پرديس پهچندڙن سان ٿيندڙ جٺيون - الطاف شيخ

پرديس پهچندڙن سان ٿيندڙ جٺيون

الطاف شيخ

پرديس ۾ جڏهن ڪو ماڻهو نوڪريءَ لاءِ پهچي ٿو، ته شروع جا ڏينهن ڏاڍو پريشانيءَ ۾ گذاري ٿو. ڀلي کڻي پهچڻ سان هن کي رهائش ۽ مهيني يا اڌ جو پگهار ائڊوانس ۾ ڏنو وڃي، ته به ڪيترين ئي ڳالهين جي کوٽ: جهڙوڪ، مائٽن مٽن کان دوري، موسم جي تبديلي، زبان جي ڏکيائي ۽ ماحول جي اوپرائپ تمام گهڻي محسوس ڪري ٿو. ويندي هڪ جهاز کان ٻئي جهاز تي ويندي به ڪجهه ڏينهن دل ٻڏندي محسوس ٿيندي هئي، جيتوڻيڪ جهازن جو ماحول گهر جهڙو ٿئي ٿو، جِتي پنهنجي ملڪ جا ماڻهو، پنهنجي ملڪ جي ماني ٽڪي ۽ ريتون رسمون ٿين ٿيون. توهان کي ڇا ڏک ڀريا داستان ٻڌايان، ته اسان جي ملڪ جا مجبور ۽ بيروزگار ماڻهو حق حلال جي روزي ڪمائڻ لاءِ ڌارين ملڪن ۾ جڏهن پهچن ٿا، ته هنن سان پنهنجا ئي هم وطني، (جيڪي هاڻ انهن ملڪن جا شهري ٿي ويا آهن)، ڪيڏا ظلم ڪن ٿا. هنن جي پورهئي ۽ پگهر مان پاڻ امير ٿين ٿا ۽ هنن نون وطن ڇڏي آيلن جي باوجود احتجاج ڪرڻ تي پراڻا رهاڪو کين حق ڏيڻ بدران هنن کي پوليس ۽ ڪورٽ جي چڪرن ۾ ڦاسائي سزائون ڏيارين ٿا. نيويارڪ ۾ هئس، ته اتي پنهنجي هڪ ڳوٺائيءَ کي ڏٺم، جيڪو اتي اچڻ کان اڳ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ ڪلارڪ هو. آمريڪن ويزا واري لاٽريءَ ۾ سندس نالو نڪتو. پنهنجي وطن ۾ پگهار مان پُورت نٿي ٿيس. پنهنجا ۽ ٻچن جا خواب پورا ڪرڻ لاءِ اچي آمريڪا کان نڪتو هو. هن کي آمريڪا ۾ رهڻ لاءِ گرين ڪارڊ ته ملي ويو پر روزگار ملڻ ڪو سولو ڪم نه هو، جو ولايت ۾ اچي ڏٺائين، ته وڌيڪَ تعليم يافته، ڊاڪٽر، يا انجنيئر به پيا سب وي ۾ برگر وڪڻن يا سپر مارڪيٽن ۾ گوشت ڍوئين. آخر هن کي هڪ پاڪستانيءَ جي ريسٽورنٽ ۾ ڪڪڙين ترڻ جو ڪم ملي ويو. نيويارڪ ۾ جِتي سخت سردي ٿئي ٿي، اُتي اونهاري جي مهينن ۾ سخت گرمي به رهي ٿي ۽ هن کي ان گرميءَ ۾ اٺ ڪلاڪ پيرن ڀر بيهي وڏي ڪڙهائيءَ ۾ ٽهڪندڙ تيل ۾ ڪڪڙيون ترڻيون پيون ٿي. قانوني طرح جيڪو پورهيت جو گهٽ ۾ گهٽ پگهار آهي، کيس ان کان به گهٽ مليو ٿي. اها ٻي ڳالهه آهي ته، ريسٽورنٽ جي وڏي ڏاڙهيءَ واري پاڪستاني مالڪ اهو چئي، ته کيس ٽئڪس وغيره به ڏيڻا پون ٿا، کانئس ”صحيح“ گهڻي پگهار واري انگ تي ورتي ٿي. مون پنهنجي ڳوٺائيءَ کي چيو ته، اهو نسورو ظلم آهي. تنهنجو حق پيو ماري.... توکي احتجاج ڪرڻ کپي. اسانجو ڳوٺائي، جنهن کي ڪيترا مهينا ڌڪا کائي مس مس نوڪري ملي هئي ۽ هِتي جي حالتن کان واقف ٿي چڪو هو، تنهن مونکي نِماڻائيءَ سان چيو: ”سائين هِتي جيڪو پئسي پٺيان آهي، ان لاءِ ڪو دين ڌرم ناهي. اسان مزدورن جي ئي پگهار ۾ ڪٽوتي ڪري هي سيٺ ٿيا آهن. مونکي ته وري به گرين ڪارڊ هجڻ ڪري هو ايترو به پگهار ڏئي ٿو ... ٻيا ويچارا پاڪستاني جن جي ويزا ختم ٿي وئي آهي ۽ هِتي هاڻ غير قانوني طور آهن، انهن جو ته رت ست ٿو چُوسيو وڃي ۽ مجال آهي جو هو ٻڙڪ به ٻاهر ڪڍن. سيٺ کي رڳو هڪڙو فون اميگريشن پوليس کي ڪرڻو پوي ٿو ۽ هو جيل حوالي ٿيو وڃن....“

شايد ٻين ملڪن ۾ به ڪم ائين پيو هلي - الطاف شيخ

شايد ٻين ملڪن ۾ به ڪم ائين پيو هلي...!

الطاف شيخ

گذريل ڏينهن هڪ همراهه جو سکر کان فون آيو. ”آئون پنهنجي پٽ کي ملائيشيا نوڪريءَ لاءِ موڪلي رهيو آهيان.“

”ڏاڍو سٺو.“ مون جواب ڏنومانس.

ظاهر آهي اڄ جي دور ۾ جڏهن ملائيشيا ۽ جپان جهڙن ملڪن ۾، جِتي سندن مقامي ماڻهو نوڪري حاصل ڪرڻ لاءِ پريشان آهن، اُتي ڪنهن ڌارئين مُلڪَ جي ماڻهوءَ کي، خاص ڪري اسان جي پاڪستانيءَ کي نوڪري ملي، خوشيءَ جي ڳالهه آهي. ”پر سائين هڪ مسئلو آهي، جنهن بابت توهان کان پُڇڻو آهي.“ هن چيو.

ڪجهه گهڙيون لاڙڪاڻو ريلوي اسٽيشن تي - اُستاد نظاماڻي

ڪجهه گهڙيون لاڙڪاڻو ريلوي اسٽيشن تي

اُستاد نظاماڻي

چار نومبر جي صبح جو نوين وڳي هوٽل سپنا کان ٻاهر نڪتس. سڀ کان پهريان مان اسٽيشن تي ويس. لاڙڪاڻي جي اسٽيشن، ماضيءَ جي شاندار اسٽيشن جيڪا لکين روپيه روزانه ريلوي کي فائدو ڏيندي هُئي، هاڻي ڪجهه هزارن (سٺ هزار) کان وڌيڪ آمدني نه آهي. (اها معلومات اُتي ئي ريلوي جي ملازم ڏني) صرف ٻه ٽرينون هلن پيون؛ خوشحال خان خٽڪ ايڪسپريس ۽ بولان ميل.

ڪئناڊا ۾ ثقافت ۽ سنڌيت جا رنگ - دليپ رتناڻي

ڪئناڊا ۾ ثقافت ۽ سنڌيت جا رنگ

دليپ رتناڻي

اسان جي سنڌ جي ثقافت ۽ تهذيب جا هونئن ته کوڙ سارا اهڃاڻ آهن، جن ۾ اسان وڏي فخر سان موهن جي دڙي جي آثارن کي شامل ڪندا آهيون ۽ اها حقيقت به آهي ته، اسان سنڌي ماڻهو، آڳاٽي زماني کان تهذيب يافته آهيون ۽ پنهنجي ثقافتي ورثي سان پيار ڪندا آهيون، ثقافتي اهڃاڻن ۾ پوشاڪ هڪ وڏو اهڃاڻ هوندي آهي. اسان جي سنڌي پوشاڪ ۾ اسان جي ثقافت جو وڏو اهڃاڻ اجرڪ ۽ ٽوپي آهن، ڇو ته لباس، هڪ اهڙي شئي آهي، جنهن کي ڏسڻ سان ئي سمجهي وڃبو آهي، ته هِي ڪهڙي علائقي يا قوم جو ماڻهو آهي. هڪ دفعي مان اجرڪ ۽ ٽوپي پائي ٽورنٽو جي بين الاقوامي هوائي اڏي تي ڪنهن دوست کي وٺڻ لاءِ ويس، ته اُتي بيٺل هڪ همراهه ويجهو ٿيندي، انتهائي غور سان نِهارڻ شروع ڪيو. مون پڇيس؛ ”ادا ڇا پيا ڏسو؟“ هڪدم چيائين: ”تسي سنڌي لگ رهي هو.“ مون چيو ته، ها ادا مان سنڌي آهيان، ۽ مون کي سنڌي هجڻ تي فخر آهي، وري چيائين ته، ”تواڊي ڊريس تون لگ ريا تي، تسي سنڌي هو.“ مان سمجهي ويس، ته همراهه منهنجي سنڌي ٽوپي ۽ اجرڪ تي اک پٽي آهي.

سجاڳ قومن جي رهڻ ڪهڻ جا طريقا ۽ خيال عبدالله مورائي

سجاڳ قومن جي رهڻ ڪهڻ جا طريقا ۽ خيال

عبدالله مورائي

ٽريفڪ جا حادثا هتي سئيڊن ۾ به ٿين ٿا، پر انهن حادثن ۾ ماڻهوءَ مرڻ جو انگ، نه هئڻ برابر هوندو آهي. ان جو سبب اهو ئي آهي جو هتي قانون جو مڪمل ضابطو آهي ۽ ٽريفڪ کي مڪمل ضابطي ۾ رکيو وڃي ٿو. هتي ڊرائيونگ لائسنس (Driving license) وٺڻ ناممڪن ته نه آهي پر تمام ڏکيو ضرور آهي. ڊرائيونگ سکڻ تي ماڻهن جا لکين روپيا لڳيو وڃن. لائسنس وٺڻ لاءِ ٻن مرحلن مان گذرڻو پوي ٿو، هڪ ٿيوري (Theory) پاس ڪرڻي پوي ٿي ۽ ٻيو پريڪٽيڪل (Piratical). ٿيوريءَ جا سوال مختلف مضمونن مان اچن ٿا. مثلًا؛ ٽريفڪ جا نشان، سگنل جو استعمال ۽ ان کي سمجهڻ، روڊ تي پيرين پنڌ هلڻ وارن جا حق، قانوني نقطا، شهرن ۾ گاڏي هلائڻ جا طريقا، ٻهراڙين وارن روڊن تي هلڻ جا اصول، رات جو گاڏي ڪيئن هلائجي، موسم جي حساب سان ٽائرن جي ڦيرڦار جيئن هتي سياري جا ٽائر الڳ ٿين ۽ وري اونهاري جا الڳ. اهو به پڙهايو وڃي ٿو ته ماحول کي ڪيئن صاف سٿرو رکجي ۽ گاڏيءَ کي ڪيئن چڪاسڻ گهرجي ۽ ضرورت وقت مشڪل مان ڪيئن نڪرجي. بهرحال جڏهن ماڻهوءَ کي ڊرائيونگ لائسنس ملي ٿو ته ڄڻ همراهه بٺيءَ مان پچي نڪري ٿو ۽ نتيجي ۾ حادثا تمام ٿورا ۽ گهٽ نقصان ڏيڻ وارا هجن ٿا.

کائڻ پيئڻ جي حوالي سان ڏٺو وڃي ته هتي يورپ جي گهڻن ماڻهن جو مسئلو قيمت نه پر ذائقو آهي. ڀلي فرج يا گهر ۾ مختلف قسم جا کاڌا موجود هجن پر کائيندا اهو، جيڪو دل چوندن. ڀلي ان لاءِ کين ٻاهر وڃي کائڻو پوي يا گهر ۾، وري اها شيءِ پچائي وٺن. پاڻ وٽ گهڻي قدر ان جي ابتڙ آهي. گهڻن جو مسئلو ذائقو نه پر قيمت آهي. اهو ذائقو اسان جي ماڻهن کان اڄڪلهه جي حڪمرانن ۽ انهن جي چمچن کسي ورتو آهي، جيڪو واپس ڪرائڻو پوندو.

يورپ جا ماڻهو، جڏهن به ڪاڏي گهمڻ ڦرڻ وڃن ٿا ته هر ڪنهن وٽ پنهنجا گهمڻ ڦرڻ جا پروگرام هوندا آهن. ڪي خاص طور تي ميوزيم ڏسڻ وڃن ٿا، ڪي پهاڙن ۾ وڃن ٿا، ڪي سمنڊ جي ڪنارن ڏانهن رخ ڪن ٿا، ڪن جو مقصد تاريخ ۽ ان سان گڏوگڏ اهي پراڻا کنڊرات ڏسڻ اوليت آهي ته ڪي وري وائين (Wine) يا شراب يا بيئر پيئڻ لاءِ مختلف جاين تي وڃن ٿا.

گذريل مهيني اسٽاڪهوم کان پئرس وڃي رهيو هيس ته جهاز ۾ منهنجي ڀر ۾ ٻه سئيڊش ڇوڪرا ويٺل هيا. سندن پئرس وڃڻ جو مقصد صرف اهو هيو ته هو ڪجهه فرانس جا کاڌا آزمائي ڏسن ۽ ان کانپوءِ سندن پروگرام ٻين ملڪن ڏانهن وڃڻ جو پڻ هيو. پاڻ مستقبل ۾ بورچي ٿيڻ پئي چاهيائون ۽ سندن خيال هيو ته جنهن ملڪ جو کاڌو اسان کي سڀني کان وڌيڪ پسند ايندو، ان ملڪ جي کاڌي پچائڻ جي سکيا ۽ مهارت وٺي پوءِ ميدان ۾ لهبو.

آمريڪا کان آيل سنڌي پروفيسر گل آغا، قادر جتوئي ۽ آئون هڪ ڏينهن اسٽاڪهوم جي پن ڇڻ واري موسم ۾ گڏجي سنڌ جا سور پئي سلياسين. اها سنڌ جي تند ئي هئي جنهن اسان کي گڏجي هڪ هنڌ اچي ويهاريو. آغا ۽ جتوئي، جيئن ته سنڌ کان گهڻو وقت ٻاهر رهيا آهن پر سندن سنڌي ٻوليءَ سان اهو ئي پيار هلندو اچي. سندن سنڌي ٻولي ڳالهائڻ ۾ ڪنهن به قسم جو فرق نه آيو ۽ اها ئي وڏي نشاني آهي پنهنجي وجود سان اٽڪيو رهڻ جي. افسوس سان لکڻو ٿو پوي ته اسان جا ڪافي دوست، جڏهن ڪراچي لڏي وڃن ٿا ته اهي سنڌي ٻوليءَ کي وسارڻ شروع ڪن ٿا. ۽ پهريون وار امان مان امي ۽ بابا مان ابُو هجي ٿو.

ڪافي کان گهڻا دوست، فيس بڪ يا موبائل تي، مسيج به اردو ۾ ڪن ٿا. سچ پچ ته اهو هڪ وڏو مسئلو آهي، جنهن تي جلد کان جلد ضابطو آندو وڃي، نه ته ڳالهه هٿن مان نڪري ويندي.

جيئن ڊاڪٽر سئي (Injection) جي ذريعي دوا رڳن ۾ لاهيندو آهي، اهڙيءَ طرح سان اسان سنڌين جي نسل ۾ اردو ٻولي لاٿي پئي وڃي. ڪا به ٻولي سکڻ سان ڪو مسئلو نه آهي، وڌ کان وڌ ٻوليون اچڻ گهرجن پر پنهنجي سنڌين سان اردوءَ ۾ ڳالهائڻ جي ڳالهه سمجهه کان ٻاهر آهي. سوچڻ گهرجي نه ته اسان جو حال به آئرلينڊ وارن وانگر ٿيندو، جتي آئرش ٻوليءَ جي جاءِ تي انگريزي رائج ٿي چڪي آهي. هاڻي هو ڪوشش ڪري رهيا آهن ته ٻوليءَ کي زنده رکيو وڃي پر گهڻي ڳالهه هٿن مان نڪري وئي اٿن ۽ نٿو لڳي ته آئرش ٻولي آئرلينڊ ۾ ساڳي حالت ۾ وري رائج ٿيندي.

هتي يورپ ۾ هر ماڻهو پنهنجي حساب سان سوچي ٿو. ڪن کي آمريڪا وڻي ٿو ۽ چون ٿا ته اها انهن جي ڊريم ڊيسٽينيشن (Dream Destinations) آهي. پر ڪن جو خيال آهي ته؛ اهي آمريڪا سان گڏوگڏ انهن ملڪن ۾ بنهه ڪو نه ويندا جتي اڃا تائين ڦاسيءَ جي سزا تي عمل ٿئي ٿو. سندن خيال ۾ اهو هڪ غير انساني ۽ غير فطري عمل آهي. ڪي ماڻهو وري پنهنجي يورپ جي ئي ملڪ اسپين (Spain) وڃڻ کان نفرت، فقط ان بنياد تي ڪن ٿا جو اتي بل فائٽنگ (Bull fighting) راند، وڏي شوق سان کيڏي وڃي ٿي ۽ سندن خيال مطابق اهو جانورن تي وڏو ظلم آهي.

گذريل سال پنهنجي آئيس لينڊ (Ice land) واري دوست ايوي (Eyvi) جي دعوت تي لنڊن وڃڻ ٿيو. ايوي ان وقت آئيس لينڊ جي لنڊن واري سفارتخاني ۾ نوڪري ڪندو هيو. هڪ آچر تي اسان گهمندا ڦرندا اچي هيرلڊ (Herald) واري پاسي نڪتاسين. هيرلڊ گهمندي، اندازو ٿيو ته هتي رڳو امير ماڻهو ئي خريداري ڪن ٿا ۽ گهڻي قدر عرب ملڪن جا ماڻهو يا پاڻ وارن ملڪن جا جن کي ڪو ٽيون ماڻهو خريداري ڪرائي ۽ بعد ۾ انهن کان وڏن وڏن ٺيڪن ۽ ٻين وڏن فائدن ذريعي حساب ڪتاب برابر ڪري ۽ ان جو بار عوام تي اچي.

هيرلڊ کان ٻاهر نڪتاسين ته ايوي چيو ته؛ ”منهنجي آفيس هتان ويجهو ئي آهي. هل ته اها تو کي ڏيکاريان.“ اسان پنڌ ئي پنڌ گهمندا ڦرندا اچي آئيس لينڊ جي ايمبيسي (Embassy) پهتاسين. نه ڪا پوليس ۽ نه ئي ڪا ٻي فورس. ايوي پهريان ڪوڊ هنيو پوءِ چاٻي. هي عمارت مختلف هئي. ھئي ته لندن ۾، پر اندر گهڙياسين ته رڳو آئيس لينڊ جي سياحتي ماڳن جا فوٽو لڳل هئا. آچر جي ڪري آفيس ۾ ڪير به ڪو نه هيو ۽ جيئن ته يورپ ۾ پٽيوالي جو تصور ڪو نه آهي ۽ هر ڪو ماڻهو پنهنجو ڪم پاڻ ڪري ٿو. اسان ايوي جي آفيس ۾ چانهه وغيره پاڻ ٺاهي پيتي. مون ڪجهه سندس ملڪ جي باري ۾ ڪتاب به کنيا. پاڻ ان وقت تائين ٿانون ڌوئڻ واري مشين مان، ڌوتل چانهه جا ڪوپ بسيون، چمچا ۽ ٻيو سامان ڪڍندو رکندو ويو. ايوي ان وقت مون کي چيو ته؛ هو هن وقت لنڊن ۾ ايندڙ اولمپڪس راندين جي حوالي سان يورپ جي ملڪن جي پاڻ ۾ (Cooperation) واري خاص طور تي سيڪيورٽي واري سيڪشن ۾ ڪم ڪري رهيو آهي. مون کي وڌيڪ دعوت ڏنائين ته؛ ”جيڪڏهن تون وڌيڪ لنڊن ۾ رهين ته پوءِ پاڻ اولمپڪس (Olympics) جون رانديون گڏجي ڏسي سگهون ٿا.“ مون کانئس معذرت ڪئي ۽ سوچيم ته سڀاڻي جيڪڏهن اولمپڪس جي راندين ۾ ڪا گڙٻڙ ٿي ته پهريان ته سائي رنگ واري پاسپورٽ وارن کي جهليندا، سو اهڙو سون ئي گهوريو جيڪو ڪن ڇني.

ڪجهه ذڪر بيڪنگهم پئلس جو - عبدالحي پليجو

ڪجهه ذڪر بيڪنگهم پئلس جو

عبدالحي پليجو

سن ۱۸۳۷ع ۾ بڪنگهم محل ۾ پهرئين حڪمران جي حيثيت ۾ راڻي وڪٽوريا پنهنجي رهائش اختيار ڪئي. هن محل جي اڏاوت ۾ هڪ ڀيرو وري به ڪجهه تبديلي آندي وئي. جنهن موجب محل جو گيٽ پنهنجي اصلوڪي جڳهه کان هٽائي، ٽائيرن نالي ٻي جڳهه وٽ کڙو ڪيو ويو. جتي اڃا تائين اهو ماربل آرچ جي نالي سان موجود آهي. اڄڪلهه بڪنگهم محل نه فقط راڻي ۽ ايڊن برگ واري ڊيوڪ جي گهر طور ڪم اچي ٿو پر اهو شاهي انتظاميه جي دفتر طور پڻ استعمال ٿئي ٿو. اونهاري جي مُند ۾ محل جي گارڊ جي تبديليءَ واري رسم، محل جي اڳئين پاسي کان عمل ۾ ايندي آهي، جيڪا هر عام ۽ خاص ڏسي سگهي ٿو. لنڊن وڃڻ دوران آ اُها تقريب ٻارن کي ضرور ڏيکاريندو هئس. هي محل برطانوي آئيني بادشاهت جو دفتر توڙي مرڪز جي حيثيت جو حامل آهي ۽ سندس شاندار اڳياڙي پوري دنيا جي عمارتن ۾ نرالي آهي. هن محل ۾ ڊيوڪ، راڻي ۽ سندس ڪٽنب جي روزاني ڪمن ڪارن لاءِ مقرر ملازمن جا دفتر موجود آهن. هتي ڪيتريون ئي سرڪاري شاهي تقريبون منعقد ٿينديون آهن، انهن تقريبات جو انتظام شاهي انتظاميه طرفان ٿيندو آهي.

لنڊن جا سنڌي، روزگار جا موقعا ۽ شهزاديءَ جا اڇا وار - سهيل ميمڻ

لنڊن جا سنڌي، روزگار جا موقعا ۽ شهزاديءَ جا اڇا وار!

NOTES FROM LONDON

سهيل ميمڻ

لنڊن ۾ هاڻي ڪافي سنڌي نوجوان تعليم حاصل ڪري رهيا آهن، جن مان قانون واري شعبي ۾ وڌيڪ آهن. برطانيه ۾ تعليم تمام مهانگي آهي. ان ڪري سنڌ ۾ جن جو خيال اهو  آهي ته، انگلينڊ ۾ تعليم حاصل ڪرڻ دوران تعليم جي فِي ۽ رهڻ ڪرڻ جا خرچ اُتي لنڊن ۾ ئي نوڪري ڪري پورا ڪري سگهجن ٿا، انهن لاءِ خبر اها آهي ته، اهو تقريبن ناممڪن عمل ٿي ويو آهي. انگلينڊ ۾ اڳي ئي نوڪريون گهٽ هيون، مٿان وري سڄي يورپ مان خاص ڪري اوڀر يورپ جي غريب ملڪن مان ماڻهو اچي برطانيه ۽ خاص ڪري لنڊن ۾ ڪَڙڪيا آهن، ان ڪري اڳ جيڪو مزدوريءَ جهڙو ڪم ڪار ملندو هو، اڄڪلهه اهو به نه ٿو ملي. ان صورتحال ۾ به جيڪي سنڌي نوجوان تعليم حاصل ڪرڻ سان گڏ روزگار به ڪن ٿا، انهن جي محنت جَس لهڻي. انهن مان ڏينهن رات جي محنت ڪري تمام ٿورن آڱرين تي ڳڻڻ جيترن سنڌين ننڍا وڏا ڪاروبار به ڪيا آهن. قمبر جي مجيب ميتلو، علي گل ميتلو ۽  امير ابڙو جو ”ميتلو واچز“ جي نالي وارو دڪان ننڍي ڪاروبار ۾ ڪاميابيءَ جو هڪ موچارو مثال آهي. جيڪو هاڻي وڌي وَڻ ٿي ويو آهي ۽ لنڊن جي مشهور ڪيمڊن اسٽريٽ تي ”ميتلو آف لنڊن“ جي نالي جا ٽي وڏا سوينئر (گفٽ) وڪڻڻ وارا دُڪان، مجيب ميتلي پاران ۲۰ سال اڳ لنڊن جي آڪسفورڊ اسٽريٽ تي بيٺي پير گهڙيون وڪڻڻ واري محنت واري سفر ۽ جدوجهد جو سُٺو مثال آهن.

لنڊن ۾ ننڍي ڪاروبار ۾ ڪاميابيءَ جو هڪ مثال لاڙڪاڻي ضلعي جو شفيق شاهاڻي به آهي. ان نوجوان بيوٽي شاپس جي بزنس ۾ پنهنجي گهرواريءَ سان گڏجي ڪافي محنت ڪئي آهي ۽ هن مهل لنڊن ۾ سندن ڪاربار جون ۱۰ شاخون آهن. قمبر جي ئي هڪ ٻئي نوجوان سجاد پٺاڻ ”قمبر سوينئر“ نالي هڪ ننڍڙو دڪان لنڊن جي ايجويئر روڊ جي پريڊ اسٽريٽ تي کوليو آهي. هو تعليم سان گڏ ان دڪان کي ڪامياب ڪرڻ لاءِ ڏينهن رات محنت ڪري ٿو. انهيءَ شهر جو ئي ۲۸ سالن جو ڪمليش جيسواڻي پڻ نوجوانن لاءِ محنت جو هڪ مثال آهي. هو تعليم حاصل ڪرڻ سان گڏ ننڍيون وڏيون نوڪريون ڪري ٿو. ٽيوشن پڙهائڻ کان وٺي اسٽورن تي محنت مزدوري ڪرڻ دوران ڪمليش ٻه سال لنڊن جي ٽرين ۾ هڪ پرائيويٽ ڪمپنيءَ کي ريل ۾ ٽڪيٽن چيڪ ڪرڻ لاءِ مليل ٺيڪي دوران ٽرين ۾ بغير ٽيڪٽ سفر ڪرڻ وارن جي چيڪنگ جو ڪم پڻ ڪيو. ڪمليش ٻڌايو ته، انهن ٻن سالن دوران کيس سوين سنڌي، ٽيوب ۽ ٽرين ۾ سفر ڪندي مليا، جن مان هڪ به بغير ٽڪيٽ جي نه هو. پر ان جي ڀيٽ ۾ سنڌ ۾ ”مهذب“ سڏرائيندَڙ ۽ شهرن ۾ رهندڙ ”همراههَ“ توڙي پنجاب جا چار پنج اهڙا همراهه روزانو ملندا هئا، جيڪي بغير ٽڪيٽ هوندا هئا ۽ مٿن ڏنڊ جي سزا پوندي هئي.

ٻئي جي گهر جو به خيال ڪريو - الطاف شيخ

ٻئي جي گهر جو به خيال ڪريو!

الطاف شيخ

هن ڀيري مونکي ملائيشيا ۾ پنهنجي ملڪ جي ماڻهن جو وڌندڙ تعداد ڏسي حيرت ٿي آهي. پنجاب ۽ خيبر پختونخوا جا ته ڪيترا ئي نظر ايندا رهيا ٿي پر هاڻ سنڌ جا سنڌي مسلمان به ملائيشيا جي هر شهر ۾ نظر اچن پيا. هونئن سنڌ جو هندو جِتي واپار ۽ تعليم جي سلسلي ۾ دنيا جي هر ملڪ ۾ نظر ايندو رهيو ٿي، اتي هاڻ اسانجو سنڌي مسلمان پڻ، مرد توڙي عورتون تعليم، نوڪري، بزنس ۽ پورهئي لاءِ ملائيشيا ۾ رهي رهيا آهن. هو يونيورسٽين ۽ اسپتالن ۾ يا پرائيويٽ ڪمپنين ۾ نوڪري ڪري رهيا آهن. ڪيترا اهڙا آهن، جيڪي عرب ملڪن ۾ نوڪري ڪن ٿا پر پنهنجن ٻارن کي تعليم لاءِ ملائيشيا ۾ رکيو اٿن، جن سان گڏ رهڻ لاءِ ماءُ کي هِتي جي حڪومت طرفان ويزا ملي ٿي. ڪيترا ته هِتي جي سيڪنڊ هوم اسڪيم طرفان ڏهه سالن جي ويزا تي رهيل آهن. انهن مان ڪي مسواڙ جي گهرن يا فلئٽن ۾ رهن ٿا، ته ڪن پنهنجا گهرَ خريد ڪري ڇڏيا آهن. خاص ڪري فلئٽ جن ۾ هو رهن ٿا. پنهنجي ملڪ موٽڻ تي انهن کي تالو هڻيو وڃن. ملڪ ۾ ڪافي حد تائين امن امان آهي ۽ قاعدو قانون پڻ سخت آهي. ڪو ڪنهن جي گهر تي غيرقانوني قبضو نٿو ڪري ۽ ساڳئي وقت انهن ۾ رهندڙن لاءِ به سخت قاعدا قانون آهن، جن جي ڀڃڪڙي ڪرڻ واري کي سخت سزا ملي ٿي. بلڊنگ ۾ يا پاڙي اوڙي ۾ رهندڙن جو خيال رکڻ هر هڪ جو فرض سمجھيو وڃي ٿو.

سڌريل معاشرن ۾ ڪتابن ۽ مطالعي جي اهميت عبدالله مورائي

سڌريل معاشرن ۾ ڪتابن ۽ مطالعي جي اهميت

عبدالله مورائي

شهر ۾ گهمندي ڦرندي تقريبن اڌ آبادي کي ڪنن ۾ هينڊ فري (Hand Free) لڳل نظر ايندو، جن کي ديسي ماڻهو وري ڪنن ۾ ٽونٽيون لڳل چون. ڪو ماڻهو پيو گانا ٻڌندو يا وري ڪنهن سان ڳالهائڻ ۾ مصروف هوندو. گهڻي قدر ماڻهن وٽ تمام نئين قسم جون موبائل فونون هجن ٿيون ۽ اهي فونون ماڻهن کي هر وقت مصروف رکڻ لاءِ ڪافي آهن. اهو سڀ ڪجهه هوندي به هنن ماڻهن مطالعي کي نه وساريو آهي. بسن يا ريل گاڏين ۾ سفر دوران توهان کي کوڙ سارا ايترا ماڻهو ملندا جيڪي ڪو ڪتاب يا رسالو پڙهندي نظر ايندا. اڄ به سوين ڪتاب ڇپجن ٿا ۽ انهن جو وڪرو به جاري آهي.

ڪجهه هفتا پهريان آئون پرنيلا (Pernilla) ۽ سندس وڏو ڀاءُ پونٽس (Pontus) هڪ ريسٽورنٽ تان مانجهاندو ڪري ٻاهر نڪتاسين ته هلڪو هلڪو مينهن وسي رهيو هو پر جيئن ته پونٽس (Pontus) کي چي گويرا جي ملڪ ڪيوبا (Cuba) ڪجهه ڏينهن کانپوءِ وڃڻو هيو سو چيائين ته؛ ڪيوبا جي باري ۾ ڪو ڪتاب وٺڻو آهي. اسان سڀئي پُسندا پُسندا اچي هڪ ڪتاب جي وڏي دڪان تي پهتاسين. دڪان ۾ ڪافي رش هئي. عورتون توڙي مرد، پنهنجي مطلب جا ڪتاب ڏسي رهيا هئا. اسان واري همراهه به ڪيوبا جي باري ۾ ڪتاب ورتو ۽ اسان روانا ٿياسين. همراهه ڪتاب سؤ ڪرونا مهانگي دڪان تان وٺڻ کي ترجيح ان ڪري ڏني جو سندس خيال هيو ته جيڪڏهن سڀني انٽرنيٽ جي وسيلي ڪتاب وٺڻ شروع ڪيا ته پوءِ هيءُ ڪتابن جا دڪان بند ٿي ويندا. تنھنڪري انهن ڪتابن جي دڪانن کي جاري ۽ ساري رکڻ لاءِ ضروري آهي ته اسان هتان ڪتاب وٺون ته جيئن انهن جي حوصلا افزائي ٿئي. هتي ماڻهو اڄ به ڪتاب جو تحفو هڪ ٻئي کي ڏين ٿا ۽ ان ڳالهه کي پسند به ڪيو وڃي ٿو. منهنجي خيال ۾ جيڪڏهن ڪو ماڻهو سفر نٿو ڪري ۽ مٿان وري مطالعو به نٿو ڪري ته ان جي ذهني پرورش گهٽ ٿيندي. اهو ڏينهن جڏهن منهنجي ستين ڪلاس جي ڪلاس ٽيچر سائين علي مراد لغاري ڪتاب پڙهڻ جي اهميت ٻڌائي ۽ هٿ ۾ ڪتاب کڻڻ جو طريقو ۽ اڄوڪو ڏينهن مان ڪوشش ڪري ٿورو گهڻو مطالعو ضرور ڪندو آهيان.

طارق عالم ابڙي جي ڪتاب ”لنڊن تنهنجا ڪيڏا روپ“ من کي سجاڳ ڪيو. ان کانپوءِ پنهنجي پڦاٽ ڀائو اسحاق جو هڪ ڪتاب هٿ لڳو، جنهن منهنجي اندر ۾ هلچل پيدا ڪئي. بلڪ ائين کڻي چئجي ته بي چيني شروع ٿي وئي. ڪتاب هيو ”نڪلي تيري تلاش مين“. مستنصر حسين تارڙ، هن ڪتاب ۾ اهو جادو ڪيو آهي جو ماڻهو رات جو ستو پيو هجي ته اٿي ويهي رهي. دل ۾ چوي ته مان هتي ڇا پيو ڪيان، نڪري هتان ۽ دنيا ڏسان. آخري ڌڪو جنهن ڪتاب ڏنو اهو هو محمد اختر ممونڪا جو ڪتاب ”پئرس 205 ڪلوميٽر“ اهو ايڏو وڏو ڌڪو هو جنهن ايشيا مان کڻي يورپ پڄائي ڇڏيو. يورپ اچڻ کان پهريان اهي تارڙ جا ٻيا ڪتاب هيا جن پاڪستان جا اهي علائقا گهمڻ تي مجبور ڪيو جتي گهڻي قدر ٻاهرين ملڪن جا سياح، سخت محنت ۽ ٽريڪنگ ڪرڻ کانپوءِ پهچن. ڪتابن جو مطالعو توهان جي اندر ۾ انقلاب آڻيندو ۽ هن دنيا جا راز ظاهر ڪندو. باقي پيٽ ته جانور به پنهنجو پالين پيا.

هتي جون لائبريريون به تمام خوبصورت ٺهيل آهن ۽ انهن جو استعمال به آهي. هر وقت توهان کي اتي ماڻهو موجود نظر ايندا. ڪن ڪتابن لاءِ ڪجهه ڏينهن جا هفتا انتظار به ڪرڻو پوندو آهي. ڪتاب جيڪڏهن لائبريري ۾ موجود نه هوندو ته لائبريرين، ٻين لائبريرين سان رابطو ڪري، ڪتاب متعلق پڇا ڳاڇا ڪري ڏيندو ۽ جيڪڏهن ٻين لائبريرين ۾ ڪتاب موجود نه هوندو ته توهان جي علائقي جي لائبريري توهان لاءِ اهو ڪتاب خريد ڪري ڏيڻ جي پابند آهي.

هنن ملڪن ۾ ٽرئفڪ جا قانون تمام گهڻا سخت آهن ۽ انهن تي عمل به ٿئي ٿو. مزي جي ڳالهه ته پوليس، ايمبولينس ۽ انسانن جي ڊاڪٽرن سان گڏوگڏ هتي جانورن جا ڊاڪٽر به ڪو سگنل ٽوڙي اڳتي وڌي وڃي سگهن ٿا. متان ڪو ٻلو يا ڪتو ڪنهن مصيبت ۾ هجي. شهر اندر هلندڙ بسن جا ڊرائيور پندرنهن سالن تائين جي عمر جي ڇوڪرن يا ڇوڪرين کي ٽڪيٽ نه هئڻ جي صورت ۾ بس مان لاهي نٿا سگهن ۽ جيڪڏهن انهن ائين ڪيو ته انهن جي نوڪري هلي ويندي.

گذريل مهيني منهنجي فرانس وارن دوستن ڪرسٽين ۽ پئٽرڪ وارن جي ٻلي جنهن جو نالو منٽ (Minette) هيو مري وئي. همراهه ڏاڍا غمگين ۽ رکي رکي روئن. ڪم ڪار ڪري، جيئن گهر پهچن ته وري ساڳيو حال. هنن به سوچيو ته ٻيلي ائين ڪم نه ٿيندو سو ٻن هفتن لاءِ ويسٽ انڊيز هليا ويا ته جيئن ٻليءَ جو غم وساريون ۽ روزاني واري زندگي مان ٿورو ٿانيڪا ٿيون. گهر ۾ موجود ٻلي يا ڪتي کي يورپ ۾ گهر جو ڀاتي تصور ڪيو وڃي ٿو.

ماڻهو ديس ڇڏي پرديس ڇو ٿا وسائين؟ - نعيم شيخ

ماڻهو ديس ڇڏي پرديس ڇو ٿا وسائين؟

نعيم شيخ/دُبئي

۴ نومبر واري ڪاوش هائيڊ پارڪ ۾ شايع ٿيل محترمه حميرا غلام علي جو لکيل خط ”پنهنجي ديس اندر پورهيو ڪرڻ ۾ ڪهڙو عيب آهي؟!“ پڙهيم، جنهن ۾ هن لکيو آهي ته، ”هر ڪو ٻاهر (پرڏيهه) وڃڻ چاهي ٿو، چاهي اهو هڪ شاگرد هجي، نوڪري پيشه ماڻهو هجي يا وري ڪو بيروزگار. سڀ ڪنهن جي ذهن ۾ اهو ئي آهي ته، ڪيئن به ڪري ٻاهر وڃون، پوءِ انهن کي ٻاهر وڃڻ لاءِ رقم ڪنهن کان اُڌاري ڇو نه وٺڻي پوي، يا ڇو نه غير قانوني طريقي سان ٻاهر وڃڻ جو انتظام ڪرڻو پوي، پر وڃڻو ٻاهر ئي آهي!“

آئرش قوم تاريخ مان سبق سکيو آهي ڊاڪٽر مشتاق سومرو

آئرش قوم تاريخ مان سبق سکيو آهي

ڊاڪٽر مشتاق سومرو

يورپ کنڊ جي زمين، جتي هڪ ملڪ سرحد طور ٻئي سان ڳنڍيل آهي. جتي اولهه طرف ختم ٿو ٿئي، ته اتي فرانس جو سامونڊي ڪنارو ٿو اچي وڃي. اتان ئي ٿورو ويجهو سمنڊ ۾ ٻه وڏا ٻيٽ موجود آهن. هڪ آهي برطانيا، جيڪو فرانس کي ايترو ويجهو آهي. تنھنڪري سمنڊ جي تَري جي به هيٺان سِرنگ کوٽي لنڊن کان فرانس ۽ ٻئي يورپ طرف تيز رفتار ٽرين سروس هلائي اٿن. ٻيو ٻيٽ برطانيا جي ڀر ۾ آهي؛ آئرلينڊ، جتي يورپ جون حدون ختم آهن. برطانيا جو ملڪ، آئرلينڊ کان پکيڙ ۾ لڳ ڀڳ ٻيڻو آهي، پر آباديءَ جي لحاظ کان تمام وڏو آهي. برطانيا جي آبادي تقريباً ساڍا ڇهه ڪروڙ آهي پر آئرلينڊ جي مورڳو چوئيتاليهه لک. ڏيڍ سئو سال کن اڳ واري زماني ۾، آئرلينڊ ۾ اَسي لک ماڻهو رهندا هئا، جيڪي گهٽبا ويا ۽ انگ وڃي ۴۴ لک تي پهتو آهي.

هيءَ ڪهڙي سنڌ آهي؟ - الطاف شيخ

هيءَ ڪهڙي سنڌ آهي؟

الطاف شيخ

لاڙڪاڻي اچڻ کان اڳ مون سمجھيو ته ڳڙهي خُدا بخش جِتي مُلڪَ جي ٻن وزير اعظمن ذوالفقار علي ڀُٽو ۽ بينظير ڀُٽو جا مقبرا آهن، ۽ ڪئڊٽ ڪاليج لاڙڪاڻو، جِتي منهنجي رهائش جو بندوبست هو، هِڪَ ٻئي جي ويجھو هوندا. پر لاڙڪاڻي پهچڻ تي خبر پئي ته ڪئڊٽ ڪاليج لاڙڪاڻو ۲۵ کن ڪلوميٽرن تي هڪ طرف آهي، ته ڳڙهي خدا بخش ايتري ئي فاصلي تي لاڙڪاڻي جي ٻئي طرف آهي. آچر ڏينهن صبح ساڻ ڪاليج جي پرنسپال محمد يوسف ڊرائيور علي انور سميت پنهنجي ڪار ۽ ڪاليج جو هڪ پروفيسر منير چانڊيو مون ڏي موڪليو ته آئون پنهنجي مرضي سان ڳڙهي خُدا بخش جو چڪر هڻي اچان. نوجوان پروفيسر منير چانڊيو سنڌ جو مشهور شاعر ۽ اَديب پڻ آهي. سنڌي اَدبَ ۾ ناول تمام گهٽ ڇپيا آهن. منير جا ٻئي ڪِتابَ ناول آهن، جن مان هڪ ”ڪيف ڌاران ڪوءِ“ ۽ ٻيو ناول ”تو پڄاڻان.“ ان کان علاوه سندس  ٽيون ڪتاب ”بري هن ڀنڀور ۾“ ڇپائي هيٺ آهي. اسان موهن جو دڙو واري پاسي کان لاڙڪاڻو باءِ پاس ذريعي لاڙڪاڻي پهتاسين، جِتان پوءِ نئون ديرو روڊ ورتوسين. لاڙڪاڻي ڇڏڻ سان دودائي نالي هِڪ ڳوٺ مان لنگهڻ ٿيو. روڊ تي ٺهيل هڪ ڇاپرا هوٽل تي ويهي ڌوڌ پَتي چانهه پيتيسين. ڀر ۾ ٻه پٺاڻ سِنڌي ڳالهائي رهيا هُئا.

دِل اَڙجي وئي دمام سان - فهيم اختر

دِل اَڙجي وئي دمام سان

فهيم اختر

ڀاڱو پھريون

سعودي عرب جي اوڀر واري صوبي Eastern Province جي گاديءَ جو هنڌ دمام، ملڪَ جي پنجن وڏن شهرن ۾ ليکيو ويندڙ ۽ دنيا جو وڏي ۾ وڏو تيل پيدا ڪندڙ علائقو مڃيو وڃي ٿو. دمام کان ۱۵ ڪلوميٽر ڏکڻ ۾ الظهران جو شهر ۽ ۲۰ ڪلوميٽر ڏکڻ – اوڀر ۾ الخُبَر جا شهر آهن. ٽيئي شهر دمام، الظهران ۽ الخُبَر پاڻ ۾ ويجھا  هجڻ ڪري گِريٽر دمام يا دمام ميٽروپوليٽن ٺاهين ٿا. ۲۰۱۲ع تائين ٽنهي شهرن جي گڏيل آبادي لڳ ڀڳ ۴,۱۴۰,۰۰۰ هئي جيڪا ڏينهون ڏينهن وڌي رهي آهي. انهن ٽن ۽ اهم شهرن کان سواءِ هن صوبي ۾الجُبيل، النعريه، الحفوف، حفرالباطن، القطيف، راس تنوره، ابقيق ۽ الاحساء شهرَ پڻ موجود آهن. جن مان هر شهر جو تاريخي منظرنامو ۽ اهميت واري واري سان بيان ڪبي. ايراضيء جي لحاظ کان دنيا جو سڀ کان وڏو ايئرپورٽ King Fahd International Airport  دمام کان اُتر– اولهه ۾ ۲۰ ڪلوميٽرن جي فاصلي تي آهي، جيڪو اٽڪل ۷۸۰ چورس ڪلوميٽرن جي ايراضيء تي پکڙيل آهي، ۽ پوري صوبي کي اهو هڪ ئي ايئرپورٽ آهي. ان کان علاوه دمام جي بندرگاهه فارسي نارPersian Gulf  تي وڏي ۾ وڏي بندرگاهه آهي.

پتايا فقط رنڊين کان مشهور ناهي - الطاف شيخ

پتايا فقط رنڊين کان مشهور ناهي

الطاف شيخ

ٿائلنڊ جو هي شهر پتايا فقط رنڊين کنڊين، ڀڙون، ڪڃرن ۽ کدڙن کان مشهور ناهي. پر هتي چور ۽ ڳنڍيڇوڙ به ڦرندي نظر اچن ٿا جيڪي نه فقط امير ملڪن جي ماڻهن کي پر اسان جهڙن غريب ملڪن جي ماڻهن کي به نٿا بخشين. جتي ڪٿي پوليس ۽ قانون جي سختي هوندي به جيب ڪترن کي موقعو مليو وڃي.

پتايا کدڙن کان پڻ مشهور آهي - الطاف شيخ

پتايا کدڙن کان پڻ مشهور آهي

الطاف شيخ

اسان جي ڀر واري ضلعي جي هڪ زميندار ٿائلنڊ گهمي موٽڻ تي ٿائي ڇوڪرين جي ڏاڍي تعريف  ڪئي جو هڪ حسينا مٿس موهت ٿي پيئي ۽ بقول سندس، ساڻس سچو پيار ٿي ويو.

”پر سائين توهان کي اها ڇوڪري ڪٿي ملي؟“ مون پڇيومانس.

”بابا ڳالهه ئي نه پڇ،“ هن مڇ کي وٽيندي ٻڌايو. ”گذريل سال پتايا  ويو هوس. اتي الڪاذار (Alcazar) ڪلب ۾ نچندڙ هڪ ڇوڪري بس عاشق ٿي پيئي ۽ اسان به کيس دل ڏيئي ويٺا آهيون.“

”سائين ڳالهه ئي نه پڇو،“ سندس ٻئي ساٿيءَ ٻڌايو جيڪو ان سفر ۾ ساڻس گڏ هو. ”ڇوري اسٽيج تي  ٿورو گهڻو نچيو، اچيو سائينءَ کي هٿڙا لاهي. پوءِ ته سائينءَ جي هئي نوٽن ڏيڻ تي ڌم.“

پتايا ـــ رنڊين ۽ کنڊين جو شهر - الطاف شيخ

پتايا ـــ رنڊين ۽ کنڊين جو شهر

الطاف شيخ

پاڪستان مان جيڪي شوقين بئنڪاڪ لاءِ نڪرن ٿا اهي پتايا اچيو دنگ ڪن. پاڪستان جون ٽوئر ايجنسيون اهو پروگرام ڪراچي کان ئي مقرر ڪن ٿيون جيئن واپسيءَ تي همراهه چشڪا ڏيئي پتايا بيچ جون خبرون پنهنجن يارن دوستن سان ڪري، ۽ اهي به ٻاهر نڪرڻ لاءِ آماده ٿين ۽ ساڳي ڌوڙپائڻ لاءِ خرچ ڪن.

بئنڪاڪ کان ڏيڍ سؤ ڪلوميٽر پري، ”پتايا بيچ“ سمنڊ جي ڪناري تي، هڪ ننڍڙو شهر آهي. اهڙا سامونڊي ڪنارن وارا شهر ۽ تانگھا ڪنارا ٿائلنڊ کان علاوه ٻين ملڪن ۾ به کوڙ. ويندي پاڪستان ۾ به ڪلفٽن، منهوڙو، سئنڊس پٽ ۽ هاڪس بي کان وٺي پورٽ قاسم، گڊاني ۽ پسني وارو علائقو سمنڊ ئي سمنڊ لڳو پيو آهي.

ڪراچي ۾ هڪ واقفڪار همراهه کان پڇيم:

”سائين پتايا خير ۾ وڃو پيا ـــ؟“

جپانين جا انسانن تي ظلمَ - الطاف شيخ

جپانين جا انسانن تي ظلمَ

الطاف شيخ

ريلوي جي ڪم دوران، پئان معصومه جا ڪم بدلبا رهيا. ڪڏهن بورچيخاني لاءِ جھنگ مان ڪاٺيون ڪري اچڻ هو ته ڪڏهن ڪمپ ۾ رهندڙن لاءِ پاڻي ڀري اچڻ.

”مٽي کوٽڻ ۽ پٿر کڻڻ جهڙا ڪم به ڪرڻا پيا  ٿي. ڪڏهن اگھائي يا ڪمزوريءَ ڪري تکو نٿي هلي سگهيس ته گارڊ سپاهين هڪدم رڙ ڪئي ٿي Kurrah! ۽ پٺن تي لڪڻ جا وسڪارا ڪيا ٿي.“

معصومه ٻڌايو ته ان بعد ٻي ڪئمپ جنهن جو نالو Konkoita هو، ۾ کيس موڪليو ويو.  اتي ته اڃا به گهڻي سختي هئي.  ڪو به مزور ٿورو ئي بيمار ٿيو ٿي ته هن کي جيئري ئي ساڙيو ويو ٿي.

ڪئمپ جي ڏُکي زندگي - الطاف شيخ

ڪئمپ جي ڏُکي زندگي.......

الطاف شيخ

پئان معصومه جڏهن گهران نڪتي هئي ته هن وٽ فقط ٽي وڳا هُئا. سندن سادو سودو سپاٽو ان پنڌ جي شروع واري ڏينهن ۾ ئي ڇڄي ويو ۽ پوءِ باقي ڏينهن اگهاڙين پيرين پنڌ ڪندي رهي ـــ نه فقط ڪئمپ تائين، هي ٻارهن ڏينهن وارو، پر جيسين ريلوائيءَ جو ڪم هلندو رهيو هوءَ پيرين اگهاڙي رهي. کيس شاديءَ ۾ مائٽن فقط سونا ايئرنگ ڏنا هئا جيڪي گهر ڇڏڻ وقت هن جي ڪنن ۾  هئا. هن ٻارهن ڏينهن جي پنڌَ ۾ هڪ ڏينهن سندس اها نشاني به هلي ويئي.

”هڪ سڪڻي جپانيءَ جي پهرين ڏينهن کان ان ۾ اک هئي. هن نيٺ  مونکان اهي زوريءَ لهرائي ورتا ته کيس ان مان سونا ڏند ٺهرائڻا آهن.“ پئان معصومه ٻڌايو.

زندهه آهيان ـــ موتَ جي ڪهاڻي سُڻائڻ لاءِ - الطاف شيخ

زندهه آهيان ـــ موتَ جي ڪهاڻي سُڻائڻ لاءِ.....

الطاف شيخ

ٿائلنڊ کان برما تائين ريلَ جو پٽو وڇائڻ لاءِ جپاني جن قيدين ۽ عام ماڻهن کي مختلف هنڌن تان وٺي آيا انهن  مان اسانجي ڀر واري ڳوٺ ۾ رهندڙ پنجهٺ سالن جي ملئي عورت پئان معصومه پڻ آهي. چيو وڃي ٿو ته لڳ ڀڳ ٻه لک ماڻهو بک، اڃ ۽ جپانين جي ظلم وگهي مري ويا ۽ جيڪي خوش نصيب اهڙين تڪليفن مان پار ٿي بچي ويا، تن مان پئان معصومه بنت احمد پڻ هڪ آهي. (ملئي زبان ۾ شادي شده عورت کي پئان سڏجي، جيئن پاڻ وٽ بيگم، محترمه يا مسز) پئان معصومه هن وقت (۱۹۸۷ع ۾) ٻن پٽن ۽ ٻن ڌيئن جي ماءُ ۽ ارڙهن ٻارن جي ڏاڏي ناني آهي. اڌ صدي کن اڳ ٿيل اهي ظلم جا واقعا کيس اڄ به چٽا پٽا ياد آهن.

”ان ريلوي جي ڪم لاءِ توهان کي ڪيئن وٺي ويا؟“ مون سندس ڪهاڻي لکڻ لاءِ هڪ ڏينهن کانئس پڇيو.

”موتَ جي ريلوي“ عرف “Bridge on River Kawai” - الطاف شيخ

”موتَ جي ريلوي“ عرف “Bridge on River Kawai”

الطاف شيخ

بئنڪاڪ جي ڀر ۾ (اٽڪل اسي ميل کن اولهه ۾) ٿائلنڊ جو هڪ ٻيو اهم شهر ڪنچنا بوري (Kanchanaburi) آهي. هي شهر ڪوٽڙيءَ وانگر درياهه جي ڪناري تي آهي. گهمڻ ڦرڻ لاءِ منجھس ڪا خاص شيءِ ناهي ۽ نه وري ڪو ايڏو پُراڻو شهر آهي. اڄ جي بادشاهه جي تڙ ڏاڏي راما ٽئين سن ۱۸۳۳ع ۾ اڏاريو هو.

هن شهر (ڪانچنابوري) ۾ ماڻهو هڪ ئي ڳالهه لاءِ اچن ٿا ـــ ريلوي جي اها بدنام پُل ڏسڻ جيڪا جپانين، ٻي جنگ عَظيم ۾، انگريز ۽ يورپي جنگي قيدين کان ٺهرائي. انهن کان علاوه ڀر وارن ملڪن جي مڪاني ماڻهن کي پڻ ان ڪم ۾ لڳايو ويو هو. سخت پورهئي، بک ۽ بيماري وگھي ڪئين هزارين ماڻهو مري ويا. راشن بچائڻ لاءِ ڪيترن پوڙهن ۽ بيمارن کي، جپانين جيئري جلائي ڇڏيو هو. هيءَ ”ريلوي“ انسان انسان تي ظلم جي علامت سمجھي وڃي ٿي. هن ريلوي بابت فلم پڻ ٺهي چُڪي آهي جيڪا ان ئي نالي واري ڪتاب The Bridge on the River Kwai تان ٺهي آهي. هن فلم ۾ ريلوي لائين جو اهو حصو ڏيکاريو ويو آهي جيڪو ڪوائي درياهه تي ٺهيل پل مٿان لنگهي ٿو.

آيوتٿايا ـــ مڪليءَ جو قبرستان - الطاف شيخ

آيوتٿايا ـــ مڪليءَ جو قبرستان........

الطاف شيخ

جپاني، انگريز ۽ يورپي ماڻهو ـــ خاص ڪري سئيڊن، ناروي، ڊئنمارڪ، سئٽزرلئنڊ پاسي جا، هوائي جهاز رستي بئنڪاڪ پهچي، بئنڪاڪ ۾ ڏينهن اڌ ڪو مس ترسي پوءِ اتر ٿائلنڊ يا ڏکڻ ٿائلنڊ ڏي وڃن ٿا. اتر ٿائلنڊ جابلو علائقو آهي ۽ هو ان پاسي ”چئانگ مائي“ يا ”چئانگ رائي“ شهرن ۾ وڃن ٿا. ڏکڻ ٿائلنڊ سامونڊي ڪنارن ۽ خاموش ٻيٽن کان مشهور آهي. جهڙوڪ: پتايا، چمغون، سونگڪلا، پکيٽ، ساموئي، ڦانگن وغيره. هنن کي بئنڪاڪ کان وڌيڪَ ٿائلنڊ جا ننڍا ۽ خاموش ٻيٽَ پسند آهن. ڇو  جو هنن لاءِ شراب ۽ شباب، شاپنگ ۽ اگھاڙا شو پنهنجن ملڪن ۾ به جام آهن. هو پنهنجي ملڪ جي مشغول زندگي ۽ ظلم جهڙي سرديءَ کان نجات حاصل ڪرڻ لاءِ ماٺيڻا ٻيٽ ۽ سامونڊي ڪنارا پسند ڪن ٿا. هنن مان ڪي اڪيلا اچن ٿا ته ڪي پنهنجن ملڪن جي ساهيڙين يا مڱيندن سان گڏ هن پاسي گهمڻ لاءِ نڪرن ٿا. (سواءِ جپانين جي. جپاني مرد هميشه اڪيلو نڪرندو. پنهنجي زال کي پنهنجي شهر جي دعوت ۾ گڏ وٺي هلڻ کان به هن کي ٻرو چڙهي ٿو).

پگهر ۽ ڇيڻي جي ڌپ - الطاف شيخ

پگهر ۽ ڇيڻي جي ڌپ......

الطاف شيخ

ڪيترن ماڻهن لاءِ ٿائلنڊ بئنڪاڪ آهي ۽ بئنڪاڪ ٿائلنڊ. هو هوائي جهاز ۾ چڙهي سڌو بئنڪاڪ لهن ٿا ۽ بئنڪاڪ کان اڳتي ٻي ڪا ڳالهه نه ڄاڻن نه سڃاڻن. هڪ کان پڇيم ته هتان پوءِ ڪيڏانهن ويندين ته وراڻيائين:

”بس ادا هيءُ ئي هڪڙو ملڪ بئنڪاڪ ڏسڻو آهي.“

يعني ڪيترن کي اها به خبر ناهي ته بئنڪاڪ شهر جو نالو آهي يا ملڪ جو. ڪيترا ته عرب ملڪن جا (۽اسانجي ملڪ پڻ) ٿائلنڊ فقط ۽ فقط عورت ۽ شراب لاءِ اچن ٿا.

ڀنڀور جو مطالعاتي دورو - غني ڪلھوڙو

ڀنڀور جو مطالعاتي دورو

سنڌي ادبي سنگت گلشن حديد طرفان

غني ڪلھوڙو

سسئي ۽ پنهون جو قصو اسان جو ادبي ورثو آهي، جنهن کي شاهه سائين ايڏي ته گهرائي ۽ گيرائي واري انداز سان محفوظ ڪيو آهي، جو اهو ادبي حوالي سان امر ٿي ويو آهي، جيئن نظامي گنجوي ليليٰ مجنون کي امر ڪي ڇڏيو. ان نسبت سان سنڌي ادبي سنگت گلشن حديد شاخ اهو فيصلو ڪيو ته ان عظيم ادبي علمي ورثي کي ان ماڳ تي ياد ڪيو وڃي. جنهن سان ان جي نسبت آهي. ياد رهي ته اها تجويز سنڌ جي نامياري ڪهاڻيڪار منظور ڪوهيار ۽ ذوالفقار صاحب ڏني، جنهن کي سنڌي ادبي سنگت گلشن حديد جي عهديدارن ۽ ميمبرن جي پٺڀرائي حاصل ٿي. ڇاڪاڻ ته قومن جي ڪردار ۽ سٺن صفتن ۾ اها ڳالهه شامل آهي ته ايندڙ نسلن کي پنهنجي ثقافت، تاريخ، تهذيب ۽ ادبي ورثي کان آشنا ڪجي.

جيترو قاعدو اوترو فائدو - الطاف شيخ

جيترو قاعدو اوترو فائدو

الطاف شيخ

دنيا جا اُهي ملڪ، مثال طور سنگاپور، جپان، هانگ ڪانگ وغيره يا اهي شهر جهڙوڪ، ممبئي، نيويارڪ (مئن هٽن) جتي زمين جي کوٽ آهي ۽ عوام گهڻو آهي، اُتي رهائش لاءِ اُڀيون عمارتون يعني فليٽ سسٽم بهترين جواب آهي. مون سنگاپور کي تڏهن به ڏٺو يعني گذريل صديءَ جي سٺ واري ڏهاڪي ۾، جڏهن اهو اڃان به Fishing Village لڳو ٿي. هن تر ۾ جهازن ۽ جهازين (جهازن کي هلائڻ وارن ۽ سفر ڪرڻ وارن مسافرن) لاءِ ڪولمبو ۽ عدن بلي بلي بندرگاهه هئا. پوءِ اتي جي سياستدانن جي جڏن ڪمن ۽ فيصلن ڪري سلون (هاڻوڪو سريلنڪا) ۽ يمن پٺتي رهجي ويا ۽ پوءِ ستر واري ڏهاڪي جي شروعاتي سالن کان سنگاپور ۽ هانگ ڪانگ جو اوج شروع ٿيڻ لڳو. سنگاپور ۾ پهرين پيپلز پارڪ امپوريم ۽ پوءِ هڪ ٻه ٻيا گهڻ ماڙ وارا شاپنگ سينٽر کلڻ شروع ٿيا، نه ته سنگاپور ۾ ورلي ڪا وڏي عمارت هئي. وڌ ۾ وڌ هيٺ دڪان ته مٿان ان دڪاندار جو فليٽ. جيڪي عمارتون هن پاسي ”شاپ هائوس“ سڏجن ٿا. ڏسندي ئي ڏسندي سنگاپور هر فيلڊ ۾ ايڏي ترقي ڪئي، جو سڄي دنيا جا واپاري ۽ امير ماڻهو هن مٽياري ضلعي جيڏي ٻيٽ نما ملڪ ۾ ڪاروبار لاءِ پئسو لڳائڻ لڳا. ڏسندي ئي ڏسندي اسان جي سامهون شپنگ ڪمپنيون، ايئر لائينون، بئنڪون، ڪاليج ۽ يونيورسٽيون، ڪارخانا ۽ فئڪٽريون، شپ يارڊ ۽ فارين آفيسون کلي ويون، جن کي هلائڻ لاءِ ڌارين ملڪن جا ماڻهو هڪ طرف رهڻ لڳا، ته گهمڻ جا شوقين ٻئي طرف اچڻ لڳا.  ملڪ ۾ خوشحالي ۽ پئسو ته جام اچڻ لڳو پر رهائش وڏو مسئلو ٿي پيو. ننڍڙي ٻيٽ تي آفيسون، دڪان، روڊ ٺهڻ بعد باقي زمين ئي ڇا ٿي بچي، جنهن تي ماڻهو بنگلا ٺهرائين. ان مسئلي جو حل ان وقت جي وزير اعظم ’لي ڪئان يو‘ کي اوچين عمارتن ۾ نظر آيو. هن سنگاپور کي فليٽن جو شهر بڻائي ڇڏيو.  نه رڳو پرائيويٽ ڪمپنين کي فليٽ ٺاهڻ جي اجازت ڏني پر سرڪاري طرح به ٺهرائڻ شروع ڪيا. ان سان گڏ سنگاپور ۾ رهندڙ ٽنهي قومن (ملئي، چيني ۽ انڊين) جي ماڻهن کي حڪومت طرفان آسان قسطن تي قرض به ڏنائين پر هن فليٽ ٺاهيندڙن ۽ انهن ۾ رهندڙن لاءِ ڪجهه قاعدا قانون به ٺاهيا جو ’لي ڪئان يو‘ هميشه چوندو هو ته ”جيترو قاعدو اوترو فائدو.“

بڪنگهم پيلس جا دلڪش نظارا - عبدالحي پليجو

بڪنگهم پيلس جا دلڪش نظارا

ڪارا گلاب خريد ڪرڻ وارو شوق

عبدالحي پليجو

پنهنجي گذريل ڪالم ۾ لنڊن جي مکيه بازارن ۽ تفريحي ماڳن جو ذڪر ڪيو هئم. هن ڀيري اسان انگلينڊ جي راڻيءَ جي گهر وڃڻ جو سوچيو. مِنا پڇيو ته، اڄ جو ڇا پروگرام آهي؟ مون کيس ٻڌايو ته، اڄ انگلينڊ جي راڻيءَ جي گهر ٿا هلون، پاڻ کِلي چيائين ته، سچ ٻڌائي ته اڄ ٻاهر گهمڻ جو ڪهڙو پروگرام آهي؟! مون وري کيس ساڳيو جواب ڏنو ۽ سڄي ڪهاڻي ٻڌائي ته، انگلينڊ جي راڻيءَ جي لنڊن واري سرڪاري رهائشگاهه ٿا هلون، پاڻ پُڇيائين ته، اُتي اچڻ ڏيندا، پوءِ مون کيس سڄو احوال ٻڌايو ته، ۱۹۹۲ع ۾ بڪنگهم پيلس جي هڪڙي حصي کي زبردست باهه لڳي، جنهن ۾ محل جو هڪڙو حصو سڙي ويو، محلات ۽ ان ۾ رکيل نوادرات، فرنيچر، پردا، ڪارپيٽ ۽ بجليءَ جي فٽنگ کي به تمام گهڻو نقصان پهتو. باهه کانپوءِ بڪنگهم پيلس وارن حڪومت کي لکيو ته، محل جي مرمت ڪرايو ۽ سڙيل سامان به وٺي ڏيو، حڪومت کين جواب ڏنو ته، اسان چريا آهيون جو راڻيءَ جي ذاتي گهر جي مرمت ڪريون. راڻيءَ کي حڪومت جيڪو ساليانو ڀتو ٿي ڏئي. راڻيءَ کي چئو ته، انهيءَ مان محل کي ٺهرائي. راڻيءَ وري کين جواب ۾ چيو ته، حڪومت جيڪو مونکي الائونس ٿي ڏئي انهيءَ مان ته منهنجو گذر سفر ئي مس ٿو ٿئي، سو آئون هي هيڏو سارو خرچ يعني محل جي مرمت ۽ سامان سڙو ڪيئن وٺي سگهنديس؟!

ويڙا ٿر اڪري! - حسين ڪپري

ويڙا ٿر اڪري!

حسين ڪپري

هيل مينهن اهڙا ته مست ٿي وٺا، جو ٿر سڄو سُر سارنگ ٿي پيو. هي دنيا جو زرخيز ترين صحرا آهي، جنهن جو انگ انگ برسات کان پوءِ ڦٽي سائو چهچ ٿيو وڃي. هر طرف ڏسڻ لاءِ اهڙا حسين نظارا هوندا آهن، جو اکين جو ڍءُ ٿيو وڃي. هن سال اهڙو ڪو ماڻهو نه رهيو، جنهن ٿر وڃي فوٽو نه ڪڍايو هجي. يار دوستن فيس بڪ کي تصويرن سان ڀري ڇڏيو. مٿان ڪڪر ڪارونڀار به ڀريو بيٺو هو، سو پنهنجو به روح نه رهيو، تنهن ڪري رومانٽڪ موسم جي حساب سان سفر جو سامان کڻي روانا ٿياسين.

ننگر جا نظارا - جبار ڌاريجو

ننگر جا نظارا

جبار ڌاريجو

جڏهن برساتون وسن ٿيون ته انسان پنهنجي علائقن، فصلن، زميني حقيقتن جي حساب سان React ڪري ٿو. زرعي ۽ آباد علائقن جا ماڻهو بارش ڏسي خوش ضرور ٿين ٿا، پر حد اندر. ڇاڪاڻ جو انهن جا فصل ۽ مال، ٻنيون ۽ گهر گهڻي برسات برداشت نه ٿا ڪن ۽ نعمت مان ڦري مصيبت ٿيو وڃي. جابلو ۽ ريگستاني ماڻهو، جتي زمينون هموار ناهن، اتي جا ماڻهو ٻارهوئي بارش لاءِ واجهائيندا رهندا آهن. سندن وڏي ۾ وڏي خوشي مينهن (برسات) سان وابسطه آهي. انهن علائقن ۾ پاڻيءَ جو ايريگيشن بندوبست آهي ڪو نه. جيڪو به فصل، گاهه ۽ پيئڻ جو پاڻي گهڻو ڪري برسات هوندو آهي. اهڙيءَ طرح سنڌ جو ٿر وارو پاسو به برسات ۾ سائو ٿيو پوي اها ساواڻ ڌرتي، مال ۽ جانور، پکين ۽ انسانن سڀني لاءِ بي حد خوشي ۽ زندگي جو باعث هجي ٿي.