چهري په گري زلفين - الطاف شيخ

چهري په گري زلفين

الطاف شيخ

”سائين سفر ڪيئن رهيو؟“ ڪار ۾ ويهڻ سان، منهنجي ميزبان ڊاڪٽر مير عطا ۽ سندس پٽ مير غلام محمد، مون کان ڪوالالمپور کان ملاڪا جي سفر بابت پڇيو.

”فرسٽ ڪلاس“ مون ورندي ڏني ۽ پوءِ غلام محمد کي مخاطب ٿيندي چيو؛ ”ڳالهه هيءَ آهي ته هنن پَٽن تي جي جهڙالي موسم آهي ته جهڙو ڪشمير. اگر جي آسمان تي ڪڪري ناهي ته پوءِ، اڳيان خط استوائي سج جا سڌا پوندڙ ڪرڻا، جيڪب آباد ۽ سبي ٿا ياد ڏيارين.“

Tesco کان My din - الطاف شيخ

Tesco کان My din

الطاف شيخ

ملاڪا جو وڏي ۾ وڏو بس اسٽاپ، جتي مون کي بس اچي لاٿو، سو Melaka Sentral سڏجي ٿو ۽ جتي ’جالان (شاهراهه) پنگ ليما اوانگ‘، ’جالان تُن رزاق‘ سان اچي ملي ٿو، اتي آهي. ”جالان تُن رزاق“ هاءِ وي جو حصو آهي، جيڪو الور گاجا شهر کان اچي ٿو ۽ اڳتي موئر(Muar)  ۽ جوهور بارو شهرن کان ٿيندو، سنگاپور تائين پهچي ٿو. ملاڪا شهر جو هيءُ هنڌ، جتي هاڻ وڏي پئماني وارو هيءُ بس اسٽاپ ٺاهيو ويو آهي، وچ شهر کان پري آهي. اڄ کان ويهارو سال کن اڳ تائين، جڏهن آئون هي شهر ڇڏي رهيو هوس، اھو جنگل هو. هاڻ هن بس اسٽاپ جي ڪري، هڪ قسم جو جنگل ۾ منگل ٿي ويو آهي، جتي سڄي ملائيشيا کان ايندڙ بسون بيهن ٿيون. جتي ٽئڪسيون، مسافرن کي ملاڪا جي مختلف هنڌن ڏي يا ٻين شهرن ڏي کڻي وڃڻ جو انتظار ڪن ٿيون. جتي مسافرن ۽ انهن کي وٺڻ يا ڇڏڻ لاءِ ايندڙ ماڻهن لاءِ ڪيتريون ئي ننڍيون ننڍيون ريسٽورنٽون ۽ خوبصورت دڪان آهن ۽ 24 ئي ڪلاڪ رونق ۽ ميلو متل رهي ٿو. هونءَ به ملائيشيا جي هر شهر جي بس اسٽاپ تي توهان کي زندگي نظر ايندي ۽ ڇو نه هجي؟ جڏهن ملڪ ۾ امن امان هجي، پگهارن جي مقابلي ۾ سستائي هجي ۽ کاڌي پيتي جون شيون، صحت جي اصولن موجب هجن، پوءِ رونق ڇو نه ھوندي. ههڙن ملڪن ۾ ماڻهو، ڏينهن هجي يا رات، سفر جاري رکن ٿا. هر بس اسٽاپ تي ويهڻ جي سهوليت کان علاوه واش روم ۽ ريسٽورنٽون آهن. سٺا رستا ۽ سٺيون سواريون آهن. هتي ملائيشيا ۾ ته ڀاڙو به مناسب آهي. ڪوالالمپور کان ملاڪا ائين آهي، جيئن ڪراچيءَ کان حيدرآباد. ايئرڪنڊيشنڊ بس ۾ سفر ڪرڻ لاءِ، مون کي فقط 12 رنگٽ (ڊالر) ڀاڙو ڏيڻو پيو. اڄڪلهه ملائيشيا جي هڪ رنگٽ جي قيمت 28 روپيه آهي يعني 216 روپيه ٿيو. مزي جي اها ڳالهه ته 80 واري ڏهي ۾ به، جڏهن آئون ملاڪا ۾ رهندو هوس، ملاڪا کان ڪوالالمپور جو ڀاڙو 12 رنگٽ هئو. يعني هتي جي ماڻهن لاءِ ته ڪا مهانگائي ٿي ڪا نه. اسان کي وري به ان ڪري مهانگائي ٿي لڳي جو اسان جي رپئي جو قدر گهٽجي ويو آهي. ور نه ته مون وارن ڏينهن ۾، جڏهن هڪ رنگٽ اسان جي اٺن رپين برابر هو ته، اهو ڀاڙو 96 روپيه هو. ان کان به 10 سال کن اڳ، يعني 70 واري ڏهي ۾، جڏهن آئون جهازن تي هوس، ملائيشيا توڙي سنگاپور جي ڊالر جي قيمت، اسان جي چئن رپين برابر هئي.

ملاڪا ۾ ميرپورخاص جا مير - الطاف شيخ

ملاڪا ۾ ميرپورخاص جا مير

الطاف شيخ

ڊاڪٽر مير عطا محمد ٽالپر سان منهنجي روبرو ملاقات هتي ملاڪا ۾ اچي ٿي. ساڻس ٻن سالن کان انٽرنيٽ تي رابطو هو ۽ مون کي اهو محسوس ڪري خوشي ٿئي ٿِي ته مير صاحب هڪ اهڙي شهر ۾ رهي ٿو، جنهن جي گهٽين مان منهنجو ڪئين سال گذر ٿيو. منهنجي ذهن ۾ هو ته ملاڪا جڏهن به وڃڻ ٿيندو ته ڊاڪٽر مير عطا محمد سان ضرور ملندس ۽ کانئس هن شهر ۽ ملڪ بابت سندس خيال پڇندس. ڪراچي ۾ رهندڙ منهنجي هڪ دوست مشتاق علي ٽالپر سان به جڏهن ملاقات ٿَي ٿِي ته هن مون کي ملاڪا ۾ ڊاڪٽر مير عطا سان ملڻ لاءِ چيو ٿي.

ٿو ڪريان ياد ماضيءَ جا ماڳ - الطاف شيخ

ٿو ڪريان ياد ماضيءَ جا ماڳ

الطاف شيخ

هن کان اڳ به لکي چڪو آهيان ته دنيا جا ڪجهه شهر اهڙا آهن جن کان آئون پنهنجي اباڻي ڳوٺ هالا ۽ ناناڻي شهر حيدرآباد کان به گهڻو واقف آهيان. انھن جي گهٽي گهٽي رليو آهيان ۽ ساڻن اڄ به ڪيتريون ئي يادون وابستہ آهن. منجانئن ڪي هن ريت آهن: اڄ واري بنگلاديش جو شهر چٽگانگ، جتي مون جهاز راني ۽ جهاز سازي جي تعليم (Marine Engineering) حاصل ڪئي ۽ ان بعد جهاز جي نوڪري دوران به منهنجو جهاز هن بندرگاهه ۾ ويندو رهيو ٿي. شاديءَ کانپوءِ منهنجي زال ۽ ٻار به هتي ايندا رهيا ۽ چٽگانگ ۾ جهاز تي رهڻ بدران، پنهنجن بنگالي ڪلاس ميٽن جي گهرن ۾ ئي رهياسين ٿي. ڪيترا مون وانگر پنهنجن ٻارن سان مختلف جهازن تي، دنيا جي مختلف بندرگاهن ۾ هوندا هئا پر سندن والدين اسان جو ايڏو ئي خيال رکندا هئا جيڏو تعليم دوران، جڏهن آئون ڪئڊٽ ڪاليج پيٽارو مان انٽر ڪري هتي پهتو هوس ۽ ان وقت منهنجي عمر 19 سال هئي ۽ سال 1963ع هو.

هُن شهر جون تري آيل يادون - الطاف شيخ

هُن شهر جون تري آيل يادون

الطاف شيخ

1402ع ۾، ملايا (اڄ واري مغربي ملائيشيا) جي گهاٽن جھنگلن واري هڪ ننڍڙي سامونڊي ڪناري واري ڳوٺڙي ۾، سماترا کان ڀڄي آيل شاهي خاندان جي هڪ فرد، جنهن جو نالو پرميشور هو، اچي رهائش اختيار ڪئي ۽ ان جاءِ جو نالو رکيائين ملاڪا. پاڻ مسلمان ٿيو ۽ پنهنجو نالو اسڪندر شاهه رکيائين. سندس خاندان (گهراڻو) 1512 ۾، پورچوگالين جي آمد تائين حڪومت ڪندو رهيو. پورچوگالين جي ملاڪا تي 1512ع کان 1641ع تائين حڪومت رهي. ان بعد 1824ع تائين ملاڪا ڊچن جي قبضي ۾ رهيو ۽ پوءِ انگريزن جو راڄ شروع ٿيو. ڌارين ۾ سڀ کان گهڻو وقت، اٽڪل 183 سال ڊچن جو ملاڪا تي راڄ رهيو. ملاڪا ۾، توهان کي ڪيتريون ئي شيون پورچوگالين، ڊچن ۽ انگريزن جي راڄ جون ٺهيل نظر اينديون. جيئن ڪراچيءَ جي ايمپريس مارڪيٽ، ڪي ايم سي بلڊنگ، ميري ويدر ٽاور جهڙيون عمارتون، انگريزن جي دور جون ٺهيل آهن. پورچوگالين جو ته سڄو پاڙو آهي، جتي پورچوگالين جو اولاد رهي ٿو. آفريڪا وارن سفرنامن ۾ لکي چڪو آهيان ته يورپي ماڻهن، پنهنجي حڪومتي دور ۾، مڪاني ايشين يا آفريڪي عورتن سان شادي ته ڇا پر ظاهر ظهور دوستي رکڻ کان به گريز ڪئي ٿي. پر پورچوگالين نه فقط شاديون ڪيون پر مڪاني عورتن مان پيدا ٿيندڙ ٻارن کي اهو ئي status ڏنائون، جيڪو سندن پنهنجي ملڪ ۾ هو. ان ڪري توهان کي ڪيترا ئي مختلف رنگن ۽ جسامتن جا پورچوگالي ملندا. ائين ڏٺو وڃي ته ڊچن به ٿورو گهڻو/ مڪاني ماڻهن سان جنسي تعلق رکيو ٿي ۽ انهن جو اولاد برگر سڏجي ٿو. توهان کي سريلنڪا ۾ ڪيترا ئي برگر ملندا. ملاڪا ۾ رهندڙ هي ڪڻڪ رنگا ۽ ڪارسرا پورچوگالي، ملئي ۽ پورچوگالي ڳالهائين ٿا. پر سندن پورچوگالي، اڄ جي پورچوگاليءَ کان بيحد نرالي آهي. جيئن سائوٿ آفريڪا جي ڊچ زبان، هالنڊ جي ڊچ زبان کان، ڪجهه ڪجهه بدليل آهي. بهرحال ملائيشيا جي حڪومت به کين هڪ حد تائين پنهنجي شناخت، ڪلچر، رسم و رواج قائم رکڻ جي همٿ افزائي ڪري ٿي ته ڀلي رنگين ڊريسون پائي ناچ گانا ۽ ٺينگ ٽپا ڏيندا رهن. جيئن ڌارين ملڪن جي ٽوئرسٽن کي ملاڪا ۾ هڪ هي آئٽم به ڏسڻ لاءِ ملي وڃي. آئون جڏهن ملاڪا ۾ رهندو هوس ته مون وٽ پاڪستان کان جيڪو مهمان ايندو هو، ان کي ملاڪا جو هيءُ پورچوگالين جو پاڙو ضرور ڏيکاريندو هوس.

ملاڪا سلطنت ۽ پورچوگالين جي آمد - الطاف شيخ

ملاڪا سلطنت ۽ پورچوگالين جي آمد

الطاف شيخ

ملايا يعني اڄ وارو مغربي ملائيشيا جيڪو سڄو گهاٽو جهنگل هو. سامونڊي ڪنارن يا ندين جي ڇوڙ وٽ ڪٿي ڪٿي ڪي مهاڻا ماڇي رهيا ٿي. هي جيڪي اڄ جا سلطان بادشاهه ڏسو ٿا انهن جو وڏو پرميشور جاوا ۽ سماترا پاسي کان 1402 ۾ هتي آيو ۽ اچي ملاڪا سلطنت جو پايو وڌو. جيئن انڊونيشيا جي بالي ٻيٽ جا رهاڪو ملئي اڄ به هندو آهن تيئن ان جي اوس پاس جي ٻين ٻيٽن جاوا، سماترا وغيره تي به هندو ڌرم هو. سماترا ٻيٽ جي اتراهين ڪنڊ تي پاسائي نالي واري علائقي ۾ مسلمانن جي سلطنت هئي، جيڪا تيرهين صدي کان پنڌرهين صديءَ تائين قائم رهي. پاسائي (Pasai) کي سموندرا يا سموندرا پاسائي به سڏيو ويو ٿي، جنهن لاءِ چيو وڃي ٿو ته سنسڪرت جو لفظ آهي، جنهن جي معنيٰ سمنڊ آهي. جيئن برونائي سلطنت دارالسلام سڏيو ويو ٿي. چون ٿا ته هن سلطنت جو هندو راجا ميراح سيلو 1267 ۾ مسلمان ٿيو ۽ پاڻ کي مالڪ الصالح سڏرايو.

ملاڪا جهونو شهر آهي يا ٺٽو ۽ سکر - الطاف شيخ

ملاڪا جهونو شهر آهي يا ٺٽو ۽ سکر

الطاف شيخ

هتي ملائيشيا جي هن پراڻي ۽ تاريخي شهر ملاڪا جي ماضيءَ بابت ڪجهه لکڻ چاهيان ٿو، جنهن سان منهنجو 1968ع کان وٺي واسطو هلندو اچي. 10-15 سال جهاز هلائڻ دوران هن شهر وٽان لنگهه ٿيندو هو. ملاڪا پراڻي زماني ۾ يعني اڄ کان 60-70 سال اڳ تائين هتي جو سهڻو ۽ مشغول ترين بندرگاهه مڃيو ويو ٿي پر مون جڏهن سمنڊ جي نوڪري شروع ڪئي ته جهازن جي سائيز وڏي ٿي چڪي هئي خاص ڪري اهي جهاز جن تي مون ڪم ڪيو ٿي انهن لاءِ ملاڪا جو بندرگاهه ننڍو ۽ گهربل سهولتن کان ڪسو هو. ان ڪري اسان جي جهاز هر وقت ملاڪا جي ڀروارن بندرگاهن ڪلانگ (ڪوالالمپور) ۽ جوهور بارو ۾ لنگر ڪيرايو ٿي، جيڪي ان وقت ڪافي وڏا ۽ ماڊرن بندرگاهه ٿي رهيا هئا. انهن بندرگاهن کان فاصلي جي حساب سان ملاڪا شهر ائين آهي جيئن ڪراچي کان حيدرآباد. سو اسان هر وقت باءِ روڊ ملاڪا ايندا ويندا رهياسين ٿي. ان بعد ٻارن جي پڙهائيءَ ڪري آئون جهاز جي نوڪري ڇڏي 10 سال کن ملاڪا ۾ ٽِڪي پيس ۽ اتي ئي شور جاب (ڪناري جي نوڪري) ڪيم، هتي جي عوام ۽ حڪومت منهنجي خدمتن جي تعريف ڪئي. حڪومتي ايوارڊ ڏنائون، ماڻهن مان ڏنو، شاگردن جيتوڻيڪ پاڻ محنتون ڪيون ۽ پرايو پر هو اڄ تائين ان جو ڪريڊٽ مون کي ڏيندا رهن ٿا. پاڻ ۽ سندن عزيز دوست لک عزتون ڏيندا رهن ٿا، شايد ان ڪري به جو اسان جو اهو تعليمي ادارو (نيول اڪيڊمي) اهڙي ٻيٽ نما تنها هنڌ تي هو ۽ پگهار به ايترو گهٽ هو جو ڪو به فارينر يا سندن پنهنجو مڪاني جهاز ران آفيسر سال ٻن کان مٿي رهي نٿي سگهيو. مون کي اڪيلائي پسند آهي، گهٽ پگهار هو پر سخت سادگي ۾ رهي گذارو ڪندو رهيس. شوق لاءِ ماڻهو سڀ ڪجهه ڪري ٿو ۽ منهنجو شوق اهو ئي هو ته مون کي ڪو ڊسٽرب نه ڪري. نوڪري جا ڪلاڪ پورا ڪرڻ بعد مون کي ڇڏيو وڃي ته لکڻ پڙهڻ ۾ لڳو رهان يا دلچسپ ماڻهن ۽ ماڳن جي خبر چار وٺي پنهنجي پڙهندڙن لاءِ لکندو رهان. مڪاني ماڻهن مون کي پيار ۽ عزت ان ڪري به ڏني ٿي، شايد ته مون ۽ منهنجي فيمليءَ سندن ملئي زبان ڳالهائي ٿي ۽ هنن اسان کي پنهنجن مان هڪ سمجهيو ٿي ۽ اهو وهنوار هو، اڄ به پاڻ ۽ سندن اولاد قائم رکندا اچن. 1991ع ۾ ملاڪا واري نوڪري ڇڏي موٽڻ بعد منهنجو اڄ تائين ملاڪا وڃڻ ٿيندو رهي ٿو، پوءِ ڪڏهن ٽوئرسٽ جي حيثيت ۾ ته ڪڏهن اتي جي نيول اڪيڊمي ۽ انجنيئرنگ ڪاليجن ۾ ليڪچر ڏيڻ لاءِ.

ملئي شاديءَ جون مزيدار ڳالهيون - الطاف شيخ

ملئي شاديءَ جون مزيدار ڳالهيون

الطاف شيخ

هن کان اڳ لکي آيو آهيان ته؛ ملئي ماڻهن جون شاديون مهمانن کي تڪليف نه ٿيون رسائين. اسان وٽ شادين تي ٻه ٽي ڪلاڪ ويهڻو پوي ٿو. وقت پاس ڪرڻ لاءِ وڻي يا نه وڻي ڀر ۾ ويٺلن سان رڙيون ڪري ڳالهائڻو پوي ٿو جو ڀر ۾ رکيل لائوڊ اسپيڪر تان وري وري ٻڌل ۽ بور ڪندڙ گانن جي ڦاٽ لڳي پئي هوندي آهي. ڪو زمانو هو، اڄ کان 50،40 سال اڳ ته ڪو بي سرو ڀر واري ڳوٺ ۾ ڳائيندو هو ته هلي وڃي ٻڌبو هو ۽ ان جو سرور ڪي ڏينهن دماغ ۾ رهندو هو. ڪنهن وٽ فوني (گراموفون) جو رڪارڊ ايندو هو ته سيڙجي هلي ٻڌبو هو. هي اهو زمانو هو جڏهن نه ٽي وي هئي ۽ نه ان جا ايترا چئنل، نه وڊيو هو، نه سي ڊيون ۽ ڊي وي ڊيون، ٽيپ رڪارڊر ۽ ڪئسٽ ڪو نه هوندا هئا. پر هاڻ گهرن ۾ 24 ڪلاڪ ئي ٽي وي هلي سگهي ٿي ۽ ڪيترا ئي چئنل 24 ئي ڪلاڪ گانا پيا ڏين، موبائل فون ۾ گانا، ڪار ۾ گانا.... اسان جهڙا پوڙها پوڙها ته ڇا جوان به ٻڌي ٻڌي ٿڪجي پيا آهن ۽ اڄ هر ڪو سمجهي ٿو ته گانو جي ٻڌڻو به آهي ته ان جو مزو اڪيلي ۽ خاموشيءَ واري ماحول ۾ ڌيمي ڌيمي آواز ۾ ٻڌڻ ۾ اچي ٿو. پر اسان وٽ شادي هالن ۾ مهمانن جي گوڙ گهمسان ۾ گانن جا رنڀاٽ پيا پوندا ۽ گهر پهچڻ سان مٿي جي سور جي گوري کائڻي پوي ٿي. شاديءَ جو ٽائيم نائين وڳي هوندو، مهمان بک ۾ پاهه پيا ٿيندا، پوءِ صبح جي تيار ڪيل مانيءَ لاءِ کين رات جو ٻارهين وڳي کائڻ لاءِ سڏ ٿيندو ۽ اهو لمحو حيرت انگيز ٿئي ٿو. هڪ نفسا نفسي جو عالم هوندو آهي. ڌارين لاءِ عبرت جو مقام هوندو آهي. متان ماني کٽي نه وڃي، هر هڪ پنهنجي پليٽ تي گوشت، ڪواب، مٺي جا جبل ٺاهي هٻڇي باندرن وانگر تڪڙو تڪڙو کائڻ شروع ڪندو آهي. هو ڪيترو کائي رهيو آهي، اهو رڪارڊ پنهنجي ٽيبل وارن ۽ چوڌاري ڦرندڙ ميزبان کي نظر اچڻ کان ميسارڻ لاءِ هڏا ۽ هڏيون پنهنجي پليٽ تي ئي رکڻ بدران اٽڪل سان ٽيبل هيٺان اڇليندو ويندو آهي. گهر پهچي هاضمي جون گوريون کائڻ جي باوجود سڄي رات هانءَ تي بار، ساڙو ۽ ڪن کي تهFood Poisoning ٿي پوندي آهي. ان ڪري ۽ دير سان سمهڻ ڪري، ٻئي ڏينهن آفيس ۾ دير سان پهچڻ يا غير حاضر رهڻ هڪ عام ڳالهه ٿي پئي آهي.

ملائيشيا ۾ اچي ملئي شادي ضرور ڏسجي - الطاف شيخ

ملائيشيا ۾ اچي ملئي شادي ضرور ڏسجي

الطاف شيخ

ڪوالالمپور کان ملاڪا شهر، 80 کن ميلن (135 کن ڪلو ميٽرن) جي فاصلي تي، بس ذريعي ٻن ڪلاڪن جو سفر آهي. ڪوالالمپور جي هوائي اڏي کان، سڌو ملاڪا وڃڻ ۾، اڃا به مفاصلو گهٽ آهي ۽ ڏيڍ ڪلاڪ جو سفر آهي. ڪوالالمپور کان ملاڪا، مختلف ڪمپنين جون بسون هلن ٿيون، جن جو ڀاڙو سندن آرامده، تيز رفتار ۽ رستن تي مختلف شهرن ۾ بيهڻ يا ايڪسپريس سروس مطابق، ڏهن کان ويهن رنگٽن تائين آهي. آئون جنهن بس ۾ چڙهيس سا ڪافي آرامده ۽ ايئرڪنڊيشن هئي. پر ايڪسپريس هجڻ بدران رستي تي وڏن شهرن ۾ ترسڻ واري هئي. ان ڪري ان جي ٽڪيٽ 12 رنگٽ يعني پاڪستاني 240 رپيا کن ٿي. هيءَ بس لڳو ٿي ته ملاڪا تائين وڃي وري موٽڻي هئي جو ٽڪيٽ وٺڻ مهل سڀني مون وانگر 12 رنگٽ يا ان کان گهٽ ٿي ڏنا. معنيٰ انهن کي ملاڪا تائين يا ان کان اڳ سريمبان يا الور گاجا لهڻو هو.

ملاڪا ڏي روانگي....- الطاف شيخ

ملاڪا ڏي روانگي....

الطاف شيخ

ملائيشيا جي تاريخي شهر ملاڪا وڃڻ لاءِ منهنجو ڪوالالمپور وارو ميزبان حاجي علي سولنگي مون کي اتي جي مشهور بس اسٽاپ ’پودو‘ تي وٺي آيو، جتان ملائيشيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ڏي بسون روانيون ٿين ٿيون. بس اسٽاپ تي پهچڻ سان چوڌاري ويراني ڏسي حيرت ٿي. بس اسٽاپ جي چوڌاري کاڌن جي اسٽالن مان هڪ جيڪو کليل هو، جنهن جو مالڪ پنهنجي دڪان جو سامان هڪ مزدا ٽائيپ پڪ اپ ۾ رکي رهيو هو، تنهن ٻڌايو ته؛ ”پودو رايا بس ٽرمينل کي وڌيڪ ماڊرن ۽ بهتر بنائڻ لاءِ ايندڙ چئن مهينن لاءِ بند ڪيو ويو آهي.“

”پوءِ ڀلا ملاڪا وڃڻ لاءِ ڪٿان بس ملندي؟“ مون پڇيو.

رهجي ويل ڪجهه ڳالهيون ــــ الطاف شيخ

رهجي ويل ڪجهه ڳالهيون ــــ

 الطاف شيخ

سعودي عرب ۾ توهان ورلي ڪنهن کي وڙهندي ڏسندائو. ڪو هٿن جي ويڙهه شروع ڪندو  ته ٻيو غم کائي پاسو وٺي ويندو يا ڪاوڙ ۾ کڻي هڪ ٻه ڌڪ وهائي ڪڍندو. پر جھيڙي کي انگھائيندو هرگز نه ڇو جو هتي جي قانون موجب ٻن ڄڻن کي وڙهندو ڏسي پوليس ٻنهي کي جيل ۾ وٺي وڃي ٿي. هوءَ اهو ڏسي ئي نه ٿي ته ڪنهن جو ڏوهه آهي ۽ ڪنهن جو ناهي. في الحال ٻنهي کي وڃيو جيل ۾ اڇلائين ــــ ڇا جي آيف.آئي.آر ڇا جا وڪيل ۽ ضمانت ــ پيا جيل ۾ سڙن. جيسين ان ساڳي پوليس واري (شرطي) کي دل ۾ اچي ۽ اچي جيل مان ڪڍين. ڪيترين حالتن ۾ ته مٽن مائٽن کي به خبر نه ٿي پوي ته ڪهڙي شهر جي جيل ۾ همراهه آهي. سعودي عرب کڻي سئيڊن ۽ سئزرلنڊ جهڙو ماڊرن ۽ سهڻو ٿي ويو آهي پر سندس جيل اڄُ به سبي ۽ جيڪب آباد کان خراب آهن.

نيوز پيپر ڪٽنگز - الطاف شيخ

نيوز پيپر ڪٽنگز

الطاف شيخ 

حج جي دوران سعودي عرب مان نڪرندڙ انگريزي اخبارن ۾ ايندڙ ڪجهه خبرون پڙھندڙن جي دلچسپي لاءِ ھتي ڏيان ٿو. پڪ اٿم ته ھنن خبرن مان ڪيترن ئي ڳالھين جي آئيڊيا ۽ ڄاڻ ٿي سگھندي. ڪي خبرون دلچسپ پڻ آھن.

حج : حديثن جي روشني ۾ - الطاف شيخ

حج : حديثن جي روشني ۾

الطاف شيخ 

جنهن گروپ سان مون کي حج ڪرڻ جو موقعو مليو. ان ۾ ڪيترائي عالم، فاضل ۽ قرآن جا ياد حافظ ھئا. ھو اڪثر اسلامي ڳالھيون خاص ڪري حج بابت حديثون ٻڌائيندا رھندا ھئا. روزانو منجھند جي ماني بعد ته باقاعدي تعليم ٿيندي ھئي، جنهن ۾ اسان جو گروپ ليڊر مولوي احسان الاھي شيخ يا حافظ سعيد احمد ڪنهن ديني ڪتاب جا چند ورق پڙھي ٻڌائيندو ھو ۽ انهن جون سمجھاڻيون ڏيندو ھو.

قرآن مجيد ۽ حديث شريف جون دعائون - الطاف شيخ

قرآن مجيد ۽ حديث شريف جون دعائون

 الطاف شيخ

”اي اسان جا رب! اسان پنهنجو پاڻ تي ظلم ڪيو آھي، جيڪڏھن تو اسان کي نه بخشيو ۽ اسان تي رحم نه ڪيو ته اسان يقينن خسارو کڻڻ وارن مان ٿي پونداسين“. (سورة الاعراف ـ آيت 23)

”اي اسان جا رب! اسان کي دنيا ۾ ڀلائي عطا فرماءِ ۽ آخرت ۾ به ڀلائي سان نواز ۽ اسان کي باهه جي عذاب کان بچائج“. (سورة البقرة، آيت 201)

ڪجهه سعود خاندان بابت - الطاف شيخ

ڪجهه سعود خاندان بابت

 الطاف شيخ

سعودي عرب تي جنهن گھراڻي جي حڪومت آھي، اھو سعود گھراڻو سڏجي ٿو ۽ ھن گھراڻي تان ھن ملڪ جو نالو سعودي عرب يا سعودي عريبيا پيو. ويھين صدي جي شروع وارن سالن تائين نقشي ۾ ڪٿي به ”سعودي عرب“ نالي ڪو ملڪ نه ھو. ڳاڙھي سمنڊ، عربي سمنڊ ۽ ايران وارن سمنڊن ۾ وڪوڙيل ھي ريتي ۽ رڻ پٽ جو اپٻيٽ عربستان سڏيو ويو ٿي. بيابانن ۽ واريءَ جي ڊٻن ۽ ٺوڙھن ڪارن جبلن جي ھن ڌرتي تي اسلام کانپوءِ يا اڳ جيڪا ڪجهه زندگي، ھلچل، رونق ۽ چھچٽو ھو، سو ٻن ٽن شھرن ۾ ھو. جھڙوڪ مڪو (ڪعبي جي ڪري) يثرب (کجين جي باغن ۽ پاڻي جي ڪري) جيڪو شھر حضور اڪرم ﷺ جن جي ھجرت بعد مدينو سڏجڻ لڳو ۽ حضور اڪرم ﷺ جن جي ڪري ھي شھر دنيا ۾ مشھور ۽ خوشحال ٿيو، طائف (سٺي موسم، پاڻي  ۽ پوک ڪري) ۽ ٿورو گھڻو عدن، جدو ۽ ينبع (ينبو) بندرگاھن ڪري ۽ صنعا (اتاھين Altitude تي ھجڻ ڪري ٿڌي موسم ۽ عيسائي مندرن ڪري). عدن، صنعا ۽ حاضر الموت وارو مشھور علائقو شروع کان يمن ملڪ ۾ آھي. سجي عربستان جي 3 ملين چورس ڪلوميٽر پکيڙ آھي. جنهن ۾ فقط اُھي چند ٽڪرا (شھر ناليرا ھئا)، ٻيو سڄو ملڪ ريتي ۽ جبل ھئا ۽ جتي پاڻي به نه ھجي ۽ تيز ھوائون انسانن جا پيرا به لٽي ڇڏين. اتي ھڪ ھنڌ کان ٻئي ھنڌ تائين رستا ڳولڻ سامونڊي سفر کان به ڏکيو ڪم آھي. اڄ به فقط سعدي عرب 2140000 چورس ڪلوميٽر آھي. پاڪستان کان ذري گھٽ ٽيڻو آھي، جنهن جي پکيڙ 746000 ڪلوميٽر آھي، جپان کان ڇھوڻو ۽ برطانيا کان ڏھوڻو آھي.

حضرت سلمان فارسي رضه الله عنه - الطاف شيخ

حضرت سلمان فارسي رضه الله عنه

 الطاف شيخ

حضرت سلمان فارسي رضه جنهن جي نالي مديني ۾ کجور جو باغ مشھور آھي ۽ مديني جون زيارتون ڪرڻ دوران ھرھڪ جو اتان لنگهه ٿئي ٿو ۽ ھن نيڪ انسان جو نالو ھرھڪ جي زبان تي اچي ٿو. حضرت سلمان فارسي رضه حضور اڪرم ﷺ جن  جي سچن عاشقن مان ھو، جڏھن پاڻ ڪريم ﷺ جن مڪي کان ھجرت ڪري مديني (يثرب) پھتا ته سلمان فارسي جن يثرب جي ھڪ يھودي وٽ غلام ھئا ۽ ھن جي کجي جي باغ ۾ ڪم ڪيو ٿي.

ھڪ گائيڊ سان مديني جي زيارت - الطاف شيخ

ھڪ گائيڊ سان مديني جي زيارت

 الطاف شيخ

مديني شريف ۾ رھڻ دوران ماڻھن جو نمازن دوران مسجد نبوي ۾ وڃڻ ٿئي ٿو. ان کانپوءِ ماڻھن جو رخ زيارتن ڏي رھي ٿو يا گھر لاءِ کجور ۽ ٻيون سوکڙيون وٺڻ لاءِ مارڪيٽ ڏي ڀڄن ٿا. مسجد نبوي مان نڪرڻ وقت شارع عبدالعزيز تي ڪيتريون ئي ٽئڪسيون ۽ وئگنيون حاجين کي مختلف ھنڌن تي وٺي وڃڻ لاءِ تيار رھن ٿيون، خاص ڪري مسجد قبا ڏي ڊرائيور جي رڙ پئي پوندي آھي: ”زياره زياره“.

مديني منوره جون ڪجهه زيارتون - الطاف شيخ

مديني منوره جون ڪجهه زيارتون

الطاف شيخ 

مسجد ذوالقبلتين

ھيءَ مسجد ٻن قبلن واري پڻ سڏجي ٿي. ھن مسجد جو ھڪ محراب خانه ڪعبي ڏي آھي ۽ ٻيو مسجد اقصيٰ (بيت المقدس) ڏي. ھي مسجد ”مسجد نبوي“ کان ٽي ميل پري شارع خالد بن وليد جي ڪناري ۽ وادي عقيق جي ويجھو آھي.

مسجد قبا ۽ مسجد نبوي - الطاف شيخ

مسجد قبا ۽ مسجد نبوي

 الطاف شيخ

پيغمبر اسلام کي جڏھن رب پاڪ طرفان ھجرت جو حڪم ٿيو ته نبوت جو تيرھون سال ھو. 12 سيپٽمبر 622ع تي رات جي وقت حضور اڪرم ﷺ جن حضرت ابوبڪر صديق رضه جن کي پاڻ سان گڏ وٺي مڪي معظم کان غار ثور ڏي روانا ٿيا. ڪافرن جي حملي کان بچڻ لاءِ پاڻ ٽي راتيون ان غار ۾ لڪل رھيا. ٽن راتين کانپوءِ پاڻ مديني شريف روانا ٿيا ۽ 23 سيپٽمبر 622ع تي قبا پھتا. جتان مدينو منوره فقط ٽي ميل پنڌ تي ھو. قبا ۾ حضرت عمرو بن عوف کي حضور ﷺ جن جي مھمان نوازيءَ جو شرف حاصل ٿيو. پا ڻ ڪجهه ڏينهن ھتي رھي پيا ۽ مسجد ٺھرايائون، جيڪا مسجد قبا جي نالي سان سڏجي ٿي. مديني شريف ۾ اسلام جي ھيءَ پھرين مسجد ھئي. الله تعاليٰ قرآن مجيد ۾ سورھ التوبة جي 108 آيت ۾ ھن مسجد جو بيان ھن طرح فرمايو آھي:

ترجمو: ”اھا مسجد جنهن جو بنياد روز اول کان ئي تقويٰ تي رکيو ويو، ان ڳالهه جي زياده حقدار آھي ته تون ان ۾ اٿي بيهه“.

مديني ۾ رھائش - الطاف شيخ

مديني ۾ رھائش

الطاف شيخ

رات جو پوري نائين بجي اسان کي مڪي کان مديني منوره وٺي ھلڻ لاءِ بس اچي وئي ۽ ھر ھڪ پنهنجو پنهنجو سامان لفٽ ذريعي ھيٺ آندو. جن گھڻي شاپنگ ڪئي ھئي انهن جا گھڻا ننگ ھئا، جن کي ھو ڍوئڻ ۾ پريشان ھئا. جن گھٽ يا نه ڪئي ھئي، اھي آجا آجا ۽ خوش ھئا. مڪي کان مديني وڃڻ لاءِ ڪيترائي رستا آھن. ھاڻي ھڪ وڌيڪ رستو ٺھي مڪمل ٿيڻ تي آھي، ھي رستو ان رستي کي فالو ٿو ڪري جنهن ذريعي حضور اڪرم ﷺ جن مڪي کان مديني ھجرت ڪئي ھئي ۽ اھو ھجره روڊ سڏجي ٿو. ھونءَ باءِ روڊ مڪي کان مدينو اٽڪل پوڻا ٽي سو ميل آھي. رستا ويڪرا ۽ سٺا ٺھيل آھن ۽ ڪو 60 جي سراسري رفتار سان وڃي ته به پنجن ڪلاڪن ۾ پھچي سگھي ٿو پر ڪجهه اسان حاجين جي بدنصيبي (خاص ڪري پاڪستانين، ھندستانين ۽ بنگلاديشين جي) ۽ ڪجهه سعودي حڪومت جي مجبوري جو اسان جي قدم قدم تي ايڏي ته چيڪنگ ڪئي وڃي ٿي جو انگلينڊ يا آمريڪا جھڙن ملڪن جو پاسپورٽ حاصل ڪرڻ لاءِ دل چوي ٿي. جو انهن ملڪن کان آيل حاجين جي ايڏي سخت چڪاس نٿي ٿئي. بهرحال ان ۾ سعودي حڪومت جو به ڏوهه ناھي. ھيڏي سختيءَ جي باوجود اسان جا ھزارين پاڪستاني غيرقانوني طرح سعودي عرب ۾ موجود آھن، جن مان وڏو تعداد جيلن ۾ آھي ۽ سندن پوئواري ڪرڻ وارو ڪو وڪيل ڪو سفارتي ڪارندو ناھي، اڄ به ڪيترا عمري ۽ حج جي بهاني سعودي عرب ۾ اچي نوڪرين لاءِ ٽڪيو پون. اھا ٻي ڳالهه آھي ته ههڙن ملڪن ۾ به بيروزگاري جي اڄڪلهه حالت اھا آھي جو جيڪي قانوني طرح نوڪريءَ جي ويزا وٺي پھچن ٿا انهن کي ئي نوڪري نه پئي ملي.

مديني روانو ٿيڻ - الطاف شيخ

مديني روانو ٿيڻ

الطاف شيخ

جيتوڻيڪ حج ۾ اھو شامل نه آھي ته حاجي مديني پڻ وڃي. مديني نه وڃڻ سان حج ٿيو ٿو وڃي پر جڏھن ھڪ حاجي الله جو مقدس گھر خانه ڪعبه جي ديدار جو شرف حاصل ڪري ٿو. ھو حج جو فرض به پورو ڪري ٿو، ته پوءِ مديني منوره پھچي مسجد نبوي کي ڏسڻ ۽ سرور ڪائنات ﷺ جن جي روضه اقدس ﷺ جي زيارت ڪرڻ سڀ کان وڏي ۽ سڀ کان عظيم سعادت آھي. ھن شھر جي گھٽين ۾ اولياءَ ڪرام پيرين اگھاڙا ھلندا رھيا آھن. ھن زمين جو چپو چپو بابرڪت آھي.

زم زم جو پاڻي - الطاف شيخ

زم زم جو پاڻي

الطاف شيخ 

حضرت عبدالله بن عباس رضي الله عنه کان روايت آھي ته نبي اڪرم ﷺ جن فرمايو ته: ”ھن ڌرتيءَ تي سڀ کان بهتر پاڻي زم زم آھي. (خير ماءُ علي وجہ الارض ماءَ زم زم) جيڪو بکايل لاءِ کاڌو ۽ بيمار لاءِ شفا آھي.

حضرت جابر بن عبدالله رضه چوي ٿو ته، مون رسول الله ﷺ جن کي اھو فرمائيندي ٻڌو آھي ته زم زم جو پاڻي جنهن ارادي سان پيتو وڃي اھو پورو ٿئي ٿو.

حضرت جابر بن عبدالله رضه کان روايت آھي ته، رسول الله فرمايو: ”زمزم جنهن نيت سان پيئجي ٿو، اھا ئي مراد پوري ٿئي ٿي. بهرحال آئون ان نيت سان پيئان ٿو ته قيامت جي ڏينهن (ميدان حشر ۾) اڃ کان محفوظ رھان“ ۽ پوءِ زمزم پيتائون.

حج جا پنج ڏينهن - الطاف شيخ

حج جا پنج ڏينهن

 الطاف شيخ

۽ پوءِ جيئن ئي حج جا ڏينهن ويجھا ٿيا ته حج لاءِ آيل حاجين جو تعداد مڪي شھر ۾ ايڏو وڌي ويو جو گھٽين، بازارن مان لنگھڻ مشڪل ٿي پيو. حرم پاڪ جي اندر نماز پڙھڻ لاءِ ان کي جاءِ ملي سگھي ٿي. جيڪو ٻانگ کان گھڻو اڳ پھچي ويو ٿي. ٻانگ بعد ايندڙن کي مسجد کان ٻاھر گھٽين ۾ جاءِ ملي ٿي. حرم پاڪ جي ٻاھرن دروازن کان چوڌاري ميل اڌ تائين رستا، فوٽ پاٿ، گھٽيون، نمازين سان ڀرجي ويون ٿي. طواف لاءِ به ھيٺ ڪعبي جي چوڌاري سولائي سان جاءِ نه ٿي ملي. ملي به ٿي ته ايڏي پيهه پيھان ٿي وئي جو پنهنجي مرضي سان گڏ ھلڻ گھٽ، ھڪ ٻئي جي ڌڪن تي آھستي آھستي چرڻو ٿي پيو. بلڪ پھرين ماڙ ۽ ڇت تان طواف ڪرڻ ۾ به ڪافي رش ھئي. ظاھر آھي، ڏورانهن ملڪن جا حاجي ته اچي ويا ھئا پر سعودي عرب  ۽ ويجھن عرب ملڪن جا به ھنن ڏينهن ۾ پھچي ويا. حج وارا ٻه ٽي مھينا، شوال، ذوالعقد، ذوالحج وغيره ۾ ھر وقت چار پنج لک ماڻھن جا مديني ۾ به رھيل ٿين ٿا پر حج جا ڏينهن (جيڪي 8 ذوالحج کان 12 ذوالحج ٿين) ويجھو اچڻ تي مديني ۾ زيارت لاءِ ترسيل حاجي به مڪي پھچيو وڃن جو 8 ذوالحج تي صبح جو ھرھڪ کي احرام  جي حالت ۾ مڪي کان منى روانو ٿيڻو پوندو آھي.

مڪي جي زيارتن جو احوال - الطاف شيخ

مڪي جي زيارتن جو احوال

 الطاف شيخ

مڪي ۾ رھائش دوران ماڻھو شھر کان ٻاھر نڪري اوس پاس جون اھم مذھبي، تاريخي ۽ يادگار جاين جي زيارت ڪن ٿا. ھڪ ڏينهن آئون به فجر نماز بعد نيرن ڪري اھي جايون ڏسڻ لاءِ رستي تي اچي بيٺس، جتان ٽئڪسيون، وئگنون ۽ پرائيوٽ ڪارون ھر ماڻھو کان ڏهه ٻارھن کن ريال وٺي وڃي رھيون ھيون. ڪيترا مسافر ته ٽئڪسي وارن سان اڳھين طئي ڪري پوءِ ٿي چڙھيا ته ھي ھي جايون ڏيکاريڻيون اٿانوَ. آئون اھڙي ٽئڪسي ڊرائيور جي ڳولا ۾ ھوس ، جيڪو اڙدو ڳالھائي سگھي، جيئن ھو مون کي ھر شيءِ چڱي طرح سمجھائي سگھي. مديني ۾ ته کوڙ آھن پر مڪي ۾ به سنڌي ۽ پنجابي ڊرائيور ڳولڻ سان مليو وڃن. مون اڌ منو ڪلاڪ کن ان ڳولا ۾ وڃايو. پوءِ نيٺ ھڪ ٽئڪسي ۾ ويھي رھيس، جيڪا ھڪ پرائيويٽ ڪار ھئي ۽ حج جي موسم ۾ چار پئسا ڪمائڻ لاءِ ھو ڀاڙي تي ھلائي رھيو ھو. ڊرائيور عربي ڊريس يعني توب (جبي) ۾ ھو پر اڙدو به آيس ٿي، ويھڻ سان سندس حال احوال ورتم ته ھن ٻڌايو ته سندس نالو حسن عبدالحڪيم آھي. اصل بنگالي آھي، پر ھو چاليھن سالن کان مڪي ۾ رھي ٿو ۽ مڪي جي پوليس ۾ ترجمو ڪرڻ جا فرض ادا ڪري ٿو. سعودي عرب اچڻ کان اڳ جڏھن ھو ننڍو ڇوڪرو ھو ته ڪراچي ۾ پڻ ٽي سال پورھيو ڪيائين. ان ڪري کيس اڙدو به آئي ٿي. بنگالي ته سندس مادري زبان ئي ۽ عربي ھتي رھي سکيو. سندس زال به عرب آھي.

مڪي ۾ رھائش دوران - الطاف شيخ

مڪي ۾ رھائش دوران

الطاف شيخ 

حج تي رھائش دوران ھرھڪ حاجي ڏھاڪو کن ڏينهن مديني ۾ پڻ گذاري ٿو. باقي ڏينهن (ويھارو کن) مڪي ۾ رھي ٿو ۽ پنج ڏينهن منى، عرفات، مزدلفه، منى (مزدلفه ۾ رات رھڻ بعد وري منى اچي ٿو ۽ ان ڏينهن وڏي شيطان کي پٿريون ھڻڻيون پون ٿيون ۽ قرباني ڪرڻي پوي ٿي)، مڪي (طواف زيارت ڪرڻ لاءِ ڪجهه ڪلاڪ وري مڪي اچڻو پوي ٿو) ۽ وري منى ۾ اچي رھڻو پوي ٿو. اھڙي طرح حج لاءِ مليل 35 ڏينهن کن جي ويزا ختم ٿيو وڃي.

چنڊ جو ٻه اڌ ٿيڻ - الطاف شيخ

چنڊ جو ٻه اڌ ٿيڻ

 الطاف شيخ

حج يا عمري جو اھڙو سفر آھي جنهن ۾ ماڻھو ٻين سفرن يا سيرن وانگر پنهنجي يا Guide جي مرضي موجب گھمي ڦري نه ٿو. ھرھڪ عبادت ۾ مشغول رھي ٿو ۽ حقيقت به اھا آھي ته ھرھڪ ھيڏو خرچ ڪري، مٽ، مائٽ، دوست احباب ڇڏي ھيڏو سفر ڪري ھتي جو پھتو آھي، فقط ان ڳالهه لاءِ.

ڪا اونهي ڳالهه اسرار جي - الطاف شيخ

ڪا اونهي ڳالهه اسرار جي ...

 الطاف شيخ

سفر کڻي ڪھڙو به ھجي اھو ”في نفسه مشقت“ جو سبب آھي. انهي ڪري شريعت سفر ۾ خصوصي رعايت ان حد تائين فرمائي آھي جو فرض نمازون چئن رڪعتن بدران ٻه ڪيون آھن. خود نبي ڪريم ﷺ جن جو ارشاد آھي ته ”السفر قطعته من النار“ ـ سفر باهه جو ٽڪرو آھي. ان ڪري سفر ۾ مشقت (محنت ۽ تڪليف) ته ٿئي ئي ٿي.

عرب ۽ شاعري - الطاف شيخ

عرب ۽ شاعري

 الطاف شيخ

شروع ۾ ھڪ ھنڌ لکي چڪو آھيان ته مڪي ۾ شعر و شاعري جا فنڪشن ٿيندا ھئا.

اڄ جي دور ۾ خاص ڪري ٻي جنگ عظيم کانپوءِ سعودي عرب ۾ تيل نڪرڻ ڪري اڄ جو عر ب ھڪ مختلف خوشحالي جي زندگي گذاري ٿو. ھن کي سفر لاءِ وڏيون ڪارون آھن. ھوائي جھاز آھن، کائڻ پيئڻ لاءِ دنيا جو ھر ميوو، ڀاڄي ۽ کاڌو خوراڪ موجود آھي. رھائش لاءِ ايئر ڪنڊيشنڊ گھر ۽ بنگلا آھن. وندر لاءِ ريڊيو، ٽي وي، ٽيليفون ۽ ڪمپيوٽر جھڙيون شيون آھن. پر اھو سوچجي ته ھزارين سالن تائين ريتي جي ھن عربستان واري ٻيٽ تي رھندڙ عرب مختلف زندگي گذري ٿي. ھنن گرم ۽ وارياسن بيانن ۾ رھندڙ ھڪ عرب جي بنيادي ملڪيت جن چند شين تي مشتمل ھئي. انهن ۾ بقول رومانيا جي ھڪ مشھور دانشور ۽ عربي جي ڄاڻو مسٽر ڪونسٽن ويرزڊ جي ھڪ تنبو ھو، جيڪو ھن کي سج جي تپش کان بچائي، ھڪ اٺ ھو، جنهن کي ھو ضرورت وقت سواري لاءِ استعمال ڪري سگھي يا جنهن جو کير ھن لاءِ اھم غذا ھئي. ھڪ تلوار ھئي، جنهن کي ھو پنهنجي بچاءَ لاءِ استعمال ڪري سگھي، پر انهن ۾ ڪا به اھڙي شيءِ نه ھئي، جيڪا ھن جي ذوق جو خزانو ثابت ٿئي. ڪو به اھڙو شوق نه ھو، جيڪو ھن جي روح کي تسڪين رسائي. نقاشي ھو نه ٿي ڪري سگھيو، جو رنگن کان محروم ھو. ھن کي چوڌاري ريتي ئي ريتي نظر آئي ٿي. جنهن جو ھڪڙو ئي غير رومانوي رنگ ۽ ڍنگ ھو. بهرحال عربن جي مختلف قبيلن جو ذوق يا ھنر فقط ھڪ طرف مائل رھيو ۽ اھا شيءِ ھئي سخنوري يا ڪھاڻي ٻڌائڻ جو طريقو، جيڪو ھن شاعري جي روپ ۾ ڪيو ٿي.

دعائون - الطاف شيخ

دعائون

 الطاف شيخ

حج تي رواني ٿيڻ وقت ڪيترن دوستن، عزيزن ۽ مخير حضرات وٽان حج جا ڪتاب يا دعائن جا پنا ملن ٿا، جيئن طواف ۾ ڪھڙي ڪھڙي دعا گھرجي يا عرفات جي ميدان تي ڪھڙيون دعائون گھرجن وغيره. ھونئن ته دعائن جي ڪا به پابندي نه آھي. اسلام اھو مذھب آھي، جنهن ۾ رب ۽ بندي جو Direct تعلق رھي ٿو، وچ ۾ ڪنهن به ٻائي ٻانڀڻ، پادري، پنڊت جي ضرورت ناھي ۽ مسلمان جو اھو ئي يقين آھي ته رب پاڪ ھر ھنڌ ۽ ھر وقت موجود آھي ۽ ھونئن به دعا لاءِ چيو وڃي ٿو ته دعا پڙھي نه پر پني وڃي ٿي. دعا اھا آھي جيڪا دل سان گھري وڃي پر تنهن ھوندي به Guide Line طور مختلف جاين تي مختلف دعائون پڙھڻ لاءِ ڪاغذ ملن ٿا، جيئن اسين انهن کي ياد ڪري سگھون. عربي جا لفظ صحيح طرح اچاري سگھون. ھڪ دفعي حج جي ليڪچرن دوران ڪراچي جي عالمگير مسجد ۾ ھڪ مولويءَ جڏھن چيو ته اسان مان ڪيترا آھن، جيڪي ڪلمو به صحيح طرح نه ٿا پڙھن. اھو ٻڌي مون کي تعجب لڳو ھو. پر پوءِ ھنڌن تي اسان کان زير، زبر پيش وغيره جي غلطي ٿيو وڃي ۽ عرب اھا زبان آھي، جنهن ۾ ان قسم جي معمولي چُڪ سان مطلب بدليو وڃي. ھونءَ ته دعا اھڙي شيءِ آھي، جيڪا اسان پنهنجي مادري زبان ۾ به گھري سگھون ٿا پر ڪي ڪي اھڙيون شيون آھن. تلبيھ، ڪلما قرآن جون آيتون وغيره، جيڪي عربي ۾ ئي پڙھجن ٿيون ۽ ان لاءِ انهن جو ھڪ ھڪ لفظ صحيح اچارڻ ضروري آھي. ان لاءِ وڏي عمر وارن کي ھيڪاندي گھڻي محنت ڪرڻي پوي ٿي. سچي ڳالهه اھا آھي جو وڏي عمر ڪري فقط تلبيھ (لبيڪ اللھم لبيڪ...) ياد ڪرڻ ۾ ئي مون کي ڪيترا ڏينهن لڳي ويا. اھڙي طرح ٽيون ۽ چوٿون ڪلمو ياد ڪرڻو ۾ چٽو وقت لڳو، جيڪو افسوس جو ننڍي ھوندي ياد نه ڪيا ھيم، جيڪي اڄڪلهه ھڪ ننڍو ٻار به اسڪول ۾ ياد ڪريو وٺي. بهرحال انسان جي مرڻ تائين عمر سکڻ جي آھي. جيتري قدر ٿي سگھي ھڪ مسلمان کي گھڻي کان گھڻيون سورتون، آيتون، ڪلما، درود ۽ دعائون عربي ۾ ئي ياد ڪرڻ کپن. اھا ٻي ڳالهه آھي ته حج، عمري، نماز يا ٻين شين جي نيت ۽ دعا پنهنجي مادري زبان ۾ به گھري سگھجي ٿي. حج لاءِ روانو ٿيندڙ جي حيثيت ۾ مون کي به ڪيتريون ئي دعائون پڙھڻ لاءِ دوستن، سڄڻن کان مليون، جيڪي ھتي ڏئي نه ٿو سگھان جو ھڪ ته اھو ڊپ اٿم ته ڇپائي ۾ عربي جون چڪون نه رھجي وڃن ۽ ٻيو ته اھي دعائون حج جي ھر ڪتاب ۾ موجود آھن ۽ اڄڪلهه ڪراچي توڙي جدي ايئر پورٽ تي حاجين کي ڏنيون وڃن ٿيون يا اڳواٽ حاصل ڪرڻ لاءِ بهتر اھو ئي آھي ته ڪنهن حج تان آيل حاجي کان وٺي ان جون فوٽو ڪاپيون ڪرائي ڇڏجن. ھتي فقط ٻه چار سنڌي ۾ لکيل دعائون ڏئي رھيو آھيان، جيڪي ڪنهن سڄڻ حج تي ويندي وقت موڪلائڻ مھل ڏنيون ھيون.

مڪي ۾ رڌ پچاءُ ۽ ٻيون ڳالھيون - الطاف شيخ

مڪي ۾ رڌ پچاءُ ۽ ٻيون ڳالھيون

الطاف شيخ 

ڪراچي ڇڏڻ کان اڳ اسان جي گروپ  ۾شامل ھڪ ھمراهه جيڪو ھن کان اڳ به عالمگير مسجد وارن جي ھڪ گروپ سان گڏ حج ڪري چڪو ھو، تنهن ٻڌايو ته حج تي عالمگير گروپ وارا کاڌي پيتي جو بندوبست ڪن، ھتان ٿانوَ ٿپا کڻي ھلن ۽ مسواڙ تي جايون به اھڙيون ڪن، جن ۾ رڌ پچاءَ جو بندوبست ھجي . پوءِ ڀلي ان جي مسواڙ ڪجهه وڌيڪ ھجي.

حج جو طريقو - الطاف شيخ

حج جو طريقو

(قدم بقدم)

 الطاف شيخ

عمرو ته ڪنهن به وقت ڪري سگھجي ٿو پر حج سال ۾ فقط ھڪ دفعو 8 ذوالحج کان 12 ذوالحج تائين ٿئي ٿو.

عمري جو طريقو - الطاف شيخ

عمري جو طريقو

(قدم بقدم ـ پڙھندا وڃو، ڪندا وڃو)

 الطاف شيخ

احرام جي تياري

حجامت، غير ضروري وارن جي صفائي، ننهن ڪترڻ بعد احرام جي نيت سان غسل يا رڳو وضو ڪريو

حج ۽ عمري لاءِ ضروري ڳالھيون - الطاف شيخ

حج ۽ عمري لاءِ ضروري ڳالھيون

 الطاف شيخ

حضرت ابراھيم عليه السلام ۽ ڪجهه ٻيا نبي - الطاف شيخ

حضرت ابراھيم عليه السلام ۽ ڪجهه ٻيا نبي

الطاف شيخ  

قرآن مجيد ۾ حضرت ابراھيم عليه السلام جو نالو 69 دفعا آيو آھي.

حضرت ابراھيم عليه السلام حضرت نوح عليه السلام جي اولاد مان آھي. (ابراھيم بن تارخ بن ناحور بن سروج بن رعو بن فالغ بن عابر بن شالخ بن ارفخشد بن سام بن نوح)

چون ٿا ته حضرت ابراھيم عليه السلام جي والد جا ٻه نالا ھئا. ھڪ آزر ٻيو تارخ. قرآن شريف ۾ آزر آيل آھي.

مڪو شريف ۽ ڪعبة الله - الطاف شيخ

مڪو شريف ۽ ڪعبة الله

الطاف شيخ  

مڪو شريف (Mecca) ڳاڙھي سمنڊ (Red Sea) جي بندرگاهه جدي (Jeddah) کان 46 ميل (74 ڪلوميٽر) اوڀر ۾ آھي. ٿورن گھڻن ميلن جو فرق رھي ٿو، ڇو ته Depend ٿو ڪري ته توھان ڪھڙي رستي ذريعي سفر ڪري رھيا آھيو، پراڻي رستي ذريعي يا نئين ايڪسپريس روڊ ذريعي.

مڪي پھچي طواف ۽ سعي ڪرڻ - الطاف شيخ

مڪي پھچي طواف ۽ سعي ڪرڻ

 الطاف شيخ

جدي کان مڪو شريف ايترو پري آھي، جيترو ڪراچي کان نوري آباد يا ھالا کان قاضي احمد اٽڪل پنجاهه کن ميل. سٺن ڪشادن رستن ڪري ھڪ اوچي قسم جي ڪار ڪلاڪ کن ۾ پھچائي سگھي ٿي ۽ اوترو ئي ٽائيم بس وٺي ٿي پر اسان کي ٽي چار ڪلاڪ لڳي ويا. رستي تي حاجين جي ڪاغذن جي چڪاس ۾ ڪافي دير لڳي ۽ وري مڪي پھچي معلم جي آفيس وٽ بس اچي بيھي رھي. اتي به ڪاغذن جي چڪاس ٿي. پاسپورٽ وغيره معلم جي حوالي ٿيو، اسان کي ان جو ھڪ صفحو مليو، ھر ھڪ کي ٻانهن ۾ ٻڌڻ لاءِ ھئڊي رنگ جي چمڙي جي پونچي (Arm band) ملي، جنهن تي اسان جي معلم جو نالو ۽ ائڊريس ھئي. مختلف ملڪن کان آيل ماڻھن کي مختلف رنگن جون اھي Bands ڏنيون وڃن ٿيون. جيئن مصر ۽ ٻين عرب ملڪن کان آيل ماڻھن کي شايد سفيد رنگ جون ھيون. آمريڪا ۽ يورپ کان آيل ماڻھن کي بلو رنگ جون وغيره. اسان واري رنگ جون اوڀر ڏکڻ ايشيا جي ملڪن (جھڙوڪ انڊيا، سريلنڪا، ملائيشيا، ٿائيلينڊ، انڊونيشيا) وارن حاجين کي مليل ھيون. اھي سڀ سڃاڻپ لاءِ آھن، خاص ڪري منى ۽ عرفات لاءِ جتي ماڻھن جي گم ٿي وڃڻ جو گھڻو خطرو رھي ٿو ۽ انهن ھنڌن تي مختلف علائقن جي مختلف ملڪن جا الڳ تنبو لڳل رھن ٿا، مڪي ۽ مديني ۾ ايترا ماڻھو گم نه ٿا ٿين. ھڪ دفعو ماڻھو کي پنهنجي گھٽي ۽ گھر ياد ٿي وڃي ته پوءِ ھن کي مڪي جي شھر ۾ ڪٿي به کڻي ڇڏ ته ھو گھر ڀاتين تائين آساني سان پھچي سگھي ٿو. بس رڳو پھريون دفعو ھو اھو ڏسي ياد ڪري ڇڏي ته ھن جو گھر حرم پاڪ جي ڪھڙي دروازي وٽ آھي. پوءِ ھو شھر ۾ ڪٿي به گم ٿئي ته ڪنهن به دروازي مان حرم پاڪ اندر ھليو اچي ۽ پوءِ پاڻ واري دروازي مان (جتان ھو روز اچي وڃي ٿو) ٻاھر نڪري گھر ڏي ھليو وڃي، يا اُتي ويٺو ھجي، ھن جا مائٽ يا گروپ جا ماڻھو نماز جو وقت اچڻ تي ھن کي ڏسي وٺندا.

مڪي شريف بابت - الطاف شيخ

مڪي شريف بابت

الطاف شيخ 

مڪو شھر ته حضرت ابراھيم عليه السلام ۽ حضرت اسماعيل عليه السلام جھڙن نبين ٺاھيو. انهن جي ڪري ھي شھر ”عرب دنيا“ جو مقدس ترين مرڪزي شھر ٿيو. حضرت ابراھيم عليه السلام ئي ھيءَ دعا گھري ته:

رَبِ اجعَل ھذَا آمِنا (سورھ البقرة ـ 126)

(اي منهنجا رب ھن کي ھڪ پرامن شھر بناءِ)

۽ انهيءَ دعا جي ئي برڪت ھئي جو عرب دنيا ۾ پکڙيل بدامني جي وچ ۾ فقط ھي ئي شھر اڍائي ھزار سالن کان امن جو شھر ھو.

ھن شھر (مڪه مڪرمه) جي اھا عزت آھي جو رب پاڪ سورة التين ۾ ھن شھر جو قسم کڻي ڳالهه ڪئي آھي:

وَھذَا البَلَدِ الاَمِين ـــ لَقَد خَلَقَنَا الانسَانَ فِي اَحسَنِ تَقويم ـــ

(قسم آھي ھن امن واري شھر (مڪي) جو. اسان انسان کي بهترين ساخت سان پيدا ڪيو آھي.)

حضرت ابن عباس رضه جن فرمائين ٿا ته، حضور ﷺ وسلم جن مڪي کي خطاب فرمائيندي چيو ته: تون ڪيڏو ته سٺو شھر آھين ۽ مون کي ڪيڏو ته گھڻو پسند (محبوب) آھين. جيڪڏھن منهنجي قوم مون کي نه ڪڍي ھا ته تو کانسواءِ ڪنهن ٻئي شھر ۾ نه رھان ھا.

ڪنهن ھنڌ انگريزي پريس ۾ مڪي شريف لاءِ خوب لکيل ھو:

"Mecca relates perfecting inner en vironment. Mecca was the unviling of the microcosm, Medina was the living macrocosm."

ڪعبو: الله جو گھر - الطاف شيخ

ڪعبو: الله جو گھر

الطاف شيخ         

ھڪ ڳالهه ھتي واضح طور لکڻ چاھيان ٿو، جيئن ھڪ عام ماڻھوءَ کي اھا غلط فھمي نه رھي جيئن مون کي پڻ ڪنهن زماني تائين ھئي ته حضور ﷺ جن کي نبوت ملڻ کان اڳ مڪي جي عربن ڪعبي کي الله جو گھر نٿي سمجھيو. مختلف روايتن ۽ قصن مان صاف ظاھر ٿئي ٿو ته عربن جيتوڻيڪ ڪعبي ۾ بت رکي بت پرستي ڪئي ٿي پر ھنن کي دل ۾ اھو احساس ضرور ھو ته ھي الله جو گھر آھي ۽ مشڪل وقت تي ھنن بتن کي ڇڏي الله کان ئي دعا گھري ٿي. جيئن يمن جو حبشي سردار ابرھ 71ــ570ع ۾ 60 ھزار فوج وٺي مڪي ڏي روانو ٿيو ته مڪي جي ماڻھن الله اڳيان ھٿ ٽنگيو، جنهن جو ذڪر تاريخ جي ڪتابن ۽ انهن ڏينهن جي شاعري ۾ پڻ آھي ته ھنن جي دعائن ۾ الله واحد کان سواءِ ٻئي ڪنهن جو نالو نه ھو. ھو بتن جي پوڄا ضرور ڪندا ھئا پر ھنن کي حجر اسود (ڪاري پٿر) جي مان ۽ شان جو به احساس ھو جو مٿئين قصي کان ويھارو سال کن پوءِ جڏھن ڪعبي جي مرمت ڪرائي وئي ته مڪي جي سڀني قبيلن جو ان تي اچي بحث ھليو ته اھو پاڪ پٿر ڪير کڻي مقرر جاءِ تي رکندو. (جنهن جو فيصلو حضور ﷺ جن ڪري سڀني کي خوش ڪيو.) ۽ ھي اھي ڏينهن ھئا جڏھن حضور ﷺ جن اڃا اسلام جي پرچار شروع نه ڪئي ھئي.

مختلف شين جي ڄاڻ - الطاف شيخ

مختلف شين جي ڄاڻ

 الطاف شيخ

ڪجهه اھڙيون شيون آھن جن جي ڄاڻ / معلومات ھر حاجيءَ لاءِ ضروري آھي ۽ انهن شين سان ھن جو ھر وقت واسطو پوي ٿو. حج جون ڳالھيون ٻڌڻ يا ھن قسم جا سفر ناما پڙھڻ وارو ان وقت ھيڪاندو گھڻو شوق رکي ٿو، جڏھن ھن کي حج سان واسطو رکندڙ شين جي ڄاڻ آھي. انهن جي تاريخي يا مذھبي حيثيت کان آگاهه آھي. جيئن گذريل چئپٽر ۾ احرام ۽ ميقات بابت لکي چڪو آھيان. اھڙي طرح ٻيون به ڪيتريون ئي شيون آھن، بلڪ ڪيترا ته عربي جا لفظ آھن. جن سان حج دوران واسطو پوي ٿو. مثال طور: طواف، سعي، رمل، رمي، صفا مروه، ملتزم، مقام ابراھيم، منى، مزدلفه، عرفات، حطيم، ميزاب رحمت وغيره وغيره. ھتي ڪجهه شين جي معنى، سمجھاڻي، تاريخي حيثيت وغيره لکڻ ضروري سمجھان ٿو، ڇو جو آءٌ پڻ حج تي روانو ٿيڻ کان اڳ جڏھن حج بابت ليڪچر ٻڌندو ھوس يا ڪتاب پڙھندو ھوس ته سمجهه ۾ نه ايندو ھو ته رمي، رمل، سعي، ملتزم، استلام، اضطباع وغيره ڇا آھي ۽ پوءِ اھو ليڪچر يا ڳالهه چڱي طرح سمجهه ۾ نه ايندي ھئي. انڪري جلد ئي اھي اھم لفظ معلوم ڪرڻا پيا.