ڇا دهلي ٺڳن کان مشهور آهي...
الطاف شيخ
دهليءَ ۾ پهچڻ سان محسوس ٿئي ٿو ته هتي لا ائنڊ آرڊر (امن امان) جي حالت بهتر آهي. ماڻهو قانون جي عزت ڪن ٿا، پوليس کي رشوت کائڻ جي ايڏي پٽِ ناهي ۽ نه اها هتي جي سياستدانن، وڏيرن، پيرن ۽ چوڌرين جي کيسي ۾ مڪمل طرح بند آهي. قانون جي دائري اندر شهر جون هوٽلون، دڪان، ڪلب سڄي سڄي رات کليا پيا آهن. مڪاني ماڻهو توڙي ڌاريان سوئرسٽ سڄي رات پيا گهمن، پيا هڪ هنڌ کان ٻئي هنڌ سفر ڪن. ڪير ڪنهن کي اغوا نٿو ڪري، ڪير ڪنهن کي ڪوڙي ڪيس ۾ لاڪ اپ ۾ بند نٿو ڪري دڪاندارن ۽ سئنيما وارن کان ڪو غنڊه ٽئڪس يا ڀتو نٿو وٺي، ڪٿي به هر وقت مذهبي جهيڙا فساد نٿا ٿين. مسجدون، مندر، ٽڪاڻا گوردوارا سڀ کليا پيا آهن ۽ انهن ۾ ان مذهب جا ماڻهو ته ڇا ٻين مذهبن جا به گهڙيو ديدار ڪريو وڃن، فوٽو ڪڍيو وڃن. (هن مندر ۾ وڃي آئون به فوٽو ڪڍندو رهيو آهيان.) هتي جي ڪنهن به مسجد يا مندر ۾ تالو نٿو لڳي. بالاجي مارڪيٽ (ڪالڪا) واري جامع مسجد جي پيش امام ٻڌايو ته ٽيهن سالن کان يعني جڏهن کان هيءَ مسجد ٺهي آهي سندس چارئي مين گيٽ کليل آهن. ڪڏهن به بند نه ٿيا آهن، چاهي مسلمانن جي عيد يا عاشورو هجي يا مسجد جي چوڌاري رهندڙ هندو ڪميونٽيءَ جي هولي يا ڏياري. اهي سڀ ڳالهيون سوچي چئي سگهجي ٿو ته هتي امن امان جي حالت سٺي آهي. پر بهرحال اهڙي کڻي سٺي نه به هجي ۽ واقعي تمام گهڻي سٺي ناهي پر اسان سنڌ جي ڳوٺن توڙي شهرن جي رهواسين کان انڊيا جي ڳوٺن توڙي شهرن ۾ رهندڙ ماڻهو وڏي سڪون ۾ آهن. مون اهو سوال گذريل سڄو مهينو دهليءَ ۾ هر ان ماڻهوءَ کان ڪيو آهي جنهن لاءِ مون کي خبر پيئي آهي ته هي هتي گهمڻ لاءِ ڪراچي ۽ حيدرآباد کان آيو آهي يا شڪارپور، سکر ۽ جيڪب آباد جهڙن ننڍن شهرن کان آيو آهي. هر هڪ ٿڌو شوڪارو ڀري انڊيا ۽ پاڪستان ۾ وڏو فرق امن امان هجڻ ۽ نه هجڻ جو ٻڌايو.
بهرحال تي دهليءَ ۾ تمام گهڻو امن امان به نه آهي ٻه ڪروڙ آدمشماري جي هن شهر ۾ ڪيترائي لوفر لفنگا به آهن. هر گهٽيءَ ۾ خون ريزي، وڏي چوري يا ڌاڙو يا اغوا جو ڪيس کڻي نٿو ٿئي پر ننڍي پئماني جون چوريون، پڪ پاڪيٽنگ (جيب ڪتر) ۽ آيل مسافرن ۽ مڪاني ماڻهن سان ننڍيون ننڍيون لڳيون ۽ لچايون عام ٿينديون رهن ٿيون. ان ڪري هن پاسي آيل مسافر هر ڳالهه کان بي خبر ۽ بي اونو ٿي نه هلي. هو پنهنجا هوش قائم رکي ۽ ڪنهن به لڳ ۽ اٽڪل باز جي ڳالهين ۾ اچي پنهنجو پاڻ کي نه ڦرائي. خاص ڪري پنهنجي پئسي ۽ سفر جي ڪاغذن (پاسپورٽ، شناختي ڪارڊ، ويزا واري پني ۽ ٻين اهڙين شين) کي جان سان سوگهو رکي. جو پرديس ۾ ڪوبه ڪنهن جو مٽ يا دوست ناهي.
دهلي پهچڻ جي ٽئين يا چوٿين ڏينهن خبر پئي ته نولراءِ جي ننڍي ڀيڻ جو پرس چوري ٿي ويو جنهن ۾ سندس پنج ڇهه هزار رپيا هئا. اهو پئسن جو ننڍڙو ٻٽون هٿ ۾ کڻڻ جي وڏي پرس ۾ هو.
”ڀيڻ شيلان تون سڀ ۾ گهڻي سمارٽ ۽ هوشيار تنهنجي ڪيئن چوري ٿي ۽ پرس اندران چور ڪيئن ٻٽو ڪڍيو جو تو کي خبر ئي نه پئي؟“ مون پڇيومانس.
شيلان روايتي ٽهڪ ڏيندي چيو: ”ادا ڏسو پيا نه؟ دهليءَ جي لڳن جو ٻڌو نه اٿانو! سو هاڻ ان دهليءَ ۾ واقعي اچي ويا آهيون.“
خبر پيئي ته پراڻي دهليءَ جي هڪ پيهه پيهان واري مارڪيٽ ۾ ڪنهن جيب ڪتري ڇوڪري بليڊ سان وڏي پرس کي وچ تان چيهڪ ڏيئي اندر پيل ٻٽون ڪڍي ورتو. ٻٽونءَ سان گڏ ٽيليفون جا ڪارڊ، پنا، پين ڪرڻ تي هن جو ڌيان انهن شين ڏي هليو ويو جن کي هوءَ ميڙي چونڊي پرس ۾ وجهي ته ڏسي ته پرس جي زپ ته بند آهي. هي شيون ڪريون ڪيئن؟ ۽ پوءِ پاسي کان ڏسي ته پرس کي آيل وڏو چيهڪ نظر آيس.
اهڙي طرح اسان ڄاڃين مان هڪ جي بئگ دهليءَ کان بڙودا ويندي چوري ٿي وئي. ٿي سگهي ٿو دهلي اسٽيشن تي ٿي هجي جو سڀني جو سامان، سؤ کن ننگ ٿيندا، ٻن وڏين ٽرالين تي هو جيڪو گاڏيءَ ۾ چاڙهڻ تائين جو چئن قلين ست سؤ رپيا ٻولايا هئا. سو ان وقت يا ٽرين ۾ چاڙهڻ وقت هڪ بئگ هيڏانهن هوڏانهن ڪري ڇڏي هجين يا اڃان به ائين ٿي سگهي ٿو ته ٽرين مان رات جي وقت اسان جي يا ڪنهن ڀر واري دٻي جي مسافر يا ڊائننگ ڪار جي بئري اها بئگ غائب ڪري ڇڏي هجي جو ڏهين يارهين کان پوءِ تقريبا سڀ مسافر سمهي پيا. سڀني جو سامان هيٺين سيٽ جي هيٺان رکيل هو. رات جي وقت هڪ ٻن ريلوي اسٽيشن تي گاڏي بيٺي هئي ۽ ڪجهه ماڻهو لٿا ۽ ڪجهه چڙهيا هئا. ٿي سگهي ٿو ان وقت ڪو چوري ڪري ويو هجي جو اسان کي ته بڙودا ۾ لهڻ وقت ئي خبر پيئي ۽ اسان ان وقت ٻنهي ٽنهي دٻن (جن ۾ اسان جا ڄاڃي ورهايل هئا) جي ڪنڊ ڪنڊ ڏٺيسين پر نه ملي. دراصل رات جي وقت ان قسم جون چوريون ريل گاڏين ۾ عام ٿين ٿيون. ڊگهي سفر ڪرڻ وارا مسافر رات جو آخر سمهيو رهن. بئگ چورائڻ وارو چور تاڙ ۾ رهي ٿو ۽ سيٽ هيٺان بئگ ڇڪيو رات جي اونداهيءَ ۾ ڪنهن اسٽيشن تي لهيو وڃي. ٽرين ۾ رات جي سفر ۾ پنهنجي بئگ چوري ٿيڻ کان ڪيئن بچائجي؟ يا بئگ بچائجي يا ننڊ نه ڪجي اهو ئي جواب ٿي سگهي ٿو پر اسان سان گڏ سفر ڪندڙ پوليس جو رٽائرڊ آفيسر جڏهن صبح جو پنهنجي ريلوي اسٽيشن تي لٿو ته ڏسان ته چاٻي کڻي تالو پيو کولي. مونکي تعجب لڳو ته گاڏي بنهه آهستي ٿي اسٽيشن تي بيٺي ۽ هي هاڻ بئگ کولي سامان ٿو ٺاهي ڇا. گاڏي ته ڪا ٻه منٽ به مس بيهندي. پر پوءِ ڏسان ته اهو تالو کولي ان سان گڏ سنهي ڊگهي زنجير ڇڪي ٻاهر ڪيائين ۽ پوءِ سيٽ هيٺان رکيل بئگ ٻاهر ڪڍيائين.
مون کلندي چيومانس: ”واهه جي Ideaٻڌائي.“
”ٻيو نه ته وري! اهڙيون سمارٽ آئيڊيائون پوليس وارن وٽ هونديون آهن يا ...“
”يا چورن وٽ“ مون جملو پورو ڪيومانس.
”دئٽس اٽ. تو صحيح سمجهيو.“ هن ٽهڪ ڏيندي چيو.
سو ريل گاڏين ۾ سفر ڪرڻ وارو دوستو! رات جي ڊگهي سفر لاءِ نڪرو ته سؤ رپيا کن وڌيڪ خرچ ڪري هڪ زنجير ۽ تالو به وٺو ۽ ٽرين ۾ سمهڻ کان اڳ زنجير کي پنهنجي بئگ جي چوڌاري ڦيرائي، بئگ جي هئنڊل مان لنگهائي سيٽ جي ڪنهن ٽنگ مان گهمائي تالو هڻي ڇڏيو. اها خواري ان وڏي خواريءَ کان بهتر آهي جنهن ۾ توهان ته منزل تائين پهچي وڃو پر توهان کي پائڻ لاءِ نه ڪپڙا هجن ۽ نه ٻيو سامان.
هڪ ڏينهن اشوڪا روڊ تان واڪ ڪندو فيروز شاهه روڊ ڏي پئي ويس ته اتي چوراهي وٽ موجود هوٽلن مان ”جان پاٽ هوٽل“ يا شايد ”ڪانشڪا هوٽل“ مان هڪ يورپي گورو به نڪتو ۽ مون سان گڏ گڏ هلڻ لڳو. هن کي ڪستوربا گانڌي مارگ (شاهراهه) تان مڙي انڊيا گيٽ ڏي وڃڻو هو. رستي تي ٻه چار ڇوڪرا پينسلون ۽ ڪجهه ٻيو سامان خريد ڪرڻ لاءِ اسان کي منٿون ڪرڻ لڳا. گوري انگريز هنن کي دڙڪا ڏيئي آخر ڀڄائي ڪڍيو.
”دهليءَ جي شهر ۾ ههڙن لڳن بيزار ڪري ڇڏيو آهي.“ هن چيو ۽ پوءِ ٻه ڏينهن اڳ جو هن قصو ٻڌايو ته هو دهليءَ جي خان بازار ۾ شاپنگ ڪري رهيو هو ته هڪ بوٽ پالش وارو هن کي ڦري آيو ته بوٽ پالش ڪريان. ”ڪيترو ئي سمجهايانس ته بابا مون کي پالش ناهي ڪرائڻي. وڏي ڳالهه ته منهنجا بوٽ چمڙي جا نه آهن جو پالش ڪرايان، اهي سئيڊ (ڪپڙي) جا آهن ته به جان نه ڇڏي. ۽ ايتري ۾ هيٺ بوٽن ڏي ڏسان ته ڪنهن ڍڳيءَ جي ڇيڻ سان هڪڙو پادر ڀريو پيو آهي. آخر مجبور ٿي هن جي آفر تي بوٽ صاف ڪرايم. صاف ڪرڻ کان اڳ هو جو غريب ٿي نهٺائيءَ مان ڳالهائي رهيو هو هاڻ ماڳهين Aggressive ٿي پيو. چي بوٽ تان ڇيڻ صاف ڪرڻ جا ٻه سؤ رپيا ڇڏاءِ. آخر وڏي بحث بعد ٽيهه رپيا ڏيڻا پيم. پوءِ ٿورو اڳيان هلان ته بوٽ پالش ڪرڻ وارا ٻه ٻيا ڇوڪرا ورائي ويا ۽ ڏسان ته ٽيون ڄڻو هڪ مون جهڙي فارينر جي بوٽ تان ڇيڻو پيو صاف ڪري. پوءِ آئون سمجهي ويس ته هنن بدمعاشن وٽ ڪا واٽر گن جهڙي شيءِ آهي جنهن ۾ ڇيڻ ڀري ٽوئرسٽن جا بوٽ خراب ڪريو پئسا پيا ڦرين.
No comments:
Post a Comment