- الطاف شيخ Eat Here and Get Gas

Eat Here and Get Gas

الطاف شيخ

دهليءَ ۾ دودي اوڏ سان گڏ هڪ ڏينهن انڊيا گيٽ وٽان آٽو رڪشا ۾ چڙهي، شاجهان روڊ وٺي صفدر جنگ جو مقبرو ڏسڻ پئي وياسين. تاج محل هوٽل واري چؤواٽي وٽ جتان پوءِ اڳتي پرٿوي راج روڊ شروع ٿئي ٿو ۽ ساڄي پاسي کان اورنگرزيب روڊ به اچيو ان چؤواٽي سان ملي، اتي سگنل ڪري اسان جي رڪشا ترسي ته سامهون لڳل وڏي بورڊ ڏي اشارو ڪريمچيم ”اهو اسان جي موت جي Call لاءِ اشتهار آهي.“

دودو آهستي آهستي ڪري بورڊ تي انگريزيءَ ۾ لکيل اشتهار پڙهڻ لڳو: ”دشمن کي تباهه ڪرڻ لاءِ اسان کي توهان جهڙن نوجوانن جي ضرورت آهي.“ 

”ڇا مطلب؟“ ايترو پڙهي دودي پڇيو.

”اڳتي پڙهه،“ مون چيومانس، ”آرمي سليڪشن بورڊ طرفان آهي، يعني انڊيا جي فوج ۾ ڀرتي ٿيڻ لاءِ هنن پنهنجي ملڪ جي نوجوانن کي انٽريو لاءِ گهرايو آهي.“

”سو؟“ دودي کي اڃا به ڳالهه سمجهه ۾ نه آهي.

”سو ڇا؟ منهنجو مطلب آهي ته اهي دشمن ٿياسين اسين پاڪستاني جن کي تباهه ڪرڻ لاءِ هي بندوبست ڪري رهيا آهن. انڊيا جو ٻيو ڪهڙو دشمن ٿيو، ٻيا پاڙيسيري ملڪ بنگلاديش، سريلنڪا، مالديپ، نيپال، برما وغيره پنهنجي ساهه ۾ پيا پريشان ٿين، اتر واري پهلوان پاڙيسيري چين  سان سياڻو انڊيا ڪڏهن به نه ڦٽائيندو ۽ ڪڏهوڪو ”هندي چين، ڀائي ڀائي“ جو نعرو هڪ دفعو وري هن هڻڻ  شروع ڪيو آهي ته جيئن سڀاڻي وقت اچڻ تي هو پاڪستان کي کلا ٺوڪي ته چين وچ ۾ نه اچي.“

دودو، منهنجي هن ڪجهه سچ ڪجهه چرچي تي ٽهڪ ڏيئي کلڻ لڳو.

ڪالهه شام جو دهليءَ جي ديش بندو ڪاليج جي ڀرواري سک فوٽو گرافر کان پنهنجا فوٽو کڻڻ ويس ته هو پنهنجي ڪنهن دوست سان ڳالهين ۾ مشغول هو. سندس دوست اڄڪلهه هتي انڊيا ۾ هلندڙ پاڪستان جي ڪرڪيٽ ميچ ڏسي ان وقت دهلي پهتو هو ۽ اسان واري سک فوٽو گرافر کي ڪرڪيٽ جو اکين ڏٺو احوال پئي ٻڌائين. مون سمجهيو ڪرڪيٽ ڏسڻ ۽ ان تي ٽيڪا ٽپڻي ڪرڻ جو Craze فقط اسان جي ملڪ پاڪستان ۾ آهي پر اوترو ئي هتي انڊيا ۾ آهي. ٽي ويءَ تي جتي ڪٿي ڪرڪيٽ پئي هلي. ڪو ڪنهن جي ٻڌڻ لاءِ تيار ناهي. هر هڪ جون اکيون ٽي ويءَ ۾ کتل آهن.

آئون جيئن پنهنجن خيالن ۾ هن سک جي دڪان تي پهتس ته هو پنهنجن ڪرڪيٽ ٽيم جي رانديگرن کي گهٽ وڌ ڳالهائي رهيو هو. ”هي اسان جا ذليل رانديگر اسان کي ڪنهن جي اڳيان منهن کڻڻ نه ڏيندا.“ مون کي ان وقت اهو لڳو ئي ڪونه ته ڪو آئون انڊيا جي شهر دهليءَ ۾ آهيان. بلڪه مون کي لڳو ڄڻ آئون ڪراچيءَ ۾ هجان ۽ ”سردار جي“ جي رانديگرن بابت شڪايت ٻڌي منهنجي دل مان به هڪ واري يڪدم نڪتو ته ”اها ته ڳالهه آهي، اسان جا ڪرڪيٽ پليئر موچڙن جا لائق آهن...“ پر پوءِ يڪدم هوش ٺڪاڻي اچي ويا ته آئون ٻئي ملڪ ۾ آهيان ۽ ان ملڪ جو ڪو هن هلندڙ ڪرڪيٽ ميچ بابت ڏک ڪري رهيو آهي معنيٰ منهنجي لاءِ خوشيءَ جو مقام هجڻ کپي. ڇو جو هن جي هار معنيٰ منهنجي سوڀ. ۽ پوءِ ٿوري  دير لاءِ مون ۾ اهو ٽانءُ اچي ويو جيڪو سرگس مهل گهوٽ جي پيءُ کي هوندو آهي. هونءَ جو مون کي فوٽو وٺڻ جي جلدي هئي، رڪشا جنهن مان لٿو هوس اها منهنجي منتظر هئي ۽ آئون هڪ منٽ لاءِ به ترسڻ لاءِ تيار نه هوس سو پاسيرو ٿي سڪون سان بيهي سردارجي ۽ سندس دوست جون ڳالهيون ائين ٻڌڻ لڳس جيئن ڪو پنهنجي تعريف پاڙي جي زال واتان ٻڌي جيڪا پنهنجي مڙس کي ذليل ڪرڻ لاءِ ان کي ٻڌائي رهي هجي. ۽ پوءِ جڏهن ڪجهه ”هئو مئو“ ٽريو ۽ ٻئي ڄڻا ٿڌا ٿيا ته آئون پاسي واري ريڪ ۾ فوٽو البم ڏسڻ ڇڏي سردارجي جي سامهون اچي بيٺس ۽ نئون ٿي سردارجي کان ڪرڪيٽ ميچ جو پڇڻ لڳس. هو هڪ دفعو وري پنهنجن رانديگرن کي گاريون ڏيڻ ۾ شروع ٿي ويو. مون به شايد اهوئي ٻڌڻ ٿي چاهيو. بعد ۾ هوٽل تي پهچي سوچيم ته اهو مون ڪيڏو وڏو گناهه جو ڪم ڪيو، سردارجي شريف ماڻهو ان جي جاءِ تي ڪو ٻيو هجي ها ته منهنجي مڪاري ۽ لچائيءَ کي سمجهي چئي ڏئي ها ته ها ادا اسان جا ڪرڪيٽ ٽيم جا رانديگر واقعي ذليل آهن پر توهان جي پاڪستاني بي غيرت رانديگرن جو ته ڪو حد ۽ حساب ناهي. هو مڙيئي ڪالهه واري ون ڊي ميچ ڪنهن نموني سان کٽي ويا نه ته کين چند نوٽ ڏيکاري ڪا رنڊي کنڊي سندن ڪمري تي پهچاءِ ته ميچ ته ڇا هڪ ڏينهن اڳ واري پريڪٽس جو به ڪارو منهن ڪريو ڇڏين.

انڊين فلمن يا ڊرامن ۾ به ڪڏهن ڪڏهن پاڪستان کي ياد ڪيو وڃي ٿو پوءِ ڪڏهن خراب Sense ۾ ته ڪڏهن نارمل خيال کان. جيئن شروع ۾ لکي آيو آهيان ته هڪ همراه، ڍڳين جي ڪري هتي جي وڏن شهرن ۾ جيڪي ٽريفڪ جام جا مسئلا ٿين ٿا ان لاءِ ٻڌايو ته ”اسان ڍڳين کي نه ڪهي سگهون ٿا ۽ نه رستي تان هٽائڻ لاءِ کين ڏنڊا هڻي سگهون ٿا پوءِ انهن پوڙهين ۽ غير ضروري ڍڳين مان جان ڇڏائڻ لاءِ ۽ انهن جو تعداد گهٽائڻ لاءِ انهن کي بارڊر  جي ٻئي پار (يعني پاڪستان) ڪريو ڇڏيون جڏانهن جيڪو هڪ وار ويو آهي سو وري سلامت نه موٽيو آهي چاهي انسان هجي.“ هن جو اسان جي ملڪ ۾ هنگامن، گوڙ گهمسانن ۽ بم ڦاٽڻ ۽ Lawlessness ڏي اشارو هو.

هڪ انڊين فلم ”مين هونا“ ڏٺم ان ۾ هيرو پنهنجي محبوبه کي ڪٿي ماني کائڻ جي دعوت ٿو ڏئي، هن جي انڪار ڪرڻ تي هيرو چويس ٿو ”نه اچ، تنهنجي نه اچڻ تي ڪهڙو پاڪستان هندستان تي حملو ڪندو.“

انڊين هڪ فلم ”آمدني اڻهني خرچه روپيه“ ۾ جاني ليور زال کي چوي ٿو ته ڳالهائين ائين ٿي ڄڻ پاڙيسري ملڪ ۾ بم ڦاٽي رهيا آهن.

انڊيا جي هڪ چينل تان (شايد Sony تان) ڪرائيم پيٽرول نالي هڪ ڏوهن جي سلسلي ۾ هفتيوار پروگرام ايندو آهي ته ڏوهن پٺيان اصل ڳالهه ڇا آهي، ڇو ڪيا وڃن ٿا ۽ ڪيئن روڪي سگهجن، ان سلسلي ۾ هن هفتي ڏيکاريائون ته ٻه اسڪولي ٻار پنهنجي ٽي ڪلاس ميٽ دوست کي پهرين جي ٺاهيل پروگرام موجب اغوا ڪري سندس امير پيءُ کان پئسا حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪن ٿا. پئسن ملڻ ۾ دير ٿيڻ ۽ جيئن هنن سوچيو هو ائين مطلب پورو نه ٿيندو ڏسي هو پريشان ٿيو ٿا وڃن ۽ پنهنجي ٽي دوست کي هيڏانهن هوڏانهن لڪائڻ ۽ پوليس جي ڊپ کان سڄي ڳالهه مٽائڻ ۽ پنهنجو پاڻ کي بچائڻ لاءِ پنهنجي اغوا ڪيل دوست کي ماريو ٿا رکن. ڇوڪرا جهلجيو ٿا پون، هنن کان جڏهن هن سڄي ڪٿا جو سبب پڇيائون ته ٻنهي ساڳي ڳالهه ڪئي ته هنن ٽنهي دوستن پلان ٺاهي امير دوست جي پيءُ مان پئسا ٿي ڪڍيا جن جي هنن کي سخت ضرورت هئي.

”توهان انهن پئسن جو ڇا ٿي ڪرڻ چاهيو.“ هنن کان پڇيو ويو.

”اسان پاڪستان وڃي پرويز مشرف کي مارڻ ٿي چاهيو جيڪو انڊيا دهشتگرد ٿو موڪلي.“

بهرحال هن ڪهاڻيءَ ۾ ٽي وي وارن جو مقصد پاڪستان جي عوام يا حڪومت کي ذليل ڪرڻ نه هو جو پروگرام جي آخر ۾  هنن پنهنجي عوام کي اها اپيل ڪئي ته پنهنجن ٻارن اڳيان ڪنهن به ملڪ يا مذهب جي ماڻهن خلاف نه ڳالهايو جو هنن جي ڪچي ذهن ۾ ٻي لاءِ اجائي نفرت پيدا ٿئي ٿي ۽ هو پنهنجي ليول تي غلط قدم کڻيو ويهن ٿا، جيڪا ڳالهه مائٽن توڙي ملڪ لاءِ هاڃيڪار ثابت ٿئي ٿي.

انڊيا جي هر شهر ۾ مرد پتلونون پائين ٿا ۽ جتي ڪٿي هر ڪو انگريزي ڳالهائڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. بنا ڪنهن شڪ شبهي جي انڊيا ۾ اسان کان وڌيڪ تعليم آهي. نه فقط اها عام آهي پر ان جو معيار به بلند آهي، ڪٿي ڪٿي مڙيئي ڪنهن دڪان، هوٽل يا رستي تي ڪو اهڙو کل جوڳو  غلط انگريزيءَ وارو اشتهار نظر اچيو وڃي جيڪو ڌارين لاءِ دلچسپي جو باعث ثابت ٿئي ٿو.

دهليءَ جي ڪارول باغ واري علائقي ۾ چينا چوڪ وٽ هڪ حجام جي دڪان ٻاهران لکيل بورڊ:

We need your heads to run our business.

۽ هڪ ٻئي حجام جي دڪان ٻاهران لڳل نوٽيس:

Hair cut for RS.2.

Children for Rs.15

بڙودا ريلوي اسٽيشن تي بنا ٽڪيٽ سفر ڪندڙن جي چتاءَ  لاءِ لڳل پوسٽر:

Aana free, jana free

Pakdhe gaye to khana free

(آنا فري، جانا فري، پڪڙي گئي تو کانا فري).

انڊيا ۾ پڻ اسان جي ملڪ وانگر پيئڻ جو پاڻي جتي ڪٿي صحيح ناهي. ڌارين ملڪن کان ايندڙن کي ته خاص طرح خبردار ڪيو وڃي ٿو ته اهو پاڻي پيو جنهن جي پڪ هجناو ته اهو صحيح آهي. دهليءَ کان هردوار ويندي رستي تي هڪ هوٽل  تي چانهه پيتيسين جنهن جي مالڪ گراهڪن کي اهو ٻڌائڻ لاءِ ته هن جي هوٽل جو پاڻي خراب ناهي، هوٽل جي ٻاهران وڏن اکرن ۾ لکرائي ڇڏيو آهي:

All drinking water in this establishment has been personally passed by the manager.

انڊيا ۾ هر سال مختلف ملڪن جا لکين ٽوئرسٽ اچن ٿا ۽ روزانو هزارين ٽوئرسٽ بسين، ڪارين ۽ لگزري ڪوچن ۾ هڪ شهر کان ٻئي شهر سفر ڪندا رهن ٿا. رستي تي ننڍن توڙي وڏن ڳوٺن جي بس اسٽاپن تي هوٽل وارن پنهنجي هوٽل ڏي ماڻهن کي ڇڪڻ لاءِ هوٽل سان گڏ سووينئر شاپ، Toilets ويندي ٿڪ ڀڃڻ لاءِ ڪمرا ٺاهي ڇڏيا آهن جيئن ڪار هلائيندڙ ٽيهه چاليهه روپيا کن ڏيئي ڪلاڪ ٻن لاءِ ڪمري ۾ آرام ڪري پوءِ اڳتي جي سفر لاءِ روانا ٿين. ڪن هوٽلن ۽ پيٽرول پمپ (گيس اسٽيشن) وارن هڪ ٻئي جي فائدي لاءِ پيٽرول پمپ ۽ هوٽل گڏ گڏ کولي آهي جيئن بس ڊرائيور اتي ئي پيٽرول وجهرائي ۽ مسافرتيسين ماني کائي وٺن. هڪ اهڙي CNG گيس اسٽيشن پمپ جي ٻاهران لڳل وڏو بورڊ:

Eat here and get gas.

 هاءِ وري ڪچرو نه اڇلڻ لاءِ تنبيهه ته ڪچرو نه اڇلايو نه ته ڏنڊو ڏيڻو پوندو.

Fine for Littering

پر ڪا Punctuation Mark نه ڏيڻ ڪري ان جو مطلب ته هي به ٿيو ته هي جاءِ ڪچري اڇلڻ لاءِ بهترين آهي.

ڪن هنڌن تي ڄاڻي واڻي مزاحيه بورڊ ۽ نوٽ لڳايا ويا آهن جيئن هڪ Appliance Shop (جنهن ۾ واشنگ مشينون وڪامي رهيون هيون) ۾ ٻاهر لکيل آهي:

Dont kill your Wife.

Let Our washing Machines do the dirty work.

پر پڪ هي ٻه نوٽيس ڄاڻي واڻي مزاحيه Sense ڪڍڻ لاءِ نه لکيا ويا آهن بلڪه دڪان جي مالڪ پنهنجي پر ۾ پنهنجي قابل انگريزيءَ جو مظاهرو ڪيو آهي، انهن مان هڪ دهلي جي خان بازار ۾ ڏٺم جتي قميصن جي دڪان ٻاهران مالڪ سورهين ۽ سترهين نمبر جي ڪالر وارين قميصن جي گذريل هفتي Sale لڳائي هئي.

Wonderful Bargains for

Men with 16 and 17 necks.

۽ ٻيو هي اشتهار هڪ جنرل اسٽور جي ٻاهران دريءَ تي چنبڙيل هو:

Why go elso where to be cheated, When you can cones here.

هن جملي جون ٻه معنائون ٿي سگهن ٿيون: ”جڏهن توهان هتي اچي سگهو ٿا ته پوءِ ٻين هنڌان ڇو ٿا وڃي پاڻ ڦرايو.“

اسان سان گڏ سفر ڪندڙ هڪ اوڏ ڊاڪٽرياڻيءَ ٻڌايو ته ڪياماڙي جي هڪ اسپتال (جنهن ۾ هوءَ هائوس سرجن آهي) مئٽرنٽي وارڊ جي ٻاهران لکيل آهي: No Children Allowed ۽ سندن گائني پروفيسر جي آفيس جي ٻاهران (جنهن جو ڊور بيل گذريل ڇهن مهينن کان خراب ٿيل آهي) بيل جو بٽڻ دٻائي اندران سڏ جو انتظار ڪرڻ بدران در کي کولي اچڻ لاءِ در تي مارڪر سان لکيل آهي:

Push. Push. Push.