان ئي مقرر ڪن ٿيون جيئن واپسيءَ تي همراهه چشڪا ڏيئي پتايا بيچ جون خبرون پنهنجن يارن دوستن سان ڪري، ۽ اهي به ٻاهر نڪرڻ لاءِ آماده ٿين ۽ ساڳي ڌوڙپائڻ لاءِ خرچ ڪن.

بئنڪاڪ کان ڏيڍ سؤ ڪلوميٽر پري، ”پتايا بيچ“ سمنڊ جي ڪناري تي، هڪ ننڍڙو شهر آهي. اهڙا سامونڊي ڪنارن وارا شهر ۽ تانگھا ڪنارا ٿائلنڊ کان علاوه ٻين ملڪن ۾ به کوڙ. ويندي پاڪستان ۾ به ڪلفٽن، منهوڙو، سئنڊس پٽ ۽ هاڪس بي کان وٺي پورٽ قاسم، گڊاني ۽ پسني وارو علائقو سمنڊ ئي سمنڊ لڳو پيو آهي.

ڪراچي ۾ هڪ واقفڪار همراهه کان پڇيم:

”سائين پتايا خير ۾ وڃو پيا ـــ؟“

جپانين جا انسانن تي ظلمَ - الطاف شيخ

جپانين جا انسانن تي ظلمَ

الطاف شيخ

ريلوي جي ڪم دوران، پئان معصومه جا ڪم بدلبا رهيا. ڪڏهن بورچيخاني لاءِ جھنگ مان ڪاٺيون ڪري اچڻ هو ته ڪڏهن ڪمپ ۾ رهندڙن لاءِ پاڻي ڀري اچڻ.

”مٽي کوٽڻ ۽ پٿر کڻڻ جهڙا ڪم به ڪرڻا پيا  ٿي. ڪڏهن اگھائي يا ڪمزوريءَ ڪري تکو نٿي هلي سگهيس ته گارڊ سپاهين هڪدم رڙ ڪئي ٿي Kurrah! ۽ پٺن تي لڪڻ جا وسڪارا ڪيا ٿي.“

معصومه ٻڌايو ته ان بعد ٻي ڪئمپ جنهن جو نالو Konkoita هو، ۾ کيس موڪليو ويو.  اتي ته اڃا به گهڻي سختي هئي.  ڪو به مزور ٿورو ئي بيمار ٿيو ٿي ته هن کي جيئري ئي ساڙيو ويو ٿي.

ڪئمپ جي ڏُکي زندگي - الطاف شيخ

ڪئمپ جي ڏُکي زندگي.......

الطاف شيخ

پئان معصومه جڏهن گهران نڪتي هئي ته هن وٽ فقط ٽي وڳا هُئا. سندن سادو سودو سپاٽو ان پنڌ جي شروع واري ڏينهن ۾ ئي ڇڄي ويو ۽ پوءِ باقي ڏينهن اگهاڙين پيرين پنڌ ڪندي رهي ـــ نه فقط ڪئمپ تائين، هي ٻارهن ڏينهن وارو، پر جيسين ريلوائيءَ جو ڪم هلندو رهيو هوءَ پيرين اگهاڙي رهي. کيس شاديءَ ۾ مائٽن فقط سونا ايئرنگ ڏنا هئا جيڪي گهر ڇڏڻ وقت هن جي ڪنن ۾  هئا. هن ٻارهن ڏينهن جي پنڌَ ۾ هڪ ڏينهن سندس اها نشاني به هلي ويئي.

”هڪ سڪڻي جپانيءَ جي پهرين ڏينهن کان ان ۾ اک هئي. هن نيٺ  مونکان اهي زوريءَ لهرائي ورتا ته کيس ان مان سونا ڏند ٺهرائڻا آهن.“ پئان معصومه ٻڌايو.

زندهه آهيان ـــ موتَ جي ڪهاڻي سُڻائڻ لاءِ - الطاف شيخ

زندهه آهيان ـــ موتَ جي ڪهاڻي سُڻائڻ لاءِ.....

الطاف شيخ

ٿائلنڊ کان برما تائين ريلَ جو پٽو وڇائڻ لاءِ جپاني جن قيدين ۽ عام ماڻهن کي مختلف هنڌن تان وٺي آيا انهن  مان اسانجي ڀر واري ڳوٺ ۾ رهندڙ پنجهٺ سالن جي ملئي عورت پئان معصومه پڻ آهي. چيو وڃي ٿو ته لڳ ڀڳ ٻه لک ماڻهو بک، اڃ ۽ جپانين جي ظلم وگهي مري ويا ۽ جيڪي خوش نصيب اهڙين تڪليفن مان پار ٿي بچي ويا، تن مان پئان معصومه بنت احمد پڻ هڪ آهي. (ملئي زبان ۾ شادي شده عورت کي پئان سڏجي، جيئن پاڻ وٽ بيگم، محترمه يا مسز) پئان معصومه هن وقت (۱۹۸۷ع ۾) ٻن پٽن ۽ ٻن ڌيئن جي ماءُ ۽ ارڙهن ٻارن جي ڏاڏي ناني آهي. اڌ صدي کن اڳ ٿيل اهي ظلم جا واقعا کيس اڄ به چٽا پٽا ياد آهن.

”ان ريلوي جي ڪم لاءِ توهان کي ڪيئن وٺي ويا؟“ مون سندس ڪهاڻي لکڻ لاءِ هڪ ڏينهن کانئس پڇيو.

”موتَ جي ريلوي“ عرف “Bridge on River Kawai” - الطاف شيخ

”موتَ جي ريلوي“ عرف “Bridge on River Kawai”

الطاف شيخ

بئنڪاڪ جي ڀر ۾ (اٽڪل اسي ميل کن اولهه ۾) ٿائلنڊ جو هڪ ٻيو اهم شهر ڪنچنا بوري (Kanchanaburi) آهي. هي شهر ڪوٽڙيءَ وانگر درياهه جي ڪناري تي آهي. گهمڻ ڦرڻ لاءِ منجھس ڪا خاص شيءِ ناهي ۽ نه وري ڪو ايڏو پُراڻو شهر آهي. اڄ جي بادشاهه جي تڙ ڏاڏي راما ٽئين سن ۱۸۳۳ع ۾ اڏاريو هو.

هن شهر (ڪانچنابوري) ۾ ماڻهو هڪ ئي ڳالهه لاءِ اچن ٿا ـــ ريلوي جي اها بدنام پُل ڏسڻ جيڪا جپانين، ٻي جنگ عَظيم ۾، انگريز ۽ يورپي جنگي قيدين کان ٺهرائي. انهن کان علاوه ڀر وارن ملڪن جي مڪاني ماڻهن کي پڻ ان ڪم ۾ لڳايو ويو هو. سخت پورهئي، بک ۽ بيماري وگھي ڪئين هزارين ماڻهو مري ويا. راشن بچائڻ لاءِ ڪيترن پوڙهن ۽ بيمارن کي، جپانين جيئري جلائي ڇڏيو هو. هيءَ ”ريلوي“ انسان انسان تي ظلم جي علامت سمجھي وڃي ٿي. هن ريلوي بابت فلم پڻ ٺهي چُڪي آهي جيڪا ان ئي نالي واري ڪتاب The Bridge on the River Kwai تان ٺهي آهي. هن فلم ۾ ريلوي لائين جو اهو حصو ڏيکاريو ويو آهي جيڪو ڪوائي درياهه تي ٺهيل پل مٿان لنگهي ٿو.

آيوتٿايا ـــ مڪليءَ جو قبرستان - الطاف شيخ

آيوتٿايا ـــ مڪليءَ جو قبرستان........

الطاف شيخ

جپاني، انگريز ۽ يورپي ماڻهو ـــ خاص ڪري سئيڊن، ناروي، ڊئنمارڪ، سئٽزرلئنڊ پاسي جا، هوائي جهاز رستي بئنڪاڪ پهچي، بئنڪاڪ ۾ ڏينهن اڌ ڪو مس ترسي پوءِ اتر ٿائلنڊ يا ڏکڻ ٿائلنڊ ڏي وڃن ٿا. اتر ٿائلنڊ جابلو علائقو آهي ۽ هو ان پاسي ”چئانگ مائي“ يا ”چئانگ رائي“ شهرن ۾ وڃن ٿا. ڏکڻ ٿائلنڊ سامونڊي ڪنارن ۽ خاموش ٻيٽن کان مشهور آهي. جهڙوڪ: پتايا، چمغون، سونگڪلا، پکيٽ، ساموئي، ڦانگن وغيره. هنن کي بئنڪاڪ کان وڌيڪَ ٿائلنڊ جا ننڍا ۽ خاموش ٻيٽَ پسند آهن. ڇو  جو هنن لاءِ شراب ۽ شباب، شاپنگ ۽ اگھاڙا شو پنهنجن ملڪن ۾ به جام آهن. هو پنهنجي ملڪ جي مشغول زندگي ۽ ظلم جهڙي سرديءَ کان نجات حاصل ڪرڻ لاءِ ماٺيڻا ٻيٽ ۽ سامونڊي ڪنارا پسند ڪن ٿا. هنن مان ڪي اڪيلا اچن ٿا ته ڪي پنهنجن ملڪن جي ساهيڙين يا مڱيندن سان گڏ هن پاسي گهمڻ لاءِ نڪرن ٿا. (سواءِ جپانين جي. جپاني مرد هميشه اڪيلو نڪرندو. پنهنجي زال کي پنهنجي شهر جي دعوت ۾ گڏ وٺي هلڻ کان به هن کي ٻرو چڙهي ٿو).

پگهر ۽ ڇيڻي جي ڌپ - الطاف شيخ

پگهر ۽ ڇيڻي جي ڌپ......

الطاف شيخ

ڪيترن ماڻهن لاءِ ٿائلنڊ بئنڪاڪ آهي ۽ بئنڪاڪ ٿائلنڊ. هو هوائي جهاز ۾ چڙهي سڌو بئنڪاڪ لهن ٿا ۽ بئنڪاڪ کان اڳتي ٻي ڪا ڳالهه نه ڄاڻن نه سڃاڻن. هڪ کان پڇيم ته هتان پوءِ ڪيڏانهن ويندين ته وراڻيائين:

”بس ادا هيءُ ئي هڪڙو ملڪ بئنڪاڪ ڏسڻو آهي.“

يعني ڪيترن کي اها به خبر ناهي ته بئنڪاڪ شهر جو نالو آهي يا ملڪ جو. ڪيترا ته عرب ملڪن جا (۽اسانجي ملڪ پڻ) ٿائلنڊ فقط ۽ فقط عورت ۽ شراب لاءِ اچن ٿا.

ڀنڀور جو مطالعاتي دورو - غني ڪلھوڙو

ڀنڀور جو مطالعاتي دورو

سنڌي ادبي سنگت گلشن حديد طرفان

غني ڪلھوڙو

سسئي ۽ پنهون جو قصو اسان جو ادبي ورثو آهي، جنهن کي شاهه سائين ايڏي ته گهرائي ۽ گيرائي واري انداز سان محفوظ ڪيو آهي، جو اهو ادبي حوالي سان امر ٿي ويو آهي، جيئن نظامي گنجوي ليليٰ مجنون کي امر ڪي ڇڏيو. ان نسبت سان سنڌي ادبي سنگت گلشن حديد شاخ اهو فيصلو ڪيو ته ان عظيم ادبي علمي ورثي کي ان ماڳ تي ياد ڪيو وڃي. جنهن سان ان جي نسبت آهي. ياد رهي ته اها تجويز سنڌ جي نامياري ڪهاڻيڪار منظور ڪوهيار ۽ ذوالفقار صاحب ڏني، جنهن کي سنڌي ادبي سنگت گلشن حديد جي عهديدارن ۽ ميمبرن جي پٺڀرائي حاصل ٿي. ڇاڪاڻ ته قومن جي ڪردار ۽ سٺن صفتن ۾ اها ڳالهه شامل آهي ته ايندڙ نسلن کي پنهنجي ثقافت، تاريخ، تهذيب ۽ ادبي ورثي کان آشنا ڪجي.

جيترو قاعدو اوترو فائدو - الطاف شيخ

جيترو قاعدو اوترو فائدو

الطاف شيخ

دنيا جا اُهي ملڪ، مثال طور سنگاپور، جپان، هانگ ڪانگ وغيره يا اهي شهر جهڙوڪ، ممبئي، نيويارڪ (مئن هٽن) جتي زمين جي کوٽ آهي ۽ عوام گهڻو آهي، اُتي رهائش لاءِ اُڀيون عمارتون يعني فليٽ سسٽم بهترين جواب آهي. مون سنگاپور کي تڏهن به ڏٺو يعني گذريل صديءَ جي سٺ واري ڏهاڪي ۾، جڏهن اهو اڃان به Fishing Village لڳو ٿي. هن تر ۾ جهازن ۽ جهازين (جهازن کي هلائڻ وارن ۽ سفر ڪرڻ وارن مسافرن) لاءِ ڪولمبو ۽ عدن بلي بلي بندرگاهه هئا. پوءِ اتي جي سياستدانن جي جڏن ڪمن ۽ فيصلن ڪري سلون (هاڻوڪو سريلنڪا) ۽ يمن پٺتي رهجي ويا ۽ پوءِ ستر واري ڏهاڪي جي شروعاتي سالن کان سنگاپور ۽ هانگ ڪانگ جو اوج شروع ٿيڻ لڳو. سنگاپور ۾ پهرين پيپلز پارڪ امپوريم ۽ پوءِ هڪ ٻه ٻيا گهڻ ماڙ وارا شاپنگ سينٽر کلڻ شروع ٿيا، نه ته سنگاپور ۾ ورلي ڪا وڏي عمارت هئي. وڌ ۾ وڌ هيٺ دڪان ته مٿان ان دڪاندار جو فليٽ. جيڪي عمارتون هن پاسي ”شاپ هائوس“ سڏجن ٿا. ڏسندي ئي ڏسندي سنگاپور هر فيلڊ ۾ ايڏي ترقي ڪئي، جو سڄي دنيا جا واپاري ۽ امير ماڻهو هن مٽياري ضلعي جيڏي ٻيٽ نما ملڪ ۾ ڪاروبار لاءِ پئسو لڳائڻ لڳا. ڏسندي ئي ڏسندي اسان جي سامهون شپنگ ڪمپنيون، ايئر لائينون، بئنڪون، ڪاليج ۽ يونيورسٽيون، ڪارخانا ۽ فئڪٽريون، شپ يارڊ ۽ فارين آفيسون کلي ويون، جن کي هلائڻ لاءِ ڌارين ملڪن جا ماڻهو هڪ طرف رهڻ لڳا، ته گهمڻ جا شوقين ٻئي طرف اچڻ لڳا.  ملڪ ۾ خوشحالي ۽ پئسو ته جام اچڻ لڳو پر رهائش وڏو مسئلو ٿي پيو. ننڍڙي ٻيٽ تي آفيسون، دڪان، روڊ ٺهڻ بعد باقي زمين ئي ڇا ٿي بچي، جنهن تي ماڻهو بنگلا ٺهرائين. ان مسئلي جو حل ان وقت جي وزير اعظم ’لي ڪئان يو‘ کي اوچين عمارتن ۾ نظر آيو. هن سنگاپور کي فليٽن جو شهر بڻائي ڇڏيو.  نه رڳو پرائيويٽ ڪمپنين کي فليٽ ٺاهڻ جي اجازت ڏني پر سرڪاري طرح به ٺهرائڻ شروع ڪيا. ان سان گڏ سنگاپور ۾ رهندڙ ٽنهي قومن (ملئي، چيني ۽ انڊين) جي ماڻهن کي حڪومت طرفان آسان قسطن تي قرض به ڏنائين پر هن فليٽ ٺاهيندڙن ۽ انهن ۾ رهندڙن لاءِ ڪجهه قاعدا قانون به ٺاهيا جو ’لي ڪئان يو‘ هميشه چوندو هو ته ”جيترو قاعدو اوترو فائدو.“