ماڊرن سسئي جي ڪهاڻي

ماڊرن سسئي جي ڪهاڻي

سنڌي ادبي سنگت جي سال 2009ع ايوارڊ فنڪشن ۾ سسئي پليجو پنهنجي تقرير ۾ اهو يقين ڏياريو ته هڪ وزير جي حيثيت ۾ هوءَ هر ممڪن ڪوشش ڪندي ته سنڌي ادبي سنگت خوشحال رهي ۽ هن اداري کي گهڻي کان گهڻيون سهولتون ملي سگهن. سسئي پليجو جيڪا هڪ ليکڪ جي حيثيت سان اُڀري ۽ هاڻي سياستدان آهي. ادب ۽ سياست کيس ورثي ۾ ئي مليو آهي. سندس چاچو رسول بخش پليجو به هڪ ليکڪ، مفڪر، دانشور ۽ سياستدان آهي. سندس والده اختر بلوچ سنڌ جي پهرين عورت آهي جنهن جيل ڀوڳيو ۽ سندس ان جيل جي ڪٿا ڪتابي صورت ۾ تمام گهڻي مشهور ٿي. سندس ڪتاب “قيدياڻيءَ جي ڊائري” جون خبر ناهي ڪيتريون Editions نڪري چڪيون آهن. سسئي پليجو منهنجي هڪ ڪتاب “تيستائين گڊ باءِ” جا پيش لفظ پڻ لکيا آهن. هاڻ جڏهن کان وزير ٿي آهي هن جا اخبار ۾ ڪالم نٿا اچن نه ته سندس ڪالم ۽ مضمون مختلف اخبارن ۾ Regularly ايندا رهيا ٿي. ان کان علاوه هوءَ ٻاهر توڙي ملڪ ۾ ٽي وي جي مختلف چئنلن تي انٽرويو ڏيندي رهي ٿي ۽ سنڌ جي ڪاز لاءِ مختلف بحث مباحثن ۾ نظر ايندي رهي ٿي. هڪ ليکڪ، منهنجو اهو پنهنجو اصول ۽ خيال آهي، چاهي ڪيترو به مشغول ٿي وڃي، هن کي لکڻ لاءِ ڪجهه نه ڪجهه وقت ڪڍڻ کپي. اڄ به سسئي جهڙا ماڻهو اسان لاءِ وزير يا سياستدان نه پر ليکڪ آهن. منهنجو ان ڳالهه تي هر وقت غلام قادر (سسئي جي والد) سان جهيڙو لڳو رهي ٿو ته سسئي کي لکڻ کپي. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته وزير ٿيڻ بعد هوءَ ڪافي بزي ٿي وئي آهي ۽ هن کي عوام جي مسئلن کي منهن ڏيڻ لاءِ ڀڄ ڊڪ ڪرڻي ٿي پوي پر تنهن هوندي به هوءَ چاهي ته لکڻ لاءِ وقت ڪڍي سگهي ٿي. غلام قادر جو اهوئي جواب هوندو آهي ته “آئون توهان سان سؤ سيڪڙو سهمت آهيان پر هوءَ منهنجي شايد نه ٻڌي توهان چوندائوس ته مڃيندي.” بهرحال اسان جي سسئي ۽ پير مظهر جهڙن پڙهيل ڳڙهيل سياستدانن کي کپي ته ذوالفقار علي ڀٽو ۽ بينظير صاحبه وانگر هڪ ته پنهنجو مطالعو قائم رکن ۽ اخبارن ۾ لکڻ لاءِ ڪجهه نه ڪجهه وقت ڪڍندا رهن. ظاهر آهي سياست ۾ هو اسان کان وڌيڪ تجربو رکن ٿا، هر وقت سياستدانن سان ملندا رهن ٿا ۽ هنن جون لکڻيون هڪ عام ماڻهو کيEducate ڪري سگهن ٿيون. ملائيشيا ۾ هوندو هوس ته اتي به ڏسندو هوس ڪيترن ئي وزيرن جا توڙي محمد مهاتير جا ملئي اخبارن ۾ ڪالم ايندا رهيا ٿي. ملائيشيا جي پهرين وزيراعظم تنڪو عبدالرحمان به ڏاڍو لکيو. اڄ هن جا ڪالم ڪتابي صورت ۾ سندن ملڪ جا نوجوان ۽ اسان ڌاريان پڙهون ٿا ۽ سسئي پليجو ته ماشاءَ الله هڪ اعليٰ تعليم يافته، ڪالم نگار، دنيا جو گهڻي کان گهڻو سفر ڪندڙ ۽ سنڌ جي اڀرندڙ ۽ مستقبل جي هڪ بهترين عورت اڳواڻ ليکي وڃي ٿي. سندس وزير ٿيڻ کان اڳ آمريڪا ۾ ڪجهه سياسي سُڌ ٻُڌ رکندڙن سان اهائي ڳالهه ٿي رهي هئي ته هڪ چيو ته “سسئي ٻين ڪيترن ئي سياستدانن کان ان ڳالهه ۾ مختلف آهي ته هوءَ ڳوٺن ۾ رهي آهي ۽ هن غربت کي ويجهڙائيءَ کان ڏٺو آهي ان ڪري هن مان غريب عوام جو وڌيڪ فڪر ڪرڻ جي اميد ڪري سگهجي ٿي. اڄ سندس وزير ٿيڻ بعد سندس هڪ ٻي به Plus پئانٽ نظر اچي ٿي ته هن جو مڙس هن جي ڊيوٽي ۾ ڪابه دخل اندازي نٿو ڪري. مارگريٽ ٿيچر جي مڙس وانگر نه شوبازي ٿو ڪري نه وڏ ماڻهپي. ڪيترن کي ته اها به خبر ناهي ته سسئي شادي شده آهي.

سائين رسول بخش پليجو وارن سان منهنجي ڄاڻ سڃاڻ تمام پراڻي هلندي اچي، آئون ماضيءَ ۾ جهاتي پائڻ لڳس ته منهنجي پهرين ملاقات رسول بخش سان ڪڏهن ٿي ۽ ڪٿي ٿي؟

حيدرآباد ۾ يا جنگشاهيءَ ۾؟ ياد نه پيو اچيم پر اهو سٺ جي ڏهي جو سال منهنجي ناني محمد حسن سومرو جو گهر گاڏي کاتي ۾ هوندو هو. اتي ئي شايد پليجو صاحب جي آفيس هئي يا اسان جي نانيءَ جي ڀاءُ ماما عبدالرحمان مرزا يا ان جي پٽ جسٽس حامد علي مرزا جن جي گهر ملاقات ٿي. اهي سڀ وڪالت ڪندا هئا. ماضيءَ جي هڪ Scene ۾ رسول بخش صاحب سان منهنجي خبر چار منهنجي والد گل محمد شيخ جي آفيس ۾ به ٿي هئي، پر هن وقت مون کي پهرين ملاقات ياد نٿي اچي. رسول بخش پليجو صاحب جي ننڍن ڀائرن عبدالرحمان ۽ غلام قادر سان به منهنجو ملڻ ٿيندو هو. عبدالرحمان ڪراچي ۾ روس جي سفارتخاني ۾ هوندو هو. هي سال 1964ع هو. اسان اديب روسي سفارتخاني جو ڪو فنڪشن ٿيندو هو ته ضرور ويندا هئاسين جتي عبدالرحمان پليجو ۽ هڪ نظاماڻي صاحب (هن وقت نالو وسري ويو آهي) اسان کي خاص ڪري مونکي جهليندا هئا ته هتي اچڻ سان پوليس توهان جي پٺيان لڳي ويندي. رسول بخش پليجو جي ڳوٺ به وڃڻ ٿيندو هو. منهنجو والد ٺٽي ۾ ڪافي سال ڊپٽي ڪمشنر ٿيو. آئون جڏهن به ڪراچي کان ٺٽي ويندو هوس ته ريل رستي جنگشاهي ۾ لهي پوءِ بس ۾ ٺٽي پهچندو هوس. ڪڏهن ڪڏهن عبدالرحمان (سسئي جو چاچو) به مون سان گڏ هوندو هو. هنن جو ڳوٺ جنگشاهي آهي بلڪ جنگشاهي جي ڀرسان نيوات نالي ڳوٺ آهي. رسول بخش پليجو صاحب بعد ۾ (۽ شايد حالتن جي گردش ڪري) سياستدان بڻيو نه ته اسان جيڪي شروع جا سال هن کي ڏٺو، هو هڪ قابل وڪيل ۽ ليکڪ هو. هن جون ڪهاڻيون، خاص ڪري انڌا اونڌا ويڄ (تنقيد) پسي ڳاڙها گل (ڪهاڻيون)، سَندِي ذات هنجن وغيره سهڻي ۽ روح رهاڻ ۾ ڇپبيون هيون ته سڄي سنڌ ۾ چؤ پچؤ هُلي ويندو هو. اڄ کان اڌ صدي اڳ واري رسول بخش پليجو جون ڳالهيون ٻڌڻ وٽان هيون. هو ڳالهائيندو هو ته اسان ٻڌڻ وارا پنڊ پهڻ ٿي ويندا هئاسين. هن جي هر ڳالهه ۾ ڄاڻ، عقل ۽ دليل هو ۽ ٻڌندڙ کي آسانيءَ سان قائل ڪري وٺندو هو. اڄ به اسان رسول بخش پليجو کي ان ئي شوق سان ٻُڌون ٿا. ڪڏهن ڪڏهن آئون سوچيندو آهيان ته اهي خوش نصيب آهن جيڪي حيدرآباد ۾ رهن ٿا ۽ رسول بخش صاحب جون وقت بوقت ڳالهيون ۽ تقريرون ٻُڌندا رهن ٿا. ٽي سال اڳ پليجو صاحب واشنگٽن آيو هو ته اسان دوست، نيوجرسي کان هلي مَلِهي سندس تقرير ٻُڌڻ لاءِ وياسين. ڊاڪٽر مقبول هاليپوٽي، خميساڻي ۽ ڊاڪٽر اعجاز ترڪ جهڙا ته اڃا به پري کان اچي نڪتا هئا. شام جو ان هوٽل جي هڪ ريسٽورنٽ ۾ ڪافي پيئڻ ويس ته اتي ڊاڪٽر مٺل وقاصي، عزيز ناريجو ۽ رحمان سومرو جن، رسول بخش پليجو جو نالو وٺي، ڪجهه بحث ڪري رهيا هئا. منهنجي پڇڻ تي ڊاڪٽر مٺل ٻڌايو ته هو رسول بخش پليجو جون اڄ تائين ڪيل تقريرون جمع ڪري CD ٺاهڻ چاهين ٿا. مونکي ته ڏاڍي خوشي ٿي. خبر ناهي اهو ڪم سرانجام ٿي سگهيو آهي يانه، ان جي ڄاڻ حاصل ڪري نه سگهيو آهيان. اسٽيج تي ڀرسان ويٺل سسئي کان پڇيم ته ننڍي هوندي اسان پنهنجي ماسي زبيده ٻگهيو جي گهر فقير جي پڙ ڏي ويندا هئاسين ته رستي تي شهاب سئنيما وٽ توهان جو فلئٽ هوندو هو جتي ادا رسول بخش، توهان جو والد ۽ عبدالرحمان کان علاوه هنن جي حور نالي هڪ ڀيڻ پينگهي ۾ ويٺي هوندي هئي. مون کي اڄ به اهو گهر ۽ ادي حور چٽي طرح ياد ٿي اچي. هوءَ اسان کان چار پنج سال وڏي هوندي هئي. سسئيءَ ٻڌايو ته اها حيدرآباد ۾ ئي رهي ٿي.

تعليم پوري ڪرڻ بعد عبدالرحمان، غلام قادر ۽ اسان جي شادي ٿي. 1971ع ۾ منهنجي شادي ٿي. ٻئي سال غلام قادر جي شادي جيجي زرينه جي ڌيءَ اختر بلوچ سان ٿي. ادي اختر ويجهڙائيءَ ۾ ٻه دفعا جيل ڪاٽي آئي هئي، سندس ڪتاب “قيدياڻي جي ڊائري” ڪري به هوءَ سڄي سنڌ ۾ مشهور هئي. کين ٻار دير سان ٿيا. 1972ع ۾ مونکي وڏي ڌيءَ مريم جيجل ڄائي ۽ 1975ع ۾ ٻي ڌيءَ مارئي ڄائي. سال کن رکي 1976ع ۾ ادي اختر وارن کي پهريون ٻار سسئي 1976ع ۾ جنگشاهي ۾ ڄائو. ان بعد بختاور، پرهه، سرمد ۽ اسد جنم ورتو. سسئي جي شادي سن 2000 ۾ علي نواز ڪلهوڙي جي پٽ سهيل احمد سان ٿي. انهن ڏينهن ۾ آئون ڪراچيءَ ۾ هوس ۽ سسئي جي شادي تي سندس چاچن، پڦين ۽ جيجي زرينه سان سالن بعد ملي بيحد خوشي ٿي. انهن سان ملڻ ۾ آئون ايڏو ته محو ٿي ويس جو گهوٽ ڪنوار کي به نه ڏسي سگهيس. سسئي کي مون پهريون دفعو سن 2005ع ۾ ٽي وي جي ڪنهن چئنل تي ڏٺو. سندس بردباري ۽ اعتماد سان مختلف ماڻهن سان سنڌ جي مسئلن تي سنڌي، اڙدو ۽ انگريزيءَ ۾ بحث مباحثا ٻڌي خوشي به ٿي ته حيرت به! اخبارن ۾ سندس ڪالمن به متاثر ڪيو ۽ ٻه ٽي دفعا فون ڪري سسئي کي پنهنجي هڪ سفرنامي لاءِ پيش لفظ لکڻ لاءِ چيم. ان بعد هڪ ٻه دفعو جڏهن به ڪراچي اچڻ ٿيو ۽ سسئي سان ملڻ لاءِ ارادو ڪيم ته ادي اختر يا سندس والد غلام قادر ٻڌايو ٿي ته هوءَ لنڊن آهي يا جنگشاهي. اڄ کيس سامهون ڏسي هڪ دفعو وري خوشي ۽ حيرت ٿي رهي آهي ته وقت ڪيترو جلدي جلدي گذري ٿو. ڄڻ ڪالهوڪو ڏينهن هو ۽ اسين وڏي تجسس مان سندس والده (اختر بلوچ) جي قسط وار “قيدياڻيءَ جي ڊائري” روح رهاڻ يا شايد سهڻي رسالي ۾ پڙهندا هئاسين