ماتا ڪچنگ - الطاف شيخ

ماتا ڪچنگ

الطاف شيخ

اهو منجهند جو وقت هو. خط استوا جو گرم سج پوري چوٽ تي چڙهيل هو جنهن ڪري چوڌاري سخت گرمي کان ماڻهن توڙي وهٽن جو جسم ٿي سڙيو. ٻاهر پڪي رستي تي ماٺ ئي ماٺ هئي. رکي رکي ڪو ماڻهو لنگهيو ٿي. دڪاندار اُس کان بچڻ لاءِ دڪان اڳيان ڇپريون ڏيئي ڇڏيون هيون ۽ سڀني ايڏو ٿڪل ۽ ننڊاکڙو محسوس پئي ڪيو جو ڪو رهيل کهيل خريدار اچي نڪتو ٿي ته ته هن کي اٿي گهربل شيءِ ڏيڻ تي به هنن جي دل نٿي چاهيو.

 رستي جي پوڇڙ تي هڪ پٿر ۽ سيمنٽ جي وڏي ٽي ماڙ عمارت ٺهيل هئي. اها انصاف جي ڪورٽ هئي. جتي ماڻهن جا قانوني مسئلا سرچايا ويا ٿي.

ان ٽاڻي ڪورٽ به خالي ٿي چڪي هئي ٿوري دير اڳ هڪ وراثت جو ڪيس ٻڌڻ بعد جج، وڪيل ۽ منشي ماڻهو ماني کائڻ لاءِ گهرن ڏي روانا ٿي چڪا هئا. ڪورٽ جو لوهي شيخن وارو ٻاهريون دروازو بند هو. ان دروازي جي ٻاهران هڪ ملئي همراهه کاٻي ٽنگ کان منڊو، دروازي جي شيخن ۾ هٿ وجهي ڪورٽ ڏي نهاري پنهنجو پاڻ چپن ۾ ڪجهه ڀڻڪي رهيو هو. رکي رکي پنهنجي قميص جي ٻانهن سان منهن جو پگهر اگهيائين ٿي. سندس قميص ڪنهن زماني ۾ اڇي رنگ جي هوندي پر هاڻ هيڊائين ٿي ويئي هئي. سندس پراڻي خاڪي پتلون ۾ ايترا ته ٽنگ ٿي ويا هئا جو اها پتلون بدران مڇين ڦاسائڻ جي ڄاري لڳي ٿي. ڪن وڏن ٽنگن مان سندس جسم پڻ ظاهر ٿيو پئي. آيو ويو هن غريب تان چٿرون ۽ چرچا ڪري لنگهي ويو ٿي. سندس نالو ڪجهه ٻيو هو پر هر ڪنهن کيس ماتا ڪچنگ (Mata- Kucing) سڏيو ٿي.

ڪجهه دير ڪورٽ جي در وٽ بيهي پوءِ هو پيرين پنڌ اُس ئي اُس ۾ پگهر ۾ شل ٿيندو گرجا گهر ڏي روانو ٿي ويو. رستي تان ساڳيءَ ريت ڀڻڪندو ويو ڄڻ ڪنهن سان ڳالهائي رهيو هجي. سندس ڀرسان لنگهڻ تي چٽو ئي چٽو ٻڌڻ ۾ آيو ٿي ته هو هيٺيان جملا ورجائي پيو.

”پروردگار، منهنجاپروردرگار، جن منهنجا پئسا چورايا آهن انهن چورن کي ڳولي، انهن کي سندن ڪئي جي سزاڏي.“

”ماتا ڪچنگ، لڳي ٿو ته اڃا الله تنهنجي ٻڌي ئي نٿو؟“ ڪنهن لنگهدڙ مٿس چرچو ڪيو.

پوڙهو ۽ ڏٻرو ماتا ڪچنگ جواب ڏيڻ بدران ان ماڻهوءَ ڏي فقط گهوري ڏسڻ لڳو.

هرهڪ دڪاندار کي اهو معلوم هو ته ماتا ڪچنگ هر روز صبحجو ڪورٽ ۾اچي ٿو ۽ منجهند جو گرجا گهر ۾، هو ان ڪم ۾ اهڙو ته پابند آهي جيئن ڪو ڇوڪرو وقت تي اسڪول اچي وڃي.

ماتا ڪچنگ جي هن حال تي پهچڻ جي ڪهاڻي ڳوٺ جا ماڻهواڪثر ٻڌائيندا آهن.

ماتا ڪچنگ جي ڪهاڻي ٻي وڏي لڙائي ختم ٿيڻ واري سال کان شروع ٿئي ٿي. ان کي جيتوڻيڪ وڏو عرصو ٿي چڪو آهي پر ماڻهن کي اڃا تائين چٽيءَ طرح ياد آهي. هي اهو وقت هو جڏهن جپانين انگريزن کي ڀڄائي سنگاپور ۽ ملائيشيا تي قبضو ڪري ورتو هو. هڪ ڏينهن جپانين جو وڏو مسافر جهاز بندرگاهه ۾ پهتو. منجهس چار سؤ کن جپاني سولجر هئا ۽ اٺ يا نوَ سؤ جاوا (انڊونيشيا) مان آندل جاواني پورهيت هئا. لڳو ٿي ته رستي تي پورهيتن کي پيٽ ڀري کائڻ لاءِ ڪو ويلو اڌ به نه ڏنو ويو آهي جو هو مرندڙ ڀولڙن وانگر بکايل هئا. هنن کي جپانين جي مختلف ڪئمپن۾ پورهئي لاءِ جاوا کان گهرايو ويو هو. جهاز مان لهڻ بعد سڄو ڏينهن ڌڪي تي ئي ترسايو ويو. هو سڄو ڏينهن کليل آسمان هيٺان سخت اُس ۾ ويٺا رهيا. شام جو ڏهه کن ملٽري ٽرڪون آيون جيڪي هنن کي ٽولن ٽولن ۾ شهرکان چوڏهن ميل کن پري ڪئمپن ۾ وٺي ويون، جتي کين ڪم ڪرڻو هو. ٻئي ڏينهن کان کين آمدرفت لاءِ پڪا رستا ۽ هوائي جهاز جي لهڻ لاءِ هوائي پٽو ٺاهڻ جي ڪم تي لڳايو ويو.

جپانين وٽ ڪيترائي انگريز به قيدي هئا. هنن جاوانين کي به انهن انگريز قيدين وانگرخراب ترين حال ۾ رکيو ويو هو. سڄو ڏينهن کين پورهئي لاءِ پيڙيو ويو ٿي. سخت پورهئي، اڻ پوري کاڌي،بيماري، اُس ۽ گرميءَ وگهي سوين مري ويا. ماتا ڪچنگ انهن چند خوش نصيبن مان هو جنهن کي رڌ پچاءُ جي ڪم ۾ لڳايوويو جو هڪ ته هو قد ۾ ننڍو هو. ٻيو نه  هڪ ٽنگ کان منڊو هو. پر رڌڻي جو پورهيو به ڪو خاص سولو نه هو. اتي پڻ هن ڪتي واري زندگي گذاري ٿي.

انهن ڏينهن ۾ جيڪو موت کان بچيو ٿي اهو خوش نصيب سمجهيو ويو ٿي. ماتا ڪچنگ ڪڏهن ڪڏهن بيمار ٿيندو رهيوپر مئوڪونه: اها اهڙي ڳالهه هئي جو هن کي پاڻ به سمجهه ۾ نٿي آئي ته اهڙين تڪليفن ۽ ڪشالن ۾ هو ڪيئن جيئرو رهي سگهيو. بس ڏاکڙا ۽ سختيون سهندي سهندي نيٺ اهو ڏينهن اچي ويو، جڏهن جپانين جي هار ٿي. انگريز وري آيو ۽ جپانين جي قيد ۽ ڪئمپن۾ بند ٿيل ماڻهن کي آزادي ملي. جپانين وٽ سال ٻه پورهئي بعد ماتا ڪچنگ جي سوين ساٿين مان فقط ڪي ڊزن ٻه جيئرا وڃي بچيا. بهرحال آزاديءَ وقت ماتا ڪچنگ سخت بيمار هو ۽ انگريزن جي هڪ ننڍڙي عارضي اسپتال ۾ پنهنجي هڪ دوست جي معرفت علاج لاءِ ترسايو ويو. اسپتال جوڊاڪٽر آسٽريليا جو هو جيڪو نهايت نيڪ ۽ محنتي هو. هن مريضن جو تمام گهڻو خيال رکيو ٿي ۽ ڇهن هفتن اندر ماتا ڪچنگ کي ڊسچارج ڪيو ويو.ماتا ڪچنگ يا سندس ساٿين کي واپس پنهنجي وطن جاوا وڃڻ جو ڪوبه آسرو اميد نه هو، جو هنن وٽ سواءِ ان هڪ وڳي جي جيڪو جسم تي هون ٻيو ڪجهه به پائي پئسو نه هو. پر جنهن ڊاڪٽر ماتا ڪچنگ جو علاج ڪيو ٿي اهو سٺي سڀاءُ جو هو جنهن ڊسچارج ٿيڻ مهل ماتا ڪچنگ کي پنهنجي پراڻي وردي، سپاٽو سليپر ۽ ڪجهه ٻيون شيون پڻ ڏنيون. ۽ جڏهن هن کي خبر پئي ته ماتا ڪچنگ تمام سٺو بورچي آهي ۽ کيس ڪيترائي يورپي ڊش ٺاهڻ اچن ٿا ته هن کيس پنهنجي گهر ۾ ئي بورچي ڪري رکيو. اهڙي طرح ماتا ڪچنگ کي روزگار لاءِ ڌنڌو ملي ويو. هن کي پاڻ اهائي اميد هئي ته هڪ ڏينهن سخت محنت ڪري هو ايترو پئسوڪمائي وٺندو جو پنهنجي وطن جاوا پهچڻ لاءِ ڀاڙي طور ادا ڪري سگهندو. هن جي زندگيءَ جو سڄو مقصد فقط اهو هو ته هڪ ڏينهن پنهنجن مائٽن مٽن سان جاوا وڃي ملندو.

ڊاڪٽر عيسائي هو. هن ماتا ڪچنگ کي چيو: ”ڏس! تون جپانين جي هٿن ۾ مرڻ بدران بچي ويو آهين. اهو اسان جي پروردگار ڪيو. هاڻ پنهنجي پالڻهار کان دعا گهرندو رهه. ان ۾ يقين ايمان رک ته تون هر وقت خوش گذّاريندين.“

ڊاڪٽر هن کي هر وقت نصيحتون ۽ ان قسم جا واعظ ٻڌائيندو رهيو ۽ آخرڪار ماتا ڪچنگ عيسائي ٿي ويو. هن عيسائي نموني جي عبادت سکي ورتي ۽ گرجا گهر ۾ وڃڻ سندس ڏهاڙي جو معمول ٿي ويو.هن جي ٻين ساٿين کي جيتوڻيڪ اها ڳالهه صحيح نه لڳي ۽ مٿس ٺٺوليون ڪندا رهيا پر هن ڪنهن جي به پرواهه نه ڪئي جو ڊاڪٽر کيس اهو پڻ ٻڌايوهو ته مذهب ۽ ايمان هر هڪ جو ذاتي معاملو آهي ۽ ڪنهن به ٻئي کي ان ۾ دخل اندازي ڪرڻ جو حق ناهي. ڪوبه ڪنهن کي زوريءَ ڪا ڳالهه مڃائي نٿو سگهي ۽ جنهن جو جنهن ۾ عقيدو آهي هن کي ان کان جهلي به نٿو سگهي ان ڪري، هو هميشه پنهنجن ساٿين کي اهو  جواب ڏيندو هو: ”هر هڪ ماڻهو آزاد آهي ته جنهن تي هن کي وڻي ان تي يقين رکي، ٻئي جو ڇاوڃي منهنجي ذاتي ڳالهين ۾.“

هن جا دوست آخرڪار سمجهي ويا ته هن کي بدلائڻ جي ڪوشش ڪرڻ اجائي ڳالهه ٿيندي. ان ڪري هن کي پوءِ چئه چئه ڪرڻ ڇڏي ڏنائون.

هڪ سال بعد، ملٽري نظام ختم ڪري شهري حڪومت قائم ڪئي ويئي. ڊاڪٽر کي پنهنجي ملڪ سڏايو ويو، ان ڪري ماتاڪچنگ کي هاڻ نئين نوڪري ڳولڻي پئي. وڃڻ وقت ڊاڪٽر کيس پنهنجو سڀ فرنيچر ڏيئي ڇڏيو ۽ ان کان علاوه کيس ٽي سؤ ڊالر روڪ پڻ ڏنا. انهن پئسن مان ڀاڙوڪري، هي هاڻ پنهنجي وطن جاوا وڃڻ وارو هو ته انهيءَ دوران هن جو هڪ ملئي ڇوڪريءَ سان عشق ٿي ويو. هوءَ ٽيهن سالن جي ڄمار جي رن زال هئي. سندس مڙس آمريڪن جي هوائي حملي ۾ مارجي ويوهو. هوءَ پاڻ به ملٽري اسپتال۾ صفائي ۽ ڌوپ جو ڪم ڪري رهي هئي. جوان جماڻ بيوه ۽ چاليهه سالن جي ڪنواري ماتاڪچنگ جو ڏهاڙي ملڻ ڪري هڪٻئي سان عشق ته ٿيڻو ئي هو ۽ پوءِ هنن ڏٺو ته هنن لاءِ ڌار رهڻ ڏکيو ڪم ٿي پيو آهي. سو جڏهن ڊاڪٽر هليو ويو، ته هنن ٻنهي اسپتال ڇڏي،ل ٻاهر هڪ ننڍڙو گهرمسواڙ تي اچي ورتو جنهن۾ هو شادي شده زندگي گذارڻ لڳا.

عورت جو نالو (Satay) هو، جيڪو دراصل مٿس ماڻهن رکيو هو. ملئي زبان۾ ساتي ٻوتي ڪواب کي سڏجي ٿو، جيڪو بيحد سوادي ٿئي ٿو ۽ ماڻهو تمام گهڻو پسند ڪن ٿا. سو هي ماتاڪچنگ جي زال ساتي پڻ خوبصورت، وڻندڙ ۽ حقيقت ۾پرڪشش هئي.

پر ماتا ڪچنگ جا سڀ دوست ان خيال جا هئا ته هيڪاندي سهڻي عورت ان گهوڙي وانگر ٿئي ٿي جنهن کي پالڻ ڏکيو هجي. ۽ اهڙي عورت کي منهن ڏيڻ ڏکيو ڪم آهي.

ماتا ڪچنگ پوءِ سگهوئي هڪ ڪاٺ جي ڪارخاني ۾ نوڪري ڳولي ورتي. اها هڪ تمام وڏي فئڪٽري هئي جنهن ۾ماتا ڪچنگ پٽيوالي جو ڪم ڪيو ٿي. هن جو پگهار ڪو گهڻو نه پر ٻن ڄڻن لاءِ پورو هو. ماتا ڪچنگ سڀني پورهيتن ۾ گهڻو خوش هو، جو هن کي نوڪري ۽ خوبصورت زال هئي. ايتري قدر جو ان فئڪٽريءَ جي ڪيترن ئي مزورن ۽ پورهيتن ماتاڪچنگ تي ريس ڪئي ٿي ۽ ڇهن مهينن اندر ساتي جو نالو هر هڪ جي زبان تي اچي ويو. هو اڪثر ماتا ڪچنگ سان چرچا ڪندا هئا ته جيئن هنن جو دلپسند کاڌو ساتي آهي سو هو معلوم ڪرڻ چاهين ٿا ته واقعي سندس زال ساتي به ايتري مزيدار آهي يا نه.

هر اهو جيڪو ساتي سان مليو ٿي تنهن اهو قبول ڪيو ٿي ته ساتي واقعي ساتي آهي، پر ان ۾ ئي ته خطرو سمايل هو. پوءِ جلد ماتاڪچنگ کي ايندڙ مصيبتن کي منهن ڏيڻو پيو جنهن۾ هن نه فقط هڪ اک پر زال پڻ وڃائي ڇڏي ۽ماڻهن سندس نالو ماتا ڪچنگ کڻي رکيو. (ماتا ڪچنگ ملئي زبان جو لفظ آهي، جنهن جي معنى ٻليءَ جي اک آهي.)

ماتاڪچنگ هن جو ڪو اصلي نالو نه هو. سندس اصلي نالو ’ڪالي‘هو جنهن حادثي ۾سندس نالو ڪالي مان ڦري ماتا ڪچنگ ٿيو ان لاءِ سندس زال ئي جوابدار هئي.

شاديءَ بعد هو مڙيئي هن جي گهٽ پگهار مان خوش نه ٿي يا شايد سندس سادي ۽ اڻ ڊولي شڪل ڪري کيس ڌڪارڻ لڳي هئي. يا ٿي سگهي ٿو ٿورو ٿورو ٻنهي ڳالهين جو اثر هجي. بهرحال فئڪٽري ۾ هڪ به سريلنڪا جو سنهالي فورمين هو ان سان ساتي جو چڪر هلي ويو هو ۽ هو ساڻس ايترو فري ٿيندو ويو جو ماتاڪچنگ جي غير حاضريءَ ۾ ساتي سان هٿ چراند به ڪري وٺندو هو. سنهالي تمام گهڻو سمارٽ ۽ شهدي قسم جو هو. هو. ساتي کي پنهنجو ڪرڻ لاءِ هن پهرين کيس ننڍا ننڍا تحفا موڪلڻ شروع ڪيا. جهڙوڪ: رومال، صابڻ چڪي، سينٽ عطر، خوشبوءِ وارو تيل،ڪچو ڪپڙو وغيره ويندي روڪ پئسابه موڪلڻ لڳس ۽ ڏسندي ئي ڏسندي ساتي هن سان ٺهي وئي ۽ پوءِ جتي ڪٿي ان عشق جا هلندڙ افواهه ڪاليءَ جي ڪن تي پيا. پرهن کي پنهنجي زال ساتي سان ايترو ته پيار هوجو هن انهن ڳالهين تي يقين ئي نه ڪيو ۽ دل ئي دل ۾ چوڻ لڳو ته ماڻهو مٿس سڙن ٿا سو ان ڪري انهن اهي ڳالهيون ٺاهيون آهن.

پر پوءِ وقت گذرڻ تي جڏهن هو هڪ ٻئي پويان ڳالهيون ٻڌندو رهيو ته هن جي دل ۾ شڪ جاڳيو. پر گهر ۾ هميشه سٺي نموني سان هلندو رهيو. پاڻ وڌيڪ خيال ڪرڻ لڳو جيئن سندس زال کي پڻ هن لاءِ پيار رهي. پر سائين ان سان ڪوبه کڙتيل نه نڪتو. ساتي جي دل هن سريلنڪا جي سنهالي فورمين سان اهڙي ته سنهي سئيءَ سان سبجي  ويئي جو ڌار ٿيڻ ناممڪن ڳالهه ٿي پيئي. ساتي کي پنهنجي مڙس لاءِ بلڪل وقت نه هو. هر وقت اهو سوچيندي رهي ٿي ته ان سنهالي فورمين سان شادي ڪرڻ بعد هوءَ ڪيترو ته خوش گذاري سگهندي، ۽ پوءِ ان سنهاليءَ سان هٿ هٿ ۾ ڏيئي گڏ هلڻ لڳي. هڪ رات ساتي پنهنجي يار سان گڏ، هڪ اونداهي رستي تان، ائين هٿ هٿ سان ملائي هلي رهي هئي ته اوچتو ڪالي اچي سامهون ڪڙڪين. ٻنهي جي وچ ۾ فلمن واري ويڙهه هلي ۽ ڪجهه منٽن بعد بدنصيب مڙس جي ساڄي اک تمام گهڻو زخمي ٿي پيئي. ايترو گهڻو جو کيس اسپتال ۾ داخل ڪيوويو ۽ سندس دشمن هڪ گٽر ۾ اهڙو ته ڪري پيو جو مرندي مرندي بچيو.

ٽن مهينن بعد ڪالي اسپتال مان نڪتو. هن جي ساڄي اک بلڪل ختم ٿي ويئي. ان جاءِ تي بلور واري نقلي اک وڌي ويئي. پهرين نظر ۾اها ڌارئين نٿي لڳي پر پوءِ غور سان ڏسڻ سان هڪ گدلو چيهڪ هن جي اک وٽ نظر آيو ٿي: جنهن هر وقت ان حادثي جي ياد تازي ڪرائي ٿي.

پر اک جو اهو زخم سندس دل جي زخم جي مقابلي ۾ ڪجهه به نه هو جيڪو هن کي اهو معلوم ڪري رسيو ته سندس پياري زال ساتي گهر جو سڀ سامان کڻي ان سنهالي فورمين سان ڀڄي ويئي. هاڻ هن جي هٿن مان هر شيءِ ويئي هلي. ويندي نوڪري به. هن بدلي وٺڻ جو قسم کنيو: پر سنهالي فورمين سندس زال ساتي سان گڏ ڪنهن ٻئي شهر ڏي غائب ٿي ويو.

اهڙيءَ طرح ڪالي ’ماتا ڪچنگ‘ جي نالي سان سڏجڻ لڳو، ڇو جو ماڻهن جو چوڻ هو ته هن جي نقلي اک ٻليءَ جي اک هئي. ۽ هنن اهو نالو ڪجهه نفرت، ڪجهه همدردي ۽ ڪجهه بي عزتي ڪرڻ جي خيال کان ورتو ٿي. ان بعد ماتا ڪچنگ وري ڪنهن سان ٽڪر نه کاڌو.ڪو ساڻس بحث ڪندو ته کلي ڳالهه ٽاري ڇڏيندو هو. پر جي سٺي موڊ ۾ نه هوندو هو ته ماٺ ڪري محفل مان اُٿي ويندو هو. پاڻ پنجاهه سالن جو اچي ٿيو هو. يعني اڌ کان مٿي واري زندگي ته هلي ويئي. هن بدبختيءَ کان پوءِ هو بيحد اڪيلو، زندگيءَ مان بيزار ۽ غمگين رهڻ لڳو. واپس جاوا وڃڻ جي ته اميد هاڻ هن دل مان بلڪل ڪڍي ڇڏي. واپس وطن وڃڻ هاڻ هڪ وسريل خواب برابر هو، ۽ هن کي خبر هئي ته ان جي هاڻ ساڀيان ٿيڻ ناممڪن ڳالهه سمجهڻ کپي. هاڻ هن جي فقط اها اميد هئي ته ڪو ڌنڌو نوڪري ڳولجي، جنهن مان ايتري ڪمائي ٿئي جو کائڻ لاءِ ڀت جو وٽوملي وڃي ۽ ٻه چار ڏوڪڙ پيريءَ لاءِ به بچائي وٺجن.

ڪاٺ جي ڪارخاني وارن کيس وري نه رکيو جو هن لاءِ چوڻ لڳا ته ڦڏي باز آهي. مڙني شين ۾، هن سوچيو، ته هن کي ڦڏي باز چيو ٿو وڃي.، ان ڪري جو سندس زال ڪنهن ٻئي سان ڀڄي ويئي.

هن کي ڏاڍو ڏک ٿيو ۽ صدمو رسيو. ڪنهن طرح سڪون حاصل ڪرڻ لاءِ هن مذهب ڏي لاڙو رکيو. گرجا گهر وڃي عبادت ڪرڻ مهل هن کي قلبي سڪون ته رسو ٿي پر ٻاهر جي دنيا ۾ هن کي فقط اذيتون ئي محسوس ٿيون ٿي.

آخرڪار هن ڊاڪيارڊ ۾ چوڪيدا ٿيڻ جي نوڪري ڳولي ورتي. پگهار جيتوڻيڪ گهٽ هو. ان پگهار مان گهر هلائڻ ته ڏکيو ڪم هو. چاهي ان گهر ۾ فقط زال مڙس ٻه ڀاتي هجن. پر اڪيلي ڄڻي لاءِ گذارو ڪرڻ سولو هو. هن ڏينهن جو ڪم ٿي ڪيو، جتي بک لڳندي هيس مانيءَ ڀور کائي ڇڏيندو هو. رات جا پهر ڊاڪيارڊ جي هڪ ڪوٺيءَ ۾ ئي گذاري وٺندو هو. هن اهوئي سوچيو ته ان نڪري مان گهٽ ۾ گهٽ ٽي سال ڪڍي وٺندو. هن کي جيتوڻيڪ تمام گهٽ پگهار مليو ٿي، پر هو هر وقت سخت محنت ڪرڻ لاءِ تيار  هو ۽ هونءَ به ان نوڪري لاءِ به ڪيترا آتا ۽ سفارشي هئا. ۽ پوءِ ٿيو به ائين ئي. هن اها نوڪري ڪي ڇهه مهينا کن به ڪا مس ڪئي هوندي ته هن کي ان نوڪري مان ڪڍي هن جي جاءِ تي هڪ نوجوان رکيو ويو جيڪو ساڳيو ڪم ان کان به گهٽ پگهار تي ڪرڻ لاءِ راضي هو.

ان کانپوءِ هن کي ڪٿي به ڪا پڪي نوڪري ملي نه سگهي ۽ هيڏانهن هوڏانهن پورهئي مزوري لاءِ واجهائيندو رهيو. پوءِ ڪڏهن ڪٿان چار پئسا ملي ويندا هئس ته پيٽ گذر ٿي ويندو هوس ته ڪڏهن سڄو ڏينهن هڪ پائي به حاصل ڪري نه سگهندو هو. ڪڏهن ته وري مهينو ٻه يڪو ڪو اهڙو پورهيوملي ويندو هوس جنهن مان ايترو بچائي وٺندو هو جو ٽي چار مهينا بنا ڪم هجڻ جي به گذارو ڪري سگهي. ايئن چوڻ به صحيح نه هو ته هن وٽ پئسو بلڪل نه هو. ڇو جو محنت پورهئي ڪرڻ ۾ ته هي مڙس ماڻهو هو ۽ سندرو ٻڌي اهڙو لڳندو هو چڱو پئسو ڪمائي وٺندو هو. هن جيتوڻيڪ پنهنجي وطن جاوا وڃڻ جو آسرو بلڪل لاهي ڇڏيو هو ته به پيٽ لاءِ هن کي پئسوڪمائڻو پيو ٿي.

سڄي تر ۾ هي ڄاتل سڃاتل شخصيت سمجهيو ويو ٿي پر ڪنهن سان سندس ڪا خاص دوستي نه هئي. ماڻهو سندس ماضي وساري چڪا هئا پر سندس دل جي ولوڙ فقط ساتي جو نالو کڻڻ سان ائين اُڀري ٿي جيئن ڍنڍ جي بيٺل پاڻي ۾ ڀتر هڻڻ سان لهرون اُڀرن.

ماتا ڪچنگ زندگي گذر ڪئي ٿي. تڏهن، رولاڪن واري.

وقت جو ڦيٿو تمام تکو ڊوڙي ٿو، جنهن جا نشان ماتا ڪچنگ جي چهري تي صاف نظر آيا ٿي- هاڻ هو چوونجهاهه يا پنجونجهاهه سالن جو هو، شايد سندس عمر جي ڪنهن کي به خبر نه هئي ۽ نه هن ڪڏهن پنهنجي عمر جي پرواهه ڪئي ٿي. وقت جي سفر هن لاءِ ڪابه اهميت نٿي رکي. ڏينهن، هفتو، مهينو هن لاءِ سڀ هڪ هئا، جو هن لاءِ هر روز ساڳي هڪجهڙي زندگي هئي جنهن ۾ڪابه نواڻ يا ڪوبه واقعو ٿيڻ وارو نه هو. پر تنهن هوندي به هن کي جيئڻو پيو ٿي.

ڪجهه سالن بعد هن هڻي هڻي مڙيئي چار يا پنج سؤ ڊالر کن بچائي ورتا جيڪي هن سخت پورهيا ۽ ڪشالا ڪري پائي پائي بچائي گڏ ڪيا. جڏهن به هن وٽ پنجاهه يا سؤ ڊالر کن گڏ ٿيندا هئا ته هڪ هڪ جا نوٽ ۽ ريجو مٽائي وڏا نوٽ وٺندو هو جن کي ٻيڻو چئوڻو ڪري هڪ پرس اندر لڪائي رکندو هو. هاڻ هن وٽ چار سؤ ڊالر وارا نوٽ ٿي چڪا هئا. هڪ پنجاهه ڊالرن جو نوٽ ۽ ڪجهه ٻيو ريجو. ان پئسي جي هجڻ ڪري هن پنهنجو پاڻ کي بهتر محسوس ڪيو ٿي. پاڻ بابت وڌيڪ خاطري ٿيس ٿي. هن پئسي جي حفاظت پنهنجي جان وانگر ڪئي ٿي. پرس کي بيلٽ سان گڏ ٻڌي ڇڏيو هئائين، جيڪو پنهنجي چيلهه تان ڪڏهن نه لاهيندو هو. چاهي ڏينهن هجي يا رات، ڇو جو هن جو ڪنهن تي به ڀروسو نه رهيو هو. ساتي وارو ڌڪ ۽ دوکو سندس دل تي هميشه تازو هو.

هو ڪڏهن ڪڏهن، رات جي پوئين پهر ۾، جڏهن اڪيلو هوندو هو، ته نوٽ ڪڍي، هڪ هڪ ڪري ڳڻيندو هو. هڪ هڪ کي پنهنجي آڱرين سان ڇهي انهن تي ٺهيل شڪليون ۽ رنگ غور سان ڏسندو هو.ا يترا سارا نوٽ ڏسي هو ڏاڍو خوش ٿيندو هو. پر پوءِ ساتي جي ياد ايندي ئي ڏکيارو ٿي ويندو هو ۽ ان پويان پئسن ۽ گهر جي سامان جو کڄي وڃڻ، فورمين سان سندس لڙائي، اک جو وڃڻ، اصلي نالي بدران سندس نالو ماتا ڪچنگ ٿيڻ- زندهه رهڻ لاءِ هن ڪيڏا حيلا ڪيڏا وس، ڪيڏيون تڪليفون، ڪيڏا ڪشالا ڪڍيا آهن. اهو سوچي سوچي هن جي هٿ ۾ جهليل نوٽ ڳاڙها ٿيندي نظر آيا هئا. اهڙا ڳاڙها جهڙو رت، ان وقت اکين مان ڳوڙها نڪري ڳلن رستي هيٺ اچي ڪرندا هئا ۽ هو پئسا ويڙهي، واپس ٻٽونءَ ۾ رکي، هڪ ٿڌو ساهه کڻي سمهي رهندو هو. ڪنهن ڪنهن رات سمهڻ کان اڳ دعا گهرڻ وسري ويندي هيس ۽ ائين ئي سمهي رهندو هو. پر پوءِ ننڊ مان اٿي دعا گهرندو هو ۽ رهيل عبادت پوري ڪندو هو. وقت بوقت ڏک دور ڪرڻ لاء ِپنهنجي ٻٽونءَ کي هٿ سان ڇهي محسوس ڪندو هو، ۽ پوءِ مطمئن ٿي مرڪي، سمهي رهندو هو.

ڊاڪيارڊواري نوڪري وڃڻ بعد هن ڪيترن ئي هنڌن تي پورهيا ڪيا. ويندي ٻهراڙيءَ ۾ رليو پنيو پر پوءِ نيٺ شهر ڏي واپس آيو، جتي هن جي بدبختي شروع ٿي هئي. اتي اچي هن کي هڪ دفعو وري ساڳيو رڌ پچاءَ وارو پورهيو ڪرڻو پيو هو. هن دفعي هن کي هڪ چيني بورچيءَ جو مددگار ٿي ڪم ڪرڻ جي نوڪري ملي. سندس مالڪ نيوزيلينڊ جو هڪ وڪيل هو. ماتا ڪچنگ کي ان ڳالهه جو ذرو به فڪرنه هو ته هن کي ڪنهن جو انچارج ٿي ڪم ڪرڻو پوي ٿو. هو هاڻ پوڙهو ٿي چڪو هو ۽ سندس دل ۾ زندگيءَ ۽ وڌڻ ويجهڻ جي هاڻ ڪابه چاهت يا موهه نه رهيو هو.

هن اهوئي چاهيو ٿي ته سڪون واري زندگي هجي، پڪي نوڪري هجي ۽ جتي لڳو پيو هجي اتي ئي لڳو رهي. در در جا ڌڪڙ کائڻ هاڻ هن کي ڏکيا لڳا ٿي. هن جو هاڻ ڪو مٽ مائٽ يا ساٿي سڄڻ نه رهيو هو ۽ نه ڪا زال ٻار جنهن جو کيس فڪر رهي. هن جي ٻٽونءَ ۾ سوين ڊالر هئا جنهن ڪري هن پاڻ کي سکيو ۽ پُرسڪون محسوس ڪيو ٿي. هاڻ هن کي گهڻي محنت ڪري وڌيڪ ڪمائڻ جي به چوس نه هئي. هن فقط ايماندار پورهئي واري نوڪري ڪرڻ چاهي ٿي.

هيءَ نئين نوڪري ڪا خراب نه هئي. وڪيل ۽ سندس زال تمام همدرد ۽ رحمدل هئا ۽ چيني بورچي بيحد نهٺو هو. ماتا ڪچنگ وڏي جوش ۽ جذبي سان ڪم ڪندو رهيو.

وڪيل ۽ سندس  زال هڪ ننڍڙي گهر ۾ مٿي ماڙيءَ تي رهندا هئا ۽ هيٺ ٺهيل  ڪمري ۾ سندن نوڪرياڻي رهي ٿي. گهر جي پويان ڇت سان ورانڊو هو جيڪو اوطاق تائين هليو ويو ٿي جنهن ۾ چار ڪمرا هئا، هڪ رڌڻي طور استعمال ٿيو ٿي. هڪ اسٽور روم هو ۽ باقي هڪ هڪ ۾ هي بورچي رهيا ٿي- چيني بورچي ۽ ماتا ڪچنگ. چوڌاري ڪمپائونڊ ۾ ڪيترائي گل ۽ وڻ پوکيل هئا ۽ ماٺ ۽ سڪون جو عالم ڇانيل هو.

رات جي وقت چوڌاري باغ ۾، جنهنجي ٻاهران بچاءَ لاءِ ڪو لوڙهو يا ڀت به ڏنل نه هئي. ڪاري ٻٽ اونداهه ڇائنجي ويندي هئي. سواءِ چند ٽڪرن جي جتي وڪيل جي ڪمري ۾ ٻرندڙ بتيءَ جي روشني درين مان نڪرندي هئي. گهر مين روڊ تي نه هو ان ڪري لنگهندڙ لارين موٽرن جو آواز ۽ گوڙ گهمسان نٿي

ٿيو. وڪيل جي زال کي رات جي ماني بعد پيانو وڄائڻ جو شوق هوندو هو، ۽ جڏهن هو وڄائيندي هئي ته ان جو سريلو آواز دل کي راحت ڏيندو هو.

ماتا ڪچنگ پنهنجي مالڪ کي ڪيترا دفعا صلاح ڏني ته چورن چڪارين کان بچڻ لاءِ شڪاري ڪتا رکيا وڃن. پر سندس مالڪ کي هڪ ته ڪتي جهڙو جانور پسند نه هو ٻيو ته انهن جي ڀونڪڻ ڪري سندن پڙهائي ۽ آرام ۾ رخني پوڻ جو انديشو هو.

هونءَ حقيقت اها به هئي ته سڄي شهر ۾ ڪو ايڪڙ ٻيڪڙ چور هو. باقي ڪنهن جو ڌاڙو يا کاٽ هڻي گهر ۾ گهڙڻ جي واردات ته سال گذري ويا هئا جو نه ٻڌي هئي. هر هڪ پنهنجو پاڻ کي گهر ۾ باحفاظت سمجهيو ٿي. اخبارن ۾ اڪثر هن شهر لاءِ چيو ويندو هو ته هي شهر اها جنت آهي جتي ماڻهن کي رات جو گهرن جا در بند ڪرڻ جي به ضرورت ناهي. ۽ ايندڙ ٽوئرسٽن پڻ تعريف ڪئي ته هي شهر دنيا جي انهن چند شهرن مان آهي جتي ڏوهه نه هئڻ برابر ٿين ٿا.

پر، تنهن هوندي به، هِتي هُتي ڪڏهن ڪڏهن ڪو هلڪو ڦلڪو واقعو ٿيندو رهيو ٿي. هڪ ڏينهن ڪنهن پوليس اسٽيشن تي رپورٽ اچي لکائي ته هنجي گهران ڪو روڪ ۽ ڳهه ڳٺا چورائي کڻي ويو آهي ۽ پوءِ ٻن هفتن اندر اهڙا ڏهه ٻارهن ٻيا ڌاڙي جا ڪيس ٻڌا ويا ۽ اخبارن ۾ اهم خبر طور شايع ڪيا ويا.

ماتا ڪچنگ کي انهن ڳالهين ڏاڍو پريشان ڪيو. رات جي وقت جڏهن هو پئسا ڳڻيندو هو سندس اکين اڳيان ڌاڙيل ڦرڻ لڳندا هئا ۽ هو اهو سوچي بي چين ٿي ويندو هو. هڪ دفعو وري هن پنهنجي مالڪ کي شڪاري ڪتو رکڻ جي صلاح ڏني.

”هاڻ ڳالهه ٻڌ! ماتا ڪچنگ!“ وڪيل چيس، ”مون توکي پهرين چيو آهي ته مون کي ڪتا نٿا وڻن. توکي آخر فڪر ڪهڙ ي ڳالهه جو ٿئي ٿو؟ ڇا توکي ڊپ آهي ته چور تنهنجي نئين پتلون چورائي ويندا يا تنهنجا ڪن ڪپي ويندا؟“ اهو ٻڌي ماتا ڪچنگ کي شرم اچي ويو جو هن تازو هڪ نئين پتلون ورتي هئي.

”نه سائين.“ هن هٻڪندي چيو، ”چور ڪنهن به ڳالهه جي پرواهه نٿا ڪن. هنن کي جيڪا شيءِ ملندي کڻي ويندا. آئون ان ڪري چوان ٿو جو توهان جي گهر ۾ ڪيتريون ئي شيون آهن، ان ڪري خبردار رهڻ کپي.“

”جيڪڏهن هنن مون وٽ اچڻ جي همت ڪئي ته کين ٻه چار گوليون هڻي ڪڍندس.“ وڪيل چيو، هر هڪ کي خبر هئي ته وڪيل وٽ پنهنجي بچاءَ لاءِ بندوق آهي. ماتا ڪچنگ هاڻ لاجواب ٿي ويو. وڌيڪ چوڻ لاءِ هن وٽ ڪجهه به نه هو.

ٽن ڏينهن بعد وڪيل وٽ نيوزيلينڊ مان تار آئي جنهن ۾ هن کي اطلاع ڪيوويو ته سندس پيءُ سخت بيمار آهي ۽ هو واپس هليو اچي. هن جلدي جلدي چوويهن ڪلاڪن اندر سامان ٻڌو ۽ پنهنجي زال سان گڏ نيوزيلينڊ روانو ٿي ويو.

وڪيل جي رواني ٿي وڃڻ بعد ماتا ڪچنگ ۽ چيني بورچي کي ان گهر ۾ وڌيڪ ٻه مهينا رهڻ جي موڪل ڏني هئائين، جيسين مسواڙ ختم ٿئي. هن کين اهو به چيو ته جيڪڏهن حالتون سازگار رهيون ته ٿي سگهي ٿو هڪ ڏينهن هو وري نيوزيلينڊ کان موٽي اچي ۽ کين وري پاڻ وٽ بورچيءَ طور رکي. هڪ رات، چيني بورچي ۽ ماتا ڪچنگ رات دير تائين وڪيل ۽ سندس زال بابت ڳالهيون ڪندا رهيا پوءِ آخر ڪار جڏهن ستا ته کين گهاٽي ننڊ ورائي ويئي.

ماتا ڪچنگ کي خبر ئي نه پيئي ته هو ڪيڏي دير ستو رهيو. جڏهن ننڊ مان سجاڳ ٿيو ته کيس ڪا ٿڌي شيءِ مٿي تي محسوس ٿي. اکيون کولڻ سان ڏٺائين ته هن جي مٿان منهن ڍڪيل ٽي ماڻهو ڪهاڙيون جهلي بيٺا آهن. هنن کيس ۽ چيني بورچي کي رسن سان ٻڌي منهن تي چنبڙندڙ ٽيپ هڻي ڇڏيو. هنن سڄو گهر اٿلايو پٿلايو ۽ صبح ٿيڻ کان اڳ سڀ الهه تلهه کڻي هليا ويا. هنن ٻنهي غريبن کي ٻئي ڏينهن پاڙي وارن اچي کولي آزاد ڪيو. ان بعد پوليس به اچي نڪتي جيڪا پڇا ڳاڇا ڪري رواني ٿي ويئي. چورن کي جهلڻ لاءِ انعام جو پڻ اعلان ڪيو ويو. ماتا ڪچنگ ۽ سندس ساٿي- چيني بورچيءَ، جي تصوير ۽ زندگيءَ جو احوال پڻ اخبار ۾ ڇپيو ويو.

ماتا ڪچنگ پنهنجي هيڏي ساري نقصان جو ڪجهه به نٿي ڪري سگهيو. هن جو ٻٽون ۽ ان اندر موجود پئسا چوري ٿي چڪا هئا. انهن سان گڏ هاڻ هو به ڄڻ ختم ٿي ويو. هن وٽ ڪجهه به  نه رهيو هو. پئسن سان گڏ سندس اميدون، آسرا ۽ خواب به ختم ٿي ويا. هي چند ڪمايل پئسا سندس پيري ۾ ڏکئي وقت جي زندگيءَ جو توشو هئا جيڪي سڀ هليا ويا. هن هڪ هڪ پئسو ڪري ڪيترن سالن ۾ اها رقم گڏ ڪئي هئي جيڪا هڪ پل ۾ هلي ويئي. هاڻ هو نه جوان هو ۽ نه سندس جسم ۾ ايتري سگهه هئي جو محنت ڪري وري کڻي ڪمائي ۽ زندگيءَ جي ٻيهر شروعات ڪري.

ان کانپوءِ ماتا ڪچنگ ۾ وڏو ڦيرو اچي ويو. هو رکي رکي وڦلڻ لڳو ۽ ٿوري ئي عرصي ۾ هن پاڻ سان اهڙي حالت ڪري ڇڏي جو فقط ڪي ٿورا کيس سڃاڻي سگهيا ٿي. مٿي جا وار ۽ ڏاڙهي وڌي ويس. وارن ۾ سينڌ نه اکين ۾ سرمو، هڪڙو ئي وڳو جسم تي چهٽيو رهيس جيڪو ڌرتيءَ جهڙو ميرو ٿي ويو هو. ماڻهن چيو ته دماغ توائي ٿي ويو اٿس. پر جنهن وقت به ڪورٽ هلندي هئي ته هو اچي اتي حاضر ٿيندو هو ۽ اڳئين قطار ۾ ويهي ڪورٽ جي ڪارروائي غور سان ٻڌندو هو. اخبارن جو هڪڙو بنڊل هميشه پاڻ کڻي هلندو هو. اها سندس سڃاڻپ ٿي وئي هئي.

ماتا ڪچنگ هر هڪ ڪيس جي ڪارروائي اهڙي ته غور سان ويهي ٻڌندو هو ڄڻ پاڻ ڏوهاري هجي يا ڪو وڪيل يا جج هجي، بلڪه انهن کان به وڌيڪ سنجيدو نظر ايندو هو. ڪورٽ ختم ٿيڻ تي ماڻهن سان گڏ ٻاهر نڪرندو هو. در وٽ بيهي اخبارن جي بنڊل کي کولي ڏسندو هو ۽ پوءِ ٿوري دير در وٽ ترسي سامهون واري ٽڪريءَ تي ٺهيل گرجا گهر ۾ عبادت لاءِ هليو ويندو هو. آچر جي ڏينهن موڪل ڪري ڪورٽ بند هوندي هئي ته پوءِ ان جي ٻاهرين در جي شيخن وٽ ڪا دير بيهي ڪورٽ ڏي نهاريندو هو. پوءِ گرجا گهر ۾ هليو ويندو هو. شروع شروع ۾، ڪنهن کي به سمجهه ۾ نٿي آيو ته هي ائين ڇو ٿو ڪري پر پوءِ سڀني کي خبر پئجي ويئي.

”آئون ڪيڏو ته بدبخت آهيان.“ هن پنهنجي هڪ سڃاڻي کي اخبار ڏي اشارو ڪندي ٻڌايو.“ منهنجي زندگيءَ جي سڄي موڙي،ڪيترا سؤ ڊالر، هڪ گهڙيءَ ۾ غائب ٿي ويا. قسم سان آئون انهن دل جي پليت چورن  کي ڳولي لهندس. ڏس! هن اخبار ۾ ڏس! اُهي نه منهنجي سڄي ڪهاڻيءَ جي خبر؟“

اهي پراڻيون اخبارون ان ڪري رکيون آهن ته جيئن ثبوت طور پيش ڪري سگهان ته منهنجا پئسا ڌاڙيل کڻي ويا آهن. خدا هنن کي سزا ڏيڻ بنا ڪڏهن به نه ڇڏيندو. مون کي يقين آهي ته هڪ ڏينهن انصاف ضرور ٿيندو ۽ ڌاڙيلن کي سندن ڪئي جي سزا ضرورملندي. انهيءَ ڪري آئون ڪورٽ ۾ روز اچان ٿو. هڪ ڏينهن خدا کين ضرور سزاڏيندو. قانون جي هيءَ ڪورٽ ضرور انصاف ڪندي ۽ کين سزا ڏيندي......“

هن جي دوستن پهريان ڏينهن ته هن جون اهي ڳالهيون ڌيان سان ٻڌيون. پر پوءِ کين ساڳيون ڳالهيون ٻڌي آخر ٿڪجي پيا ۽ مٿس کلڻ لڳا ۽ چٿرون ڪرڻ لڳا.

اهڙي طرح ماتا ڪچنگ کي هرڪو چريو ۽ مست سمجهي مٿس کلڪو ڪندو رهي ٿو.

چان چييان (Chan Chiuan)

]هن افساني ’ماتا ڪچنگ‘ جو ليکڪ چان سنگاپور ۾ رهي ٿو. سندس وڏا چين کان لڏي ملايا ۾اچي رهيا هئا.ا ن بعد سنگاپور ۾.[