اٺ ڏينهن آذر بائيجان ۾ - ڊاڪٽر نواز علي شوق

اٺ ڏينهن آذر بائيجان ۾

ڊاڪٽر نواز علي شوق

ننڍڙي لاءِ قصن ۾ ٻڌندا هئاسون ته آذربائيجان نالي هڪ ملڪ آهي، جتي ڪوهه ڪاف آهي. ان جبل تي پريون رهن ٿيون. جيئن جنت جي حورن لاءِ طرح طرح جا تصور پيدا ٿيندا هئا، تيئن ڪوهه ڪاف ۽ اتان جي پرين متعلق به عجيب و غريب خيال دل ۾ اڀري ايندا هئا. تصوراتي دنيا جون رنگينيون به عجيب هونديون آهن. جڏهن ادبي دنيا ۾ آيس ۽ شاهه لطيف جو رسالو پڙهيم ته سُر ڪوهياري ۾ شاهه صاحب ڏونگر کي مخاطب ٿي، ان کي ڪاف (قاف) جي تاريخي نالي سان مخاطب ٿي فرمايو آهي:

سڊنيءَ ۾ رولاڪي - عبدالله عثمان مورائي

سڊنيءَ ۾ رولاڪي

Notes from Europe

عبدالله عثمان مورائي

”ڪٿان جا آهيو؟“

”سڪرنڊ ۽ موري جا.“ وراڻيوسينس.

”اوهان ڪٿي جا آهيو؟“

ٻڌايائين؛ ”مان خيرپور ميرس جو آهيان پر سڊني ۾ گذريل ٽيهن سالن کان رهان ٿو.“

اوبر ٽيڪسي جو ڊرائيور هيو ته پنجابي، پر سنڌي صاف پئي ڳالهايائين. وڌيڪ چيائين؛ ”مونکي خوشي پئي ٿئي جو مان سنڌي گهڻي وقت کان پوءِ پيو ڳالهايان. هونءَ به سنڌي ۽ پنجابي ۾ تمام گهڻا لفظ ۽ جملا بلڪل ساڳيا آهن.“

الطاف شيخ جي سفرنامن تي ٿيندڙ پي ايڇ ڊي- ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙو

الطاف شيخ جي سفرنامن تي ٿيندڙ پي ايڇ ڊي

ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙو

سنڌي ادب ۾ سفرنامي جي صنف کي سڃاڻپ محترم الطاف شيخ صاحب ڏياري آهي. جڏهن به سفرنامي جو ذڪر ٿئي ٿو ته الطاف شيخ جو نالو زبان تي اچي وڃي ٿو. هڪ سئو جي لڳ ڀڳ ڪتابن جو خالق الطاف شيخ سنڌي ٻوليءَ سان گڏ اُردو جو به وڏو ليکڪ آهي. وفاقي اردو يونيورسٽيءَ جي سنڌي شعبي، الطاف شيخ صاحب جي سفرنامن تي گذريل چئن سالن کان تحقيق جو سلسلو شروع ڪيو آهي. ان حوالي سان منهنجيءَ نگرانيءَ ۾ محترمه رضيه ٻگهيو پي ايڇ ڊي ڪري پئي، سندس ڪم مڪمل ٿيڻ وارو آهي. ڪجهه ڏينهن اڳ تحقيق جي سلسلي ۾ شيخ صاحب جي گهر اسان جو وڃڻ ٿيو، ساڻس ڏاڍي سٺي ڪچهري ٿي. اسان کيس سالگره مبارڪ به چئي. ان ڪچهريءَ مان سندس ڪجهه ڳالهيون اوهان سان ونڊجن ٿيون.

جڏھن بوندون برسنديون... ميان مير چانڊيو

جڏھن بوندون برسنديون...

ميان مير چانڊيو

ٿر ۾ پيئڻ جي پاڻي جي کوٽ صدين کان هلندي پيئي اچي، ليڪن هاڻي ته جر جو پاڻي کارو ٿيڻ ڪري سنڌ جي مختلف ٻين علائقن ۾ به پيئڻ جي صاف ۽ مٺي پاڻيءَ جي کوٽ شدت اختيار ڪري ويئي آھي. ماڻھو دُٻن جو گندو ۽ جر جو کارو پاڻي پيئڻ تي مجبور آھن. جنهنڪري ماڻھن جي صحت ڏينهون ڏينهن خراب ٿيندي ٿي وڃي. پيٽ، گردن ۽ جگر جي مختلف بيمارين ڪري ماڻھن ۾ موت جي شرح ۾ واڌارو ٿي رهيو آھي. صحت جي عالمي اداري ملڪ جي ڪجھ ٻين علائقن سميت سنڌ ۾ جر جي پاڻي ۾ ٽيھ سيڪڙو سينکيو رپورٽ ڪيو آھي ۽ ان کي پيئڻ لاءِ انتهائي هاڃيڪار قرار ڏنو آھي. اهڙي پاڻيءَ کي واپرائڻ سان جگر، گردا، ۽ تلي آھستي آھستي ڪم ڪرڻ ڇڏي ٿا ڏين ۽ ماڻھو موت طرف ڌڪجڻ لڳي ٿو. ان رپورٽ اچڻ کان اڳ مون کي ھڪ ڊاڪٽر دوست به ٻڌايو هو ته جر جو پاڻي پيئڻ خودڪشي برابر آھي جڏھن کان ان ۾ سنکئي جو مقدار وڌڻ شروع ٿيو آھي. هن اين جو اوز ۾ ڪم ٿي ڪيو جنهن اين جي اوز کلئي پاڻيءَ کي هٿرادو فلٽر ڪري پيئڻ لائق بنائڻ تي ڪم ٿي ڪيو. ڊاڪٽر انسان دوست ماڻھو هو، هن ۾ سنجيدگي ۽ ديرينائي جهلڪي رهي هئي. اهي گڻ وچٿري عمر جا هوندا آھن. هو ته اڃان ڦوھ جواني ۾ ھو. ان ۾ ماڻھن لاءِ خدمت جو جذبو چنڊ جي چٽائيءَ وانگر نظر اچي رهيو هو. هن مون کي ٻڌايو ته مون تنهنجا ڪتاب پڙھيا آھن، جن ۾ محبت، انسانيت ۽ فطرت ڪنهن موم بتيءَ جيان ٻرندي نظر اچي ٿي. ماڻھوءَ جي جسم کي پائندگي ناهي پر ڪتاب گهڻي عرصي تائين لکندڙن کي زندھ رکن ٿا. هن ٻڌايو ته پيئڻ جي صاف پاڻيءَ جو بندوبست حڪومت کي آڳاٽو ڪرڻ کپندو هو، ليڪن حڪومت اڃان تائين ان سلسلي ۾ ڪجھ نه ڪري سگهي آھي سواءِ ڪجھ ھنڌن تي آر او پلانٽ ڏيڻ جي. اهي به گهڻو ڪري ناڪاره بڻجي چڪا آھن. اسان اها رات اسلام ڪوٽ کان ٽيھ ميل کن ڏکڻ اوڀر ۾ هڪ ڳوٺ ڪهڙي ۾ جعفر سميجي وٽ رهيا هئاسين، جنهن تي آئون اڳ لکي چڪو آھيان.

انٽارڪٽيڪا جي هوائن سان پرڏيهي ماڳن جو سير - عبدالله عثمان مورائي

انٽارڪٽيڪا جي هوائن سان پرڏيهي ماڳن جو سير

Notes from Europe

عبدالله عثمان مورائي

سگريٽ جو وڏو ڪش هڻندي چيائين ته عبدالله مون کي تمام گهڻو ڏک ٿيو جڏهن مون سيوهڻ ۾ ملنگن تي حملي جي خبر ٻڌي. جيڪو به ٿيو تمام گهڻو ڏکوئيندڙ ۽ خراب ٿيو. مون کي ياد آهي ته روبرٽ مون وٽ موري اچڻ کان پهريان ڪراچي کان سيوهڻ گهمڻ ويو هو. روبرٽ سان منهنجي دوستي 2006 کان هلندي اچي پئي، جڏهن اسان هڪ ئي جيپ ۾ گلگت کان شندور ميلو گهمڻ لاءِ ويا هئاسين ۽ پرويز مشرف کي اتي نچندي ڏٺو هئوسين. پوءِ آئون واپس گلگت موٽي آيو هئس ۽ روبرٽ وري شندور کان چترال واري پاسي هليو ويو هيو ۽ پوءِ ڪجهه سالن کان پوءِ مون وٽ موري گهمڻ آيو هيو.

جرمنيءَ جو دورو - ڊاڪٽر رميش ڪمار

جرمنيءَ جو دورو

ڪجهه يادون

ڊاڪٽر رميش ڪمار

پنهنجي هڪ جرمني جي دوري دوران فرينڪفرٽ ايئرپورٽ تي پهريون نظارو جيڪو ڏسڻ وٽان مليو هو اهو اڄ به منهنجي دل ۽ دماغ ۾ تازو آهي. ان جو سبب اُتي ڪجهه ستر جي لڳ ڀڳ هوائي جهاز هئا، جيڪي انتهائي منظم انداز ۾ فضائي آپريشن ۾ مصروفِ عمل هئا. مون مختلف ملڪن جي قومي ۽ خانگي ايئرلائينز جي مختلف رنگن جي جهازن جي موجودگي ۾ جيڪا شديد کوٽ محسوس ڪئي، اها هئي پاڪستان جي قومي ايئرلائن جي جهازن جو اُتي نه هجڻ. ڪنهن زماني ۾ پاڪستان جي قومي ايئرلائن سڄي دنيا جي پسنديده ترين ايئرلائن جي حيثيت رکندي هئي پر اڄ زوال جو شڪار پي آءِ اي دنيا جي رڳو ۲۱ ملڪن ۾ رسائي ڪرڻ تائين مجبور آهي. يورپ جي مصروف ترين ايئرپورٽس مان ان جرمن ايئرپورٽ کي اهو منفرد اعزاز حاصل آهي ته دنيا جي پهرين ايئرلائن گذريل صدي جي شروعات ۾ فرينڪفرٽ ايئرپورٽ ۾ ئي قائم ڪئي وئي هئي. ايئرپورٽ کان ٻاهر نڪري هوٽل وڃڻ لاءِ ٽيڪسي هائر ڪئي ته ڊرائيور منهن مهانڊي مان پاڪستاني لڳو. ڳالهه ٻولهه ڪرڻ بعد خبر پئي ته هونئن ته ناروال سان تعلق رکي ٿو پر جرمن قانون موجب پاڪستاني نيشنلٽي سرينڊر ڪرڻ کانپوءِ هاڻ جرمن شهري آهي. جرمن دنيا جي انهن ملڪن ۾ سڀ کان اڳڀرو آهي، جتي ٻٽي شهريت رکڻ قانون طور منع آهي ۽ جرمنيءَ جي شهريت حاصل ڪرڻ لاءِ پنهنجي اباڻي ڏيهه جي شهريت کان موڪلائڻو پوندو آهي. مونکي دنيا جي مختلف ملڪن ۾ پنهنجي دورن دوران پرڏيهي پاڪستانين سان ڳالهين جي ڏي وٺ ڪرڻ جو موقعو ملندو آهي پر جيڪو ڏک مون ناروال جي هن ڊرائيور جي ڳالهين ۾ ڏٺو، اهو وسارڻ جوڳو ناهي. پاڪستان جي ناسازگار حالتن کيس هجرت جو ڏک برداشت ڪرڻ تي مجبور ته ڪيو پر پاڪستاني شهريت وڃائي هاڻ هو نفسياتي طور پاڻ کي ٻين پاڪستانين جي نظر ۾ غير ملڪي سمجهڻ لڳو هو.

ڪجهه ذڪر فرانس جي ناٽرڊيم گرجا گهر جو - عبدالحي پليجو

ڪجهه ذڪر فرانس جي ناٽرڊيم گرجا گهر جو

عبدالحي پليجو

پاڻ وٽ سگريٽ پيئندڙ شخص، سگريٽ نه پيئندڙ ٻئي شخص جو ڪو خيال ئي ڪونه ڪندو آهي. هونئن به اسانجي معاشري ۾ رواداري ۽ سهپ گهٽ آهي. اسان عورت ۽ ٻارن جو به جائز احترام ڪونه ٿا ڪريون، جڏهن ته معاشرو، اخلاقيات ۽ مذهب انهن ڳالهين لاءِ خاص هدايت ٿو ڪري پر خبر نه آهي ڇو اسان ائين ڪونه ٿا ڪريون. ڪنهن حد تائين اسان انهن جي دل آزاري به ڪريون ٿا، پر يورپ ۽ استنبول ۾ مون ٻارن ۽ عورتن لاءِ وڏي عزت ۽ احترام ڏٺو. ڪنهن مصروف روڊ تي سائي بتي ٻرندي به ڪو ٻار يا عورت غلطيءَ سان روڊ ڪراس ڪيو ته سوين گاڏيون بيهي رهنديون، جيسين نه اهي ٻار يا عورتون روڊ ڪراس ڪن. ڪنهن پوليس واري ٻار کي اتي بيٺل ڏٺو ته کڻي يا آڱر کان وٺي ان کي روڊ ڪراس ڪرائيندو. ڪيڏو نه فرق آهي پنهنجي ۽ يورپ جي معاشري ۾!! ان جا گهڻا ئي مثال آهن. پر توهان صرف هڪ ننڍو مثال وٺو. يعني پنهنجي ۽ يورپ جي پوليس جو. يورپ ۾ پوليس ماڻهن لاءِ هڪ پيار ۽ محبت جو اهڃاڻ آهي، جنهن کي هر ننڍو وڏو عزت ۽ احترام سان ڏسي ٿو. وڏا ته ٺهيو پر ننڍا معصوم ٻار جڏهن صُبح سوير اسڪول ايندي ويندي ڪنهن پوليس واري کي ڏسن ته ضرور کيس سلام ڪن. انگلينڊ ۾ ته ننڍا ٻار پوليس وارن کي پيار مان چون ئي بوبي. جيڪي پڻ انهن ننڍڙن ٻارن لاءِ ٽافيون کيسن ۾ وجهيو گهمن ۽ هيلو هيلو ڪرڻ شرط يڪدم ٽافي ڪڍي کڻي ٻار کي ڏيندا ۽ انهيءَ جي مقابلي ۾ پاڻ وٽ پوليس نفرت جو اهڃاڻ آهي، جنهن کي معاشري ۾ شديد نفرت سان ڏٺو ٿو وڃي. ان حد تائين جو ڪنهن فلم ۾ ڌاڙيل ۽ پوليس جي مقابلي وارو سين هوندو ته ماڻهن جي پوليس کان وڌيڪ انهيءَ ڌاڙيل سان همدردي هوندي. انهيءَ فلمي سين ۾ ڪنهن ڌاڙيل جي گوليءَ سان جي ڪو پوليس وارو مري پيو ته سڄي هال ۾ تاڙين جا ٺڪاءُ ٿي ويندا. انهيءَ مان اهو تاثر ٿو ملي ته غريب ۽ مسڪين عام ماڻهوءَ کي پوليس سان تِر برابر به همدردي ناهي.

مورائي مراڪش ۾

مورائي مراڪش ۾!

Notes from Europe

عبدالله عثمان مورائي

”مان آهيان ته سئيڊش پر گذريل پنجويهن سالن کان ڊينمارڪ ۽ ڪڏهن ڪڏهن ناروي ۾ رهان ٿي. پيشي جي حوالي سان مان نرس آهيان.“ جهاز اسٽاڪهولم Stockholm کان مراڪش Marrakech طرف تيزيءَ سان اڏري رهيو هو. جهاز ۾ منهنجي ڀرسان ويٺل چوونجاهه سالن جي اين Ann مون کان پڇيو ته تون مراڪش ۾ ڪهڙي هوٽل ۾ رهندين ۽ ڪهڙيون جايون گهمڻ جو سوچيو ۽ رٿيو اٿئي؟ مون کيس هوٽل جو نالو ٽيمپو Tempo ۽ روڊ جو نالو ابوبڪر صديق ۽ عمر بن الخطاب ٻڌايو. اهو هوٽل حورنيج جي علائقي ۾ هو. پاڻ روڊ جو نالو ٻڌي يڪدم وراڻيائين ته منهنجو هوٽل ته ٻيو آهي پر روڊ ساڳيو آهي. سندس هوٽل جو نالو اماني Amani هو، جيڪو منهنجي هوٽل کان هڪ ٻن منٽن جي وکن تي هو.

مجبورين يا بهتر مستقبل جي چڪر ۾ وطن ڇڏڻ

مجبورين يا بهتر مستقبل جي چڪر ۾ وطن ڇڏڻ

عبدالله عثمان مورائي

لڏپلاڻ ۽ پنهنجو وطن ڇڏڻ کي ٻن مختلف فيڪٽرز سان ڏٺو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ آهي پُش فيڪٽرPush Factor  ۽ ٻيو آهي پُل فيڪٽر Pull Factor

پُش فيڪٽر ۾ جيڪي سبب ڄاڻايا ويا آهن، انهن ۾ غربت، ڌرم جي آزادي نه هئڻ، ڪرپٽ يا بدعنوان حڪومت، ميرٽ جي لتاڙ يا سڀني انسانن کي هڪجهڙا موقعا نه هجڻ، تعليم جا گهٽ موقعا هجڻ، قبائلي جهيڙا، جنگيون، صحت جي سهولتن جو گهٽ هجڻ يا بلڪل به نه هجڻ ۽ آخر ۾ قدرتي ۽ ماحولياتي آفتون پُش فيڪٽر جي فهرست ۾ اچي وڃن ٿيون. ڳولڻ تي اچجي ته ٻيا به کوڙ سبب يا مثال ڳولي سگهجن ٿا.

ٽورانٽو ۽ ڊاڪٽر خليل لاکو - ذوالفقار شيخ

ٽورانٽو ۽ ڊاڪٽر خليل لاکو

ذوالفقار شيخ

ٻٽيهين آمريڪي صدر فرينڪلن روزويلٽ جي زال ۽ آمريڪا جي خاتون اول جو رتبو رکندڙ الينار روزويلٽ جيڪا خود هڪ سماج سڌارڪ، تعليمي ماهر ۽ ليکڪ پڻ هئي، تنهن چيو ته؛ “وڏا ذهن آئيڊياز تي بحث ڪندا آهن، وچٿرا ذهن واقعن تي بحث ڪندا آهن ۽ ننڍڙا ذهن ماڻهن تي بحث ڪندا آهن” ڀلي الينار جو مقصد ڇا به هجي پر پاڻ سندس ان نظرئي جي ابتڙ هلي ماڻهن کي بحث هيٺ آڻينداسين پوءِ پاڻ ڇو نه ننڍڙا ذهن ئي ليکجون. هتي مان آسڪر وائلڊ کي به ڄاڻائيندو هلندس جنهن ڪنهن دانشور چواڻي چيو ته؛ ”دنيا ۾ جيئرا ته سڀ هوندا آهن پر زندھ تمام گھٽ هوندا آهن، زندھ اهي هوندا آهن جيڪي رڳو پاڻ لاءِ نه بلڪ جڳ لاءِ جيئندا هجن.“ پاڻ هن سلسلي ۾ ماڻهن کي ته بحث هيٺ آڻينداسين پر اسان جي بحث جو موضوع اهي ماڻهون هوندا جيڪي رڳو پاڻ لاءِ ڪون ٿا جيئن بلڪ جڳ لاءِ هڪ وسيلو ۽ اسان جهڙن لاءِ اتساه جو سبب بنجن ٿا.

دبئيءَ جو سير - حيات علي شاهه بخاري

دبئيءَ جو سير

حيات علي شاهه بخاري

اهلاً و سهلاً مرحبا

دبئي پهچي جهاز مان لهي ضروري ڪارروائين مان واندا ٿي، بيگ کي هٿ ڪيوسين. ڇوڪري چيو ته نومي ڪلاڪ کانپوءِ اسان کي وٺڻ ايندو. ڪرسين تي ويهي رهياسين. اسان سان گڏ آيل مسافر وڃي چڪا هئا ۽ ويجهڙائيءَ ۾ ڪنهن فلائٽ جي وڃڻ جو وقت نه هو، ان ڪري ڪو مسافر نظر نه آيو. رڳو اسٽاف جا ماڻهو اچي ۽ وڃي رهيا هئا. آئون ڪرسيءَ تان اُٿي چهل پهل ڪرڻ لڳس ته جيئن وقت گذري. ۲۰ منٽن کانپوءِ منهنجي ڌيءَ ٻڌايو ته نومي اچي چڪو آهي. ٽرالي تي بيگ کي گهليندو ٻاهر نڪتس ته منهنجو فرزند نومي گاڏي جهليو بيٺو هو، ڀاڪر پائي ملڻ کانپوءِ گاڏي ۾ ويٺاسين. اسٽيئرنگ تي نومي جو ڪو دوست ذيشان نالي ويٺو هو، اخلاق سان مليو. ذيشان چيو ته ”انڪل سيٽ بيلٽ ٻڌي ڇڏيو، ڇو جو ان تي به ساڍا چار سؤ درهم فائن آهي“ مون سيٽ بيلٽ ٻڌي سوچيو ته اڃا خيرن سان دبئي پهتا آهيون. سيٽ بيلٽ نه ٻڌڻ تي ايڏو وڏو فائن، اڳتي ڏسجي ته قاعدن ۽ قانونن جي ڀڃڪڙين تي ڪيترو فائن ٿو لڳي. گاڏي دبئي جي مختلف رستن تان ٿيندي هڪ هنڌ پهتي، جتي نومي جو دوست موڪلائي هليو ويو ۽ نومي ڊرائيونگ سيٽ تي ويٺو. رات جا اٺ کن ٿيا هئا. چوڻ لڳو ته پهرين ماني ٿا کائون، ڪار دبئي جي عاليشان روڊن رستن تان هلندي رهي ۽ آئون دبئي جون وڏيون عمارتون ۽ رنگ برنگي بتيون ڏسندو رهيس. نومي ٻڌايو ته روڊ جي وک وک تي ڪئميرائون لڳل آهن، جيڪي اها چڪاس ڪن ٿيون ته ڪار ڊرائيو ڪندڙ ۽ سندس ڀرسان ويٺلن سيٽ بيلٽ ٻڌو آهي يا نه، ڪار جي رفتار ڪيتري آهي، ڊرائيونگ ڪندڙ موبائل تي ڳالهائي ته نه پيو يا ڪار ڊرائيو ڪندڙ گاڏي هلائيندي ڪجهه کائي ته نه پيو. نيٺ ڪار مختلف روڊن تان ٿي هڪ هنڌ بيٺي، جتي هڪ هوٽل هئي. نالو هئس ”ٽرڪ اڊه“ دبئي ۾ ڪار پارڪنگ جو وڏو مسئلو آهي. سو نومي اسان کي لاهي چيو ته اوهان ويهو ته ڪار پارڪ ڪري اچان. آئون ۽ منهنجي ڌيءَ هوٽل ٻاهران وڻن هيٺان رکيل ٽيبل تي ويهي رهياسين. نومي ڪار پارڪ ڪري ۱۵ منٽن کانپوءِ آيو. ويٽر کي مانيءَ جو آرڊر ڏئي ڳالهيون ڪرڻ لڳاسين. ماني آئي کائڻ لڳاسين، اسان جي ٽيبل ڀرسان هڪ فيملي اچي ويٺي جن سنڌيءَ ۾ پئي ڳالهايو. لهجي مان پتو پيو ته سنڌي هندو فيملي آهي. اسان ماني کائي، چانهه چڪو پيتو، نومي بل ڏنو. مون اندازو لڳايو ته ٻوڙ جي هڪ ڊش، چئن نانن، سلاد، ڌونئري ۽ ٻن چانهين جو بل پاڪستاني رپين ۾ ٽي هزار رپين کان به وڌيڪ هو. خير پنڌ ڪندا ان جاءِ تي پهتاسين جتي ڪار پارڪ ڪيل هئي. ڪار ۾ ويهڻ شرط مون پهرين سيٽ بيلٽ ۾ پاڻ کي سوگهو ڪيو. هاڻي اسان جو رُخ ”دبئي مال“ ڏي هو. رات جو وقت هئڻ ڪري وڏيون عمارتون رنگ برنگي بتين سان ٻري رهيون هيون. ڪافي دير کانپوءِ دبئي مال پهتاسين. اُتي به گاڏين جي پارڪنگ لاءِ اٺ ڏهه فلور هئا، اسين منو ڪلاڪ ڪار پارڪ ڪرڻ لاءِ سڀني فلورن تي ڦرندا رهياسين. نيٺ هڪ ڪنڊ ۾ گاڏي بيهارڻ جي جاءِ ملي. گاڏي پارڪ ڪري تڙ تڪڙ ۾ مال ۾ داخل ٿياسين، لفٽ تي لهندا چڙهندا گرائونڊ فلور تي پهتاسين. اُتي مختلف جاين تان ٿيندي اڳتي وڌندا رهياسين، چئني پاسي مختلف شين جا شاپس هئا. نومي اُتان جو سونهون هو، اُهو اڳيان ۽ اسين پويان هزارين ماڻهو هئا مختلف ملڪن جا پر مون نوٽ ڪيو ته ٽوئرسٽن ۾ وڏو تعداد عرب ملڪن جي مردن ۽ عورتن جو هو. يورپ جي ملڪن جا ماڻهو به هئا ته ٻين ملڪن جا ماڻهو به هئا پر اهي تمام گهٽ.

ڪوريا جتي سَڳن سئوٽن سان شاديءَ تي قانوني بندش آھي - نصير اعجاز

ڪوريا جتي سَڳن سئوٽن سان شاديءَ تي قانوني بندش آھي!

نصير اعجاز

ڪوريا ۾ ھر ڪنھن کي انگريزي ٻولي نٿي اچي. تمام گھٽ ماڻھو، مرد ۽ عورتون انگريزي لکڻ، پڙھڻ ۽ ڳالھائڻ ڄاڻن ـ ڪوريائي ماڻھن جا نالا به ڏاڍا ڏکيا، سو جِن ماڻھن، خاص طور چوڪرين جو واسطو پرڏيھين سان پوي ٿو، تِن انگريزي به سِکي ورتي آھي ته پنھنجي نالن کي به سَوَلو ڪرڻ لاءِ ھنن ڪو ھِڪ _ اکري انگريزي نالو به اختيار ڪري ورتو آھي ـ مثال طور گذريل ٽن سالن کان ڏکڻ ڪوريا ۾ گڏ ٿيندڙ دنيا جي صحافين کي مُلڪ گھمائڻ لاءِ مقرر گائيڊ ڇوڪرين منجھان سينئر گائيڊ جو اصل نالو ته ڪو ٻيو ھيو پر ھوءَ پاڻ کي شَيرون چَوءِ سڏرائيندي ھئي ته جيئن ساڻس مخاطب ٿيڻ ۾ صحافين کي ڏکيائي نه ٿئي ـ مان کيس گھمندڙ ڦرندڙ اينسائيڪلوپيڊيا سڏيندو ھئس ڇو ته کيس ڪوريا جي تاريخ، جاگرافي ۽ ٻين سمورن شعبن جي ايتري ته ڄاڻ ھئي جو بنا ڪنھن لکيل نوٽس جي لاڳيتو اسان کي ڪوريا جي باري ۾ احوال ڏيندي رھندي ھئي ـ جيئن ئي ڪوچ ھلڻ لڳندي ھئي ته شيرون مائيڪ ھٿ ۾ کڻي ڳالھائڻ شروع ٿي ويندي ھئي.

ڪوريا جي روحاني گاديءَ جو سفر - نصير اعجاز

ڪوريا جي روحاني گاديءَ جو سفر

ماسڪ ڊانس -جنھن سان رئيسن جي ظلمن خلاف آواز اُٿاريو ويندو ھو

نصير اعجاز

جرنلسٽس ائسوسيئيشن آف ڪوريا پاران ھر سال جيان مارچ ۲۰۱۸ ۾ ڪوٺايل ورلڊ جرنلسٽس ڪانفرنس ۾ سٺ ملڪن مان آيل صحافين جو وفد چئن ڏينھن کان ڪوريا جا مختلف شھر ۽ تاريخي ماڳ گھمندو ستين مارچ تي جڏھن جيانگ سنگ Gyeongsang صوبي جي گاديءَ واري شھر اندونگ Andong جي حدن ۾ گھڙيو ته مون کي محسوس ٿيو ڄڻ مان پنھنجي روحاني مرڪز پھچي ويو آھيان ڇو ته ھن علائقي کي چيني فلسفي ڪنفيوشس جي پوئلڳ دانشورن جي ديس واري حيثيت حاصل آھي ۽ انھن ئي دانشورن جي تعليمات جو سموري ڪوريا ئي سماج تي اثر آھي ـ ھتان جي دانشورن جو جپان جي بيٺڪي راڄ کان آزاديءَ واري ويڙھه ۾ به وڏو ڪردار رھيو آھي ۽ اھو ئي ڪارڻ آھي ته ڏکڻ ڪوريا جي ڪرنسي نوٽن تي به ھتان جي دانشورن جون تصويرون ڇپيل آھن ۽ ھن علائقي کي ڪوريا جي روحاني گاديءَ جي حيثيت حاصل آھي ـ اندونگ ھونئن ته قبل مسيح جي زماني جو شھر آھي جڏھن ان جو نالو گوچانگ Gochang ھو، پر ويجھي تاريخ ۾ به ھن علائقي وڏا لاھا چاڙھا ڏٺا آھن ـ ٻي عالمي جنگ جي نتيجي ۾ جپان کان جند ته ڇُٽن پر آمريڪا ۽ اڳوڻي سوويت يونين جي مفادن ۽ ڪوريائي اُپٻيٽ کي طاقت جي زور تي ورھائڻ سبب ۱۹۵۰ کان ۱۹۵۴ تائين جيڪا جنگ ھلي، تنھن ۾ ته اندونگ شھر توڙي آسپاس جو علائقو مڪمل طور تباھه ٿي ويو ھو ـ ڏکڻ ڪوريا وارن جيئن ۱۹۷۰ کان وٺي ترقيءَ جي نئين راھه اختيار ڪئي، تيئن ھن شھر کي به اھڙو ته ٺاھي ڇڏين جو ڪير نه چئي سگھندو ته ھيءُ شھر ڪڏھن تباھه به ٿيو ھو ـ

سنڌوءَ ڪناري گهاريل ڊسمبر جي آخري رات جي ڪٿا - رکيل مورائي

سنڌوءَ ڪناري گهاريل ڊسمبر جي آخري رات جي ڪٿا

رکيل مورائي

هيءَ ان ڏينهن جي شام هئي جيڪو ڏينهن پنهنجي پڄاڻيءَ تي ان رات کي آڻيندو آهي، جيڪا رات نئين سال جي نئين سج کي جنم ڏيندي آهي.

هيءَ لهندڙ سج آهي. هارايل شام آهي مان ۽ منهنجو نوجوان دوست امداد سولنگي سنڌوءَ مٿان جڙيل ان پل تي بيٺا آهيون، جنهن پل جڙڻ کان اڳ، مورو ۽ دادو ٻه الڳ الڳ ملڪ لڳندا هئا، جن جي وچ مان هڪ درياهه وهندو هئو، جنهن درياهه جو جنم چون ٿا ته هماليه جبل جي وچ ۾ ٿيو هئو. جديد سائنسدانن ان ماڳ کي ” لداخ“  جي نالي سان ظاهر ڪيو آهي. ان درياهه کي سنڌو درياهه ڄاڻايو ويو آهي ۽ ان جي ڊگهين ڪٺارن تي مائي ڪلاچيءَ نالي اڏيل شهر جي ڪُک ۾ موجود سنڌو ساگر تائين اڏيل گهرن، شهرن ۽ ملڪن کي ۽ انهن جي تهذيب کي ”سنڌو تهذيب“ سڏيو ويو آهي.

پراگ جو ٽارچر سيل ميوزم ۽ سنڌ جي سار - عبدالله مورائي

پراگ جو ٽارچر سيل ميوزم ۽ سنڌ جي سار!

Notes from Europe

عبدالله مورائي

ولٽاوا درياهه جي ڪناري آباد چيڪ ريپبلڪ ملڪ جي گاديءَ واري شهر پراگ ۾ آخري ڏينهن هيو، سڄو ڏينهن پيرين پنڌ گهمي ٿڪجي اچي شهر جي مشهور چارلس پل جي آس پاس چونڪ تي ساهي پٽڻ لاءِ هڪ چرچ جي ٻاهرين ٿلهي تي اچي ويٺاسين. شيدي جن کي پاڻ ڏاڏا سڏيون سي پئي آس پاس ڦريا ۽ سندن ڪوشش هئي ته گهمندڙ ڦرندڙ سياحن کي ڪنهن ٻيڙيءَ ۾ چڪر ڏيارڻ يا ڪنهن ريسٽورنٽ جي ٽڪيٽ وڪڻي وجهون ته روزي ٺهي. سندن کلڻي منهن مهانڊي ۽ مذاق ڪرڻ جي ڪري گهڻا ماڻهو کانئن ٽڪيٽون وٺن به پيا. پراگ هڪ تمام سهڻو شهر آهي جنهن جي تعريف جيتري ڪجي اها گهٽ آهي. آءٌ جڏهن به ڪو نئون شهر گهمڻ ويندو آهيان ته اتي جيترا ڏينهن به رهڻو هوندو آهي، انهن ڏينهن جي لوڪل بسن، ٽرام يا زمين اندر هلندڙ ريل گاڏي جي ٽڪيٽ وٺي پوءِ شهر کي گهمندو آهيان. اهو تمام سولو ۽ سستو طريقو آهي، ڪنهن به نئين شهر کي گهمڻ لاءِ. ڪٿي ماڻهو منجهي پئي ته پڇڻا نه منجهڻا واري اصول تحت واٽ ويندڙ ماڻهن کان رهنمائي مليو وڃي. پيرين پنڌ گهمڻ جو به وري پنهنجو مزو آهي.